Vísir - 01.11.1941, Blaðsíða 2

VÍSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H-F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)
Símar 1 6 60 (5 línur).
Verð kr. 3,00 á mánuði.
Lausasala 15 og 25 aurar.
FélagsprentsmiSjan h.f.
Tólfti
dagurinn.
lyjÁN-UDAGINN 13. október
var þingið kvatt saman.
Mánudaginn þrettánda! Hjátrú-
arfullir menn hristu höfuðið,
þetta boðaði ekki gott. Og hvern-
ig ætlar þetta allt að útleysast?
Það liefir hlaupið óáran í menn
og málleysingja. Hermann
beiddist lausnar. Það var daginn
sem hundarnir fengu fárið.
Þetta hafa verið hálfgerðir
hundadagar. Og einkum hafa
þetta þó verið mestu mæðu-
dagar fyrir blessaðan forsætis-
ráðherrann. Það liljóp einhver
órói í hann, þegar hann var bú-
inn að boða almennar þing-
kosningar næsta vor. Hann varð
allt í einu „ekki sjálfum sér nóg-
ur“ eins og fólk segir. Honum
fannst hann endilega þurfa að
gera eitthvað stórt og eftir-
minnilegt. Áður en hann veit
af, er hann kominn í í æv-
intýri, sem aðeins hefir orðið
honum til angurs og skap-
raunar.
Þetta er ólíkt þeirri mynd,
sem, Hermann hefir viljað gefa
þjóðinni af sjálfum sér. Hann
liefir leitazt við að koma því
inn í meðvitund manna, að hann
væri öruggur eins og goð á stalli,
léti ekki raska jafnvægi sinu,
gripi ekki fram í fyrir viðburða-
rásinni, en biði þess rólegur, að
„lifið sjálft“ legði smátt og
smátt taumana í hendur bans.
Svo allt í einu snýr hann upp
á sig, alveg upp úr þurru, eins
og „yfirspennt primadonna“,
kastar frá sér hlutverkinu og
segist ekki vilja „vera með“.
Þetta var ekki hyggilegt. Her-
mann mun sannfærast um, að
þessi nýja „primadonnumynd“
eykur ekki álit hans, ekki einu
sinni sjálfsálit, þótt um það
megi kannske segja að lengi taki
sjórinn við.
Og svo liafa vinir hans, senni-
lega alveg óviljandi, farið hálf
illa með hann. Nú í vikunni
skrifar Timinn langa romsu um
það, að refirnir hafi verið skom-
ir til þess að „íhaldið“ gæti feng-
ið haustkosningar. Við skulum
ekkert vera að þrefa um þetta
að sinni. En hvernig stóð á þvi,
að Hermann lét hafa sig til þess
að greiða fyrir þessum skugga-
legu áformum, „íhaldsins“?
Eftir því sem Tíminn segir
hlaut Hermanni að vera það
ljóst, að ekkert vakti fyrir bölv-
uðu „ihaidinu“ nema haustkosn-
ingar. Hann gat látið allar þess-
ar fyrirætlanir verða að engu
með því að sitja rólegur. En
Timinn vill endilega gera hann
að ginningarfífli. Það er helzt
á blaðinu að skilja, að einhver
„íhaldsskarfur“ hafi hvíslgð að
Iiermanni: „Eg ragmana þig til
að segja af þér.‘ Og svo á Her-
mann að liafa hlaupið út í for-
æöið eins og strákur, sém ekki
þolir að félagar hans „mani“
liann.
Það eru engin likindi til að
Hermann geti sannfært sjálfan
sig eða aðra um að herferð hans
hafi gengið „samkvæmt áætl-
un“. Hinar nýju myndir, sem
hann hefir af sér gefið, hafa
ekki stækkað hann í augum á-
Tveim hjúknmarkonom og Tækni bætt
vifl starfslið nngbarnadeildar Liknar.
Eífirlif með hverju barni sem
íæðist í Reykjavik,
Samkvæmt upplýsingmm, sem frú Sigríður Eiríksdóttir gaf
Vísi í gær, verður nú upp úr mánaðarmótunum bætt tveimur
hjúkrunarkonum og einum lækni við ungbamavernd Líknar.
Til þessa hafa ekki starfað þar nema ein hjúkrunarkona og
einn Iæknir.
