Vísir - 25.07.1942, Qupperneq 2

V I S 1 R
VISIR
DAGBLAÐ
Ctgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR B.F.
Ritstjórar: Kristján Giiðlaugsson
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjnnni.
Afgreiðsla Hverfisgötu 12
(gengið inn frá Ingólfsstræti).
Símar: 1660 (fimm línur).
Verð kr. 3,00 á mánuði.
Lausasala 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Aílahrota —
veiðistöðvun.
Stjórnendur S|ldarverksmáðja
rikisins hafa nýlega fyrir-
skipað, að öll þau skip, sem
leggja inn veiði sína til verk-
smiðjanna, skuli hætta veiði uni
stund, eða þar til verksmiðjurn-
ar eru reiðubúnar til að, taka á
móti frekari afla. Þetta er ekki
nyitti fyrirbrigði, með því að
segja má, að á hverju ári hafi
skipin orðið að liggja dögum
saman aðgerðalaus, með þvi að
verksmiðjurnar liöfðu ekki und-
an að vinna síldina, og gátu held-
ur ekki varðveitt hana í þróm
óskemmda.
Fáir munu hafa búizt við því,
að svo myndi fara á þessu sumri,
að verksmiðj urnar fyrirskipuðu
veiðistöðvun i byrjun vertiðar,
með þvi að vitað er að miklu
færri skip og smærri stunda nú
veiðarnar en undanfarið. Flest-
ir togararnir stunda nú ekki síld-
veiðar, ennfremur mörg línu-
veiðaskip og loks mikill fjöldi
vélbáta, sem nú gegnir öðrum
störfum. Er talið að á þessari
vertíð séu aðeins notaðar um
100 síldarnætur, en sumarið
1940 voru þær 180, þannig að
dregið hefir úr þátttöku í veið-
unum allt að helming og munar
um minna.
Þrátt fyrir þetta liafa stjórn-
endur sildarverksmiðjanna orð-
ið að grípa til þess ráðs, að
stöðva flotann i nokkra daga.
Slíkt lilýtur að vekja megna ó-
ánægju og baka öllum aðilum
tilfinnanlegt tjón, og þá ekki sízt
þjóðarbúinu, sem á mikið undir
því, að afkoma sildveiðanna
verði sem bezt. Áður en horfið
er að því ráði, að stöðva veið-
arnar, virðist auðsættt, að stjórn
rikisverksmiðjanna ætti að grípa
til allra bragða til þess annars-
vegár að vinna úr síldinni svo
fljótt sem unnt er, eða ef ekki
er unnt að auka afköstin, að
taka upp nýjar aðferðir við
vörzlu síldarinnar. Gísli Hall-
dórsson verkfræðingur hefir um
margra ára skeið barizt fyrir
því, að síldin væri kæld i þrón-
um, og telur það auðvelt verk
og ekki ýkja kostnaðarsamt.
Flestar verksmiðjur á landinu
nota nú nýtt efni við vinnslu
sildarinnar og jafnvel varð-
veizlu, sem ritað var um hér í
blaðinu nýlega, en heyrst hefir
að síldarverksmiðjur ríkisins
séu þar alger undantekning, eða
hafi verið. Þess er þó fastlega
að vænta, að þeir menn, sem
stjórn verksmiðjanna hafa með
höndum, fylgist vel með öllum
nýmælum, og taki allar tillög-
ur, sem til úrbóta miða, til vin-
samlegrar athugunar. Það er
fyrsta skilyrði þess, að afkoma
síldarverksmiðjanna verði við-
unandi, og að þær verði þess
um komnar, að verða flotanum
sú stoð, sem til var ætlazt
Hitt er einnig auðsætt, að
nauður rekur til að nýjar og
stórar verksmiðjur verði byggð-
ar svo fljótt sem því verður
vif komið. Hefir einn útvegs-
m: 5ur þegar undirbúið bygg-
in u nýxrar verksmiðju, sem
æ ið er að vinna 5000 mál á
sólarhring, en ekki er vitað
hvaða undirtektir hann hefir
fengið hjá þeim mönnum, sem
málum þessum ráða. Enginn'
vottur þess sést, að rikið hafi í'
liuga að auka við verksmiðjur
sínar eða byggja nýjar, enda
ekki heþpilegur tími til þess í
bili, og óvist livernig gengur
með afgreiðslu á vélum og efni
til slíkrar byggingar erlendis,
fyr en stríðinu linnir. Ifér er
vissulega breytinga þörf. Slíkur
Bakkabræðraháttur, að stöðva
veiðar í byrjun vertíðar, er
fjarri öllu lagi og allsendis ó-
viðunandi. Er þess að vænta,
að þetta verði síðasta vertíðin,
sem slikt tiltæki þolist, og skylt
er að gera allt það, sem unnt er
til þess að ráða fram úr þessurn
vanda. Yirðist þá tiltækilegasta
ráðið í bili að taka upp nýjar að-
ferðir við Vinnslu og vörzjui
síldarinnar, sem stjórn síldar-
v.erksmiðjanna hefir ekki sinnt
til þessa.
