Vísir - 08.01.1941, Blaðsíða 2

Ví SIR

DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)..
Símar 1 6 6 0 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Atkvæða-
greiðslan.
HVAÐ yrði sagt um vinnu-
veitendur, ef þeir svikju
reykvískan verkalýð um 30—
40 þús. krónur á dag? Þetta
er það, sem kommúnistar gera.
Verkamenn eru þegar orðnir
200 þúsund krónum fátækari
fyrir það, að nokkrir auðtrúa
menn lögðu eyrun við fleipri
kommúnista á Dagsbrúnar-
fundinum. Hér hefði ekkert
verkfall orðið, ef því hefði ekki
verið trúað, að Bretar gengi
hiklaust að þeim kauptaxta,
sem samþykktur var og aug-
lýstur. Þetta vita allir. Tjónið,
sem kommúnistar liafa valdið,
svarar eftir fyrstu verkfalls-
vikuna til ársframfæris 40 f jöl-
skyldna. -— Hversu lengi ætla
reykvískir verkamenn að láta
, skattleggja sig um 200 þúsund
krónur á viku til byltingastarfs
og undirróðurs þessara ófyrir-
leitnu æsingabelgja?
Hér er vissulega nóg komið.
Kommúnistar hafa í þessu
máli sýnt, að þeir hika ekki við
neitt til að koma fram sundr-
ungaráformum sínum. Enginn
verknaður er svo óþjóðhollur
og níðingslegur, að þeir skirr-
ist við honum. Fyrst er stað-
hæft, að Bretar muni ganga
umyrðalaust að hinum aug-
lýsla taxta. Þegar það 'reynist
markleysa er leitað á náðir
hins erlenda hers. Bretar eru
beinlínis beðnir að brjóta það
loforð sitt, að hlutast ekki til
um innanlandsmálefni Islend-
inga. /
Ilversvegna sneru kommún-
istar sér lil brezku hermann-
anna? Ef til vill hefir þeim
verið ósárt, þótt einhverjir
brezkir hermenn létu lifið
þeirra vegna. Þjóðviljinn hef-
ir borið það með sér, að komm-
únistar eiga í rauninni í styrj-
öld við Breta, þrátt fyrir yfir-
lýst hlutleysi landsins. En hver
sá hrezkur hermaður, sem
liefði látið glæpast af áskorun
kommúnista til þess að gera
uppreisn gegn foringjum sín-
um, hefði vafalaust engu fyrir
týnt nema lífinu. Undirróður
kommúnista í brezka hernum
er langalvarlegasti atburður-
inn, sem gerzt hefir í sambúð
þjóðanna, síðan landið var
hernumið. Afleiðingar þessa
verknaðar geta reynzt olckur
mjög háskalegar.
En það er ekki nægileg skýr-
ing á þessu flani, að fyrir
kommúnistum hafi vakað að
efna til uppreisnar í brezka
hernum. Ástæðan til þess, að
þeir báðu erlendan her liðsinn-
is, er sú, að þeir voru orðnir
vonlausir um, að íslenzkur
verkalýður fylgdi þeim lengra.
Urn leið og enska dreifibréfið
er sent út liggur fyrir skýlaus
viðurkenning Kommúnista á
því, að þeir hafa tapað leikn-
um á íslenzkum grundvelli.
Síðasta hálmstráið, sem
kommúnistar tólcu í, uppreisn-
in í enska hernum, er líka orð-
ið að engu. Þannig eru þessir
piltar í einni svipan afhjúpað-
ir sem ósannindamenn og glóp-
ar, og jafnframt sem þjóð-
hættulegir undirróðursmenn.
Og fvrir þetta allt saman ætl-
ast þeir til að reykvískir verká-
menn greiði þeim 30 eða 40
þúsund krónur á dag.
í þessari deilu vekur það
furðu, að einn af stuðnings-
flokkum ríkisstjórnarinnar
hefir orðið til að reka erindi
kommúnisla. Tíminn er ekki
búinn að gleyma samfylkingar-
bræðrunum frá bæjarstjórnar-
fundinum á dögunum. Nú
launar hann liðveizluna með
því að reyna að klína sökinni
á verkfallinu á sjálfstæðis-
menn. Ber blaðið í gær fram
tilhæfulaus ósannindi um at-
vinnumálaráðherrann og borg-
arstjórann í Beykjavík. Virðist
tilgangurinn sá, að ala á tor-
tryggni í þessu viðkvæma máli
og torvelda þar með að sam-
komulag fáist.
