Vísir - 18.05.1942, Qupperneq 2

VÍSIR
'VÍSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
5LAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstrœti)
Símar 16 60 (5 linur).
Verð kr. 3,00 á mánuði.
Lausasala 15 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Þjóöin, þingið
og flokkarnir.
EFTIIÍ sex vikur fara hér
fram kosningar til Alþingis.
Flokksstjórnirnar eru önnuixt
kafnar við að velja menn til
þess að vera í kjöri. Næstu tvær
vikurnar verður ákveðið hverjir
eigi að verða fulltrúar þjóðar-
innar/á Alþingi næstu fjögur ár.
Þetta tímabil verður að likind-
um hið örlagaríkasta i sögu
landsins, og framtíð þjóðarinnar
um langan tíma verður undir
því komin, hvernig henni tekst
með val á fulltrúum til Alþingis
i næsta mánuði. Aldrei hefir
henni verið meiri þörf á sjálf-
stæðum, víðsýnum og liugrökk-
um mönnuin til opinberra mála
en nú.
Þriggja flokka stjórn hefir
verið hér við völd um nokkurt
skeið og stjórnað i skjóli hins
mesta þingfylgis, sem hér hefir
þekkst. Vildi þá stundum brenna
við, að ekki væri ætíð spurt um
hver væri vilji þjóðarinnar.
Flokksstjórnirnar eða fáir
menn innan þeirra réðu málun-
um eftir sínu höfði, í trausti
þess, áð þeir, sem jafnan segja
já og amen, héldu áfram að
segja það, en þeir, sem óánægðir
eru, létu sér nægja að vera ó-
ánægðir, án þess að hafast nokk-
uð að. En í stjórnmálunum skip-
azt oft skyndilega veður í lofti.
I þessu sambandi er mjög lær-
dómsríkt að athuga, hvemig far-
ið hefh- um síðustu þrjár auka-
kosningar til þings i Bretlandi.
Síðan þjóðstjómin þar tók til
starfa, hafa þjóðstjórnarflokk-
arnir venjulega sameinast um
einn frambjóðanda, og fyrst
framan af voru frambjóðendur
þeirra kosnir með miklum meiri
hluta. Nú bregður svo við, að
óháðir frambjóðendur hafa unn-
ið síðustu þrjár þingkosningar,
þrátt f>TÍr öfluga mótspyrnu frá
hinum voldugu þjóðstjómar-
floJíkum. Enska stórhlaðið
„Daily Mail“ gerir þessar kosn-
ingar að umtalsefni í leiðara sín-
um 1. þ. m. og segir þar á þessa
leið:
„Þessi kosningaúrslit hafa
brugðið hættumerki á loft fyrir
stjórnmálaflokkana og það er
þjóðinni fyrir beztu, að þessi
merki séu-rétt lesin.-----Úr-
slitin þýða það, að kjósendumir
eru þreyttir á þeirri flokkspóli-
tík, sem hefir það fyrir aðal-
markmið, að búa til þingmenn,
sem hafa i ríkum mæli þann
liæfileika, að vera auðsveipir
flokksstjórnunum.-------Kjós-
endumir eru óánægðir með
framhjóðendur hinna flokks-
skipuðu kjörnefnda, sem eru
mjög ólíklegir til að hefja gáfna-
far þingsins á hærra stig.----
Kjósendurnir „hafa það á til-
finningunni“, að nauðsynlegt sé
að hæfustu mennimir sitji á
þingi, ef sú stofnun á að halda
áfram að stjóma þjóðinni.-----
Þjóðin hefir rétt fyrir sér, og ef
flokksstjórnirnar gera ekki bylt-
ingu í starfsaðferðum sínum, þá
verður þeim réttilega rutt úr
vegi. — — Það, sem þjóðin
þarfnást, er lifandi, starfhæft
þing, þar sem saman.eru komn-
ir framkvæmdasamir, dugandi,
greindir menn, — ef flokkamir
Professor Árni Pálsson :
Avarp
Sömu tíðindi hafa nú um
nokkur misseri borizt úr öllum
áttum og öllum álfum heims.
En þessi tíðindi fjalla um fót-
um troðinn og svívirtan rétt
menningarþjóða, um brenndar
og brotnar borgir, um morðvíg
alsaklausra manna, um, andleg-
ar og líkamlegar pyndingar ein-
staklinga og heilla þjóða, um
landráð og svik og mörg hin
herfilegustu illvirki, sem vart
finnast dæmi til í raunasögu
mannkynsins fram á þenna dag.
