Vísir - 16.01.1943, Qupperneq 2

V I S 1 R
VÍSIF?
DAGBLAÐ
Ctgefandi:
BLADAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Ritstjórar: Kristján GnSlangsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: FélagsprentsmiðjnnnL
Afgreiðsla Hverfisgötn 12
(gengið inn frá Ingólfsstræti).
Símar: 16 60 (fimm línur).
Verð kr. 4,00 á mánuði
Laasasala 05 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Árásin á grunnkaupið
Er nÚYerandi ríkissljórn var
myndutS og lióf samvinnu
við Alþingi, var því yfir lýst af
öllum flokkum eða flokksblöð-
um, að stjórnin inyndi njóta
stuðniiigs flokkanna við frain-
kvaand góðra inála. Tveir
flokkamir, Framsókn og
kommúnistar, höfðu áður lýst
yfir því, meðan á samninga-
umieifunum átta manna
nefndarinnar stóð ,að |>eir teldu
eðlMegt . að ulanþingsstjórn
yrðí mynduð, en gegn því stóð
Sjálfstjeðisflokkurinn og Al-
þýðuflokkurinn. Ef allt hefði
verið með felldu, hefði rikis-
stjóminni átt að vera óhætt að
treysía eíuðningi þeirra flokka,
sem uíanþingsstjóm vildi hafa,
og þá fyrst og fremst kommún-
istum, sem sjálfir segjast hafa
átt ^ð jþví frumkvæðið.
Þeim var Ijóst, er þekkja tví-
skjaldaleik kommúnista, að
ekkí væri þeim að treysta, enda
orð þeirra og eiðar að engu
hafandi, með því að fyrir þeim
vekti aðeins eitt, en j>að væri
að skapa sem mest öngjiveiti
og ringulreið í landinu. Utan-
Jiingsstjóm, skipuð á ]>ann veg,
sem kommúnistar kveðast hafa
viljað, hefði vafalaust orðið
þarft tæki í j>eirra höndum við
níðhöggsstarfsemi• jieirra, og
undirbúið jarðveginn fyrir
væntanlegri valdalöku, sem
kommúnistar Iiafa séð í draum-
um sinum. En allt fór Jietta á
annan veg en kommúnistar
liugðu. Stjórnin reyndist skip-
uð starfhæfum mönnum í bezta
Iagi, sem njóta almannatrausts
og fylgis, — jafnt með verka-
mönnum, sem öðrum stéttum.
Var því þá spáð hér í blaðinu,
að ekki myndi liða á löngu j>ar
til kommúnistar snérust gegn
hverju góðu máli stjórnarinnar,
—- og bæri enn til, að ríkisstjórn
svo sem almenningi er kunnugt
af umræðunum iun frumvarp
stjórnarinnar varðandi við-
skiptaráðið, er kommúnistar
hafa snúizt hatrammlega gegn.
Núverandi forsætisráðlierra,
Bjöm Þórðarson, hélt ræðu
í útvarpið 1. desemlær s. 1., þar
sem hann ræddi ýms j>au mál,
sem á döfinni eru, og gat þess
jiá m. a. áð nauðsyn hefði borið,
— og bæri eun til, að ríkisstjórn
og Alþingi hefði verkalýðsstétt-
ina með x ráðum, er greitt væri
fram úr vanda dýrtíðarmáíanna.
Þegar af þessari ástæðu einni
ig út af fyrir sig mætti ætla að
kommúnistar felldu sig vel við
slíka forystu, og liæfu ekki op-
inberan andróður gegn henni,
en þó hefir sú orðið raunin á,
— og hafa þeir l>ó orðið að
þræða krókaleiðir til þess að
komast í færi við ríkisstjórnina.
Er ríkisstjórnin hoðaði blaða-
menn á fund sinn, laugardaginn
fyrstan í nýári, gat forsætisráð-
herra þess, að stjórnin styddist
ekki við blöð nokkurs flokks,
og hefði þar því sérstöðu mið-
að við aðrar ríkisstjórnir. Yrðu
þvi flokksblöðin að ræða mál-
efni stjórnarinnar, hvert eftir
þvi, sem það hefði manndóm
til, — en j>eim eiginleika virð-
ist ekki fyrir að fara hjá
kommúnistum.
Fyrir tveimur dögum birtist
Iiér í blaðinu útdráttur úr gi'ein
er Eggert Jónsson frá Nauta-
búi Jiafði ritað um frystihús-
málin, ]>ar sem j>ví var haldið
fram að grunnkaup þyrfti að
lækka sainhliða verðlagi inn-
lendra afurða, ef draga ætti úr
dýTtíðinni og skapa atvinnuveg-
unum viðunandi afkomuskil-
’yrði. Grein Eggerts var skyn-
samlega rituð og j>rauthugsuð,
og var j>ess getið hér í blaðinu,
að málið þyrfti að athuga, og er
það í fullu samræmi við áhuga
og viðleitni verkalýðsfélaganna,
að ræða jæssi mál öll og ráða
fram úr þeim á liinn' viturleg-
asta hátt. Að sjálfsögðu var
jietta mælt út frá eigiu brjósti
ristjórans, en einskis manns
annars, og sýnist ekki efni liafa
gefizt til að beiðast afsökunar
á slíku.
