Vísir - 29.11.1939, Page 2

r
VÍSI
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hveifisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)
Símar: 2834, 3400, 4578 og 5377,
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 20 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Níð
Alþýðublaðsins.
AÐ er ákaflega eftirtektar-
vert, livað Alþýðublaðinu
er uppsigað við „íhaldið“ uni
þessar mundir. Yarla líður svo
dagur, að blaðið birti ekki
svæsnar árásir ýmist á Sjálf-
stæðisflokkinn í heild sinni, eða
einstaka sjálfstæðismenn. Þetta
er því eftirtektarverðara, sem
Alþýðublaðið hefir lagt hina
mestu áherslu á það, að meðan
samstarf haldist milli stjórn-
málaflokkanna, eigi allar deilur
að liggja niðri. Blaðið hefir
gengið svo langt í þeirri „frið-
arsókn“ sinni, að það hefir hvað
eftir annað fjargviðrast yfir því,
að befnt hefir verið á, að styrj-
öldin mundi liafa i för með sér
óbærilega dýrtíð og margskonar
erfiðleika fyrir almenning i
landinu. Er þess skemst að
minnast, að fyrir nokkrum vik-
um réðst blaðið heiftarlega ó
Vísi fyrir þetta og taldi að hann
færi með „hrakspár“ og „tauga-
stríð“, til þess að vekja óánægju
með stjórnarsamvinnuna. Blað-
ið var svo viðkvæmt fyrir hinni
„friðsamlegu einingu“, að það
krafðist þess, að þagað væri um
yfirvofandi erfiðleika, af því að
þjóðstjórn væri í landinu. Það
átti að vera til að „spilla sam-
vinnunni“, að talað væri upp-
liátt um þá erfiðleika, sem fyrir
dyrum stæðu!
Það er enginn vandi að skýra
hinar þrálátu árásir Alþýðu-
blaðsins á Sjálfstæðisflokkinn
og einstaka sjlfstæðismenn. Þær
eru sprottnar af meðvitundinni
um það, að innan verkalýðs-
samtakanna eru að gerast þau
tíðindi, sem Alþýðuflokknum
eru síst að skapi. Flokkurinn
hafði frá upphafi haft þau tök
meðal verkamanna, að liann
var farinn að halda að bann
hefði, ef svo mætti segja „lifs-
tíðarábúð“ á verkalýðssamtök-
unum, hvað sem í skærist.
Nú finnur Alþýðublaðið það
alveg réttilega að ekki er lengur
fast undir fæti. Yerkamenn lita
ekki lengur á kratabroddana
sem „einn af oss“. Þeir menn,
sem í upphafi beittust fyrir
málefnum verkamanna, fórn-
uðu miklu þeirra vegna. Nú er
svo komið, að það eru verka-
mennirnir, sem fórnirnar verða
að færa. Leiðtogarnir eru upp
úr því vaxnir, að vera í „þjón-
ustu lireyfingarinnar“. Þeir eru
orðnir svo miklir menn að þeir
vilja hafa lireyfinguna í þjón-
ustu sinni. Menn eins og Jón
Baldvinsson gerðu hreyfinguna
stóra. Hreyfingin hefir aftur
gert menn eins og Stefán Jó-
hann stóra.
Nú gengur öll viðleitni krata-
broddanna í þá átt, að halda
sem fastast í aðstöðu sína í
verkalýðsfélögunum. Þeir mega
ekki til þess hugsa, að verka-
menn fái að síanda á eigin fót-
um. Böksemdirnar eru meðal
annars þær, að verkamenn séu
svo fátækir, að þeir geti ekki
haldið sínu í deilum við at-
vinnurekendur. Þessvegna sé
um að gera að ríkir menn eins
| og Stefán Jóhann ráði fvrir
þeim.