Hefir styrkur verið iiækkaður
til muna úr ríkissjóði, bæjar-
sjóði og frá Sjúkrasamlaginu til
ungbarnaverndar, og er það
fyrir tilstilli þessarar styrkaukn-
ingar sem kleift hefir orðið að
bæta við tveim hjúkrunarkon-
um og einuní lækni.
Verður jafnframt aukið stór-
lega eftirlit með ungbörnuin í
Rvík, þannig að ráðgert er að
gengið verði til hvers einasta
barns ca. tiu dögum eft-
ir fæðingu, og er þetta stór-
merkilegt nýmæli á sviði heilsu-
verndar liér í hæ.Þá er og ákveð-
ið, að fjölga heimsóknardögum
úr tveimur upp í fjóra, og verða
það mánudagar, þriðjudagar,
fimmtudagar og föstudagar.
Auk þessa verða lieimsóknar-
dagar tvisvar í mánuði í barna-
skólum Laugarneshverfis og
Grímsstaðarholts. Er jiettá gert
til þess að ómaka ekki mæður í
úthverfum bæjarins niður í
miðbæinn.
Loks má geta þess, að fyrir
utan eftirlitið verða ljósböð
ungbarna aukin til muna á stöð-
inni, er það að þakka nokkurum
bæjarbúum, er sýndu ungbarna-
verndinni þann skilning og þá
góðvild að gefa ljóslækninga-
tæki.
Að öðru leyti vísast bér til
sérstakrar greinargerðar frá
Kristbirni Tryggvasvni lækni, en
hann verður hinn nýji læknir
ungbarnaverndarinnar; fvrir
var ungfrú Katrín Thoroddsen
læknir.
Greinargerð þessi var samin,
er sótt var um aukinn styrk til
heilsuverndar ungbarna til rík-
is- og bæjarsjóðs, og fer bún
hér á eftir í aðalatriðum:
horfendanna. Það er auðvitað
leiðinlegt fyrir hvern sem er,
að þurfa að játa að hann liafi
hlaupið á sig. Iiitt er þó sýnu
verra, að lialda áfram að þjösn-
ast út í ógöngurnar þar til von-
laust er að ná réttri leið.
Ef Hermann Jónasson hefir
áttað sig svo, að liann getur lit-
ast um rólegum augum, mun
hann láta sér skiljast, að lausn-
arbeiðnin og allt það fargan er
orðið að skrípaleik, sem er
hvorki honum sjálfum né þjóð !
hans til vegsauka. Hann mun
reyna að tilburðir hans til að
leika „sterkan mann“ geta orðið
þjóðinni minnisstæðir á allt ann-
an hátt en hann hefði kosið.
Honum væri bezt að yfir þetta
fyrntist sem fyrst..
Það er ekkert nýtt að menn
ofmetnist, ef þeir sitja lengi í
metorðum og völdum. Slíkir
menn hljóta að reka sig á fyr'
eða síðar. Ef íslenzka þjóðin
hugsar til þess að standa saman,
verður að lægja ofstopa og yfir-
gang, hvaðan sem hann kemur.
Hermann Jónasson hefir setið
lengi í háum sessi. Hann liefir
fundið meira til vegsemdarinn-
ar én vandans, sem henni fylgir.
Það hefir leitt hann í ógöngur.
Hann getur engum nema sjálf-
um sér um kennt, hvernig kom-
ið er. ITann ætti að reyna að
skilja sem fyrst, að hann getur
aldrei vaxið af þessum málum.
Hjúkrunarfélagið Líkn hefir
um langt skeið starfrækt barna-
verndarstöð í Reykjavík og gert
með þvi ómetanlegt gagn, en
því miður liefir stöðin aðeins
náð íil ca. helmings af ungbörn-
um í Reykjavík og úti á landi
eru öll börn að mestu eða alveg
eftirlitslaus.
Hvað viðvíkur ungharna-
vernd munu hinar Norðurlanda-
þjóðirnar vera langt á undan
okkur, og þá sérstaklega Dan-
mörk. Þangað til árið 1935 var
fyrirkomulag jiessara mála þar
í landi með líku sniði og hjá
okkur. í Kaupmannahöfn og
flesíum stærri bæjum voru
stöðvar, sem veittu ókeypis ráð-
leggingar og fylgdust með börn-
unum fyrsta árið. Þessi starf-
semi var öll á vegum líknarfé-
laga og safnaða og algerlega ó-
skipulögð. En árið 1935 tókst að
vekja áhuga Rockefellerstofn-
unarinnar fyrir starfsemi þess-
ari og veitti liún styrk til að
skipuleggja málið og koma því
í það horf, sem nú er.