Þessa dagana fer fram al-
kvæðagreiðsla í Dagsbrún varð-
andi félagsmálefni og liags-
inuni verkamanna. Kommúnist-
ar ]»urfa j>ar að ota sínum tota,
og gera j>að á j>aim veg, er hér
greinir: í Þjóðviljanum í gær
koinast þeir að jæirri niður-
stöðu, að Vísir sé stjórnarblað,
og birti vilja ríkisstjórnar-
innar í þessu efni, sem öðrum.
Að ritstjóri Vísis taki undir
með líggerti frá Nautabúi og
geri ríkisstjórnin ]>að einnig,
Með þessu sé sannað að árás sé
hafin á grunnkaupið, sem
verkalýðurinn verði að standa
gegn. Samkvæmt ofansögðu er
allt j>etta fjarstæða, fram sett
í því augnamiði, að gera ríkis-
stjórnina tortryggilega í augum
vei'kamanna.
En svo sem áður getur fer
fram atkvæðagreiðsla í Dags-
hrún þessa dagana. Til ]>ess að
sýna afstöðu kommúnista til
verkamanna skal greint frá við-
tali er ritstjóri j>essa hlaðs átti
við efnaðan há Ifskólagengin n
kommúnista í lcosningabarátt-
unni í vor. Kommúnistar hófu
látlausan áróður fyrstir allra
flokka, og var ritstjóra J>essa
blaðs J>að á að láta í Ijós við
hlutaðeiganda nokkura undrun
á ]>ví Iive snemma ]>eir liæfust
handa í kosningaharattunni.
Svarið hljóðaði svo: „Það er
ekki að undra. Þýzkir vísinda-
menn hafa sannað, að sá flokk-
ur, sem fyrst hefur áróður og
lieldur honum látlaust uppi her
inest úr bítum. Fólkið er svo
heiinskt.“ Það er í fullu sam-
ræmi við þessa lífsskoðun
kommúnista, að áróðrinum er
nú hagað á j>ann veg sem gert
er. Ritstjóri Vísis hefir ávallt
haldið hinu fram að þessi áróð-
ursaðferð ætti elcki við alþjóð
hér í landi, með j>ví að þjóðin
væri vel gefin og vel mennt. Að
jjessu sinni fæst ekki úrþví skor-
ið hvor sigra muni trúin á þjóð-
ina «ða vantrúin, en ekki mun
þykja með ólíkindum, að al-
ínenningur kunni að svara fyrir
sig og kommúnistar komi fá-
mennir til niðurrifsins að fram
förnum naístu kosningum, hvort
sem þær verða háðar skjótlega
eða á J>ví verður dráttur.
Jarðarför
Jóns Halldórssonar húsgagna-
smíðameistara fór fram í gær aS
viöstöddu miklu fjölmenni. Frá
heimili hins látna báfu starfsmenn
vinnustofunnar kistuna, í kirkju
báru stjórnir Iðnaðarmannafélags-
ins og Húsgagnameistarafélagsins,
en frímúrarar út. 1 kirkjugarÖinum
báru stjórnir Landssambands iÖn-
aÖarmanna og IðnráÖs Reykjavíkur
og loks báru félagar og stjórn Vest-
firÖingafélagsins kistuna.
Leikfélag Reykjavíkur
sýnir Dansinn í Hruna annað
kvöld. Aðgöngumiðar seldir frá kl.
4 í dag.
Þorlákur þreytti
verður sýndur í G.T.-húsinu i
Hafnarfirði kl. 3/2 k morgun. Að-
göngumiðar fást á sama stað frá kl.
5— í dag og eftir kl. 1 á |inorgun.
Sími 9273.
Nokkuð af efni til
So$»Místöðvariiinai*
komið.
VÍQiua hefst I april.
R.fmagnseftirlitinu í bænum er stöðugt haldið áfram, þar
sem gengið er úr skugga um það, hvort fólk noti rafmagn
til upphitunar á tímabilinu frá kk 10.45—12 f. h. Á fyrstu þrem
dögunum var farið í 79 hús og fundust þá 44 sekir. Vikuna næstu
á eftir hefir verið farið í 891 hús, en ekki fundizt rafmagns-
ofnar í notkun nema á 39 stöðum.
Þá hefir eiimig að nokkuru
leyti verið farið i sömu húsin
aftur og í nokkurum J>eirra
fundust ofnar í sambandi.
Fimm jieirra aðila, sem lilut
eiga að ináli, mega búast við
j>ví að verða að svara lil sakar
gagnvart lögreglunni.
Vísir átti tal við Steingrím
Jónsson rafmagnsstjóra um
málið i morgun, og kvað liann
ekki j>urfa að vænta sýnilegs
árangurs af j>essu eftirliti fyrr
en að viku liðinni liér frá. Þó
væri sýnlegt að rafmagnsnotk-
unn hefði ekki aukizt síðan eft-
irlitið hófst.
