Vísir - 19.05.1943, Síða 2

VtSIR
VÍSIR
DAGBLAÐ
Útgefaadi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F,
Ritstjórar: Kristján GuSI&ukssoii,
Qersteinn Pélsson.
Skrifstofa: Félassprentsmiðjunni.
Afgreiðsia Hverfisgötu 12
(gengiö iun frá Ingólfsstræti).
Simar: 1660 (fimm línur).
Vérð kr. 4,00 á mánuði.
Lausasala 35 aurar.
Félágsprentsniiðjan h.f.
Vinnst og tapast.
Bjartsýnir menn hafa verið
að gera sér vonir um, að
við íslendingar gætum setið að
einliverju leyti að amerískum
markaði eftir stríðið, þannig að
viðskiptasamhönd þau, sem nú
hafa verið mynduð þurfi ekki
að falla niður að nýju, eða þar
til næsta Evrópustyrjöid skell-
ur á. Hjálmar Björnson við-
skiptafulltrúi liefir nýlega ver-
ið um þetta spurður í blaðavið-
tali, og getur hann þar þess að
fyrsta skilyrði þess að svo megi
vera sé vöruvöndun og enn-
fremur verðlagið. Vöruraar
verði að vera samkeppnishæfar
og frá þeim gengið á þann hátt,
sem amerískir neytendur geta
við unað. Hér er um sannindi
að ræða, sem augljós eru, en
hitt er svo allt annað mál hvort
íslenzkir framleiðendur iiafa,
gefið j>eim slíkan gaum sem
skyldi, eða hagað framleiðsl-
unni eftir því.
í öllum iðnaði Ííbma fram
tvenn sjónarmið. Sumir hallast
að því að vanda framleiðslu
sína, spara engan tilkostnað svo
að hún megi verða markaðshæf
og útgengileg' vara, en telja að
hitt skipli minna máli þótt mik-
ill ágóði fáist ekki í upphafi,
með því að aukin sala muni
jafna slíkt upp síðar eða tryggja
að minnsta kosti markaðúm.
Aðrir líta svo á að sá sé beztur
framleiðandinn, sem framleitt
geti vöru fyrir hið lægsta verð
og haft af henni sem mestan
stundarágóða, alveg án tiilits
til þess hvort varan reynist síð-
ar seljanleg, er ný og breytt við-
horf koma til greina. Þeissi spar-
semi og ágóðavon hefir um of
sett svip sinn á innlenda fram-
leiðslu að undanförnu, og marg-
ar þær vörutegundir, sem ís-
lenzkum neytendum hafa verið
boðnar, hafa á engan hátt getað
talizt markaðshæfar. Reynslau
kemur svo og talar sínu máli,
en hún hefir sannað nú á stríðs-
árunum og eftir að innflutning-
ur rýmkaðist lítið eitt, að salan
á hinni innlendu framleiðslu
hefir í ýmsum greinum stór-
ininnkað og ef til vill horfið
með öllu. Hér eiga íslenzkir
framleiðendur á engan hátt
sameiginleg sök, en þeir tapa
sem töp eiga skilið og óþarft er
að hafa um það fleiri orð. Öll
svikseöni í framleiðslu hefnir
sín, ef viðskiptalífið i landinu er
heilbrigt að öðru Ieyti.
Þótt þetta sé viðhorfið inn
á við gildir nokkuð hið sama
um framleiðslu, senx ætluð er
erlendum markaði, en þar við
bætist þó að þedm mun hættu-
legri er sviksemi í slíkri fram-
leiðslu, sem hún getur gerspillt
áliti og trausti þjóðarinnar út
á við, og jafnvel haft þær af-
leiðingar að markaður lokist is-
lenzkri framjleiðslu með öllu
um lengri eða skemmri tíma.
Ætti rikisvaldið því að láta sig
rnikiu skipta hvaða vörur eru
fluttar á erlendan markað, sem
og i hvaða ástandi þær eru, —
hvort< þær geta. yfirleitt talizt
boðleg vara eða ekki. Nauðsyn-
legt er að koma upp opinberri
rannsóknarstöð, sem hefir ná-
kvæmt eftirlit með aliri fram-
Yfir 20 milljónir lítra vatns
renna á sólarhring til
Reykjavíkur.
