Vísir - 31.12.1941, Page 2

2
VISIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)
Símar 1 6 60 (5 línur).
Verð kr, 3,00 á mánuði.
Lausasala 15 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Áramót.
iðburðaríkasta ár í sögu
l>essa lands er á erida.
Framtíðin á eftir að leiða í ljós,
hvort það verður okkur giftu-
drjúgt að sama skapi. Sjálf-
stæðismálum okkar hefir þokað
það áleiðis, að við teljum, að
ekki sé annað óleyst en forms-
atriði til þess að takmarkinu sé
náð. Þetta er okkur fagnaðar-
efni, Jxítt atburðina bæri að með
öðrum hætti en við hefðum
vænst. En nálega samtímis þvi,
sem gerð var ný skipun um liið
æðsta vald, urðum við að leita
á náðir erlends stórveldis um
hervemd landsins. Fram til
þess tima liöfðum við ekki við-
urkennt aðra vernd en þá, sem
fólst í yfirlýsingu okkar um
ævarandi hlutleysi í styrjöldum,
og mótmælt hernaðarihlutun
stjTjaldaraðilja. En svo var
komið, er herverndar var beiðst,
að Iand okkar liafði verið yfir-
lýst hernaðarsvæði, en þjóðin,
sem tók að sér herverndina, þá
enn lilutlaus. Þótt hér væri stig-
ið afdrifarikt spor, þóttu utan-
aðkomandi ástæður réttlæta
það. Hefir þetta og eigi verið
talið sakarefni, hverjar sem af-
leiðingarnár kunna að verða.
í innanlandsmálum okkar
gerðust þau tíðindi á siðastliðnu
vori, að Alþingi ákvað að fresta
þingkosningum. Þessi ráðstöf-
un hefir sætt misjöfnum dóm-
um. Sem betur fer dundu ekki
yfir okkur þær hættur, sem á
var bent til réttlætingar þing-
frestuninni. En þar með er eng-
an veginn sagt, að ekki hafi ver-
ið rétt að gera ráð fyrir þeim.
Óánægjan vegna kosninga-
frestunarinnar á ]>á einnig fyrst
og fremst rætur sinar að rekja
til þess, að mönnum finnst rikis-
stjómin ekki hafa verið allskost-
ar trú Jæirri siðferðislegu
skyldu, sem hún Iagði sjálfri sér
á herðar með því að gangast
fyrir kosningafrestuninni.
Höfuðröksemdin fyrir því, að
kosningum var frestað var sú,
að ekki mætti stofna til ófriðar
í landinu. Á þelta féllust menn
yfirleitt. En svo skeður það, að
rikisstjórnin, sem sameiginlega
hafði varað svo eindregið við
hinni innlendu ófriðarhættu,
verður svo sundurþykk, að upp
úr slitnaði. Þótt gengið væi’i til
samstarfs að nýju, bendir ekk-
ert til þess að gróið sé um heilt.
En þessi sundurþykkja ríkis-
stjórnarinnar veldur þvi, að
meiri viðsjár eru með mönnum,
en liollt getur tabzt á slikum
háskatímum.
*
Sennilega hefir afkoma
manna liér á landi aldrei ver-
ið betri en á þessu ári. Vinnu-
þörfin hefir verið svo mikil, að
allir, sem unnið geta, hafa
fengið atvinnu. En sá hængur
er á þessu, að mikið af vinnu-
aflinu hefir lent í þjónustu
hinna erlendu setuliða. Þær
raddir hafa heyrzt, að okkur
sé skylt að taka þáttxí her-
vernd landsins. Hitt mun þó
flestum koma saman um, að
okkur standi nær að efla fram-
leiðslu okkar til lands og sjáv-
ar. Harðast liefir þessi erlenda
Mesta slysaár, sem sögur
fara af, hér við land.
142 menn drukknuðu, 24 íslenzk og erlend
skip og bátar fórust, en 12 strönduðu.
Viðtal við Jón Bergsveinsson.
Vísir hefir nýlega haft tal af Jóni Bergsveinssyni for-
stjóra Slysavarnafélagsins og aflað sér upplýsinga um
starfsemi félagsins á árinu 1941.
Einnig hefir Jón látið blaðinu í té skýrslu um drukkn-
anir, skipstapa og strönd skipa hér við land. — Fer hér
á eftir stuttur útdráttur úr skýrslunni og frásögn Jóns
um framkvæmdir félagsins.
samkeppni um vinnuaflið kom-
ið niður á landbúnaðinum.