Verkamenn eru búnir að fá
sig fullsadda á þessum rök-
j semdum kratabroddanna. Þeir
| eru ekkert ginkeyptir fyrir á-
1 framhaldi þess skipulags, sem
| gerir þeim að „blýða skilyrðis-
| laúst“, hvenær sem fyrirskipun
! kemur frá hærri stöðum. Þeir
þykjast finna fult eins vel og
hinir ríku foringjar, livar skór-
inn kreppir, og trúa því, að
sjálfs sé höndin hollust til þess
að ráða frain úr erfiðleikunum.
Þessvegna krefjast þeir sjálfs-
forræðis í félögunum.
Um þessar mundir er verið
að stofna félög sjálfstæðra
verkamanna víðsvegar um
land. Alþýðuflokurinn gerir alt
sem unt er til þess að sporna
við þessum félagsstofnunum, en
fær ekki við ráðið. Sjálfstæðis-
menn vilja að verkamenn einir
séu í verkalýðsfélögunum og
ráði málefnum síuum án íhlut-
unar þeirra, sem utan við
standa. Þetta er sameiginlegur
vilji verkamanna allra flokka.
Árásir Alþýðublaðsins á sjálf-
stæðismenn eru sprottnar af því
að Sjálfstæðisflokkurinn hefir
tekið upp báráttuna fyrir full-
komuu sjálfsforræði verka-
manna í félögum sinum. Það er
gremjan yfir þvi að vera að tapa
fótfestu, sem kemur daglega
fram í tilefnislausu níði Alþýðu-
blaðsins.
a
Árshátíð sjálfstæðis-
manna i Hafnarfirði.
Ársbátið sina ætla sjálfstæð-
isfélögin í Hafnarfirði að halda
næstkomandi laugardag 2. des-
ember. Verður skemtunin með
sama sniði og verið hefir und-
anfarin ár.
Þar verður til skemtunar:
Sameiginleg kaffidrykkja,
ræðuhöld og söngur yfir borð-
um. Meðal ræðumanna verða
nokkrir þingmenn Sjálfstæðis-
flokksins. Ennfremur mun
Brynjólfur Jóhannesson, leik-
ari, skemta og ungfrú Bára Sig-
urjónsdóttir sýna dans.
Loks verður dans stíginn
fram eftir nóttu og leikur 4ra
manna hljómsveit fyrir dansin-
um.
Ef að vanda lætur mun árs-
liátíðin verða fjölsótt og ættu
men að tryggja sér miða í tima.
Þeir verða seldir í verslun Ein-
ars Þorgilssonar, verslun Berg-
þóru Nyborg og hjá Jóni Mat-
hiesen.
Frá Dagsbrúnar-
fundinum í gær.
Verkamannafélagið Dags-
brún hélt fjölmennan fund í
gær og voru til umræðu frv.
Bjarna Snæbjömssonar um
breytingar á vinnulöggjöfinni
og atvinnuleysismálin.
Var samþykt einróma áskor-
un til Alþingis um að sam-
þykkja frumvarpið, sem B. S.
ber fram.
Auk þess var samþykt áskor-
un til bæjarráðs um að hafa
700—800 manns að jafnaði í
hítaveitunni og atvinnubóta-
vinnunni, en fjölga mönnum
vikuna fyrir jól um 200—250,
svo að þá verði í þessari vinnu
samlals 900—1050 manns.
Bazar
N emendasambands Kvennaskól-
ans í Reykjavík, verSur haldinn
sunnudaginn 3. desember. Þeir, sem
ætla að styðja Bazarinn með gjöf-
um, eru vinsamlega beðnir að af-
henda þær sem fyrst. Gjöfum er
veitt móttaka hjá Sólveigu Björns-
dóttur, co. Verslunin „Dyngja“,
Sesselju Sigurðardóttur, co. Versl-
unin „Snót“, og hjá Sigríði Briem,
Tjarnargötu 28.
V ISIR
Iförðiir Hjarxiason arkitekl:
Heimssýningin
mikla í New York [1939.
5
^iuiigiii' Norðsirlandaþjóðaiina
í grein, sem birtist í Vísi fyrir nokkuru, gerði eg grein fyrir
ýmsum almennum staðreyndum í sambandi við heimssýning-
una í New York, en kem nú stuttlega að nokkurum atriðum í
sambandi við sýningarskála Norðurlandaþjóðanna.
