Vísir - 21.10.1943, Page 2

V I S 1 H
VÍSIR
DAGBLAÐ
Ctgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteii.n Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni
Afgreiðsla Hverfisgötd 12
(gengið inn frá Ingólfsstræti).
Símar: 1 660 (fimm lfnur).
Verð kr. 4,00 á mánuði.
Lausasala 35 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Hjálparstarf.
ALÞINGI Iieimilaði í fyrra-
dag ríkisstjórn Islands að
gerast aðili fjTÍr hönd landsins
í hjálpar- og endurreisnarstofn-
un hinna sameinuðu þjóða.
Hafði málið verið rætt áður i
ulanríkismálanefnd og var litið
svo á einróma, að sjálfsagt væri
að talcá því boði rikisstjórnar
Bandaríkjanna, að gerast aðili
í þessari hjálparstarfsemi.
Utanríkismálaráðherra Vil-
lijálmur Þór gerði þingmönnúm
grein fyrir skyldum og réttind-
um þáttfákenda og lét þess get-
ið að tilgangur stofnunarinnar
væri að lijálpa á svæðum, sem
eru undir eftirliti einliverra
hinna sameinuðu þjóða, hjálpa
þeim, sem búa við skort og lina
þjáningar þeirra, sem líða
hörmungar vegna stríðsins eða
afleiðinga þess. Er ætlunin að
hjálpin verði veitt m. a. með
matvæla- og fatnaðarframlög-
um, útvegun húsnæðis, læknis-
hjálpar og fyrirbyggingu út-
breiðslu farsótta og pesta, að-
stoð við heimflutning fanga og
útlaga, aðstoð við endursköpun
iðnaðarframleiðslu og endur-
reisn þýðingarniikilla stofnana.
Fælist þannig í þessu að íslenzka
þjóðin tækist á hendqr skuld-
bindingar um fjárgreiðslur og
matvæli, þó innan þeirra tak-
marka, sem viðráðandi verða.
Um fyrirkomulag og fram-
kvæmdastjórn hjálpar- og end-
urreisnarstofnunarinnar skal
þetta tékið fram: Hver þátttak-
andi ríkisstjórn skal skipa einn
fulltrúa, án tillits til stærðar
þjóðarinnar, til þess að taka
sæti í ráði sem ákveður aðállíu-
urnar um störf stofuuriarinnar
og frarrikvæmdir. Báð þetta
skal haída að mirinsta kosti tvo
reglulega fuudi á ári, þegar mið-
stjórrt ákVeðUr, en haria skiþa
fplltrúar frá Bandaríkjunum,
Kina, Sovét-Rússlands og Stóra-
Bretlands. Vörunefnd skal skip-
uð fulltrúum eða varafulltrúum
þeirra ríkja, sem líkleg eru til
að verða aðalframleiðendur
þeirra Vara, sem nota þarf í
starfi stof nunarinnar. Skal
nefndin tilnefnd af miðstjórn-
inni en staðfest af ráðinu. Ev-
rópunefnd skal skipuð ráðsfull-
trúum, eða varafulltrúum rík- |
isstjórna þeirra, sem lönd eiga
innan Evrópu og ráðsfulltrúum
þeirra annara ríkisstjórna, sem
beinna hagsmuna hafa að gæta
við hjálparstarfið í Evrópu. A
sama Iiátt skal skipuð nefnd
fyrir Asíu,
Allur kostnaður við sendingu
fulltrúa á samkomu stofnunar-
innar skal greiddur af rikis-
stjórn þeirri, er fulltrúa sendir.
Kostnaði við stjórn þessara mála
skal skipt niðUr á þátttakandi
ríkisstjórnir í því hlutfalli, sem
ráðið ákveður.
Ríkisstjórnir geta sagt sig úr
þátttöku hvenær sem er, þegar
liðnir eru sex mánuðir frá því
er þátttaka hófst. Slik úrsöga
gengur í gildi 12 mánuðum efti.r
að hún barst aðalframkvæmda-
stjóranum að tilskildu því að
hlutaðeigandi ríkisstjórn hafi þá
innt af hendi allar fjárhagsleg-
ar skuidbindingar eða aðrar,
sem hún kann að hafa tekist
160 km. grirtir í sumar
vogiia §auðfjár§jiik*
dómavaraa.