Reykjavík - mestu vatnseydslu-
borg i lieimi - skortir meira vatn.
■p ftir vatnsleiðslupípum Reykjavíkurbæjar renna á
hverjum sólarhring 18.9 millj. lítrar af vatni. Ef
miðað er við 43 þúsund íbúa í hænum, fær liver íhúi 450
lítra á sólarhring, en það er á að gizska- 250 lítrum
meira vatnsmagn á hvern mann en íhúar flestra stór-
borga heimsins nota.
Visir fékk þær upplýsingar hjá j>eim verkfræðingum hæjar-
ins Helga Sigurðssyni og Jóni Sigurðssyni að í rauninni rynni
eim meira vatnsmagn til bæjarins eða um 21 milljón lítrar alls
á hverjum sólarhring, en rúml. 2 millj. lítra er eytl úr pípunum
áður en vatnið kemst í vatnsgevmana. Ef allt valnið er talið
með, og miðað við 43 þús. ibúa, verður vatnseyðslan 485 lítra
á mann.
Frá því að nýja vatnsæðin
var lögð árið 1933 og til komu
erlenda setuliðsins 1940 var
yfirfljótanlegt vatn í bænum.
En þar áður bar öðru hvoru
á vatnsskorti, einkum í
háttliggjandi bæjarhlutum, svo
sem Skólavörðuholtinu og víð-
leiðslu og gætir þess að ekki sé
önnur vara setl á markap, en
sú sem er markaðshæf, en mjög
skortir á að slíkt eftirlit sé nú
fullnægjandí, enda verður það
ekki framkvæmt að neinu gagni
nema því aðeins að það sé fram-
kvæmt á fullkonúnni rannsókn-
arstöð. Slíkt eftirlit á ekki að
ná einvörðungu til ákveðinna
vöruflokka, heldur allra vöru-
flokka, sem eftirlitið getur á
annað borð haft uxnsjón með.
Við verðum að gæta þess, að um
liinn erlenda markað er erfitt
að keppa og verður ekki gert
með öðru móti en því, að vöru-
vöndun hjá okkur standi að
tngu að baki framleiðslu ann-
arra þjóða, sem, sambærileg get-
ur talist.
Til vandræða liorfir einnig
hversu mikið er sent af óunn-
um vörum úr landinu. Mætti
þar nefna sem dæmi lýsið, sem
allt er selt héðan óunnið og
ýmsar fleiri hrávörur, sem all-
ar eru unnar erlendis og nytj-
aðar, en því næst jafnvel fluttar
aftur hingað til lands fullunn-
ar. Þetta þyrfti að breytast og
yfirleitt ættum við Islendingar
að fylgja því boðorði, að senda
enga óunna vöru úr landi, en
vinna úr þéim það, sem vinna
þarf sjálfir. Ljóst er það, að til
þess þai-f mikið fé, bæði að því
er snertir vinnslu landbúnaðar-
og sjávarafurða, og ætti rikið
að hyggja fyrst og fremst að þvi,
að styrkja slíka viðleitni, í stað
þess að ofbjóða þessum atvinnu-
vegum með auknum sköttum
og álögum, þannig að þeim opn-
ist aldrei möguleikar til að bæta
rekstur sinn og koma honum í
nútíma horf. Vegna eftirlits-
skorts og trassaskapar getur vel
svo farið að allt það, sem viimst,
liafi tapazt, ekki aðeins um
stund, lieldur með öllu, en verði
stefnt að því í fullri alvöru að
bæta liag atvinnuveganna, verð-
ur það ekki gert á annan hátt
en þann, að auka þeim út-
þensluskilyrði og um leið at-
vinnuna í landinu. Vafalaust
kunna ýmsir að sjá úlfa og ljón
á þeirri Ieið, en hvað seím því
líður er ekkert að óttast, verði
kákið ekki látið nægja eitt og
út af fyrir sig. Markaðir vinnast
hvorki né haldast, nema þvi að-
eins að til þess sé unnið, en við
eigum enn langt i land um alla
vöruvöndun, þótt skilyrðin geti
verið á ýmsan hátt góð og verk-
efnin ótæmandi fyrir núlifandi
og næstu kynslóðir.
ar. Þá var vatnsmagnið lieldur
ekki nema 100 sekúndulítrar
og var þó tæplega eða ekki um
vatnsskort að ræða nema á
þeim timum ársins, sem fisk-
þvottar stóðu yfir. Með nýju
æðinni jókst vatnsmagnið í 240
sekúndulítra. Var með henni
gert ráð fyrir að 50 þús. ibúar
fengju 400 lítra á hvern ein-
stakling. Þarna var gert ráð fyr-
ir miklu vatni til fiskþvotta, en
|>eir eru mjög vatnsfrekir sem
kunnugt er, en nú eru hér engir
fiskþvottar um hönd liafðir, svo
að vatnsnotkunin fer ekki til
þeirra.