Þá skýrði rafmagnsstjóri
Vísi frá j>ví, að sumt af efni og
tækjum, er j>yrfti til aukningar
Sogsstöðimii, væri komið til
Jandsins, og ekki væri annað
sýnna en allar vélar yrði komn-
ar á tilsettum tíma. Vinna hefst
eystra í aprílmánuði, og mun
verða reynt að hafa allt tilbúið,
af hálfu undirhúnings, er vél-
arnar koma. Flutningar á efn-
inu, ]>ví sem komið er, munu
heldur ekki hyrja fyrr en vegir
eru auðir orðnir og góðir, því
að sumir hlutirnir, sem flytja
j>arf, eru all-þungir, eða allt að
| 15 smálestir að þyngd.
Frnmvarp til að bæta úr ágöllum
laga um rithöfundarétt og prentrétt.
Átta þingmenn bera frumvarpið fram.
Frumvarp þetta er borið fram að ósk Bandalags íslenzkra
listamanna og samkvæmt ályktun listamannaþingsins 1942, í
því skyni að bæta til bráðabirgða úr þeim ágöllum rithöfunda-
laganna, sem bersýnilegastir eru og ekki verður lengur við unað.
í greinargerð segir, að hér sé að eins um breytingar að ræða
til bráðabirgða, en á Alþingi því er nú situr muni verða borin
fram tillaga til þingsályktunar um undirbúning heildarlög-
gjafar um höfundarétt og listavernd.
Eflirtaldir j>ingmenn l>era
frumvarpið fram: Stefán Jóli.
Stefánsson, Eysteinn Jónsson,
Gunnar Tlioroddsen, Sigurður
TJioroddsen, Ásgeir Ásgeirsson,
Gísli Guðmundsson, Sigurður j
Bjarnason og Sigfús Sigurhjart- i
arson.
Tvær fyrstu greinar frum-
varpsins eru svoliljóðandi:
1. gr. laganna orðist svo:
Höfundur liver á eignarrétt á
j>ví, er liann liefir samið eða j
gert. Iíann liefir J>ví innan
]>eirra takmarka, sem lög þessi
setja, einkarétt á: á. að I>irta
og gefa út rit sín, slcrifuð, prent-
uð eða margfölduð ó livern Iiátt
sem er, þýða þau, sýna J>au á
leiksviði eða í kvikmynd, lesa
j>au upp, flytja í útvarp eða
liaguýta j>au eða koma á fram-
færi með öðrum hætti; ]>etta
gildir jafnt um allt ritað mál,
ræður og erindi (sbr. þó 2. máls-
gr. 8. gr. og niðurlag 13. gr.),
svo og tónsmíðar allar. — b. að
gera eftirlíkingar (kopíur), ljós-
myndir eða aðrar eftirmyndir
af verkum sínum, svo sem
liöggmyndum, skurðmyndum,
málverkum, leikningum og
hvers lionar uppdráttum, Ijós-
myndum, listsmíði, fyrirmyúd-
um og liverju því verki, sem
höfundarréttur getur fylgt, svo
ög að margfalda slikar eftir-
myndir til sölu, auglýsinga eða
Iiagnaðar á nokkurn hátt, — c.
að sýna opinberlega slik verlc,
sem í b-lið greinir, í hvaða skyni
sem er, séu þau í einkaeign;
j>etta gildir j>ó ekki um einka-
söfn, sem opin eru almenningi
samkvæmt staðfestri reglugerð.
2. gr. laganna orðist svo: Nú
hefir stéttarfélag eða stéttar-
samband liöfunda fengið al-
menna aðild um flutningsrétt
á ritverkum og tónsmíðum og
reglur verið settar um það efni,
skal þá heimilt, án sérstaks
leyfis liverju sinni, að lesa upp
og flytja í útvarp einstök kvæði,
smásögur, ritgerðir eða kafla úr
ritum, svo og að fcyngja eða
leika einstök lög og tónverk,
sem út hafa verið gefin, eða
kafla úr jieim, enda sé ]>á full-
nægt settum skilyrðum um rétt
í höfundar og greiðslu hans. Nú
! er höfundur ekki í stéttarfélagi,
og áskilinn er í hinum almennu
reglum eða samningum, en
hvorki meiri né minni; sama er
ef höfundarí'éttur er kominn
öðrum í hendur.
Einstök kvæði og sögur, rit-
gerðir og kafla úr ritum, svo og
einstök lög og kafla úr tónverk-
um, sem út hafa verið gefin,
iná hafa um hönd án allra kvaða
á samkomum, sem lialdnar eru
i göðgerðaskyni, eða til ]>ess
eingöngu að kynna menntir
j>jóðarinnar, eða til mannfagn-
aðar aðeins, enda lcomi ]>á eng-
in greiðsla fyrir flutninginn;
svo og á samkomum félaga eða
skóla, enda sé ekki greitt fyrir
í flutninginn ogaðgöngueyrirekki
hærr en svarar beinum tilkostn-
aði. Danslag má leika kvaða-
laust á slikum samkomum, þó
að hljóðfæraleikari taki venju-
lega þókun, nema félagsbundin
eða föst hljómsveit leiki.
Greinargerð.