Oarnaveikin breiðist út fyrir
anstan ogf norðan.
Viðtal við Sæmund Friðriksson.
^■ARNAVEIKI hefir nokkuð breiðzt út í sumar, að-
allega í Skagafirði, en einnig hefir hún nú í fyrsta
sinn komizt austur fyrir Þ jórsá. Ctbreiðsla garnaveik-
innar í Skagafirði hefir orðið til l)ess að hætt var við
niðurskurð hins sýkta fjár í haust, en þar hefir öllu
sauðfé með garnaveiki verið slálrað til þessa.
Mæðiveikin hefir ekkert hreiðzt út i sumar og öll mæðiveiki-
varzla gengið með ágætum vel. Nýjum sauðfjársjúkdómagirð-
jngum hefir verið komið upp á 160 km. löngu svæði alls.
Sæmundur Friðrikssón, fram-
kvæmdarstj óri sauðf j ársj úk-
dómavarnanna hefir skýrt Vísi
svo frá útbreiðslu sauðfjár-
sjúkdóma og vörzlu gegn þeim
í sumar:
S.l. vetur og vor kom upp
garnaveiki á 2 stöðum austan
Þjósrár, en þar liefir hennar ekki
orðið vart áður. Staðirnir, sem
Ixún kom upþ á, voru Hvammur
á Landi og Saurbær í Iloltum.
Ekki er vitað með hvaða hætti
veikin hefir borizt, því að öflug
varzla hefir verið við Þjórsá síð-
an 1937. Helzt er gizkað á að
veikin kunni að hafa leynzt þar
frá því áður en varzlan hófst.
Til að reyna að hefta út-
breiðslu veikinnar á þessu svæði
voru bæir þeir, er hún gerði vart
við sig á, afgirtir strax, og verð-
ur öllu fé þaðan slátrað í haust.
Auk þess var girt með Ytri-
Rangá, um 55 k'm, löng girðing,
og svæðið milli Ytri-Rangár og
Þjórsár hólfað mjög mikið í
sundur, til að hefta samgang
sauðfjár á svæðinu.
Þá hefir garnaveikin enn
lcomið upp á nokkurum stöð-
um í Skagafirði, austan Héraðs-
vatna, þ. á m. á þrem hæjum i
Hólahreppi, sem gerð voru fjár-
skipti á haustið 1940.
Líklegt er talið að smitun
hafi átt sér stað með því að
lömhin, er þangað voru flutt
sama liaustið og sýkta féð var
skorið niður, hafi smitast úr
landi eða húsum.
Sl, vetur gerði garnaveikin
vart við sig á Hofsós og þar í
grennd, og var niðursk'urður á-
kveðinn þar í liaust, — en þeirri
reglu hefir verið fylgt í Skaga-
firði, að slátra öllu fé á bæjum
þar sem garnaveiki hefir orðið
vart. I liaust sannaðist svo veik-
in norður í Dalvík og líkur benda
til að hún kunni að vera orðin
þar útbreidd.
Með tilliti til þessarar út-
hreiðslu garnaveikinnar á skag-
anum milli Eyjafjarðar og
Skagafjarðar hefir sauðfjái’-
sjúkdómanefnd horfið frá nið-
urskurði sauðfjár vegna garna-
veiki á þessu svæði, hvað sem
síðar kann að verða gert.
Mun verða reynt að einangra
skagann með girðingu yfir
Öxnadalslieiði, til að veikin
breiðisi ekki þaðan út.
Hvað mæðiveikinni viðkemur
á hendur fyrir stofnunina.
Samkvæmt ofansögðu takast
þjóðir þær, sem að hjálparstarf-
seminni standa á herðar tvenns-
konar skyldur, annarsvegar
béinar fjárgi’eiðslur Mnsvegar
greiðslur í fríðu. Skuldbinding-
in um það að láta af heridi mat-
væli getur þýtt það, að þjóðin
verði að halda nokkuð í við sig,
enda er þörfin á matvælahjálp
mest á thnum, sem búist er við
heimsskorti á matvælum. Þó er
fram tek'ið að enginn þátttalc-
andi verður krafinn um stærri
skerf en kraftar hans leyfa og
framlög takmarkast við birgðir
þær, sem, til verða.
er ekki vitað að hún hafi breiðst
neitt út á þessu ári og hefir
varzla í sumar gengið með allra
bezta móti.