Leiðsögumaður minn um
sýningarsvæðið var Haukur
Snorrason, hinn ötuli og áliuga-
sami fulltrúi Vilhjálms Þór,
forstjóra íslensku sýningarinn-
ar. —
Við höguðum ferðinni þann-
ig, að fyrst heimsótlum við
skála Norðurlandaþjóðanna, og
fór eg siðast til skála íslands,
því mér þótti gaman að vera
búinn að fá nokkurn saman-
burð þegar þangað kæmi.
*
Sýningarskáli Dana.
Sambandsþjóðin varð fyrst í
röðinni, eftir að við höfðum
gengið framhjá nokkrum liinna
glæsilegustu skála stórþjóð-
anna, og stendur skáli Dana, á-
samt skálum Norðmanna,
Finna og Islendinga, út frá liöll
Bandaríkjanna.
Eg varð fyrir lalsverðum
vonbrigðum af sýningu Dana,
enda hafa þeir sjálfir verið
íre'mur fálátir i blöðum sínum
um sýningu þessa.
Skálinn er tveggja hæða
bygging, og á neðri hæðinni er
svipað um að litast og gengið
væri gegn um vörudeild í Maga-
sin du Nord í Kaupmannahöfn.
Sýningarsalurinn er hlaðinn
vörum — mestmegnis frá hin-
um veraldarfræga silfursmið
Georg Jensen, og ennfremur
með skrautgripum frá tveim
þektustu poslulínsverksmiðjum
Dana. A. m. k. rekur meður
augun í fátt annað þegar inn
er komið.
Svo óheppilega vill til, að á
5th Avenue í New York er út-
sala á silfri Georg Jensen — ein
af tilkomumestu vörusýningum
veraldarinnar af því tagi, og
er því ekkert nýnæmi að sjá
þessa gripi — ekki síst vegna
þess, að sýningin i 5th Avenue
er ólíkt betri.
Hvað postulíninu viðvíkur, þá
hittist svo á með það, að Ame-
rikumenn hafa mjög litla á-
nægju af postulínsskrauti, og
mun þessi sýning því ekki falla í
góðan jarðveg, enda þótt grip-
irnir sé gerðir af fyrsta flokks
listamönnum.
í einu úthorni sýningarinnar
er tafla, þar sem hrúgað er upp
talnaröðum viðvíkjandi danskri
framleiðslu og menningu, en
svo mikið er þar sett á einn flöt,
að áhorfandinn leggur ekki út
í að fræðast af þessari skýrslu,
og telur hinum takmarkaða
tima hetur varið, því nóg er að
sjá annarstaðar.
Á efri hæð skálans.eru sýnd
barnaleikföng eftir þektan
danskan listamann, en að öðru
leyti er salurinn uppi notaður
sem veitingahús, og er þar
framreiddur danskur matur,
sem hefir ekki orðið minst
frægur vegna þess, live dýrt
liann er seldur þar, og má geta
þess, að bauti með lauk kostar
þar 2% dollara, eða rúmar 16
krónur eftir íslensku gengi!
Skáli Finna.
Finski sýningarskálinn liggur
rétt við hinii danska, og mun
vera einn af eftirtektarverðustu
skálum smáþjóðanna.
Ifefir liann verið kallaður
„symfonia í tré“, sem er bygt
á því, að Finnar leggja höfuð-
áherslu á að sýna timburút-
flutning sinn. Skálinn er allur
klæddur innan ýmsum viðar-
tegundum á mjög listrænan
liátt. Sýna þeir meðal annars
liúsgögn, skíði og margskonar
húsainnréttingar úr tré, auk
þess sem aðrir atvinnuvegir eru
nokkuð auglýstir á glöggan
liátt.
Mikið ber á listaverkum í
skála Finna, og má þar nefna
mjög eftirtektarverða högg-
mynd af Jean Sibelius, og er
þar hjálagt frumrit einnar af
tónsmíðum hans.
Skáli Norðmanna.