Vér viljum nú leyfa oss að
lýsa starfsemi jiessari í aðalat-
riðum (Kaupmannahafnarstöð-
inni).
Takmark stöðvanna er að
fylgjast með heilsu, þroska og
aðbúnaði hama á fyrsta ári,
léggja ráð á um fæði og með-
ferð harnanna og sjá um, að
þau komizt undir læknishendi.
ef eittlivað er að.
Starfseminni stjórnar yfir-
læknir, sem ekki fæst við annað,
enda er þctta ærið starf. Borg-
inni er nú skift niður í umdæmi
með einni barnaverndarstöð og
hefir hver stöð á að skipa
tveimur til fjórum hjúkrunar-
konum sem sérstaklega hafa bú-
ið sig undir þetta starf, og Iækni,
sérfróðum í barnasjúkdómum.
Algengast mun það vera, að hver
læknir hafi 2—3 stöðvar og er
hann þá til viðtals einu sinni í
viku á liverjum stað.
Þegar harn fæðist, er stöðinni
strax tilkynnt það, og kemur þá
lijúkrunarkona á heimilið, þeg-
ar barnið er 10 daga gamalt og
hýður aðstoð sína, sem í ca.
99% er þegin með þökkum.
Hjúkrunarkonan vigtar barnið,
gefur ráð um almenna meðferð
og reynir að kippa því í lag, sem
ábótavant þykir, segir til um
mataræði barns og móður og
meðhöndlar ef til vill naflakvið-
slit og annað smávegis.
Fyrstu 3 mánuðina kemur
hjúkrunarkonan á heimilið á 10
daga fresti, næstu 3 mánuði á
14 daga fresti og úr því einu
sinni á þriggja vikna fresti til
eins árs aldurs.
Þegar barnið er þriggja mán-
aða, kemur það í fyrsta sinn á
stöðina og er þá skoðað af lækni.
Sé nú eitthvað að barninu, fær
það tilvísun til sjúkrasamlags-
læknis síns eða á barnapoli-
klinik. Stöðin ráðleggur aldrei
meðöl eða aðgerðir, heldur fæst
eingöngu við eftirlit og almenna
meðferð. Ástæðan til þess, að
stöðin vill ekki fara út á þá
braut, að verða poliklinikstarf-
semi er sú, áð hún vill vinna í
góðu samkomulagi við lækna
borgarinnar, en ekld vera keppi-
nautur þeirra, enda hefir það
tekist prýðilega. Sé ekkert að
athuga við barnið, er það látið
koma á þriggja mánaða fresti,
alls 4 sinnum.
Stöðvarnar eru nú búnar að
starfa nægilega lengi, til þess að
hægt sé að dæma um gagnsemi
þeirra, og ekki er hægt að segja
annað en að árangur af starf-
semi þeirra hafi orðið stórfeng-
legur. Sjúkdómar, eins og bein-
kröm, krampar, niðurgangur o.
fl„ sem fyrir 10 árum voru mjög
algengir og urðu fjölda barna
að fjörtjóni, eru nú orðnir svo
sjaldgæfir, að yngri læknar
þekkja þá varla. Sílspikuðu
börnin, sem áður voru móðins,
og voru stolt móðurinnar, eru
n ú gersamlega horfin og með
þeim hin síkvefaða kynslóð,
sem lifði á hóstasaft og öðru á-
líka kjárngóðu meðalagutli.
Klæðnaður barna hefir og batn-
að stórlega, blúndur og þess-
konar glingur er að mestu horf-
ið, en einföld og þægileg föt
komin í staðinn. Einnig er
sjaldgæft að sjá börn í 10—12
skyrtum og peysum, eins og áð-
ur var tiltölulega algengt.
Síðast en ekki sízt má þakka
hinn góða árangur og bætt
heilsufar útiveru barnanna, en
einmitt útiveru og almenna
herðingu barnanna liefir stöðin
lagt sérstakla áherzlu á frá
byrjun.