Fáar þjóðir hafa verið sárar
leiknar en Norðmenn. Þeir risu
þegar öndverðir gegn innrás-
inni, en þó að þeir yrðu að lúta
í lægra haldi og væru rændir
öllum rétti, þá liafa þeir jafn-
an síðan barizt af karlmann-
legri hugprýði gegn miskunnar-
lausri harðstjóm Nazista og
norskra sporgöngumanna
jjeirra. Norska ríkið liggur að
vísu í valnum um þessar mund-
ir. Konungur landsins og ríkis-
stjórn eru landflótta, en norsk-
ur landráðamaður fer með völd-
in, og er þó fáráður, hvenær sem
húsbóndi hans yglir brún. En
norska þjóðin stendur föstum
fótum og horfizt í augu við ör-
lögin. Synir hennar hafa margr
oft sýnt, að þeir virða öll jarð-
nesk gæði og sitt eigið líf að
vettugi, ef heiður og velferð Nor-
egs er í veði. Barátta þeirra hef-
ir ennþá einu sinni sýnt og sann-
að öllum heimi, að ekki er allt
undir höfðatölunni komið, en sá
sannleikur hefir oft liðið stór-
þjóðum lieimsins úr minni á
hinum síðustu öldum. Smáþjóð
hefir oft búið yfir næmari sið-
ferðiskennd, harðari vilja og
fjölskrúðugri menningarhug-
sjónum, heldur en nokkur stór-
þjóð.
Við Islendingar megum um
þessar mundir minnast þess
með fögnuði, að við erum af
sömu rót runnir sem Norð-
menn. Noregur var föðurland
forfeðra vorra og þaðan fluttu
þeir mál og menningu hingað
í auðnarland. Svo kvað Matt-
hías:
Noregur, Noregur, frægð vor
sem fjör
frá þínu brjósti er runnið.
Sviplíka hamingju, hlutfall
og kjör
hafa okkur nornimar spunnið-
Til þín vor lijörtu, þótt hnekkt
væri fjör, hafa brunnið.
I-0.0.F.=0Il.l P,=1245198V4
Málflutningamannafélag Islands
lætur þess getið, að allir logfrœð-
ingar séu velkomnir á fund félags-
ins í Oddfellowhúsinu mánudaginn
18. þ. m. kl. 6 e. h., þar serri til um-
ræðu verður: Stofnun Lögfrœð-
ingafélags Islands.
Slökkviliðið
var kvatt að húsinu nr. 14 við
Austurstræti í gær, en þar hafði
kviknað í miðstöðvarherberginu,
sem er í kjallara hússins. Komst
eldur í einangrunartróð'vatnsgeym-
isins og timbur, sem var í herberg-
inu. Gekk greiðlega að slökkva.
Reykur var allmikill, og vörur, sem
Soffíubúð á, og geymdar eru í vöru-
geymslu í kjallaranum, munu hafa
skemmst eitthvað af reyk.
Bridge-félag
er verið að stofna hér í bæ. í
kvöld verður framhalds-aðalfundur
haldinn í félagsheimili V.R. (mið-
hæð) og hefst kl. 8ý£. Þar verða
samþykkt lög fyrir félagið og kos-
in stjórn þess.
geta ekki boðið fram slíka menn,
verður þjóðin sjálf að leita
þeirra, og ef flokkunum þykir
slíkt miður, þá geta þeir engum
um kennt nema sjálfum sér.“
Nú, þegar kosningar standa
hér fyrir dyrum, hefðu margir
gott af að hugleiða þessi alvöru
orð.
til Islendinga.
Það er að vísu rétt, svo sem
skáldið kveður, að hamingjur
Norðmanna og íslendinga hafa
oft verið svo líkar sem samr-
bornar systur. En þó varð saga
þessara tveggja þjóða þegar frá
öndverðu ólík um margt, þó að
aldrei hafi meiru munað en nú
á síðustu misserum. Bæði lönd-
in hafa að vísu verið hernumin,
en kjör þeirra í hernáminu hafa
orðið svo ólík sem fremst má
verða. Fyrir utan allt annað hafa
atvinnuvegir norsku þjóðarmn-
ar verið lagðir á kaldan klaka
og hún rúin inn úr skyrtunni.