En hvert fer ]>á allt vatnið,
munu bæjarhúar spyrja?
Um það er vitaskuld ekki að
villast, að mikið vatn fer lil setu-
liðsins, ennfremur hefir vatns-
notkunin til hafnarinnar og
skij>a aukizt til mikilla muna.
Eru verkfræðingar bæjarins um
þessar mundir að rannsaka
vatnseyðslu hersins til ]>ess að
finna vatnsmagn það, sem til
bans fer. Stendur þetta í sam-
bandi við samninga milli Vatns-
veitunnar og hersins viðvíkj-
andi þvi, að hann dragi úr vatns-
notkuninni eða auki vatns-
rennslið til bæjarins. Eru ýms-
ar ráðagerðir }>egar á prjónun-
um í þessu efni og verður skýrt
frá þeim strax og ástæða þyk-
ir til.
Vísir innti vérkfræðingana
eftir því hvort líkur væru til
að vatnsleysið í bænum myndi
lagast nokkuð á næstunni.
Svöruðli þeir þvi til, að ]>að
hefði þegar nokkuð batnað með
ráðs töf unu m bæ j a rs t j órn ar,
sem gerðar voru fyrir
skemmstu, þar sem bannaður
var allur þvottur úr slöngum,
en fólk liinsvegar hvatt til
meiri sparnaðar á vatni. Þeir
töldu það ennfremur víst, að
enn mætti hæta úr þessu til
muna ef bæjarbúar legðust á
eitt með að draga úr vatns-
neyzlunni eftir föngum. Sem
stendur væúi Re\kjavík tví-
mælalaust mesta vatnseyðslu-
horg í Evrópu, og fólk væri orð-
ið svo vant því að eyða vatni
um þarfir fram, að því gengi
erfiðlega að skiljast að vatnið
þyrfti að spara. Þá mætti benda
fólki á, að láta gera við alla ó-
þétla vatnskrana, því að slíkur
leki, þótt ekki virtist mikill,
eyddi ótrúlega miklu vatni. Það
sgfnasl sem sé þegar saraaiv
keinur,
Undaii vatnsskorti i Gvend-
arbrunnum þarf hinsvegar ekki
að kvarta, því að síðan að
stíflurnar, sem komið var upp
fyrir neðan Gvendarbrunna í
fyrra, voru fullgerðar, hefir
valnsmagnið liækkað fyllilega
um hálfan meter í brunnunum.
Að lokum sögðu verkfræð-
ingarnir, að jafnvel ]>ótt ekki
tækist að ráða hót á vatnsskort-
inum í sumar, sem þeir vonuðu
þó fastlega, væri engin ástæða
j fyrir fólk að örvænta, því að
strax og liitaveitan kemst upp
verður heitt vatn notað til baða,
en eigi upphitáð vatnsveituvatn,
en sem stendur fer mikið vatn
til þeirra hluta í bænum.
Minnisvarði
um norska
• /
Frú Gcrd Xirieg: notar grföf JLeik-
félag$in§ tíl að koma lioimm npp
Samtal við frú Grieg'.
J TILEFNI af hinni
* myndarlegu sýningu
á „Veizlunni á Sólhaug-
um“ átti tíðindamaður
Vísis tal við frú Gerd
Grieg fyrir skömmu.
Barst talið einkum að
starfi hennar fyrir
norska sjómenn í Eng-
landi, en að því hefir
hún unnið ósledtilega í
meir en þrjú ár. Hún
hefir ennfremur sýnt
hug sinn til norskra sjó-
manna með gjöf þeirri,
sem getið er um í sam-
talinu.