Svo má að orði kveða, að ís-
lenzkir höfundar séu nær rétt-
lausir með öllu, jafnvel í sínu
eigin landi. Þetta er enn Ijósara
eftir að útvai'pið kom til sög-
unnar. Það er að visu efasamt,
lögfræðilega séð, hvort heimild-
ina í rilhöfundalögunum um að
„lesa upp“ úr riturn megi nú
skilja svo, að hún nái einnig til
j>ess að lesa upp upp í útvarp,
sem engan óraði fyrir, að lil
mundi verða, lægar rithöfunda-
lögin voru sett. Slikur „upplest-
ur“ er engan veginn í eðli sínu
sambærilegur við að lesa upp úr
riti fyrir tiltölulega fámennum
hóp eða innan fjögurra veggja,
eins og átt er við í lögunum.
Sama er um tónsmíðar. Um
}>etta mikilsverða atriði hefir
ekki dómur gengið enn sem
komið er.
Það mun og mega telja, að
legið hafi við borð undanfarið,
að einhverjir samningar yrðu
gerðir niilli höfunda og yfir-
stjórnar útvarpsins um lieimil
afnot þess af ritsmíðum og tón-
vcrkum, með tilteknum skil-
yrðum, eins og gert er ráð fyrir
í 3. gr. En slíkt skipulag er löngu
komið á t. d. í nágrannalöndum
vorum, og hið sama eða svipað
um öll siðuð lönd. Flestum mun
og verða það æ ljósara, að slíkt
réttleysi sem íslenzkir liöfundar
eiga nú við að húa sé með öllu
(>sæmandi siðmannaðri þjóð.
Fju-ir nokkrum árum voru
bornar fram á Alj>ingi breyt-
ingartillögur við rithöfundalög-
in, einkum með ]>að fyrir aug-
um, að Island gæti gengið í
Bernarsambandið. Þetta atriði
er ágreiningsmál, enda er j>ví
ekki lireyft hér. Má j>ví vænta,
að þessar sjálfsögðu réttarhæt-
ur megi ganga fram, íslenzkum
liöfundum til handa í sínu eigin
landi. Allir fá nú störf sín vel
goldin og framleiðslu sína.
Hvemig má l>að þá standast, að
andleg framleiðsla ein sé nú
svo „verðlaus“ og réttlaus í
landinu sem í lögum er fyrir
mælt?
Til þess að koma í veg fyrir
það, að þessi lagasetning gæti
haft nokkra óvissu í för nieð
sér í þessum efnum, l>ó ekki
væri nerna um tíma, er það á-
kvæði sett í 4. gr. frv., að lögin
komi ekki í gildi fyrr en um leið
og full skipan er komin á málin
og staðfest af menntamálaráð-
herra.
Efni laga nr. 11 1912, nm
höfundarrétt á myndum og
uppdráttum, er tekið upp í 2.
gr. þessa frv., og verða hin þvi
óþörf.
ALÞINGI
Viðskiptaráðið.
Frv. stjórnarinnar um inn-
flutning og gjaldeyrismeðferð
var á dagskrá í gær, en var tekið
út af dagskrá, þar sem fjárhags-
nefnd hafði ekki unnizt tími til
að skila áliti fyrir þingfund. Mál
ið verður til annarar umræðu
i efri deild í dag. Fjárhagsnefnd
flytur hrtt. þess efnis, að ekki
megi skipa menn í ráðið eftir
ábendingu neinnar stofnunar,
né þannig að líta megi svo á, að
þeir hafi sérhagsmuna að gæta.
Eins og áður hefir verið getið
gaf fjármálaráðh. yfirlýsingu
við umræðurnar í fyrradag, þess
efnis, að stjómin ætlaði ekki að
leita tilnefningar aðilja utan
þings urn val manna 1 ráðið, —
mennirnir yrðu skipaðir með
það mark fyrir augum, að starf-
ið yrði vel af hendi leyst. Verður
ekki litið svo á, að hér sé um
efnisbreytingu á frv. að ræða.
Nái till. samþykki deildarinnar,
tefst afgr. frv. nokkuð, því að
vegna breytingarinnar verður
það að ganga til neðri deildar á
nýjan leik.
\
Fiskveiðasjóður.
Fi'v. S. Kr. um efling Fisk-
veiðasjóðs var til 2. umr. í n. d.
1 gær. Gísli Guðmundsson vildi
vísa málinu frá með rökstuddri
dagskrá. Dagskráin var felld. —
Framsóknarmenn einir greiddu
henni atkvæði. Brtt. meirililula
siávarúlvegsnefndar voru því
næst samþykktar með samhlj.
atkvæðum.
Skákþing Rvíkur.
Fyrata umferð var tefld í
Verzlunarmannalnisinu i gær-
kveldi. Úrslit í meistaraflokki
urðu: Steingrímur Guðmunds-
son vann Hafstein Gíslason,
Ámi Snævarr vann Magnús G.
Jónsson, Baldur Möller vann
Guðmund S. Guðmundsson,
Áld Pétursson og Sigurður
Gissurarson jafntefli, Benedikt
Jóhannsson og ÓIi Valdimars-
son jafntefli, Pétur Guðmunds-
son og Sturla Pétursson biðskák.
Okrið á mat-
sölunum.
Með j>essari yfirskrift Jjirtist
grein í Alj>ýðubl. 4. j>. m. undir
rituð af „kostgangara“.