Norski skálinn liggur and-
spænis danska og finska skálan-
um, en sama megin og sá is-
lenski.
Það, sem íslendingurinn fyrst
rekur augun i, við heimsóknina
í þann skála, er stór Bronce-
stytta við aðalinnganginn, sem
á að tákna Ólaf konung
Tryggvason, en áletrunin á fót-
stallinn er þessi
„Konungur vor Ólafur
Tryggvason, sá er sendi
Leif Eiríksson til Vín-
lands“(!)
Skálinn er annars að flestu
leyti smekklega gerður, en þó
er það aðfinsluvert, að of mikið
er um vörusýningar, svipað því,
sem er í danska skálanum.
Það, sem einkum vekur at-
hygli manna, er salur einn, sem
er eftirlíking af liafsbotni. Á-
horfandinn sér þorskalíkön í
fullri stærð synda yfir höfði sér,
og er það mjög eðlilega úr garði
gert. Á yfirborði sjávarins eru
fiskibátar við veiðar.
En jafnvel á þessum stað
geta þeir ekki stilt sig um að
sýna afurðir sínar, því þarna á
mararbotni er sölubúð með alls-
konar niðursuðuvörum úr fiski.
í þeim sal norsku sýningar-
innar, þar sem upp eru talin
helstu stórmenni Noregs fyrr
og síðar, er Leifs Eiríkssonar
enn getið sem hins „norska
vikings“. íslendingum, sem sjá
sýningu þessa, finst þessi fram-
koma frændþjóðarinnar harla
óviðfeldin, og væri full ástæða
til þess að hlutaðeigandi stjórn-
Mynd þessi sýnir höll
Bandaríkjanna, en út frá
henni beggja vegna eru
nokkurir af sýningarskál-
um smáþjóðanna, þar á
meðal skálar Norðurlanda-
þjóðanna.
arvöld hér létu málið til sín
taka, og þótt fyr hefði verið.
Sýning Svía.
Sænska sýningin liggur í
nokkurri fjarlægð frá skálum
hinna Norðurlandaþjóðanna, og
er hún sjálfsagt hin fjölsóttasta
norrænu sýninguna.
Yfir sýningu Svía er léttur og
lipur blær, og leggja þeir á-
herslu á að kynna land sitt sem
ferðamannaland. Helstu at-
vinnuvegir eru þar ennfremur
sýndir, svo sem skógarhögg og
timburframleiðsla og mikið af
listiðnaði.
Á sýningunni eru þó einstaka
smekkleysur, og má þar nefna
myndasýningu af þingmönnum
sænska ríkisins, þar sem liver
mynd er í fullri líkamsstærð
eða þar um bil.
Veitingaskáli Svía var fjöl-
sóttastur allra veitingaskála
sýningarinnar, og Svíar munu
aldrei bafa náð jafnmikilli full-
komnun í „smörgás“-fram-
leiðslu eins og þarna, og er þó
smurða brauðið sænska vel
þekt. Hvert sæti vaí’ þar skipað
alla daga, sem opið var.
Sýningarskáli Islands.
Eftir að liafa séð þessa skála
nágrannaþjóða okkar, varð eg
mjög forvitinn að sjá skála
landa minna.
Við aðalinngang íslenska
skálans stendur hin tigulega
slytta Leifs Eirikssonar, og er
það samskonar mynd og stend-
ur hér á Skólavörðuholti.
Við annan inngang skálans er
mynd Einars Jónssonar af Þor-
finni Ivarlsefni.
Um islenska skálann þarf
ekki að fjölyrða hér, því hon-
um hefir verið lýst svo rækilega
í blöðum og útvarpi.
En það var skemst frá að
segja, að eftir að eg liafði séð
skála hinna Norðurlandaþjóð-
anna, þurfti eg síður en svo að
fyrirverða mig fyrir hina ís-
lensku sýningu.
Veggirnir í skálanum voru
dökkir að lit, og var það einkar
vel til fallið og óvenjulegt, þvi
þegar maður kom inn í slcálann
úr hitasvækjunni úti, var þar
svalt.