— Eg hafði. ekki liugsað mér að leika sjálf eða liafa mikil af-
skipti af leikhúsum, meðan á stríðinu stendur, sagði frú Gerd
Grieg í samtali við Vísi. — Mitt verk er og liefir frá þvi eg kom
til Englands, verið fyrst og fremst fólgið í þvi að létta norskum
sjómönnum lífið og stytta }>eim stundir. Þeir þarfnast athygli
og ástríki, því að starf þeirra er erfitt og lýjandi fyrir taug-
arnar, I þrjú ár hefi eg starfað, vonað og starfað. Starf mitt
fyrir sjómennina liefi eg skoðað sem þátt minn í stríðínu.
Minnisvarði um norska sjó-
menn.
— Eg vil geta þess að Leik-
félag Revkjavíkur færði mér
fjárupj>hæð að loknum sýning-
um á „Heddu Gabler“ og óskaði
þess að eg notaði gjöfina handa
norskum sjómönnum. Eg hefi
áveðið að nota hana til þess að
reisa minnisvarða á leiði
norskra sjómanna i kirkjúgarð-
inum hér.
„Hvernig er starfi vðar hátt-
að?“
— Því hefir verið hagað svip-
að allan tímann fra því það
hófst. Eg ferðast um staði þá,
sem Norðmenn dvelja á í Eng-
landi og Skotlandi, auk þess
sem eg heimsæki alla norska
spítala. Þess á milli dvel
Raddir almennings
Til Þjóðviljans.
Kona nokkur hefir beðiÖ mig aÖ
birta þessa orðsendingu:
í Þjóðviljanuni þ. 14. ]>. m. er
birt mynd af fjórum húsum, sent
blaðið notar i áróðurs skyni. Eg
er cigandi eins af þessum húsum
og þess vegna vil eg leyfa mér að
skýra frá þvi, að blaðið hefir hvorki
fengi'ð leyfi hjá mér né nokkurum
ö'ðrum til að taka myndir af hús-
unum eða hirta þær.
Eg hugsa, að mér sé óhætt að
segja það fyrir hönd allra íbúa húsa
þeirra, sem Þjóðviljinn birtir mynd-
ir af, að okkur er enginn greiði ger
með þessum áróðri, enda mun blað-
inu ekki hafa verið falið að reka
erindi okkar.
Veðmál.
Það er ekki dónalegt að vinna
veðmál, þegar flugvirki með allri
áhöfn er i aðra hönd. Þetta gerði
Montgomery hershöfðingi með því
að taka borgina Sfax fyrir 15. apríl.
I marzmánuði, þegar hann var
búinn að taka Tripoli, komu nokkr-
ir ameriskir herforingjar í heim-
sókn (il hans. Þeir ræddu um það,
að hann mundi líklega ekki fara
eins hratt yfir frá Tripoli og þang-
að.
Montgomery vildi ekkert fullyrða
um það, hvernig ganga mundi, en
sagði svo: „Hverju viljið þið veðja
um það, að eg verði ekki búinn að
ná Sfax fyrir 15. apríl?“
Þeir kváðust veðja einu Boeing-
flugvirki — ef hann hefði tekið
Sfax fyrir hfnn tilskylda tíma, þá
skyldi þeir leggja honum til flug-
virki til eigin afnota til stríðsloka.
Þann 11. april fóru hersveitir úr
8. hernum iun í Sfax. Þá sintaði
Montgomery til Eisenhowers:
„Hvað um flugvirkið?“
Svarið kom urn hæl:
„Hvar á það að lenda?“
Það kom daginn eftir.
Ætt Jóns Sigurðssonar.
f erindi, er eg flutti í Ríkisút-
varpinu á vegunx Bi'eiðfirðingafé-
lagsins nú fyrir nokkru, gat eg þess
að Jón Sigurðsson forseti hefði ver-
ið Breiðfirðingur að ætt. Eg hefi
orðið þess var, að surnir hafa hald-
ið, að eg teldi hann þar með Breið-
firðing, en þáð er misskilningur.