Verkamenn munu þegar
hafa skoðað hug sinn svo í
þessu máli, að þeir munu
hvorki láta æsingaskrif og á'
róður kommúnista né annara
á sig fá. Við atkvæðagreiðslu
þá, sem nú fer fram, greiða
allir þjóðhollir og hugsandi
verkamenn atkvæði
gegn komrpúnistunum
gegn atvinnuleysinu
gegn 40 þúsunda dagskattinum
fyrir friðsamlegri lausn
fyrir áframhaldandi vinnu
fyrir þjóðarliag.
a.
Aðferð Hermanns til þess
að „auka trúaráhugann“.
Bakarasveinar
hef ja vinnu á ný.
Nánara um samninga
bilstjóra.
Samningaumleitanir stóðu yf-
ir í gær og fram til kl. 3 í nótt
milli bakarasveina og meistara.
Náðist þá samkomulag og eru
bakarar nú byrjaðir vinnu á ný.
Samkomulag náðisf um
3.16% hækkun á grunntaxta og
fulla dýrtíðaruppbót. Voru
samningar þessir i ýmsu sniðn-
ir eftir samningi prentarafé-
lagsins við félag prentsmiðju-
eigenda. Þá var og samið um
nokkrar breytingar á sumarfrí-
inu.
Vísir hefir aflað sér nokkuð
nánari upplýsinga um samn-
inga bifreiðarstjóra og bifreiða-
eigenda. Vill Hreyfill fá kjörum
bílstjóra þeirra, sem, lijá öðrum
vinna, breytt þannig, að þeir sé
allir í einum launaflokki, en
hingað til hafa bilstjórar haft
mismunandi laun, eftir reynslu,
eftir því hvað þeir hafa ekið
lengi hjá sama bifreiðaeiganda
og eftir því, hvort þeir aka lang
ferðabílum o. s. frv.
Er hér um að ræða hækkanir
á mánaðarkaupi 1 sjö flokkum,
sem nema frá 35 kr. til 145 kr.
Mikil gremja er yfir því, að
gengið var framhjá séra Jóni
Auðuns við veitingu annars
prestseinbættisins í Hallgríms-
prestakalli, en séra Jakob Jóns-
son valinn í bans stað. Séra Jón
Auðuns var næst bæstur af um-
sækjendum, séra Jakob fjórði í
röðinni. Báðir eru velmetnir
menn, báðir eru taldir góðir
I kennimenn af sínum fylgjend-
um. Það er engin ástæða -til að
kasta þungum steini að séra
Jakob. Menn segja, að það liefði
verið drengilegra af honum, að
afþakka embætlið, úr því hann
hlaut það með svo vafasömum
rétti. En við skulum muna, að
jafnvel guðsmenn eru líka
menn, og þykjast stundum til-
neyddir að elska sjálfan sig eins
og náungann.
Þá væri það ekki síður rangt
að áfellast biskup landsins fyr-
ir það, sem orðið er. Það er
vitað, að bann hefir orðið fyrir
miklum áróðri úr ákveðinni átt.
En hann hefir staðið það allt af
sér. Sigurgeir biskup er frjáls-
lyndur maður, ekki einungis í
trúarefnum, Iieldur líka verald-
legum málum. Hann liefir gert
sér það ljóst, að ekkert nema
full viðurkenning lýðræðisins
getur samrýmst frjálslyndri
lífsstefnu.
Og loks væri það alrangt, að
kenna ríkisstjórninni i heild
sinni, hvernig tekizt hefir. Ráð-
i herrar Sjálfstæðisflokksins
| vildu báðir að efstu mönnunum
í yrði veitt embættin. Ef hér
! befði verið um konunglegt em-
bætti að ræða, hefðu þeir getað
beitt neitunarvaldi. En þetta
mál heyrir undir forsætisráð-
herrann einan, sem jafnframt
’ er kirkjumálaráðherra. Og það
er baft fyrir satt, að sumum
starfsbræðrum hans í ríkis-
stjórninni hafi elcki verið full-
kunnugt hvað til slóð, fyr en
allt var um garð gengið.
. *
Það er ekki hægt að ásaka
forsætisráðherrann um lögbrot.
Hinsvegar er augljóst mál, að
hér er um skýlaust brot að ræða
á þeirri stefnu, sem rikisstjórn-
in hefir sameiginlega lýst yfir.