En íslendingar hafa auðgast svo
ákaft, að slíks eru vitanlega
engin dæmi i sögu vorri. En
við vitum að mörgum íslending-
um — væntanlega langflestum
— rennur kalt vatn milli skinns
og hörunds, er þeir hugleiða að
mestur liluti þess fljóttekna
auðs, sem nú streymir inn í
landið, stafar frá einhverju hinu
óskaplegasta böli, sem nokkru
sinni hefir dunið yfir mann-
kynið: Blóði rignir yfir aðrar
þjóðir, yfir oss rignir gulli. Að
visu höfum við einnig orðið að
færa mannfórnir. En {>ó að tjón
vort sé tilfinnanlegt, eiga þó aðr
ar þjóðir um miklu fleiri sár
að binda. — En er víst að ís-
lenzka þjóðin gangi heilli til
skógar um það er ófriðnum lýk-
ur, heldur en þær þjóðir, er
þjást nú mest? Mun virðing ís-
lendinga fyrir sjálfum sér hafa
vaxið á þessum árum? Munu
þeir verða betri, ósérplægnari,
hyggnari og heilbrigðari menn
í gullregninu? Slíkum spurn-
ingum velta menn nú fyrir sér
og veitist ekki létt að finna ugg-
laus svör við þeim.
Þó að við íslendingar séum
umkomulausasta smáþjóð
heimsins, þá eigum við þó
margt, sem oss er óþarft að láta
af liendi við nokkurn einvalds-
herra eða nokkurt stórveldi,
svo sem sál vora og samvizku.
Þess vegna mun flestum okkar
hugslætt, að nú beri oss skylda
(il að sýna samhug okkar með
þeim, sem eru saklausir, þjáðir
og troðnir undir. járnhæl út-
lends hervalds. Og þá verða
Norðmenn okkur næstir fyrir
allra hluta sakir. Þess vegna
hafa nokkur sambönd félaga
hér í bæ sameinast um að hefj-
ast handa um samskot handa
Norðmönnum. Er tilætlunin sú,
að fjárhæðin, er íslendingar
kunna að leggja af mörkum,
verði látin koma í hendur Norð-
manna að ófriðnum loknum, en
að einhverjum hluta hennar
v^rði þó varið til hjálpar nauð-
stöddum flóttamönnum hér á
landi.
Einhverjir kunna að lita svo
á, að íslendingar geti aldrei
komið saman svo miklu fé, að
það komi að nokkru haldi, er
viðreisnarstarfið hefst í Noregi.
En sú skoðun er röng. Islend-
ingar eru nú svo efnum búnir,
að þeim er í lófa lagið, að sýna
vilja sinn í verki á sæmilega
myndarlegan hátt. Hitt er þó
n t ,íh virði, að við getum látið
í Ijc’s á þenna hátt, að oss renna
til rifja þær hörmungar, sem nú
eru að gerast i veröldinni, — að
við horfum eigi hirðulausir og
rænulausir á hinn ferlega hild-
arleik. Og loks er oss það nauð-.
syn sjálfra okkar vegna, að
vinna nokkurt það verk, sem ef
til vill gæti aukið sjálfsvirðingu
okkar og sómatilfinningu.
Sameinumst því allir íslend-
ingar um að sýna Norðmönnum
óskipta samúð og veitum þeim
þá hjálp er við megum.
Hallé Ameríka
verður sýnd í kvöld kl. 8. Að-
göngumiðar seldir í Iðnó.
IV. maí.
Hátíðahöldln í gær.
Norðmenn búsettir á Islandi
og hér staddir 17. maí halda
jafnan þjóðardag sinn hátíðleg-
an með samkomuhaldi og með
því að draga norska fánann að
hún, á húsum og skipurn í höfn,
og þótt þessi hátíðahöld séu
tíðast í smáum stíl hefir jafnan
einkennt þau sami hlýhugur og
innileikur og sama rækt og
fram kemur, jiegar heimaþjóð-
in norska lætur fögnuð sinn og
þakklæti í Ijós á þessum degi.
En að þessu sinni hélt norska
þjóðin dag sinn hátíðlegan með
öðru móti en áður fyrr. Landið
er í hers höndum. Skrúðgöngur
bannaðar og samkomur og það
er jafnvel bannað að draga
norska fánann að hún — öllum,
iiema þvi örsmáa broti, sem
fyllir flokk Kvislinga. En skrúð-
göngur settu ávalt sinn mikla
og fagra svip á daginn 17. maí
í Noregi og sú virðing, sem
Norðmenn jafnan sýna fána sín-
um, kemur þá fram með mest-
um helgiblæ.