Það er svo að skilja á greinar-
liöfundi að fæðissala sé stór-
gróðafyrirtæki eftir j>ví verð-
lagi á vörum og fæði sem nú er,
en eg álít samt, að hann hafi
gott af að kynna sér lítið eitt
betur útgjöld og inntektir mat-
salanna. Hefir hinn háttvirti
greinai'höfundur athugað hve-
nær og hvað oft á j>essu síðast-
liðnu ári matvörur og matsölur
liafa liækkað?
Að matsölur liækkuðu fæði
aldrei fyr en lieilum eða hálf-
um mánuði eftir að matvörur
liækkuðu í verði?
Það er ekki alveg nóg, að slá
j>vi fram livað matsölur hefðu
grætt á árinu ef fæði liefði ver-
ið selt alla mánuði ársins sama
verði og j>essa 2 síðastliðnu
mánuði.
Að }>ær hafi „sþrottið upp
sem gorkúlur á Jiaug“ matsölur
hér i hæ nú á síðustu tímum
leyfi eg mér að efast um; og eg
er jafnvel lirædd um, að þar
rugli greinarhöf. saman því
sem í daglegu tali er kallaðar
„sjoppur“ eða kaffistofur. Þó
að l>ar séu seldar lausamáltiðir
er það ekki fullt fæði.
Malsölufél. Reykjavikur er
nú eitthvert fámennasta félag
þessa l>æjar. Meðlimir þess eru
8 konur. Fyrir stríð voru 20
meðlimir í félaginu, en eftir að
stríðið skall á breyttist verðlag
lá öllu, ælu sem óætu, og borg-
aði matsala sig þá ekki betur en
svo, að fjöldi af þessu fólki
hætti að selja fastafæði og fór
út í það sem gaf meira af sér,
svo sem eins og kaffihúsa-
rekstur. Ekki liefir þessu fólki
fundist matsala vera stórgróða-
fyrirtæki; enda er það víst í
fyrsta sinn, að sliku er lialdið
fram.
Þó við séum ekki fleiri en
þetta í þessu Malsölufélagi höf-
um við samt reynt að halda fé-
laginu vakandi. Og við liöfum
reynt að vinna að því innan fé-
lagsins, að hafa verð á fæði eins
sanngjarnt og hægt hefir verið,
og að draga ekki á nokkurn
hátt úr vörutegundum, þó þær
næstum hækkuðu takmarlca-
laust og það daglega. En eins
og eg tók fram fyr í þessari
grein, liefir það verið stórt tap
fyrir okkur að hækkun á fæði
varð aldi'ei fyr en nokkru á eft-
ir vöruliækkun.
Greinarhöf. mynnist á Mötu-
neytið á Gimli, segir að það
selji fæði 300 kr. á mánuði
þegar „Matsölufél. Reykjavik-
ur“ auglýsir verð 390 kr. .Ta,
öðru visi mér áður brá. Eg
man ekki betur en á normal-
timum, þegar fæði var almennt
selt 75 til 85 kr„ væri fæði á
Gimli 90—95 kr. og alltaf sagð-
ur reksturslialli við ársupp-
gjör. Möluneytið hefir sjálfsagt
nú, verið svo lánsamt að afla
sér sérstakra samvinnu lilunn-
inda sem einstaklingsframtakið
fær ekki að njóta.
Eg ætla mér ekki að fara í
blaðadeilu út af þessu mat-
sölumáli og læt því hér staðar
numið. Eu eg krefst þess, að af
sanngirni og þekkingu sé ritað
um l>essi mál, ekkert síður en
önnur.
Aðalbjörg Albertsdóttir,
Amtmannsstíg 4.
— í I. fl. vann Ólafur Einarsson
Pétur Jónasson, Benóný Bene-
diktsson vann Ragnar Guðjóns-
son og Marís Guðmundsson
vann Lárus Jolinsen. — 1 II. fl.
vann Sigurður Jóliannsson Sig-
urð Bogason, Ingólfur Jónsson
og Guðjón Sigurðsson jafntefli
og Sigurbjörn Einarsson og Ól-
afur Loftsson jafntefli. Næst
verður teflt í kvöld kl. 8.
VISIR
Útsala
Líknarstözf í Norður-
Afríku.
Rauði krossiun ameríski er
byrjaður víðtæka líknarstarf-
semi í Alsírhorg í N.-Afríku.
Fyrsta verk R. Kr. er að sjá
öllum bömum borgarinnar á
aldrinum 4—14 ára fyrir mjólk.
Fær livert þeirra 3 pela á dag.
Til þess að fullnægja þessu þarf
81 smálest af þurrmjólk á mán-
uði liverjum.
Ætlunin er, að hörn í öllum
liorgum í Norður-Afríku, sem
hafa 20.000 ibúa eða fleiri og
þar sem erfitt er um mjólkur-
öflun, verði þessara hlunninda
aðnjótandi.
Bcejar
fréftír
He8.su r á morgun.
í dómkirkjunni kl. n, síra FriS-
rik Hallgrímsson, kl. 1,30 barna-
guSsjijónusta (sr. Fr. Hallgríms-
son), kl. 5 sira Bjarni Jónsson.