Þrátt fyrir síhækkandi afurða-
verð á innlendum markaði,
hefir fólkseklan í sveitunum
aldrei verið tilfinnanlegri en
nú. —• Þetta er eilt erfiðasta
vandmálið.
Yfirleitt má seg'ja, að hin
stórfelda röskun, sem orðið
liefir í atvinnulifi og efnahags-
starfsemi þjóðarinnar sé mönn
um hið mesta áhyggjuefni.
Jafnframt því, sem hagur okk-
ar fer dagbatnandi út á við,
verður erfiðara og erfiðara að
afla Jieirra nauðsynja, sem ó-
hjákvæmilegar eru til viðhalds
• og eflingar atvinnulífinu í
landinu. Okkur vantar ný liús,
ný skip, nýjar vélar. Gjaldeyr-
ir er nægur fyrir liendi, en vör-
urnar fást ekki. Að ófriðarlok-
um verðum við sjálfir að sjá
farborða öllum þeim þúsund-
um manna, sem nú hafast við
á erlendri vinnu. Þetta verður
því erfiðara, sem lengur dregst,
að atvinnulíf .okkar nái eðli-
legum viðgangi.
*
Þótt landið sjálft hafi ekki
orðið fyrir árásum styrjaldar-
aðilja, hafa landsmenn, þeir er
sjóinn stunda, ekki farið var-
hluta af ófriðarhættunni. ís-
lenzkir sjómenn hafa frá ófpið-
arbyrjun bjargað hundruðum
erlendra manna, beggja ófriðar-
aðilja. En engu að síður hefir
islenzka sjómannastéttin gold-
ið hið mesta afhroð. Mörg
hundruð vaskra manna á hezta
aldri hafa fallið fyrir dráps-
vélum styrjaldarinnar. Þetta er,
sárasti harmurinn, sem að is-
lenzku þjóðinni hefir verið
kveðinn á árinu.
*
Þótt við íslendingar höfum
átt miklu meira láni að fagna
það sem af er styrjaldarinnar
en flestar aðrar þjóðir, horfir
margur kviðandi fram á veg-
inn. Þær hættur, sem að okk-
ur kunna að steðja utan að,
fáum við ekki umflúið. Hitt
eru sjálfskaparvíti, ef við lát-
um togstreitu og sundrung
standa okkur fyrir þrifum. Við
skulum vona að árið, sem nú
fer í hönd, glæði með okkur
nýja ættjarðarást, nýjan þegn-
skap, nýja viðsýni og mannúð.
Látum það ekki ásannast, að
við séum sundraðir á hættunn-
ar stund.
Geðilegt nýár!
a.
Samvinna Rauða
Kross íslands og U.S.
Rauði Kross Islands hefir
fengið símskeyti frd Rauða
Krossi Bandaríkjanna, þar sem
formaður hans, Mr. Norman
Davis, meðal annars fullvissar
um vilja sinn til samvinnu við
og aðstoð handa Rauða Krossi
Islands.
Til frekari áherzlu er skeytið
sent sem stjórnarskeyti, með
undirskrift utanríkismálaráð-
herra Cordell Hull.
Eftir öðrum heimildum lief-
ir R.K.Í. fregnað, að sérstakur
fulltrúi fyrir Rauða Kross
Bandarikjanna sé um það bil
að koma hingað til þess að taka
upp samstarfið frá þeirra hlið.
Landlæknir hefir í samráði
við formann og varaformann
R.K.Í. dregið grunnlinur að
slíku samstarfi, sem kom til
tals, er Mr. Allen sendifulltrúi
Rauða Kross Bandaríkjanna
kom hingað fyrir mánuði sið-
an. Erindi hans um þetta efni
hefir verið til athugunar hjá
ríki^stjórninni, og hefir hún
falið Rauða Kross íslands að
annast þessi mál af íslands
hálfu við Rauða Kross Banda-
ríkjanna.
Þá er enn ókomið allmikið
af jólapökkum, sem Ungliðar
Drukknanir manna.