Heimaþjóðin minntist því 17.
maí í kyrrþei — en út um allan
lieim fóru fram mikil hátíða-
höld, hvarvetna þar sem Norð-
menn eru saman komnir, livar-
vetna þar sem vinir Noregs eru,
var dagsins minnst, á einn eða
annari hátt.
Vafalaust liafa liátíðahöldin í
London vakið einna mesta at-
Iiygli. Þar er ■ konungur Norð-
manna og ríkisstjórn Noregs.
Hlýddi konungur og Ólafur
konungsefni minningarguðs-
þjónustu í kirkjunni St. Martins
in the Fields, og margt annað
stórmenni, en í gær heiðraði
Georg Bretakonungur í nafni
þjóðar sinnar Noreg með því að
veita áheyrn sendiherra Norð-
manna í fyrsta sinn sem sendi-
ráðgjafa (Ambassadeur), en
sendiherra Breta við norsku
stjórnina ber framvegis sama
titil. Áður hafði Roosevelt
Bandarikjaforseti heiðrað Nor-
eg með sama hætti.
Hefir Noregi J>annig hlotnast
óvanaleg viðurkenning tveggja
mestu stórvelda heims, en það
er undantekning ef smáþjóð er
slíkur sómi sýndur sem Norð-
mönnum nú með þessu skrefi.
I öllum kirkjum Bretlands
var beðið fyrir norsku þjóðinni
i gær og í öllum hafnarbæjum
Bretlands voru samkomur
haldnar og guðsþjónustur, í
kirkjum og á sjóínannaheimil-
um, og á norskum skipum út
um öil lieimsins höf og mý-
mörgum höfnum viða um heim
var dagsins minnst.
Hans var einnig minnst hér
á íslandi, i Reykjavík og víðar,
og að þessu sinni tóku íslending-
ar mikinn og virðulegan þátt í
hátiðahöldunum með frændum
vorum Norðmönnum. Það var
bæði rétt og skylt að gera þetta
— sýna frændþjóð vorri sem
mesta samúð nú, leitast við að
sýna drengskap vorn, frændsemi
og samúð i verki, og þótt mörg-
um finnist, að það hefði mátt
fyrr vera, er ekki um slíkt að
sakast, því að dagurinn i gær
bætti það upp, ef svo mætti
segja, svo almenn samúð kom
fram í garð norsku þjóðarinnar
og ræktarsemi, að hið mesta á-
næguefni má vera öllum.“ í dag
finnst mér aftur ánægjulegt að
vera íslendingur“, sagði einn
Noregsvinur hér í bæ í gær.
Frá því árla um morguninn
fór fram sala á merkjum þeim,
sem Norræna félagið gekkst
fyrir, að seld væri, og voru þau
svo almennt keypt, að það mun
ekki fjarri sanni, að það hafi
verið undantekning, ef menn
báru ekki á sér flaggmerkið, en
ýmsir keyptu mörg. Fánar
voru dregnir á stöng á opinber-
um byggingum, áður en liátíða-
höldin hófust. Veður var hið feg-
ursta, sól og hlýr vindur, og
það var engu líkara en Islend-
ingar sjálfir væru að halda upp
á sinn þjóðardag. Svo almenn
var þátttaka manna. Slíkur
hragur var á öllu.
Forsætisráðherra — ólafur
Thors — birti kveðju til Norð-
manna i tilefni af þjóðardegin-
um, og birtast hér niðurlagsorð
ávarpsins:
Við treystum þvi, að þessi
frálsborna liugumstóra og þi’ek-
lundaða þjóð, fái sem fyrst end-
urheimt sitt fagra land til eign-
ar og yfirráða um allar aldir.
Það sé von okkar allra og
huggun.
„Blessaða land, þig blessi guð
á hæðum,
með börnum þinum stórum
jafnt sem smáum“.
(Matth. Joch.)
Hátíðahöld Norræna félagsins
fóru fram eins og til stóð og
var þeim útvarpað. Hófust þau
með því að lúðrasveit lék á Aust-
urvelli kl. 13.15, en þar næst
flutti Sigurgeir biskup Sigurðs-
son ávarp sitt af svölum Al-
þingishússins. Var múgur og
margmenni samankominn við
Austurvöll og á næstu grösum.