Hallgr'nnsprestakall. BarnaguSs-
jjjónusta kl. 11 í. h. í bíósal Aust-
urbæjarskólans, sr. Sigurbjörn Ein-
arsson, kl. 2 e. h. messa á sama staS,
sr. Jakob Jónsson. — Kl. 10 f. h.
sunnudagaskóli í gagnfræSaskólan-
um viÖ Lindargötu.
Frjálslyndi s'ófnuðurinn. Messa í
fríkirkjunni í Reykjavík kl. 5, sr.
Jón AuSuns.
Fríkirkjan í Reykjavík. Messa kl.
2, sr. Árni SigurSsson. Unglinga-
félagsfundur í kirkjunni kl. 11. Ný-
ir félagar velkomnir.
Laugarncsprestakall. Barnaguðs-
þjónusta í Laugarnesskóla kl. 10.
Vegna íorfalla ekki síSdegismessa.
Nesprestakall. MessaS í Mýrar-
húsaskóla kl. 2}/2. BarnaguSsþjón-
usta í skólanum á Grímsstaðaholti
kl. 11 árdegis.
1 kaþólsku kirkjunni í Reykjavík:
Hámessa kl. 10, bænahald kl. 6J2
síSd. 1 HafnarfirSi: Hámessa kl.
9 og bænahald kl. 6 síSd.
Fríkirkjan í Hafnarfirði. Messa
kl. 2, sr. Jón Auðuns.
Guðþjónusta verður haldin í kap-
ellu háskólans kl. 5 e. h. Stud. theol.
Sveinbjörn Sveinbjörnsson préd’ik-
ar. Allir velkomnir.
Lágafcllskirkja. Messa kl. 12,30,
sr. Hálfdán Helgason.
Hjónaband.
í dag verða geíin saman í hjóna-
band af sr. Friðrik Hallgrímssyni
ungfrú Jóhanna Halldórsdóttir frá
Stykkishólmi og Þór Nílsen frá
Reyðarfirði. Heimili ungu hjón-
anna verður á Laufásveg 54.
Nýlega voru gefin saman í hjóna-
hand Rannveig S. Sigurbjörnsdótt-
ir frá NeskaupstaS og Gísli Sig-
urSsson rakarameistari.
Næturlæknar.
1 nótt: María Hallgrímsdóttir,
Grundarstíg ,17, sími 4384. Nætur-
vörður í Reykjavíkur apóteki.
Aðra nótt: Ólafur Jóhannesson,
Gumiarsbraut 39, sími 5979. Næt-
urvörður í Lyfjabúðinni Iðunni.
Helgidagslæknir.
Halldór Stefánsson, Ránargötu
12, sími 2234.
Seljum næstu daga
kápur og frakka fyrir
mjög lágt verð. Einnig
áfsláttur af nokkrum
kjólum.
Garðastræti 2.
Neðanjarðar-sjúkraliús í Ástralíu.
Utanríkismálaráðherra
Japana.
Þegar Tojo, utanríkisráðherra
Japana, sagði af sér embætti
sínu, tók Togo, forsætisráð-
lierra, við því af honum um
stundar sakir, en síðan var
nýjum ráðherra bætt við. Heitir
hann Masayuki Tani og birtist
liér mynd af lionmn. Hann var
áður einskonar útbreiðslumála-
ráðhcrra Japana.
Sjómaður, sem verið liefir í
siglingum fjölda ára, bæði fyrir
og eftir að stríðið liófst, sendir
Visi eftirfarandi grein, er hann
nefnir „Kvabbið á sjómömiun-
11111“ og hiður hirtingar, enda
i á greinin vissulega erindi til
alls almennings. Fer hún hér á
^eftir:
Kvabbið á sjómönnunum
Þeir eru víst ekki margir, ís-
lenzlcu sjómennimir, sem utan-
landssiglingar stunda, sem
ekki hafa orðið fyrir kvahbi frá
liinu og þessu fólld, þeim að
meira eða minna íeyti óvið-
komandi, um að reka erindi
fyrir það í ulanlandsferðunum.
Ýmist vill fólk láta kaupa fyrir
sig hina og þessa muni — allt
frá títuprjónum upp í bíla —
laka böggla og hréf til manna
utanlands, í trássi við lög og
reglur, fara með skilaboð o.
s. frv.
Islenzkum sjómönnum er
flestum þannig farið, að l>eir
eiga erfitt með að neita fólld
um greiða, sérstaklega l>ó ef í
hlut eiga kunningjar eða skyld-
fólk. Endirinn vill því oft verða
sá, að áður en varir eru þeir
búnir að lofa að inna af hendi
ýms smá tímafrek störf fyrir
Péhir og Pál, að lítill sem eng-
inn tínii verður eftir til þess
fyrir þá að reka sín eigin er-
indi. Þess eru ekki fá dæmi,
að sjómaður í Ameríkuferðum
hefir haft svo hundruðum doll-
■ara skiptir fyrr liitt og annað
fólk, sem liann hefir átt að
kaupa liluti fyrir, sem mikla
aðgætni þarf við og kosta miklá
leit og fyrirhöfn. Oft eru menn
þannig neyddir til þess að fara
fyam og aftur milli verzlana í
leiguhílum og kostar það ekki
lítið á íslenzkan mælikvarða.