Árið 1941 er langmesta slysa-
ár, sem sögur fara af hér á
landi, eða það drukknuðu 142
menn. Árið 1906 eFannað mesta
slysaárið, en þá drukknuðu 125
menn. Af ]>eim sem drukknuðu
hafa flest allir farizt með skip-
um úti á hafi, bæði í ofviðrum
og sökum sjóhernaðarins. Sum
tilfellin er þó að vísu óvíst um.
112 þessara manna liafa farizt
með islenzkum togurum, en 30
hafa farizt með bátum, erlend-
um skipum eða drukknað í
höfnum, sundlaugum eða ám.
Skipstapar.
Miklir skipstapar hafa orðið
á þessu ári.
EJlefu íslenkir bátar og tog-
arar Iiafa farizt, annaðhvort í
ofviðrum eða af sjóhernaði og
lilauzt manntjón af. Erfitt að
segja um suma á hvern liátt þeir
hafa farizt, því áreiðanlegar
heimildir eru alls ekki fyrir
hendi, t. d. Gullfoss og Jarlinn.
Sex erlend skip fórust hér við
land á árinu, og drukknuðu
nokkrir erlendir skipverjar af
þeim. Sjö islenzk skip og bátar
strönduðu hér við land og eyði-
lögðust.
Björgun manna og skipa.
Allt í allt var bjargað 102
mönnum úr sjávarbáska, ýmist
einum eða fleiri i senn.
Nokkur íslenzk skip strönd-
uðu við landið á árinu, en náð-
ust út aftur. Það voru Baldur,
Ársæll, Sigriður og þrjú skip
sem slitnuðu frá bryggju i
Rvík og ráku á land. Auk þess-
ara skipa sukku tveir Mtar. öll
þessi skip náðust aftur eins og
fyrr segir.
Einnig strönduðu fimm er-
lend skip hér við land á árinu,
en náðust seinria út.
FjTÍr utan það sem hér að
framan er talið veitti björgun-
arskútan Sæbjörg yfir 20 bátum
ýmiskonar aðstoð. Á þessum
bátum voru um eða j’fir 100
manns.
i
Nýjar deildir og byggingar.
Á árinu bættust við fjórar
nýjar deildir hér á landi. Eru
það ein deild í Arnarneshreppi í
Eyjafirði, deildin Björg í
Gi’unnavíkurlireppi á Snæfells-
nesi, Framtíðin í Tálknafirði og
ein deild í Flatey á Skjálfanda.
Með þessari deildafjölgun
héfir meðlimafjöldi félagsins
aukizt talsvert og munu nú vera
um eða yfir 14 þús. menn og
konur í því, á öllu landinu. Á
þessu ári liefir nokkuð verið
gert að því að reisa skýli, þar
sem þörfin var brýnust og er
merkilegast af þessum skýlum
það, sem kvennadeild félagsins
lét reisa á Meðallandssandi. Er
það fullkomnast og stærzt allra
læirra skýla, sem reist bafa ver-
ið á landinu hingað til og mun
kosta um 15 þús. krónur. Önn-
R.'Kr. Bandaríkjanna senda is-
lenzkum börnum í vináttu
skyni, og afgreidd voru þáðan
til sendingar fyrst í desember.
ur skýli, sem reist voru á úrinu,
eru á Alviðruhömrum og Mýr-
dalssandi. Kosta þau um 10 þús.
kr. hvert. Auk skýlanna hefir
einnig verið varið toluverðu af
fé til kaupa á björgunartækj-
„Það sem maður rekur fyrst
augun í við heimkomuna er
hversu allt verðlag hefir aukizt
stórlega síðan í vor og það á
sumum sviðum langt fram úr
því, sem menn höfðu álitið
hugsanlegt. Eg liefi heyrt það á
ýmsum, að bót mætti ráða á
þessu með þvi að liækka gengi
krónunnar gagnvart sterlings-
I pundinu. Þessa leið liefi eg fært
í tal við ýmsa merka menn í
Englandi, en þeir hafa talið ýms
tormerki á og bent á það til
samanburðar, að gengi sterl-
ingspundsins liafi færzt nokkuð
niður vegna striðsins, án þess
að dýrtíð hafi aukizt til muna.