Yið sjáum og heyrum það dag-
lega, að ríkisstjórnm styðst við
lýðræðisöflin í landinu. Sjálf
nefnir hún sig iðulega „stjórn
lýðræðisflokkanna41. Baráttan
við einræðisöflin til hægri og
vinstri hefir verið talin aðal-
uppistaðan í stjórnarsamvinn-
unni.
Af slíkri stjóm verður að
krefjast þess, að hún sé lýðræð-
inu trú út í æsar. Ráðherrar
slikrar stjórnar verða að varast,
að gefa nokkurn tíma minnstu
átyllu til þess, að lýðræðisum-
liyggja þeirra sé dregin i efa.
Því ekkert er frelsinu liættu-
legra en þeir menn, sem liafa á
sér yfirskin lýðræðisins, en af-
neita þess krafti.
Það er auðséð, að Framsókn-
armenn hafa ekki rólega sam-
vizku yfir þessum seinustu ráð-
stöfunum sínum. Það er auðséð,
að þeir finna sjálfir, að þeir eru
á veikum is. Það er auðséð, að
þeir hafa hugboð um, að þessi
ráðabreylni eigi kannske eftir
að koma þeim óþægilega í koll.
Þessvegna er reynt að klóra yf-
ir og hártoga af öllum mætti.
En ekkerl yfirklór og engar
hártoganir megna að dylja þá
staðreynd, að hér hefir verið
höggvið nær lýðræðinu, en
sæmilegt getur talizt mönnum,
sem telja það belgustu hugsjón
sína.
Það hefir livað eftir annað
verið vitnað i það í Tímanum,
að Hannes Hafstein liafi á sín-
um tíma veitt Hólma í Reyðar-
firði þeinr umsækjandanum,
sem fæst atkvæði hlaut. Það er
ekki nefnt, að Hannes Hafstein
fór' hér eftir ákveðinni tillögu
biskups landsins. Nú snýst ráð-
1 herra gegn tillögu biskupsins.
Það er lieldur ekki skýrt frá
því, að biskup byggði tillögu
sína um veitingu Hólmspresta-
kalls á þeirri vitneskju, sem
hann Iiafði um það, að söfnuð-
urinn mundi klofna, ef öðrum
hvorum þeirra umsækjendanna,
er flest atkvæðin fengu, yrði
veitt embæltið.
Hér er ólíku til að dreifa.
Kirkjumálaráðherrann gerir
sér ljóst, að þessi vciling hans
, er ekki til þess fallin, að fyrir-
byggja sundrung í söfnuðinum.
Hann gerir berum orðum ráð
fyrir því, að söfnuðurinn kunni
! að sundrast. En hann hefir síð-
ur en svo neitt við það að at-
huga. „Eg mundi aðeins telja
það vott um aukinn trúará-
huga“, segir Hermann Jónasson
og er liinn hróðugasti.
Til þess að „auka trúaráhug-
ann“ lætur ráðherra sig hafa
það, að veita stöðuna þvert ofan
í tillögu biskups, þvert ofan í
vilja að minnsta kosti tveggja
starfsbræðra í ríkisstjórninni,
þvert ofan í lýðræðisstefnu
þeirrar stjórnar, sem hann skip-
ar forsæti í.
*
Ráðherrann virðist þeirrar
skoðunar, að honum hefði ekki
tekizt að „auka trúaráþugann“
nægilega, éf. hann hefði veitt
séra Jóni Auðuns stöðuna. Og
þetta er líklega rétt. Á þessum
lýðræðistímum liefðu sennilega
allir sætt sig við það sem rétt-
látustu lausnina. Og ef einhverj-
ir voru óánægðir hefði ef til vill
mátt takast að „auka trúará-
huga“ þeirra nægilega til þess
að stofna nýjan söfnuð utan um
séra Jakob Jónsson. Úr því að
ráðherrann telur það á annað
borð heppilegt, að söfnuðurinn
sundrist, er merkilegt, að hon-
um skyldi ekki liugkvæmast
þessi leið. Þá hefði hann ekki
þurft að ganga í berliögg við
biskup landsins, meðráðherra
sína og yfirlýsta lýðræðisstefnu
stjórnar sinnar og stuðnings-
flokka liennar.
