Vísir - 07.03.1942, Blaðsíða 2

VlSIR
VISIP
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Féiagsprentsmiðjunni
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)
Símar 1 6 6 0 (5 línur).
Verð kr. 3,00 á mánuði.
Lausasala 15 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Gert og ógert.
JJ KKERT okkar hefir enn
koinið í Paradís, — og sum
kannske ekki einu sinni til ísa-
fjarðar, — svo að það er erfitt
fyrir okkur að segja, hvernig
umhorfs muni vera á hinum
fullkomna sælustað. Þegar við
hugsum okkur um, verðum við
víst öll að játa, að við höfum
sjaldan kynnzt neinu, sem ekki
mætti betur fara. Okkur hefir ef
til vill gefizt kostur á að koma
til stórborga heimsmenningar-
ínnar, Við höfum getað dáðst að
stórhýsunum, söfnunum, stræt-
unum, búðaskrautinu, sam-
göngutækjunum, skenwntanðljf-
inu. En þrátt fyrir aðdáunina
höfum við ekki þurft á neitt sér-
stakri hugkvæmni að halda, til
að geta bent með fullum rétti
á sitthyað aðfinnsluvert og ann-
að, sem vanrækt hefði verið. Við
höfum kQmið á fögur heimili,
Ineð allskonar þægindum. En
við höfum samt aldrei komið á
heimili, sém ekki mætti um-
bætá. Okkur hefir verið veittur
góður beini. Hvenær hefir hann
verið svo góður, að hann hefði
ekki getað verið betri? Ef við
erum þess sinnis, finnst okkur
allt, sem okkur er vel gert,
„sldtagóðgerðir“ — eins og
strákurinn sagði.
* * *
Já, er það ekki einmitt strák-
urinn, sem talaði um „skítagóð-
gerðirnar“ og bræður hans, sem
nú keppa sameiginlega til valda
í þessu bæjarfélagi? Hver játar
ekki að hér sé mörgu áfátt? En
það er allt annað, að viðurkenna
þetta, en að loka af ásettu ráði
augunum fyrir öllu því, sem ó-
venjulegur manndómur og
sjaldgæf atorka hafa til vegar
komið á fáum áratugum. Ýms-
ir þeir, sem kenna sig við hug-
sjónir, hafa það helzt sér til ein-
kennis, að vera blindir á kosti
þess sem er. Þeir halda að það sé
vottur um einhverja útmema
náðargáfu, að geta sagt um hvað
eina, að það eigi að vera „ein-
hvernveginn öðruvísi“. Og svo
bjóðast þessir garpar til að út-
vega „nýtt skipulag“, „nýja
starfshætti“, „nýtt andlit“ —
bara eitthvað, sem er „einhvern
veginn öðruvísi“!
* * ★
Róm var — að því að sagt er
— ekki byggð á einum degi. Og
ef hún hefði verið byggð á ein-
um degi, hefðu alltaf verið nóg-
ir til áð fjargviðrast yfir þeirri
„kyi'rstöðu“, að hún skyldi ekki
vera byggð á hálfum degi. Slík-
ir menn hefðu sennilega ekki
unnið að byggingunni. Mennirn-
ir með „nýja skipulagið“, „nýju
starfshættina“ óg „nýju andlit-
in“ eru venjulega áhorfendur,
þar sem byggt er. Þeir vita oftast
ekki hvað það er, að leggja stein
í vegg. Þess vegna eiga þeir
svo hægt með að segja að það
eigi að vera „einhvern veginn
öðruvisi“. Það er alltaf styrkur
fyrir þá, sem lifa til að lasla, uð
þekkja ekki af eigin reynd erf-
iðleikana við að byggja upp.
* * #
Reykjavík hefir ekki fremur
en Róm verið byggð á einum
degi. En hver er svo blindur, að
hann játi ekki með sjálfum sér,
að hér hafa þau afrek verið unn-
in, sem næst hafa komizt þvi,
að láta framfaradrauma horf-
inna kynslóða rætast? Yið skul-
um hugsa okkur þá, sem hafa
byggt upp þetta bæjarfélag, sem
eina persónu — Reykvíkinginn.
Hvernig eigum við að dæma
hann? Er hann rétt metinn með
því að geta aðeins þess, sem
hann hefir ógert látið? Eða á
líka að telja það, sem liann hef-
ir gert?
Hvernig dæmum við menn?
Við lesum t. d. grein um atorku-
saman bónda. Iiann hefir byrj-
að með tvær hendur tómar,
komið upp stórum barnahóp,
sléttað 10 dagsláttur í túni, girt
heimalandið, byggt íbúðarhús
og útihús að nýju. Hefir þessi
maður unnið þjóðnytjastarf ?