Ekki mun þó algengt, að þeini
sé boðin aukaþóknun til að
standast slíkan kostnað, hvað þá
heldur ómakslaun.
Með því algengasta, 'sem
menn eru beðnir að lcaupa fyrir
fólk i landi, er fatnaður, þó sér-
staklega kvenkápur og kjólar
eftir máli, sem kaupandinn fær
í hendurnar. Eru mál þessi
stundum næsta fáránleg og
virðast oft benda á harla ein-
kennilegt vaxtarlag, eins og t.
d. háls 35 cm., brjóst 80 cm„
mitti 105 cm., lendar 120 cm.
U111 ]>að, sem er flyrir neðau
er ekki getið, en næsta fróð-
legl væri að fá vitneskju um
l>að. Þetta dæmi er tekið af
handaliófi og er af nógu að
taka. Ef málið er ekki tekið
bókstaflega, er erfitt í'vrir
þann, sem á að kaupa flíkina,
að átta sig á, hvernig hún á
að vera. Oft eru lýsingarnar
á þvi, sem kaupa á, svo itar-
legar, að engu má skakka um
útlit eða gerð hlutarins. Dæmi:
Sjómaður fær senda þrjá doll-
ara og bréf með. Beðinn að
kaupa dúkku. Hún á að kosta
þrjá dollara, vera 60 cm. á
lengd, með dökkt hár, í ljós-
HVAÐ BER
^GÖMA
„Esja“
hraðferð norður um land
til Akureyrar í byrjun næstu
viku. — Vörumóttaka í dag
og næstkomandi mánudag.
Farseðlar óskast sóttir á
mánudag.
lýkomið
írá Ameríku:
Clerkönnnr
i settum
(1 setti: 1 kanna og 6 glös).
Verð fyrir settið, frá
aðeins 13.50
Mikiö úrval —
fallegar gerðir —
lágt verð
Jámvörudeild
Jes Zimsen
Rausnarleg gjöf.
Fyrir nokkrum dögum færði val-
inkunnur stórkaupmaður hér í bæ
mér 520 krónur frá tveimur litlum
dætrum sínum, með þeim ummæl-
um, að fé þetta ætti að ganga til
greiðslu heyrnartækis handa ein-
hverjum, sem hefði þess brýna þörf
en ætti erfitt me ðað greiða það af
eigin rammleik að áliti félagsstjórn-
arinnar. Færi ég hérmeð gefend-
unum hjartans ]>akkir fyrir gjöf-
ina. Reykjavik, 14. jan. 1943. •—-
F. h. félagsins Heyrndarhjálp. —
P. Þ. J. Gunnarsson.
Allsherjar atkvæðagreiðsla
fer fram í dag í Verkamanna-
félaginu Dagsbrún, um hreytingar
á lögum félagsins, er trúnaðarráð
Dagsbrúnar ‘ samþykkti 3. jan. s.l.
Enn frennir fer fram atkvæða-
greiðsla um það, hvort trúnaðar-
ráoi skuli falið að halda fast við
]>að grunnkaup, styttingu vinnu-
dagsins, 1,2 daga sumarleyfi og aðr-
ar kjarahættir, sem félagið hefur
]>egar náð, og skráðar eru i núver-
andi samningum félagsins og fylkja
félaginu fast gegn hverri tilraun,-
sem gerð kann að vera til að skerða
hagsmuni og réttindi verkamanna.
Atkvæðagreiðslan hófst kl. 2 i dag
og stendur yfir til kl. 10 e. h. Á
morgun stendur kosningin yfir all-
an daginn frá kl. 10 f. h. til kl.
10 t\ h’.
Á JEIliheimilinu Grund
dvelja nú um 168 vistmenn, 113
konur og 55 karlar. Nýir vistmenn
komu alls 75 á árinu, 50 dóu, en
27 fóru. Meðalaldur vistmanna á
s.l. ári var /(d/ ár. Reykjavíkur-
hær greiðir vistgjöld fyrir 102 af
þessum 168 vistmönnum. A árun-
um 1935—1942 hafa alls dvalið á
heimilinu 774 vistmenn.
Fregnir fra Zurich í Sviss
lierma, að yfirmaður italskrar
skriðdrekadeildar, Paolo Tar-
nassi hershöfðingi, liafi fallið á
vigstöðvunum i Rússlandi.
•
Brezkar flugvélar lialda á-
fram árásum sínum á Japani í
nánd við Rapedaung — þar sem
mest er harizt — og á Akyal-
eyju.
Nýlegur
fólksbíll
til sölu. Til sýnis á Ilverfis-
götu 35 í dag og á morgun.
Stúlka
óskast nú þegar.
SJÓMANNAHEIMILIÐ
Kirkjustræti 2.
bláum kjól með kjusu. Ef henni
er hallað á vissan hátt, gefur
hún frá sér liljóð, sem á að
tákna mamma. Svo á hún að
geta lokað augunum. Hand-
leggir og fætur eiga að vera
gildir og úr stinnu efni. Þess
eru dæmi, að liafi það, sem sjó-
maðui’ kom með heim, ekki lík-
að, hefir fólk neitað að taka við
þvi, og viljað fá sína peninga.