Að því tilefni gefnu vil eg taka
fram, að i hinu mikla riti dr. Páls
E. Ólasonar unx Jón Sigurðsson,
sem einnig fæst í prýðilegri, styttri
danskri útgáfu, í bókaverzlun Snæ-
bjarnar Jónssonar, er ætt forsetans
rakin og segir þar, að hann hafi
í beinan kvenlegg verið 12. maður
frá Páli sýslumanni Jónssyni á
Skarði, og þar afleiðandi einnig
kominn í kvenlegg af afkomanda
hans Magnúsi Jónssyni prúða sýslu-
manni í Barðastrandarsýslu, svo
sem einnig þar er getið. Gat eg
þessa eingöngu með tilliti til þess
að ýrnsir fræðimenn telja, að at-
hyglisverðra gáfria gæti i breiðfirzk-
um ættum. Segir hinn ágæti fræði-
maður dr. Páll E. Ólason m. a. svo
um móðurætt Jóns forseta: “1 móð-
urætt er Jón Sigurðsson beinn af-
komandi beztu manna landsins og
þar gætir frekar (en í föðurættinni)
gáfna lærdóms og vísindalegra til-
hneiginga.“ Telur dr. Páll að þang-
að hafi Jón sótt hugmyndaflug og
gáfur frekar en í föðurættina. Vís-
ast í þessu efni til rits dr. Páls:
Jón Sigurðsson, Islands politiske
Förer, bls. 27—28. Get eg þessa
eingöngn vegna þess að mér hafa
borizt bréf, þar senx þess er farið
á leit, að eg geri grein fyrir hvi
eg hafi talið Jón forseta af breið-
firzkum ættum. Urn Jón rná saina
segja og hinn ágæta málara Guð-
mund Thorsteinsson: Þeir eru
hvorugur fæddir við Breiðafjörð,
en báðir af kunnustu ættum Breiða-
fjarðar, og eiga þar alla sína ætt-
ingja i annanhvorn legginn. Annars
ættu menn að kaupa og lesa hin á-
gætu rit dr. Páls E. Ólasonar, senx
hér eru nefnd að framan. Það eiga
bæði höfundurinn og Jón forseti
skilið.
Kristján G uötaugsson.
Rímlist.
Fyrir xxokkru var svohljóðandi
vísa flutt x Ríkisútvarpinu:
Eg að öllum háska hlæ
hafi Sóns á þröngu,
mér er sama hvort eg næ
nokkrxi landi eða öngu.
Seinni partur vísunnar er svohljóð-
andi:
Mér er sarna nú hvort næ
nokkru landi eða öngu.
Því er þetta hér nefnt, að þrá-
íaldlega er islenzkum rímreglum
misþyrmt í útvarpinu og veltur á
brageyra hvers einstaklings, hversu
með er farið, Þótt öllum geti yfir-
sézt og ekkert sé við því að segja,
er dálitið leiðinlegt að rímlistinni
sé misboðið, enda hætt við að það
spilli og eyði tilfiningu almennings
fyrir hrynjandi og réttum rímregl-
um. Lifandi höfundum hefir þrá-
faldlega verið þessi grikkur ger, og
una þeir því að vonum illa.
eg að jafiiaði svo sem hálfaii
niánuð i einu í Ixxndon, en þar
sinni eg svipuðuin störfum. Á
spítölunum er fátt hægt að gera
sjúklingum til skexnmtunar,
nema }>eiin, sem minnst eru
þjáðir. Þó syng eg þar oft cða
les upp í samkomustofunum.
En þar sem norskir sjómenn
koma að landi, eru allajafna
norskar kirkjur eða lesstofur.
Þar efni eg til samkomu, syng.
norsk þjóðlög og sálma, segí
sögur, les kvæði og valda kafla
Framh. á 3. síðu.
Tómata pasta 1.65
Mayonaise 2.50
Salad Dressing 2.25
Sandwich Spread 3.90
Ananassulta, 16 oz. gl. 5.75
Ananassulta, 2 H>. gl. 10.00
Appelsínumarmelade,
1 lb. gl. 5.75
Appelsínumarmelade
2 lb. gl. 10.00
BI. grænmetissafi
12>/z oz. ds. 2.00
Eplasafi 12/2 oz. ds. 2.00
Appelsínusafi 12 /2 oz.ds. 3.15
Ananassafi 121/2 oz. ds. 3.60
Piparrót 2.25
Ætisveppir 2.80
Capers 2x/\ oz. gl. 3.95
Capers 4/2 oz. gl. 5.85

SHIPAUTCERÐ
„Svemr“
hleður til Vestmannaeyja á
morgun, fimmtudag.
Vörumóttaka til hádegis.