Já, okkur finnst það, mörgum.
En svo kemur einhver, sem
veit miklu betur. Hann segir:
„Þessi bóndaræfill hefir ekki
ræktað nema 10 dagsláttur, en
það var hægurinn hjá, að rækta
20. Hann hefir hrúgað upp ein-
hverju hússkrifli. En það er svo
þægindasnautt, að það er ekki
einu sinni vatnssalerni, livað þá
heldur baðherbergi í þvi. Svona
er kyrrstaðan og menningar-
leysið,“
$ ★ #
I>að ér maðurinn sem. síðast
talaði og bræður hans, sem hafa
ekkert að segja um Reykvíking-
inn, nema það sem hann hefir
ógert Iátið. Þessir bræður allh'
telja sér það til gildis, að sjá
aldrei það sem vel er gert, held-
ur aðeins það, sem miður fer.
I>eir vita ekkert annað en það,
að allt á að vera „einhvern veg-
inn öðruvísi“. Og svo fimbul-
famba þeir fram og aftur um
skipulagið, starfshættina og
aYidlitin sín.
Borgarar þessa bæjar eiga
bráðum að velja. Vita þeir hvað
þeir hreppa, ef þeir sleppa þvi
sem er? Ætla þeir að láta lastið
ráða úrslitum? Ætla þeir að
gera sig ánægða með að allt
verði „einhvernveginn öðru-
vísi“ ?
Skrifað stendur:
Lastaranum likar ei neitt,
lætur hann ganga róginn.
Finni hann laufblað fölnað eitt,
þá fordæmir hann skóginn.
Sjálfstæðismenn!
Fundur í Gamla Bíó kL 2 á sunnu-
dag. Síðasti fundur fyrir kosningar.
Búnaðarþingið
sett á morgun.
Búnaðarþing verður sett kl. 5
á morgun, í Baðstofu Iðnaðar-
manna.
Þetta er aukaþing og er það
kallað samna vegna marghátt-
aðra vandamála landbúnaðarins
sem krefjast sjótrar úrlausn-
ar. Á Búnaðarþingi eiga 25 full-
trúar sæti og munu- þeir flestir
komnir til bæjarins, að undan-
teknum Páli Pálssyni í Þúfum
við ísafjarðardjúp og fulltrúum
frá Autsurlandi, þeim Sveini
Jónssyni á Egilsstöðum, Birni
Hallssyni á Rangá og Sigurði
Jónssyni á Stafafelli í Lóni.

X D-listinn
Alþýðuílokkurinn, verk-
íöllin og dýrtíðarmálin.
lltvarp§ræða Jakob»i 91öller§, íjármálaráðherra, 4. þm.
Niðurlag.
Stefán Jóh. Stefánsson hafði
það eftir enska verkamálaráð-
herranum Bevin, að mér heyrð-
ist, að kaupskrúfan svokallaða
hefði engin áhrif á verðbólg-
una. Eg verð nú að játa það,
að mig furðar á því, að Stefán
skuli geta fengið af sér, að segjæ
frá þessu, livort sem það er nú
satt eða ósatt, þar sem flokks-
hróðir hans á í lilut. Mig furðar
ekkert á því fyrir þá sök, livað
vitlaust það er, þó að eg geti um
það leitt Jón Blöndal sem vitni.
En eg spyr: hverskonar verka-
lýðsleiðtogi er hann þá þessi
Bevin? Eg heyri j>að sagt, að
kaupgjaldi sé nú haldið niðri i
Bretlandi. Er það þá af því, að
brezkir valdamenn geti ekki
unnt verkalýð landsins að bæta
hag sinn og safna sér sjóðum
til erfiðu áranna. Og hvernig
má það vera, að Bevin þessi
skuli horfa upp á þetta aðgerða-
laus, og vera [>ó verkamálaráð-
herra, í stað þess að beita sér
fyrir almennri grunnkaups-
hækkun verkalýðnum, til handa,
eða þá að láta draga sig út taf-
arlaust, eins og þeir Haraldur og
Stefán Jóhann.