Inni í sjálfum veggjunum
var fyrir komið í upplýstum
hólfum myndalíkönum af þvi
helsta í atvinnulífi þjóðarinnar,
og má þar nefna íslenskan
sveitabæ, fjárhóp, garðyrkju-
stöð, nýtísku mjólkurbú, togara
að veiðum, smábátaveiðar o. s.
frv.
Við hliðina á myndum þess-
um var á hæfilega áberandi
hátt komið fyrir tölum úr út-
flutningi landsmanna á ýmsum
afurðum. En um þreytandi
vörusýningu var ekki að ræða.
Var því hvíld að koma í skála
íslands úr skálum Norðmanna,
Dana og Svía, sem hlaðnir voru
vörum.
íslenska sýningarnefndin hef-
ir unnið glæsilegt slarf með
sýningunni, og haldið vel á litl-
um efnum, enda fékk sýning
okkar hina bestu dóma í Banda-
rikjunum.
Það er furðulegt liversu ís-
lensk blöð hafa verið fáorð um
sýninguna, sem er hið mesta á-
tak vort í þágu kynningar á ís-
lensku þjóðlífi og atvinnuhátt-
um.
Gildi íslensku sýningarinnar
fyrir kynningu á landinu hefir
verið mjög mikið. Ameríku-
menn voru að heita má alls ó-
fróðir um ísland og tilfæri eg
hér litla sögu af einni heimsókn
í skálann, sem er nokkuð tákn-
andi í þessu sambandi.
Maður kom inn í skálann
með ungan son sinn. Gengu þeir
í gegnum sýninguna — en alt í
einu byrjar drengurinn að liá-
gráta, svo undir telcur, og hróp-
ar: „But, father, you promis-
ed me to see Eskimoes“.*
Maðurinn flýtti sér skömm-
ustulegur skemstu leið buFti(
með drenginn, og höfðu nú báð-
ir nokkuð lært.
*
Sýning okkar var einföld en
listræn, og var þannig gerð, að
aldrei var ofhlaðið, og áhorf-
andin nnenti að slcoða þar hveírn
hlut, og lærði þannig fyrirhafn-
arlítið margt um land og þjóð.
HÁSKÓLAFYJtlRLESTUR UM
ALGIER.
Hr. Voillery, ræðismaður
Frakklands, flutti annan fyrir-
lestur sinn um Frakkland hand-
an hafsins í gærkveldi.
Fyrirlesturinn fjallaði um AI-
gier og var sýnt mikið af mynd-
um efninu til skýringar. Var
liann fjörlegur og skemtilega
fluttur eins og sá fyrri og prýði-
lega sóttur.
Lífið (ársrit),
útgefandi og ritstjóri Jóiiannes
Birkiland. Fjórði árg. (1939) er ný-
lega útkominn og kostar 10 krónur.
Er það ekki mikið verð, miðað við
stærð ritsins og útgáfukostnað nú.
Efnið er fjölbreytt og höfundar
margir — af ýmsum stéttum og
flokkum. Meðal efnis þess, sem rit-
ið flytur, má nefna: „Eiga íslend-
ingar að nema land sitt sjálfir ?“ —
„Byggingarmál sveitanna". — „I
grjótgarðaríki“. — „Islensk þjóð-
stjórn, alþjóðamálin. o. fl.“ —
„Steinarnir tala.“ — „Mannvélin.“
— „Um efnið.“ — „Tveir merkir
skólamenn." — „Ur sögu Habs-
borgara." — „Leitin.“ — „Lloyd
George." — „Alexander mikli.“ —
„Afengisneysla og umferðaslys.“ —
„Heimaleikfimi og hollar venjur.“
— „Múgvitfirringarnar þrjár“, og
margt, margt fleira. Menn ættu að
kaupa ritið og lesa. Ritstjórinn er
áhugasamur maður og vill gera rit
sitt hið besta úr garði.
* En pabbi! Þú lofaðir að
sýna mér Eskimóa.
I*] I* II111 fluttil’ í
Kirkjnhvol
Lárus Oskarsson & Co.