Ármannsstúlkunum
var tekiö vel á
Akureyri.
Hér fer á eftir í stuttu máli
ferðasaga kvennaflokks Ár-
manns, er bar sigur úr býtum
á fslandsmótinu á Akureyri.
Þann 15. þ. m. fór handknatt-
leiksflokkur kvenna úr Ármanni
með „Fagranesinu“ til Akra-
ness og áfram til Akureyrar.
Fyrsti leikur var kvöldið eft-
ir við Völsunga og höfðu Ár-
menningar nokkura samúð Ak-
ureyringa af þvi að þeir lentu
strax í kappleik við Völs-
unga, sem álitnir voru þeir
sterkustu, enda Norðurlands-
meistarar frá í fyrra, en bar-
áttuhugurinn var upp á það
bezta og lauk leiknum með sigri
Ármanns.
Á Akureyri var dvalið i barna-
skólanum. Var þar ráðskona,
sem liugsaði um flokkana. Að-
eins Ármann og Þróttur frá
Norðfirði sváfu i skólanum,, en
Völsungar sváfu úti í bæ, en
borðuðu í skólanum. Maturinn
var hinn bezti og skiptust stúlk-
urnar á að lijálpa til við upp-
þvottinn eftir máltiðir.
Sérstaklega ber að geta þess,
að Akureyrarbær lánaði skólann
fyrir flolckana og létti þar
með mikið undir með íþrótta-
félögunum með móttöku i-
þróttaflokkanna. Bara að hægt
væri að segja það sama hér.
íþróttafélagið Þór á Akureyri
sá um mótið og móttöku flokk-
anna og fórst það með ágætum.
Róma stúlkurnar mjög móttök-
ur allar og viðurgjörning.
Tryggvi Þorsteinsson iþrótta-
lcennari fór með þeim um bæ-
inn og sýndi þeim það helzta,
m. a. skíðastökkpallinn.
Sunnud. 19. júlí bauð „Þór“
öllum flokkunum i Vaglaskóg,
og var dvalið þar daglangt i sól-
skini og blíðu. Kvöldið áður en
Ármenningarnir fóru heimleið-
is var kaffisamsæti haldið á Ak-
ureyri og afhenti fararstjóri Ár-
manns, Gunnar Vagnsson,
Kattspyrnufél. Þór forkunnar-
fagra fánastöng sem gjöf frá
Glímufél. Ármanni með þakk-
læti fyrir móttökurnar. Stöngin
var útslcorin eftir Ágúst Sig-
mundsson. Þá bauð Armann
Þór og Þrótti til Rvikur, svo
fremi sem næsta íslandsmót
yrði haldið þar.
Til gamans fer hér á eftir úr-
slit keppninnar (markafjöldi):
Ármann setti 16 mörk gegn
10, — 7 stig.
Þór setti 12 mörk gegn 10,
— 5 stig.
K. A. setti 15 mörk gegn 14,
— 4 stig.
Völsungar settu 10 mörk gegn
12, — 2 stig.
Þróttur setti 6 mörk gegn 13,
— 2 stig.
Síóni rel'alníiii gefa tiltölulegra
meiri p‘ðlingafjölda ogr lietivi
arð, en þau litlu
segir H. J. Hólm|árn loðdýraræktarráðnnautnr.