Ánnars vél*S eg að segja það,
að mér þótti Stefán tala all
i;ppbyggilega um það, hvernig
ætti að fara að þvi, áð hafa
hemil á verðbólgunni. Hann
sagði, að eklvert yæri auðveld-
ara, því að til þess þyrfti ekki
annað en að taka nógu mikið
af stríðsgróðanum, og borga
með því mismuninn á stríðs-
verði innfluttra vara og fyrir-
stríðsverði þeirra. Þá hefði ekk-
ert verðlag þurft að liækka og
ekkert kaupgjald. En mér þótti
það leiðinlegt, að Stefáni skyldi
ekki liafa auðnast að finna
þennan vizkustein, áður en hann
var dreginn út úr ríkisstjórn-
inni. En líklega hefir hann þá
verið búinn að finna völuna áð-
ur, en bara þagað um það, til
þess að geta skammað okkur
hina fyrir aðgerðaleysið, þegar
hann væri farinn, enda fengjum
við þá líka að kenna á þvi, að
enginn veit hvað átt hefir fyrr
en misst hefir.
Annars fer því nú svo fjarri,
að það sé rétt, að kaupgjalds-
og verðlagsskrúfan hafi engin
áhrif á verðbólguna, að það er
alviðurkennd staðreynd, að ein-
mitt sú skrúfa er höfuðmein-
semdin. Og i rauninni viður-
kennir Stefán Jóh. þetta með
þvi, sem hann segir um það.
Hann reynir að sanna það, að
kaupgjaldið hafi engin áhrif í
þessu efni, af því að hækkun
þess komi aldrei fyrr en eftir á,
eftir að verðlagið hefir hækk-
að. Þetta mætti nú orða um
kauphækkun samkvæmt vísi-
tölu, því að visitalan hækkar á
eftir verðlaginu. En hvað er þá
um grunnkaupshækkun að
segja? Kemur hún ekki bara,
þegar hennar er krafizt, hvort
sem verðlag hefir hækkað eða
ekki, nema þá að sérstakar ráð-
stafanir séu gerðar til að hindra
hana, eins og t. d. lögbann? Og
hver verður svo afleiðing slíkr-
ar grunnkaupshækkunar? Verð-
ur hún ekki óhjákvæmilega sú,
að framleiðslukostnaður inn-
lendra vara hækkar? — Segir
hinn vísi Bevin það, að grunn-
kaupshækkun hafi engin áhrif
á framleiðslukostnaðinn innan-
lands? Því trúi eg hú blátt á-
fram elcki, hvað sem Stefán Jóh.
ségir um það. En hver verður
þá afleiðing þess, að frarn-
leiðsluleostnaðurinn og verðlag
innlendra vara hækkar? Alveg
óhjákvæmileg liækkun vísitöl-
unnar og þar af leiðandi ný
kauphækkun og ný aukning
framleiðslukostnaðar og síðan
ný vísitöluliækkun og kaup-
gjaldshækkun og þannig koll af
kolli, þar til peningarnir eru
orðnir verðlausir. En hvaða
gagn er verkamönnunum þá
orðið að kauphækkununum og
því, sem þeir kunna að hafa
getað „safnað sér til erfiðu ár-
anna“, eins og Jón Axel talaði
svo fagurlega um, að væri eng-
inn voði, þó að þeir fengi tæki-
færi til? — Nei, ef til vill enginn
voði, en verkamönnum hinsveg-
ar til lítillar gleði, eins og Jón
Blöndal sagði.
S jálfstæðismenn!
Fundur í Gamla Bíó kl. 2 á sunnu-
dag. Síðasti fundur fyrir kosningar.
Nú skal eg hinsvegar benda
á það, að gagnvart atvinnurek-
endunum, striðsgróðamönnun-
um, horfir þetta allt öðru vísi
við. Ef nokkrir jieirra skulduðu
nokkuð, þá verða skuldirnar al-
veg eins og peningarnir að engu.
Hlnsvegar hækka framleiðslu-
læki þeirra, liverju nafni, sem
nefnist, fasteignir, kvikfénaður
o. s. frv., í verði í hlutfalli við
verðrýrnun peninganna. Af
hverju er nú hægt að selja fast-
eign, sem fyrir stríð kostaði 50
þús. fyrir 100 þús. eða meira?
Af því að gildi peninganna hefir
rýrnað. Hvers vegna kostar
hestur, sem seldur var fyrir 500
kr. fyrir stríð, nú 1000 kr. eða
meira? Það er af sömu ástæðu.
Og á hverjum bitnar þá verð-
bólgan eða dýrtíðin mest? Á
þeim, sem ^vinna fyrir kaupi
og engar eignir eiga aðrar en
peninga. Á þeim, sem hafa
reynt að safna sér sjóðum
til erfiðu áranna, á þeim,
sem hafa keypt sér trygg-
ingar. Stefán Jóhann talaði ein-
mitt um ellitryggingar, hvað
erfitt væri að fá þær hækkaðar.