Af heilbrigðisskýrslum má
sjá, að hér í Reykjavík fæðast
um 800 börn árlega, svo að ef
eftirlitið væri svipað hér og í
Kau])mannahöfn, yrðu vitjanir
hjúkrunarkvenna ca. 20.000 og
heimsóknir að stöðinni ca. 3.200.
Af skýrslu heilsuverndarstöðvar
Reykjavíkur 1938 sést hinsveg-
ar, að hjúkrunarkorian fór í
3,191 vitjun, en stöðin fékk
2,492 heimsóknir. Þar af voru
406 nýjar heimsóknir. Mun því
láta nærri að annaðhvert barn
komi á stöðina, og er það strax
spor í rétta átt. Hins vegar vant-
ar mikið á, að eftirlit það, sem
lijúkrunarkonur þurfa að fram-
kvæma og er tvímælalaust þýð-
ingarmest atriði allrar starf-
seminnar, sé viðunandi.
Við íslendingar liöfum síðari
árin getað hælt okkur af því að
hafa haft lægri dánartölu barna
á fyrsta ári en nokkur önnur
þjóð í heimi. Þessum öndvegis-
sessi megum við ekki tapa, held-
ur koma dánartölunni enn
lengra niður, og það er vel hægt.
Það er samt ekki nóg að hafa
Íága dánartölu. Börnin verða
líka að vera hraust. Það er allt-
of algengt að sjá eftirstöðvar
beinkramar og annara ung-
barnasjúkdóma hjá stálpuðum
börnum og fullorðnu fólki —
sjúkdóma, sem aðeins stafa af
vanþekkingu og skorti.
Til að tryggja hinni uppvax-
andi íslenzku kynslóð svipaða
aðstöðu og þroskamöguleika og
aðrar þjóðir hafa, teljum vér
nauðsynlegt að koma á svipaðri
starfsemi og í Kaupmannahöfn
hér á landi. Sjálfsagt væri að
ÞEM ER KALT.
Nú er þingið í ógöngum alt,
nú er íslenzka sjálfstæðið valt,
nú er Alþýðu-fornbýlið falt,
nú er Framsóknarliðinu kalt..
byrja hér í Reykjavík, en skipu-
leggja síðan starfsemina út um
land í samræmi við þá reynslu,
sem fengist af Reykjavíkur-
stöðinni, en auðvitað yrði að
taka tillit til hinna mismunandi
staðhátta.
Sú leið, sem sjálfsögð er og
í alla staði eðlilegust, er að efla
Ungbarnavernd Liknar. Fyrst
og fremst þarf bætt húsakynni,
yrði ákjósanlegast að hafa tvær
stöðvar, aðra fyrir; mið- og vest-
urbæinn, en hina fyrir austur-
bæinn. Annars verður erfitt að
fá mæður til að mæta á stöðv-
unum. Viðunandi eða jafnvel
ágætt húsnæði ætti að vera auð-
velt að fá í skólum eða sam-
komuhúsum, sem ekki eru not-
uð á þeim tíma, sem stöðin yrði
opin.
Háskólabóksafnið fær
bókagjöf frá Svíþjóð.
í gærkveldi barst Vísi sVo-
hljóðandi skeyti frá Bjarna
Guðmundssyni.
Myndarleg hókagjöf er vænt-
anleg frá Svíþjóð handa Há-
skólabókasafninu í Reykjavík,
eftir því sem blaðafulltrúi
sænsku sendisveitarinnar í
London, Hammarling að nafni,
hefir skýrt frá.
Hammarling gerði fyrirspurn
um það í Stokkliólmi, sam-
kvæmt tilmælum íslendinga í
London, hvort mögulegt væri
að senda norrænar bækur frá
Svíþjóð til íslands, sökum, skorts
á slíkum bókum, síðan sam-
göngur tepptust.
Þetta mál er nú til athugunar,
en til bráðabirgða hefir ofan-
greint svar borizt frá Stokk-
hólmi.
♦
Að lokum biður Bjarni þess
getið, að íslenzka útvarpið frá
London verði framvegis kl.
16.30, í stað 15.30.
2ja barna móðir legst
út með hermanni.
1 fyrrakvöld kom maður inn á
lögreglustöðina og óskaði þess,
að lögreglan leitaði að konu
lians, sem hafði ekki komið
heim til sín í sólarhring.