Einu aðferðina til að halda
dýrtíð í skefjum telja þeir full-
komið ríkiseftirlit með launum
og verðlagi á nauðsynjum og
benda ú, að þegar slíkt megi tak-
ast í jafnstóru ríki og Bretlandi,
þá ætti íslenzkum stjórnarvöld-
um að vera slikt hægðarleikur.“
„Ætli nokkur von sé um
rýmkaðan innflutning frá Bret-
landi?“
„Um það er ekki að ræða,
nema síður sé, þvi að hergagna-
framleiðslunni og vöruþörfum
hins opinbera fleygir svo fram,
að með hverjum deginum verð-
ur erfiðara fyrir Breta að flytja
vörur út. En Bretar liafa fullan
hug á að sjá íslendingum fyrir
nægum vörum og í því skyni
var því komið í kring, að Banda-
ríkin tæki að sér greiðslur í
dollurum á fiskútflutningi okk-
ar til Bretlands“.
„Hvernig er annars hugur
Breta gagnvart íslendingum ?“
„Þó að ýmsir hermenn, sem
héðan koma, heri íslendingum
misjafnlega söguna, verður
ekki annað sagt en að mesta
vinsemd ríki yfirleitt með Bret-
um í okkar garð. Yirðast þeir
lika vilja gera hvað sem i þeirra
valdi stendur til að greiða götu
Íslendinga og má sérstaklega
minna ú það, að upplýsinga-
málaráðuneytið veitir íslandi
mikla aðstoð um landkynn-
ingu.“
„Hver sér um málefni íslands
í upplýsingamálaráðuneytinu?"
„Það er ungfrú Gracc Thorn-
ton, sem liér dvaldi í noklcur ár
um, eða um 10—20 þús. kr. —
Ennfremur hefir verið komið
upp nýrri ljósavél i Sæbjörgu,
mjög fullkominni og kostar hún
uppsett allt í allt um 10 þús. kr.
Tekjur.
Erfitt er að segja um tekjur
félagsins á árinu enn sem kom-
ið er, en þó eru líkur fj’i’ir því,
að fjárhagurinn sé góður, enda
þótt miklu liafi verið eytt. í úr
hefir verið mun dýrari rekstur
en undanfarið og er þar um að
kenna dýrtíðinni. Björgunar-
stöðvar eru nú um 40 á öllu
landinu og fjölgar óðum.
og er doktor i íslenzkum fræð-
um frú Oxford-háskóla. Hún
hefir hvað eftir annað borið
fram mótmæli og leiðréttingar,
ef missagnir hafa komið um ís-
land. Annars er orðin mikil
breyting á því, livað brezk blöð
flytja j’firleitt áreiðanlegar
upplýsingar um ísland og lýs-
ingar á atburðum þar og má að
nokkuru leyti þaícka það starf-
semi upplýsingamálaráðuneyt-
isins, en að sumu lej’ti áhrifum
frá íslenzku sendisveitinni. Hún
kemur öll fram til hins mesta
sóma fyrir land og þjóð og vek-
ur það j’firleitt athygli, hversu
vel hefir tekizt til með val starfs-
fólksins, enda þótt það sé allt
miklu j’ngra en gerist með öðr-
um sendisveitum. Yfirleitt liafa
þeir íslendingar, sem búsettir
eru í London, haldið uppi heiðri
íslands í hvivetna“.
Frá Hallgríms-
prestakalli.
Frá þvi i byrjun jólaföstu
hafa prestarnir í Hallgríms-
prestakalli messað i Austurbæj-
arskólanum, á ganginum á neðri
hæð. Er þetta eini staðurinn
innan prestakallsins, sem kem-
ur til mála sem samkomusalur.
Hinsvegar er hætt við því, að
safnaðarvitund innan sóknar-
innar verði ekki sterk, ef allar
messur eru sóttar í önnur
prestaköll. Eins og vænta má,
er prestunum áhugamál að hafa
miðstöð starfsemi sinnar innan
síns eigin prestakalls. Að sjálf-
sögðu getur gangurinn i Austur-
bæjarskólanum ekki komið i
staðinn fyrir kirkju, þannig að
menn finni þar á engan mun, og
sízt í stað þeirrar kirkju, sem
þjóðin vill reisa á Skólavörðu-
hæð. Þó má gera ýmislegt til
þess að setja kirkjulegri og feg-
urri blæ á samkomusal, sem
ekki er kirkja. Þetta hefir verið
gert í hinum nýju kii’kjusókn-
um Reykjavíkur og nú um jól-
in í HaUgrímskirlcju. Annar
stafn gangsins, þar sem altarið
stendur, er tjaldaður rauðum
dúk, og liggur hann í fellingum.