En af hverju þarf að fá þær
hækkaðar? Auðvitað af því, að
tryggingasjóðirnir hans Har-
alds, þessir, sem bókin mikla,
sem eg stöðvaði útgáfuna á, m.
a. átti að fjalla um, þeir eru
smátt og smátt að verða að
engu. Og þannig á ef til vill þessi
„óbrotgjarni minnisvarði“, sem
Alþýðuflokkurinn ætlaði að
reisa sér, það fyrir höndum að
verða að engu í hafróti verð-
bólgunnar, sem Alþýðuflokkur-
inn telur þó ganga glæpi næst
að reyna að stöðva með því eina
ráði, sem til þess kynni að duga.
Þið hafið heyrt það, kjósend-
ur góðir, að þeir Alþýðuflokks-
mennirnir vilja láta ykkur
skoða sig sem forsvarsmenn
,.launastéttanna“, sverð þeirra
og skjöld. Þið hafið heyrt, hvaða
kröfur það eru, sem þeir gera
fyrir hönd launastéttanna. Þeir
krefjast ótakmarkaðrar heim-
ildar til þess að koma fram
lcaupliækkunum þeim til handa.
Eg veit að allir, sem vilja skilja,
skilja það, út í hvaða kviksyndi
er stefnt með þvi, að setja kaup-
gjalds- og verðlagsskrúfuna
þannig i gang á ný.
Eg veit ekki hve vel það kann
að takast, að halda verðbólg-
unni í skefjum. Við höfum það
þvi miður ekki sjálfir algerlega
á okkar valdi, að ráða niðurlög-
um hennar. Eg veit, að ríkis-
stjórnin liggur undir ámæli fyr-
dýrtíðarskrúfuna. Það er hins-
vegar elcki af því, að mönnum
liafi ekki verið það Ijóst, að í ó-
efni var stefnt. Ríkisstjórnin
hefirum langt skeið haft i ráð-
um með sér færustu sérfræð-
inga, í þeim fræðum, sem að
þessu lúta. 1 fyrstu umsögn
þeirra fræðimanna, sem til þess
ráðuneytis höfðu verið valdir,
en þeir voru, einn fyrir hvern
af flokkum þeim, sem ríkis-
stjórnin hefir stuðst við, létu
þeir í ljósi efasemdir um, að
takast mætti að liafa hemil á
verðbólgunni, vegna jieirra ut-
anaðkomandi afla, sem nú eru
hér að verki. Þetta hefir að vissu
leyti orðið til að draga úr því,
að gripið yrði til ýmsra vafa-
samra ráðstafana, sem uppi
hafa verið tillögur um í því
skyni. Hinsvegar er því heldur
ekki að leyna, að gætt hefir
nokkurrar togstreitu um mis-
munandi hagsmuni einstakra
flokka og stétta. Mönnum varð
það brátt ljóst, að kaupgjaldið
og verð innlendra neyzluafurða
voru höfuðþættir þessa vanda-
máls. Ilinsvegar bar á milli um
það, hvor þátturinn væri veiga-
meiri, eða hvort nægja myndi
að liefta annan þeirra, og þá
hvorn þeirra ætti heldur að
hefta, eða þá, livort eitt yrði að
láta yfir þá báða ganga. Eins
og kunnugt er, var bæði af-
urðaverð og kaupgjald lögfest
með gengislögunum frá 1939.
Afurðaverðið var svo gefið
frjálst en síðan kaupgjaldið,
upp úr því hófst kapphlaupið
milli verðlagsins og kaupsins!
Sumir töldu svo afurðaverðið
rót alls ills og vildu láta lög-
festa það eða leggja hömlur á
það, því að þá myndi kaup-
gjaldshækkunin stöðvast af
sjálfu sér. Og auðvitað var þá
ekki gert ráð fyrir grunnkaups-
hækkunum. Aðrir vildu binda
kaupgjaldið, en láta ákveða af-
urðaverðið með sama liætti og
áður, og enn aðrir, að sama ætti
að gilda um hvorttveggja. Að
lokum kom svo þar, þegar
grunnkaupshækkunarkröfurnar
komu fram í árslokin siðustu,
að tveir flokkarnir, Sjálfstæðis-
flokkurinn og Framsóknar-
floklcurinn sáu sér elcki fært
lengur að háfast ekkert að, og
komu sér saman um gerðar-
dómslögin, sem ganga jafnt yfir
alla í þessum efnum, þó að það
kostaði það, að stjórnarsam-
vinnan við Alþýðuflokkinn
rofnaði.