Þótt Tímamenn þyki býsna
forliertir, skín samt sektarmeð-
vitundin út úr hverri setningu,
sem þeir skrifa sér til afsökun-
ar i þessu máli. Ef þeir liefðu
skilyrði til að svara samvizku-
spurningu, yrði spurt:
Var ekki Jakob Jónssyni veitt
embættið, af því að liann var
bróðir Eysteins?
*
Var ekki gengið framhjá
Jóni Auðuns af því að hann er
sjálfstæðismaður ?
Þessum spurningum verður
ekki svarað opinb)»rIega, nema
út i hött. En það getur hver og
einn velt þeim fyrir sér í ein-
rúmi. Ef kosning yrði ekki lög-
leg átti Jakob Jónsson að fá em-
bættið, hvernig sem atkvæði
féllu. Ef hann liefði fengið fæst
atkvæðin, hefði það bara þótt
koma því .betur heim við liina
margumtöluðu Hólmaveitingu.
Forsætisráðherra hefir verið
trúað fyrir lýðræðinu i landinu.
Honum hefir verið trúað fyrir
þjóðkirkjunni. Liklega ætlar
liann að „auká Iýðræðisáhuga“
með því að stefna í einræðisátt,
á sama bátt og hann telur sig
„auka trúaráhúga“ með þvi að
'gera leik að því, að þjóðkirkjan
sundrist.
Árni Jónsson.
Vilji kjósenda að
engu haföur.
Ríkisvaldið hefir með skipun
eins af hinum nýju prestum hér
í Reykjavík sýnt glögglega, að
það er ekki hinn almenni vilji
kjósenda i þessu landi, sem er
ráðandi. Það er vilji Framsókn-
ar, sem knýr það fi’am, að f jórði
! maðurinn í kosningaröð prcst-
anna í Hallgrímssókn er skip-
aður. Það er fjarlægl mér, að
álvkta, að nokkuð sé út á þenna
mann að setja.
j En mjög tel ég það vafasamt,
, hversu heppilegt það sé fyrir
J kristindóm og kirkjú, að brjóta
sjálfsagða reglu i veilingu
\ prestsembætta.
j Um veitingu preslsembætta
j er allt öðru máli að gegna en
með allar aðrar embættaveit-
ingar, því þótt ekld liáist lögleg
ktosning prests, þá keniur þó
undir öllum kringumstæðuin á-
kveðinn vilji meiri bluta kjós-
enda fram í kosningunni.
- Ef veitingarvaldið virðir þann
vilja að vettugi, þá er brotinn sá
grundvöllur, sem fslendingar
þykjast vilja aðliyllast, — en
það er lýðræðL
Með embættisveilingu séra
Jakobs Jónssonar hefir veit-
ingarvaldið brotið grundvallar-
atriði lýðræðisins.
Þetta er mjög sorglegt, og
mun áreiðanlega mælast illa fyr-
ir, og þá ekki sízt vegna þess,
að hinir fimm ráðherrar lands-
ins telja sig allir lýðræðishei’ra.
Öllum má það vera Ijóst, að
þeir ógnartímar, sem við nú lif-
um á, eru sízt til þess fallnir,
að sýna réttlætinu ódrengskap.
Okkur er það áreiðanlega vel
kunnugt, um hvað er barist í
heiminum, — það er — einræði
eða lýðræði. Við teljum oldcur
lýðræðisþjóð, við erum mót-
fallnir ofbeldi og kúgun, og því
ferst okkur það illa, að sýna
lýðræðishugsjóninni lítilsvirð-
ing, en það hefir verið gert með
skipun séra Jakobs Jónssonar.
Eg vildi að við gætum öll
sameinazt i þeirri bæn, sem mér
finnst fegurst allra bæna:
Guð fyrirgefi þeirn, þvi þeir
vita ekki hvað þeir gera.
7. jan. 1941.
Helgi Kr. Jónsson.
firiskir Mirspiliar
skjúta á Uallooð.
EINKASKEYTI TIL VfSIS.
London í morgun.
! Fregn frá Aþenuborg hermir,
að gríska fIotamáIaráðuneytið:
hafi tilkynnt í gærkVeldi, að á
mánudagskvöld hafi grískir-
I tundurspillar siglt inn í Adria-
. haf og inn undir hafnarborgina
Vallona. Hófu tundurspillarnir
skothríð á strandvirki borgar-
innar og hafnarmannvirki. Var
skotið alls 60 skotum. Engin
mótspyma var veitt og komu
allir tundurspillarnir heim aft-
ur heilu og höldnu. Á heimleið
fóru tundurspillamir mjög
______ Sitt af liverju um_________
Vígbúnað Bandaríkjanna.