Samkvæmt skýrslu formanns Loðdýraræktarfélags
íslands, H. J. Hólm.jáms, sýnir hlútfallstala fullorðinna
dýra og yrðlinga 1939 og 1941 nokkura framför livað
yrðlingafjölgun snertir. Arið 1939 komu 1.10 yrðlingar
á hvern fullorðinn blá- og hvítref. Árið 1941 koniu 1.30
yrðlingar á hvern fullorðinn silfurref og 1.61 yrðlingar
á hvern fullorðinn blá- og hvítref.
Vísir hefir snúið sér til H. J.
Hólmjárns og leitað hjá honum
nánari upplýsinga um refarækt
landsmanna og einkum þó það,
er lýtur að aukningu liins
tamda refastofns í landinu.
„Þetta er of lílil framför,“
segir Hólmjárn. „Til þess að út-
koman geti talizt sæmileg, þurfa
að lifa 2 til 2V2 yrðlingar á hvert
fullorðið dýr, sem sett er á, en
það ætti að svara til þess, að
það væru um 3—3V> yrðlingar
á tæfu.“
„Er unnt að bæta úr l>essu á
nokkurn hátt?“
„Það hefir eitt eftirtektarvert
atriði komið í ljós, sem sé það,
að stóru refabúin gefa tiltölu-
lega meiri yrðlingafjölda en þau
litlu. Á átta stærstu refabúun-
um var tala silfuryrðlinga s.I.
ár 2.9 yrðlingar á hvert fullorð-
ið dýr, eða allt að því fjórir á
hverja tæfu. Þetta er um það
bil helmingi Iiærri tala en með-
altalan á öllu landinu.
, Nú ber brýna nauðsyn til að
finna orsakirnar til þessa mikla
munar á stóru og litlu refabú-
unum. Eg hef ímyndað mér, að
þær myndu að verulegu leyti
vera fólgnar í eftirfarandi:
1. Umbúnaður á stærri búun-
um er yfirleitt mun betri en á
þeim minni. Búr og kassar oft-
ast betri og betur viðhaldið, ytri
girðingar á þeim flestum, sem
hindra að. truflun og hræðsla
komi að dýrunum, vegna of ná-
innar, og sérstaklega vegna ó-
væntrar umferðar.
2. Stóru búin hafa öll hirða,
sem eru starfinu vaxnir, og liirð-
ingin verður þvi aldrei handa-
Iiófsverk, aldrei kástað til lienn-
ar höndunum og aldrei stunduð
sem einskonar frístundavinna.
þegar aðrar annir leyfa, því að
oft eru einyrkjabændur svo
störfum hlaðnir, að þeir geta
ekki sinnt refunum sem skyldi.
3. Stóru búin fóðra yfirleitt
jafnbetur en gert er á mörgum
minni búunum og breyta sjald-
an eða aldrei snögglega um fóð-
ur. Þau standa jafnaðarlega bet-
ur að vigi um öflun góðs fóS-
urs, og að geyma fóðurefni, eins
og t. d. kjötmeti og fisk ó-
skemmt. En skemmt fóður
veldur miklu meira tjóni en
menn almennt gera sér ljóst.
4. Stóru búin hafa síðustu ár-
in Iagt sérstaka áherzlu á að
koma upp undaneldisstofni,
sem er góður, og aflað sér til
þess frjósamra og góðra mæðra.
5. Stóru búin hafa flest mjög
góð skilyrði til þess að annast
tæfurnar sérstaklega vel um
gottímann og bjarga á þann
hátt mörgum yrðlingum frá
tortímingu.
Þetta tel eg í aðalatriðunum
vera orsakirnar til þess að betri
árangur hefir náðst á stóru refa-
búunum en á þeim litlu. En
þetta er eðlilegt á ýmsan hátt.
Mér hefir í þessu sambandi
komið til hugar, hvort litlu refa-
búin ættu ekki að leggja meiri
áherzlu á að fóðra með góðu
fiskimjöli og mjólk, bæði ný-
mjólk og undanrennu, en verið
hefir, en minnlca kjötgjöfina.
Fiskimjöl og mjölmat ætti þá
að bleyta upp í mjólkinni. Sé
það gert, má gefa 2—300 gr.
mjólk á hvern ref án þess að
af því hljótist meltingartrufl-
anir.