Það var fyrir löngu orðin al-
menn þjóðarkrafa, að einhverj-
ar ráðstafanir yrði reynt að gera
til að hafa hemil á verðbólg-
unni. Það virtist hinsvegar þýð-
ingarlaust að ausa fé úr rikis-
sjóði, til að lækka útsöluverð á
vörum, erlendum eða innlend-
um, ef dýrtíðarskrúfan átti eftir
sem áður að fá að halda áfram
sínu starfi. Rauuverulegt verð-
lag liafði haldið áfram að hækka
og greiðslurnar úr rikissjóði
liefðu i rauninni verið saina og
kauphækkun, þó þær kæmu
ekki beint í hendur kaupþegans.
Það mátti þá alveg eins láta
hvorttveggja leika lausum hala,
í þessu efni gildir þó að sjálf-
sögðu nokkuð sitt hvað um vísi-
töluhækkun kaupsins og um
grunnkaupshækkun af handa
hófi. Ef tryggt er, að kaupgjald-
ið hækki aðeins samkv. visitölu
og afurðaverðið aðeins eftir
mati í hlutfalli við það, þá kem-
ur fyrst til mála, að fært geti
talizt að fara að verja af al-
mannafé til þess að jafna metin.
Gerðardómslögin voru sett af
þjóðarnauðsyn, til þess að koma
í veg fyrir svipað gjaldeyris-
hrun eins og lcunnast er dæmi
til i Þýzlcalandi á árunum eftir
síðustu styrjöld. Hrun, sem
fyrst og fremst mundi bitna á
þeim þegnum þjóðfélagsins,
sem sízt mega við því, launþeg-
unum.
Þegar nú er reynt að æsa ein-
mltt þessar stéttir manna upp
gegn þessari löggjöf, þá sýnir
það aðeins það, hvílíka oftrú
þeir menn, sem það reyna, hafa
á skammsýni almennings og
skilningsskorti.
Launamenn í Reykjavík, látið
ekki þessa oftrú endast fram
yfir kosningadaginn. Reykvik-
ingar, — treystið Sjálfstæðis-
flokknum eins og þið hafið
treyst honum, til þess að gera
það sem rétt er og öllum heilla-
vænlegast, og kjósið D-listann
á kosningadaginn.
V egabótaf lokkar
starfa eins og á
snmri virri.
En skortur á vinnuafli yfirvofandi í snmar.
T^að hef ir aldrei átt sér stað fyrr en nú, að vegavinnu-
* flokkar væri að störfum um háveturinn allt norð-
ur í Eyjafirði, eins og á sumri væri. Þetta er kleift nú
vegna þess, hversu veðurblíða hefir verið með eindæm-
um um land allt, enda hefir umferðin víðast verið eins
og að sumarlagi.
Visir átti tal við Geir G.
Zoéga, vegamálastjóra, í gær og
sagði hann blaðinu frá þessu.
Helztu vegaframkvæmdir,
sem unnar hafa verið að undan-
fömu, eru endurbætur á Kefla-
víkurveginum. Hann var ófær
nokkra daga í fyrra, þegar klaki
var að fara úr honum, en siðar
á árinu voru gerðar miklar end-
urbætur á honum og varið til
þess milclu fé.
Um þessar mundir vinna 60—
70 menn í Keflavílcurveginum.
Fást þeir við að byggja útslcot
úr veginum og breikka ýmsa
kafla hans.
Fyrir skemmstu hefir vega-
málaskrifstofan eignazt fjóra
nýja veghefla og eru þeir komn-
ir það, að hún hafi ekki fyrr j ir hingað til landsins. Þeir eru
hafizt handa um það, að stöðva af lieldur minni gerð en þeir,
sem fengnir voru í fyrra. Vega-
málastjóri hefir hug á' að fá
fleiri hefla, svo að hægt verði að
hafa einn eða tvo í hverju smá-
vegakerfi, svo sem t. d. i Borg-
arfirðinum, þar sem hafðir
verða tveir heflar o. s. frv. En
það er farið að verða erfiðara að
fá þessa hefla en áður. Þeir'eru
amerískir.
Með þessum fjóru nýju veg-
heflum á vegamálastjórnin sam-
tals 14 hefla.
Þá sagði vegamálastjóri að
lokum, að það væri nú að koma
í Ijós, að hörgull mundi verða á
vinnuafli til vegavinnu i sumar
— skortur mundi verða bæði á
mönnum og bílum. Mundi lausn
þessa máls verða enn örðugri
en í fyrra.
I