Að ávarpinu loknu var leikið
Ja, vi elsker og Ó, guð vors
lands.
Kl. 2 hófst norsk minningar-
guðsþjónusta í dómkirkjunni
og var kirkjan full út úr dyrum
og urðu margir frá að hverfa.
Sérstaka athygli vakti skrúð-
ganga norskra barna og barna
af norskum ættum, en þau
gengu frá sendiherrabústað
Norðmanna til kirkjunnar,
klædd þjóðbúningum, hvert
með sinn smáfána.
Útvarpið í gær var að miklu
Jeyti helgað deginum. Auk þess
sem fyrr var getið, að útvarpað
var hátíðahöldum þeim, sem
Norræna félagið gekkst fyrir,
var útvarp helgað deginum um
kvöldið. Kl. 20,00 söng Einar
Markan norsk lög, með undir-
leik Páls ísólfssonar, kl. 20,40
flutti Thorolf Smith fréttaritari'
ágætt erindi um Noreg og kl.
21.00 las Tómas Guðmundsson
upp hið gagnorða kvæði sitt, Dag-
ur Noregs, en það er birt í Helga-
felli, sem út kom i gær, en það
hefti er helgað Noregi. Kl. 21,15
var upplestur úr norskum bók-
menntum, sem þeir önnuðust
Friid blaðafulltrúi og Magnús
Asgeirsson ritstjóri. Þá voru
leikin norsk kórlög af plötum
og loks lék útvarpshljómsveitin
norsk lög.
Móttaka í tilefni dagsins fór
fram i bústað norska sendiherr-
ans.
Nætnrlæknir.
Gunnar Cortes, Landspítalanum.
Sími 1774. — Næturvörður í Ing-
ólfs apóteki.
Vormót 3. flokks.
í kvöld hefst fyrsta knattspyrnu-
mót ársins, 3. flokkur drengja, 12
—16 ára. — Leikur hefst kl. 8.
Fyrst keppa K.R. og Víkingur, sið-
an Fram og Valur.
Útvarpið í kvöld.
KJ. 15.30—16.00 Miðdegisútvarp.
19.25 Þingfréttir. 20.00 Fréttir.
20.30 Erindi: Lif og barátta i
Austurlöndum Asíu, I. (Björgúlf-
ur Ólafsson lælaiir). 21.00 Um dag-
inn ,og veginn (Skúli Skúlason rit-
stjóri). 21.20 tJtvarpsh^ómsveitin:
„Brúðkaupsferð um Norðurlönd",
tónverk eftir Emil-Júel Fredriksen.
Einsöngur (frú Elísabet Einarsdótt-
ir): a) Sjgurður Ágústsson: Sum-
amorgun. b) Grieg: Jeg reiste en
deilig sommerkveld. c) Sigf. Ein-
arsson: 1. Nú er glatt í borg og
bæ. 2) Sumarkvöld. 3) Sofnar lóa.
Athygíisverð myndasýning
ber fyrir augu vegfarenda, sem
eiga leið um Bankastræti, og líta
í sýningarglugga Jóns Björnssonar
& Co. Þar eru til sýnis teikningar
og málverk eftir 13 ára dreng, Pét-
1 sekkjum og
lauspl vigt

Símar 1135 — 4201
vantax á Caíé
CentraL
ENSKAR PEYSUR
Pullovers
Slipovers
margir litir
ágætt úrval.
4»i; VMIt H. F.
FATADEILDIN.
LÍTILL
5 nia i
til sölu. — Uppl. í sima 5415
og 5414. —:—
mín er flutt í
Lækjargötu 10,
Sigurður ólaoon,
hæstaréttarlögmaður.
Ákvæðisvinna
Nokkrir menn óska eftir á-
kvæðisvinnu við að grafa
Iiúsgrunna, skurði eða þ. u. 1.
Uppl. í sima 2385 eftir kL 8
siðdegis. —
ur Sigurðsson að nafni, sem efcki
hefir notið annarrar tílsagnar en
það, sem almennt er kennt bömum
í bamaskólum. Það eru Kkur til, að
hér sé um listamannsefni að ræða,
ef Pétur fær að njóta góðrar
kennslu í framtíðinni. Hefir sýn-
ingin þegar vakið mikla athygli
bæjarbúa, og er oft f jölmennt fyr-
ir framan sýningargluggann.