Af þessu má ljóslega sjá, til
hvers sumir ætlast af sjómönn-
unum, — fyrir ekki neitt.
Það eru ekki einungis sjó-
mennirnir, sem verða fyrir
svona kvabbi. Fjöldi lslendinga,
sem dvelja erlendis, hafa sömu
sögu a?l segja. Er venjulega lagt
fyrir þá að „koma1 pakkanum
á einhvern sjómann“. Mörgu
þessu fólki er harla hvimleitt
að standa í slíkum útréttingum,
en það er búið að fá peningana
i hendumar og reynir oftast eft-
ir getu að ráða fram úv vand-
anum. Islendingur í New York
fékk þannig sénda átta t— segi
og ski-ifa átta —- dollara, og fyr-
ir þá átti að kaupa silfurhorð-
húnað fyrir tólf manns og „eitt-
hvað sætt fyrir afganginn“. Slik-
ur borðbúnaður mun nú kosta
um og yfir 200 dollara i New
York. Annað skipti voru sendir
75 dollarar og átti viðtakandinn
að kaupa „ekta persian pels'.
Slíkar loðkápur kosta nál. 1500
dollara hver.
Fólk á íslandi gerir sér yfir-
leitt ekki grein fyrir þvi, að tals-
verðum vandkvæðum getur ver-
ið bundið að koma í land böggl-
um í erlendmn höfnum. Ef ekki
er rétt skýrt frá innihaldi höggl-
anna, má sá, sem hefir böggul-
inn undir höndum, búast við
að verða fyrir sektum, og þeim
ekki lágum. Öæmi eru þess, að
menn hafa verið heðnir fyrir
pakka til einhvers og þeim sagt
að einhver einn lilutur væri í
pakkanum, ern við eftirgrensIfiUB
komið i Ijós, að ýmsilegt aimaÖ
var þar að auki. Slíkt er ól>oI-
andi kæruleysi og geta sjómenn
ekki nógsamlega verið á verði
fyrir þessháttar. Þess er dæuii,
að sjómaður var beðinn fyrir
hangikjötslæri, og sá, sein lærið
vikh senda, spurði hvort ekki.
mundi óhætt að fela sendibréf
i þvi! Það virðist líka óþarft
kvahh, að hiðja sjómenn fyrir
Iiluti eins og kjólaefni eða borð-
dúka til Ameiriku, en þess eru
einnig dæmi. Vírðist l>að ámóta
skynsamlegt og ef Aineriku-
menn færu aiö senda vinum sín-
um á íslandi saltsíldarkvartiL
eða sviðafætur.
Sennilega gerir fólk sér oft og
einatt ekki grein fyrir því erf-
iði, sem þáð leggur sjómönnunn
og öðrum á herðar með þessu
kvahhi sinu. Flestir skipverja
liafa mjög takmarkaðan Ihna
lil þess a'ð verzJa. í erlendum
liöfnuin. T. d. eru hásetar og
kyndarar bundoir við störf sín
mn borð í sMpunum til kl. 5
e. h. virka daga, og er þá lítið
eftir dagsins iil þess að fara i
búðir. f öðru 'lagi eru fjarlægðír
í stórborgum imiklar, miðað viS
það, sem er i ibæjum á íslandiw
og ekki alltaf auðvelt að fmua:
þær vörur, sem menn ætla sér.
nema fyrir þaulkunnuga. Þegar
svo loks er brtíS að verzla, þurfax
menn oft að siamda tímum sam-
an á tollstöðinuí, við að útvega.
útflutningsleyfi á vörurnar.
Þvi færi heiur, að menn léturi
sér skiljast, hverjum óþaigind-
um sjómenn verða fyrir af þessæ
kvahbi og neiluðu sér þá heldur.
um þá lilúti, sem þeir ekki getat
fengið heima á íslandi, en að
kvabha á mfennum, sem þeir
iðulega lítið þekkja, uin verk,
sem oft eru svo mikil umfangs,
að fáa grunar. sem ekki til
J>ekkja.“
Okkur vantar hörn til að bera
hlaðið til kaupenda um eftir-
greind svæði:
KLEPPSHOLT
SOGAMÝRI
Talið við afgreiðsluna.
DAGBLAÐIÐ
Wi
Maðurinn
sem kom í gær í
Trésiniðjnna EIK
og tók þar rokk án þess að greiða liann, skili honum nú þegar,
til að forðast meiri óþægindi. ,
stendur yfir til kl. 10 i kvöld i skrifstofu félagsins.
KJÖMSTJÓRNIN.
Ucg barnlans hjó

maðurinn í fastri, opinberri slöðu, óska eftir 2ja—3ja herhergja
íbúð, frá 14. maí n. k. eða fyr. — Aðgangur að sima. — Uppl.
í sima 2014.
Hérmeð tilkynnist að
Kristín Ingimundardóttip
andaðist 16. þ. in.
Fyi'ir hönd EJli- og hjúkrunarheimilisins Grund.
Gisli Sigwrbjörnsson.