Þá má og geta þess, að stóru
búin hafa fram að iþessu átt
auðveldara með að útvega sér
bætiefni í fóðrið, þ. e. grænmeti,
lýsi, ger eða lirogn.
Ríkisstjóri kominn
heim
Ríkisstjórinn er kominn aftur
úr ferð sinni um Suðurland. Fór
hann alla leið austur að Kálfa-
felli. Á lieimleiðinni kom hann
meðal annars að Sámsstöðum
í Fljótshlíð og skoðaði þar tún,
akra og önnur mannvirki, með
leiðsögn Ivlemensar Kristjáns-
sonar.
Kallaður heim
Hvernig heiIbrigðLsmál-
nm Norðmanna - - ntan
Noregs - - er varið.
Frásögn J. Holst leiðtoga norskra
heilbpigðismála.
Hingað til lands er kominn einn af aðalforvígismönnum
norsku læknastéttarinnar, Johan Holst, sem var formaður
norska læknafélagsins fyrir hemám Noregs, en leiðtogi heil-
brigðismála norsku stjórnarinnar í London nú. Bauð hann
blaðamönnum á sinn fund í gær og skýrði þeim frá helztu heil-
brigðisráðstöfunum norsku stjórnarinnar, og ræddi síðan
ástandið í Noregi á breiðari vettvangi.
Heilbrigðismál þeirra Norð-
manna er nú dvelja utan Nor-
egs eru sameiginleg fyrir lier-
menn og aðra, enda eru 'það
eklci hermennirnir einir sem
berjast fyrir ættjörðina, heldur
sjómenn og yfirleitt allir sem
vettlingi geta valdið. Aðalbæki-
stöðvar lieilbrigðismálanna eru
í Edinborg. I stærsta sjúkrahús-
inu þar eru 100 rúm, en í ráði
er að bæta við öðrum 100
sjúkrarúmum. Auk þess er svo
sérstök deild fyrir sjólið, liress-
ingarliæli og berklahæli. Ann-
arsstaðar í Skotlandi eru hress-
ingarhæli og liermannaspítali,
og hjúkrunarhæli í London. í
Reykjavík er einnig spitali, og er
i ráði að stækka hann á næst-
unni.
Eitt af aðalviðfangsefnum er
að stemma stigu fyrir útbreiðslu
berklaveiki. Hefir tekizt að gera
um 80 af hundraði þeirra, er
berldaveikir voru, smilfría.
Til að bæta heilbrigði her-
mannanna sem mest, er þeim
gefin fjörefnarík fæða, og auk
þess eru þeir undir stöðugu eft-
irliti og bólusettir gegn næm-
um sjúkdómum, þar sem, þvi
verður við komið.
Aðbúð Norðmanna i heima-
Iandinu kvað hann illa. Þeir
eru pyndingum beittir, þeir eru
kúgaðir andlega og líkamlega,
þeir líða skort og munu koma
til með að líða hann ennþá til-
finnanlegri er fram líða stund-
ir, og sennilega að hungursneyð
skelli yfir landið áður en langt
um líður.
Holst læknir gat þeirra ó-
drengilegu aðfara, er Þjóðverjar
hefðu beitt Norðmenn, fyrst og
fremst með þvi að senda þá
menn, er notið hefðu gestrisni
Norðmanna á meðan þýzka
þjóðin svalt eftir heimsstyrjöld-
ina síðustu, til árása á þessa
sömu gestgjafa sína. í öðru lagi
hefðu þýzkir vísinda- og fræði-
menn stuðláð að gagnkvæmri
kynningu og boðið norskum vís-
indamönnum heirn fyrir styrj-
öldina, en nú reyndi ekki nokk-
ur þýzkur visindamaður að upp-
hef ja sína raust í mótmælaskyni
gegn þeirri kúgun og þeim pynd-
ingum, sem norska þjóðin væri
beitt.
Johan Holst er glæsimenni í
lramkomu og sjón, hann hefir
djarflegan og einbeittan svip og
maður finnur það við fyrstu sýn,
að hér er á ferðinni maður, sem,
er fús að fórna öllu sínu í þágu
ættjarðar sinnar, þeirrar ætt-
jarðar, sem hann varð að flýja
fyrir rúmu ári, er honum varð
lífið, undir stjórn nazista í Nor-
egi, óbærilegt.