Auk þeirra girðinga, sem
koinið var ujjp i Rangárvalla-
sýslu í sumar, hefir verið tvö-
földuð að mestu varnargirðing-
in á milli Steingrímsfjarðar og
Berufjarðar; einnig var girðing-
in meðfram Jökulsá á Fjöllum
lengd um 15 km., varnargirðing-
ar í Eyjafirði lengdar allmikið
og Siglufjarðarumdæmi afgirt,
eftir því sem haegt er.
Ails mun haf verið girt í
sumar vegna sauðfjársjúkdóma
um 160 lcm.
Ehlsvoði í
Anstnrstræti.
Eldur kom upp í Austurstræti
6 í gærkveldi. Urðu þar all-
verulegar skemmdir bæði af
völdum elds, reyks og’ vatns og
var slökkviliðið í fullar 2 klst.
að ráða niðurlögum eldsins.
Mestar urðu skemmdir hjá
Ilatla- og skermabúðinni, Ama-
törverzuninni og á hárgreiðslu-
stofu frú Kristólínu Kragh.
Ennfremur urðu miklar
skemmdir á sjálfri byggingunni,
en hana á Ragnh. Eyjólfsdótir.
Eldurinn mun hafa komið
upp í miðstöðvarkjallara og varð
hans fyrst vart laust eftir kl.
m.
Slökkviliðið var í tvö önnur
skipti kallað út í gær. Annað
skiptið á Háaleitisveg 23, þar
sem eldur Iiafði komið milli
þilja út frá eldavél, og að Loka-
stíg 7, þar sem þó var ekki um
raunverulegan eldsvoða að
ræða.
Frá hæstarétti:
Báðir greiði tjónið
af árekstrinum.
Þann 11. október var kveð-
inn upp dómur í hæstarétti í
málinu Borgarstjórinn í Reykja-
vík f. h. bæjarsjóðs gegn Bald-
vin Kristjánssyni.
Málsatvik eru þau, að þann 5.
apríl 1942 varð árekstur milli
bifreiðarinnar F. 1 og einnar af
slökkviliðsbifreiðum Reykjavílc-
ur. F 1 skemmdist allmjög við
áreksturinn. Taldi eigandi Iienn-
ar að slökkviliðsbifreiðin liefði
átt sök á árekstrinum og ætti
hann því heimtingu á bótum.
I liéraði varð niðurstaða máls-
ins sú, að báðir aðilar voru
taldir eiga sök á árekstrinum.
Var tjónum því skipt og bæjar-
sjóði gert að greiða Baldvin kr.
1064.75 í hætur og málskostnað.
Niðurstaða þessi var staðfest
í líæstarétti og segir svo í for-
sendum hæstaréttardómsins:
„Bifreiðin F 1 var á leið aust-
ur Vonarstræti, þegar slys það
varð, sem mál þetta er risið af.
Framundan húsinu nr. 8 við
Vonarstræti stóðu tvær bifreiðir
á götunni við brúnir gangstétt-
anna, önnur að sunnan en hin
að norðan. Myndaðist lihð á
milli þeirra á götunni. Þegar F
1 kom i hliðið milli greindra bif-
reiða, sá bireiðarstjóri liennar
slökkviliðsbifreiðina, sem hann
kveður þá rétt komna fram hjá
Templarasundi. Beitti hann þá
þegar liemlum bifreiðar sinnar,
og stöðvaðist hún þegar í stað
og var að fullu stöðvuð, er a-
reksturinn varð. Bifreiðarstjóri
F 1, tveir farþegar í bifreið
lians og tveir brezkir hermenn
i bifreiðinni við syðri vegarbrún
synja þess allir, að þeir liafi
greint liljóðmerki frá slökkvi-
liðsbifreiðinni. Slökkviliðsbif-
reiðin kom úr Lækjargötu og
ók vestur Vonarstræti með all-
miklum hraða.Telja slökkviliðs-
mennirnir, að hjalla hennar
hljóti að liafa hringt, er þeir
beygðu inn i Vonarstræti, en
eftir það mun bjallan ekki liafa
hringt. Maður sá, sem gætti
blásturshornsins á slökkviliðs-
bifreiðinni, kveðst hafa gefið
greinilega hljóðmerki hvað eftir
annað i Vonarstræti. Annar
slökkviliðsmaður, sem í bifreið-
inni var, kveður eitt hljóðmerki
hafa verið gefið, eftir að þeir
komu í Vonarstræti og áður
þeir færu hjá Templarasundi,
en ekki eftir það. Bifreiðarstjór-
inn á slökkviliðsbifreiðinni get-
ur ekki um hljóðmerkin borið.