Manninn grunaði, að konan
mundi dvelja með enskum her-
manni í skúr, sem Fákur á á
Skeiðvellinum við Elliðaár. Lög-
reglan fór eftir tilvísun manns-
ins, fann konuna með hermann-
inum og flutti liana á lögreglu-
stöðina, þar sem, liún var afhent
eiginmanninum.
Kona þessi er tveggja barna
móðir. Er þetta enn eitt dærrii
þess, hve nauðsynlegt það er, að
grípa til róttækra ráðstafana í
þessum efnum.
Sumarleyfi verka
manna.
Verkamannafélagið Dagsbrún
hefir ekki sagt upp samningum
við Vinnuveitendafélagið, held-
ur gert við það viðaukasamning,
þar sem verkamenn fá rétt til
sumarleyfis með fullu dag-
vinnukaupi. Aðeins Reykjavík-
urbær hafði áður gert samskon-
ar samning við Dagsbrún. Auk
Vihnuveitendafélagsins hefir
einnig brezka setuliðið hér geng-
ið að Viðbótarsamningnum. —
Hann er svohljóðandi:
„Vinnuveitendafélag íslands
og Verkamannafélagið Dags- ;
hrún hafa í framhaldi samnings j
félaganna, dags. 9. jan. 1941,
komið sér saman um svofelld-
an viðauka við téðan samning:
Verlcamenn eiga rétt á að fá
sumarfrí með fullu idagvinnu-
kaupi frá vinnuveitendum og
fer fjöldi frídaga eftir þvi,
hversu nrikið verkamaðurinn
hefir unnið lijá vinnuveitanda,
talið frá 1. desember næstkom-
andi.
Fjöldi frídaga skal ákveðinn
þannig:
Þegar vinnuveitendur greiða
vikukaup verkamanna, skulu
þeir láta hvern verkamann, sem,
síðastliðna viku hefir unnið hjá
sama vinnuveitanda minnst 31
— þrjátíu og einn —- dagvinnu-
tima fá skírteini fyrir því, að
verkamaðurinn hafi unnið eina
viku til grundvallar útreikningi
sumarfrís á næsta tímabili sum-
arfría.
Gegn afliendingu slíkra skír-
leina skal vinnuveitandi greiða
verkamanni suniarfrískaup, sem
sé fullt idagvinnukaup á þeim
tíma, sem frí er tekið, fyrir
dagatölu þá er hér skal greina:
Sldrteini fyrir minnst:
8 vikur allt að 15 vikur 2 fríd.
16 —----25 — 3 —
26 —---- 35 — 4 —
36 • —----45 — 5 —
46 — — — 52 — 6 —
Að sjálfsögðu hefir verka-
maður ekki rétt til þess að fá
sumarfrí gagnvart sömu vinnu-
viku nema hjá einum vinnuveit-
anda.
Verkamanni er óheimilt að
vinna hjá öðrum í sumarleyfinu.
Sé brotið gegn þessu, hefir
verkamaðm- fyrirgjört rétti til
sumarfrís í tvö, ár þar eftir, þó
samningur verði um, sumarfrí,
milli félaganna sem að samn-
ingi þessum standa.
Sumarfrí verkamanna telst
byrja næsta virkan dag eftir að
vinnuveitandi hefir greitt hon-
um sumarfrískaupið.
Sumarfrí skulu tekin á tíma-
bilinu 1. júní til 31. ágúst ár
livert eftir samkomulagi vinnu-
veitanda og verkamanns.“
Nokkurir áhugasamir
menn
óskast til að safna áskrifend-
um að stóru ritverki, sem er
að koma út.
JÓN DtJASON,
Þingholtsstræti 28.
Simi: 3081.
heldur
Kvistniuo
fyrir meðlimi sína í dagheim-
ilinu í kvöld kl. 9, til að
fagna vetri.
Til skemmtunar:
1. Árni Jónsson alþm:
Sjálfvalið efni.
2. Lárus Ingólfsson:
Sprenghlægilegar gaman-
vísur.
3. Þorsteinn Hannesson frá
Siglufirði: Einsöngur með
undirleik Hafliða Jóns-
sonar.
4. Dans. (Gömlu dansamir).
Skemmtinefndin.
Dugleg og ábyggileg
stúlka
óskast við afgreiðslu á veit-
ingastofu.
Uppl. á Vesturgötu 12, frá
6—8.