í stað altaristöflu er kross úr
ljósu birki, ómálaður (með tré-
lit) og fer liann Ijómandi vel við
rauðan bakgrunninn. Til hliðar,
og nokkru framar en altarið, er
prédikunarstóll. En það, sem
mörgum mun þykja mest nýj-
ung i þessarri „kirkju“-smiði,
eru fjórar myndir með gleri, lit-
aðar óg með ljósi ú bak við. Eru
þær gerðar i kirkjulegum stil og
tákna fæðingu Jesú, skh’ii hans,
krossfestingu og uppreisu.
Lisfamaðurinn, sem hefir gert
þessar mjndir, er Kurt Zier,
kennari við Handíðaskólann, og'
hafði liann nokkra af nemend-
um skólans sér til aðstoðar.
Kurt Zier sagði einnig fyrir um
smíði annarra hluta, en margir
smiðir hjálpuðu til þess að lej’sa
verkið af hendi. Krossinn var t.
d. smíðaður af verksmiðjunni
„Rún“, prédikunarstóllinn af
Ara Stefánssyni meðhjálpara,
rammarnir, sem myndirnar eru
festar á, af smið Austurbæjar-
skólans. Var allt unnið af hinni
mestu alúð.
Þeim, sem sótl hafa jólamess-
urnar, liefir fallið búnaður þessi
vel í geð. Hann er hvortveggja i
senn, látlaus og fagur, og svo
meðfærilegur, að hægt er að
taka hann burtu um helgar.
Skólagangurinn hefir rejmst
vel hæfur fj’rir söng og tal.
Þó bar á j>ví annan jóladag, að
ekki hej’rðist ávallt sem bezt
út við dj’rnar, en vonandi verð-
.ur hægt að bæta úr því framveg-
is með lítilli fyrirhöfn.
Þessi tilraun, sem hér liefir
verið gerð, ætti að vekja Hall-
grímssöfnuð til enn sterkari
umhugsunar um þörf sína fvrir
það guðsliús, sem ákveðið* er að
bj’ggja. „Kirkjan“ í Austurbæj-
arskólanum er bráðabirgða-
„kirkja“, sem bendir til annarr-
ar, meiri og fullkomnari.
Annað, sem mönnum gæti til
liugar komið i sambandi við
þessa nýju „kirkju“ er það,
hvort ekki væri ástæða til þess
fj’rir sóknarnefndir víðar um
land að leita aðstoðar Kurt Zier
til að segja fyrir um fegrun
kirkna. Hefir liann mikla
reynslu og þekkingu ú þeim
efnrim, frá föðurlandi sínu,
Þýzkalandi. Að visu mun liann
vera önnum kafinn við aðalstarf
sitt, en skemmtilegt væri, ef
samvinna gæti tekist með skóla
þeim, sem Kurt Zier starfar við,
og forj’stumönnum um fegrun
íslenzkra kirkna viðsvegai’ um
land, um að hagnýta starfs-
krafta hans í þágu kirkjunnar.
Mundi sjálfsagt ekki standa á
áhuga hans sjálfs.
Jak. J.
GLEÐILEGS
FARSÆLS NÝÁRS
óskum við viðskiptavin-
um fjær og nær.
Steinunn og Margrét,
Hótel Skjaldbreið.
'
MÁL OG MENNING
óskar öllum félagsmönn-
um sínum
GLEÐILEGS NÝÁRS.
Z GLEÐILEGT NÝÁR! g
Þökk fyrir viðskiptin ss
á liðna árinu.
■ Pétur Kristjánsson,
Ásvaílagötu 19.
ES
■■■■■■■■■■■■■■■■BffiBI
Dýrtíðinni í Bretlandi hald-
ið í skefjum með launa-
og verðlagseftirliti.
Viðtal við Bjarna Guðmundsson blaðaftr.
Bjarni Guðmundsson blaðafulltrúi, hefir svo sem kunnugt
er dvalið um nokkurra mánaða skeið í London, og sent
þaðan fréttaskeyti til íslenzkra blaða, sem mjög vel hafa verið
þegin. Rétt fyrir jólin kom hann hingað til lands til skammrar
dvalar. Hefir tíðindamaður Vísis hitt hann að máli og spurt hann
um nokkur þau atriði, sem ætla má að almenningur hafi, eins
og sakir standa, mestan áhuga fyrir.
\