Áttræð í dag
Frú Vilborg Einarsdóttir,
Baldursgötu 31 hér í bæ, á átt-
ræðisafmæli í dag. Síðustu árin
hefir hún átt við vanheilsu að
stríða, en borið veikindin vel,
enda notið umsjár og nærgætni
sona sinna. Eru það þeir Gústaf
A. Sveinsson hæstaréttarlög-
maður og Dr. Einar ÓI. Sveins-
son, sem báðir eru prýðilega
gefnir menn og kunnir.
Frú Vilborg er dóttir Einars
oddvita Einarssonar að Strönd
á Meðallandi og Rannveigar
konu hans Magnúsdóttur i
Skaftárdal. Giftist frú Vilborg
ung Sveini bónda Ólafssyni og
bjuggu þau hjón að Ásum i
Skaftártungu, Höfðabrekku og
Hvammi í Mýrdal, en til Reykja-
vikur fluttust þau árið 1920.
Nutu þau hjón mikilla vinsælda
góðum gáfum gædd og mann-
kostum. Er til Reykjavikur
kom varð þeim hjónum strax
vel til vina og héldu þau uppi
sömu gestrisni sem fyr og var
gleðibragur á heimilislífinu öllu.
Sveinn Ólafsson andaðist árið
1934.
Þeir, sem kynnzt hafa frú Vil-
borgu, gleyma henni ekki, og
munu henni því berast hlýjar
óskir á afmælinu í dag. Enn á
hún í ríkum mæli manngæði og
góðar gáfur. Enn miðlar hún
frekar en þiggur, bæði í and-
legum og veraldlegum efnum,
Megi ævikvöldið reynast henni
bjart og fagurt. M.
Pillurinn á myndhmi er kon-
ungur Thailands. Hann heitir
Ananda Mahidol og er 16 ára.
Þegar Japanir liöfðu lagt Thai-
land undir sig kölluðu ]>eir haim
heim frá Sviss, þar sem hann
var við nám. & hann nú látinn
læra japönsku, til þess að geta
rætt við Japani um sameiginJeg
áhugamál þeirra.
Frjálsir Thai-
lendingar.
Enn ein frjáls lireyfing hefir
nú verið stofnuð af einiun
yngsta sendiherra í Washing-
ton í Bandaríkjunum — Raja-
wongse Pramoj, sendiherra
Thailands.
Hann gaf út opinber mót-
mæli, þegar ríkissíjóm hans.
gafst upp fyrir Japan næstum
bardagalaust i desember s. 1.
Kvaðst hann þá ekki framar
hlýða skipunum frá Bangkok
og allt starfslið hans tók undir
með honum. Nú vinnur hann að
því að fá alla Thailendinga, er
hann nær lil, til að veita banda-
mönnum stuðning, og að samn-
ingu ritgerðar, sem á að sanna
frelsisást Tliailendinga og hatur
þeirra á Japönum.
Pramoj varð' sendiberra árið
1940, 34 ára að aldri. Áður hafði
hann verið dómari og háskóla-
kennari, og gagnrýnt mjög það,
sem honum þótti aflaga fara í
stjórn Thailands.
Það sem Pramoj óttast mest
er að Japaúir eyðileggi þjóð
hans með ópíumnautn, sem þeir
hafa beitt gegn Kinverjum í
herteknu héruðunum til að lama
mótstöðuþrótt þeirra.
Pramoj er af mjög tignum
ættum, því að langafi hans,
Rama II, var konungur í Thai-
landi.
Skemmdarverk í
Vichy-Frakklandí.
Vichy-fréttaritari spænska
blaðsins „Arriba“ hefir símað
blaði sínu, að miklir eldar hafi
brunnið undanfarna sex daga í
skógum og hveitiökrum nm-
hverfis Marseilles.
Fréttaritarinn skýrði frá þvi,
að herlið hefði verið kallað á
vettvang til þess að berjast við
eldana og jafnframt hefir
stjórnin i Vichy gefið út lög, þar
sem dauðahegning er lögð við
að kveikja í ökrum landsins.