%
yfGBÚNAÐUR Bandaríkj-
anna eykst með degi liverj-
um. Nýjar verksmiðjur eru
reistar. til að framJeiða hergögn,
og gömlum ' verksmiðjum er
breytt, því að ríkið krefst þess
af eigendum þeirra, að þær sé
notaðar í þágu vigbúnaðarins.
Bandaríkin hafa nú um skeið
verið fremst á sviði flugvéla-
tækninnar. Þau hafa lengi átt
fullkomnustu farþegaflugvél-
arnar og hraðskreiðustu orustu-
flugvélarnar. Var löngum. bann
á útflutningi nýrra flugvéla frá
Bandaríkjunum, til þess að.aðr-
ar þjóðir gæti ekki lært af þeim,
og þá jafnvel farið fram úr
þeim. Þessu banni var aflétt fyr-
ir nokkuru, til þess að hjálpa
Bretum.
Vísir birti fyrir skemmstu
mynd af stærstu sprengjuflug-
vél í beimi, sem er í smíðum í
Bandaríkjunum. Þeir bafa auð-
vitað fjölda annara nýrra flug-
vélategunda í smíðum, sem að
hraða og öðrum útbúnaði eru
miklu betri en aðrar þjóðir geta
teflt fram.
*
J Dayton í Obio hafa t. d. far.
ið fram að undanförnu
reynzluferðir á sprengjuflugvél-
um, sem eiga að geta flogið í
40—50.000 feta hæð, með full-
fermi af sprengjum.
Þegar flogið er svo liátt, er
loftið orðið svo þunnt, að engin
lifandi vera getur lifað þar,
vegna ’ súrefnisskorts. Þurfa
menn þá að nota súrefnisgrím-
ur. Þær eru hinsvegar flug-
mönnum mjög til trafala og eru
því þessar sprengjuflugvélar
liafðar svo loftþéttar, að loft-
þrýstingurinn í þeim er litlu
minni en niður við yfirborð
jarðar.
Kosturinn við að geta flogið
svo liátt, er sá, að loftvarna-
byssur eru þá gagnslausar, því
að þær draga vart liærra en 18
þúsund fet. En svo háu flugi
fylgir líka sá galli, að erfiðara
er að hæfa markið á jörðinni
með sprengjunum. Bandaríkja-
menn segjst þó bafa sigrast á
þeim erfiðleika með miðunar-
tæki, sem „verpi eggjunum,“
þar sem ætlazt er til.
¥
INA vörnin gegn slílcum
sprengjuflugvélum eru or-
ustuflugvélar, sem geta hækkað
flugið mjög hratt. IJafa Banda-
ríkjamenn þegar smiðað or-
ustuflugvél, sem getur hækkað
flugið um tæplega tvo kílómetra
á mínútu.
En flotinn gerir líka tilraunir
með nýjar flugvélar. Hefirýiann
nýlega tekið i not'kun sex 30
smál. flugbáta, sem eru þeir
stærstu af sinni gerð.
Vængjahaf jiessara bákna er
115 fet, en lengdin er 80 fet.
Hæð þeirra frá kili til efsta
hluta vængjanna er 25 fet. Flug-
bátar þessir geta flogið tæplega
8000 km. með fullfermi af
sprengjum, án þess að bæta á
sig benzíni. Flughraði þeii’ra er
rúmlega 320 km. á klst. Eru
flugbátar þessir því hraðfleyg-
ari en nokkurt annað farartæki
svo stórt.
Níu manna áhöfn er á hverj-
um flugbát; þeir kosta 500.000
dollara hver. Fjórir hreyflar eru
á hverjum flugbát og framleiða
þeir samtals 6000 hestöfl.
*
JT
J lieimsstyrjöldinni 1914—18
reyndi keisarastjórnin þýzka
að fá Mexikómenn í lið með sér
til þess að draga úr stuðningx
þeim, sem Bandaríkin veittu
Bretum. Bandaríkin eru síðan
alltaf hálfhrædd um, að Mexi-
komenn geti reynzt þeim óþarf-
ir, og hafa því komið þar fram
margar tillögur um hvernig ætti
að verja suðurlandamærin.
Ein tillagan er sú, að lileypa
olíu í Rio Grande del Norte, sem
rennur eftir landamærunum á
löngum kafla, ef til ófriðar
kæmi, og kveikja svo í olíunni..