Hann kveðst hafa hemlað bif-
Ný bók:
TIL HEKLU — eftir A. Engström
J haust er væntanleg ein skemmtilegasta ferðabók sem rit-
uð hefir verið um Island, en það er þýðing á ferðabók
sænska kýmniskáldsins Alberts Engström, Át Hecklefjáll. Á
íslenzku kemur bókin til með að heita „Til Heklu“. Ársæll
Árnason bókbindari.hefir þýtt bókina og gefur hana út.
„Eg frétti til bókarinnar áður
en hún kom út,“ sagði Ársæll
við tíðindamann Vísis í gær.
„Eg var þá úti í Stokkhólmi og
fór þegar á fund útgefandans.
Sýndi hann mér allar teikning-
arnar og varð eg mjög hrifinn
af því, hve vel gerðar þær voru
og skemmtilegar.
Þegar eg kom lieim skrifaði
eg ritdóm í Visi um bókina. Þá-
verandi ritstjóri Vísis, Einar
Gunnarsson, hað mig að þýða
alla helztu kafla bókarinnar, þá
er snertu sjálft ísland, fyrir
blaðið, og gerði eg það. I ritlaun
fékk eg 75 aura fyrir hvern dálk
og fannst það geypivel borgað.
Þýddi eg „Át Hecklefjáll“ þá
að mestu leyti á íslenzku, en það
sem eg átti eftir lauk eg við í
sumar. Nú er hókin að mestu
leyti sett og komið að þvf að
liún verði prentuð.
Bókin verður í sama broti og
Ferðabækur Vilhjálms Stef-
ánssonar, nokkuð á fjórða
hundrað blaðsíður og prýdd
miklum fjölda ljósmynda og
teikninga, eða nær öllum þeim,
reið sína, þegar hann sá, að
F 1 var í þann veginn að aka
inn í hliðið milli hifreiðanna.
Hemlaför slökkviliðsbifreið-
arinnar reyndust vera 11 metr-
ar að árelcsti’arstaðnum. Var þá
enn töluverð ferð á slökkviliðs-
bifreiðinni, svo sem högg það,
sem liún veitti F 1, her vitni um.
Það verður að metast hifreið-
arstjóranum á F 1 til vangæzlu,
að hann ók inn á milli bifreið-
anna án þess að ganga úr skugga
um, hvernig umferð var háttað
austan megin við þær. Hinsveg-
ar verður að telja, að slöklcvi-
liðsmennirnir liafi ekki gefið
nægilega greinileg og tíð hljóð-
merki, er þeir ætluðu að aka
inn á milli bifreiða á götunni á
svo mikilli fei’ð, sem á slökkvi-
liðsbifreiðinni var. Samkvæmt
þessu þykir mega staðfesta hér-
a'ðsdióminn að niðurstöðu til.
Eftir þessum úrslitum þykir
rétt, að áfrýjandi greiði stefnda
kr. 700.00 í málskostnað fyrir
hæstarétti.
Hrl. Garðar Þorsteinsson
flutti málið af liálfu áfrýjanda
en hrk Theódór B. Líndal af
liálfu stefnda.
í i* dagfbok Ilafnfirðingrs
Barátta sjómannauna.
Sunnudaginn io. þ. m. fór fram
minningarathöfn í Hafnarfjarö-
arkirkju vegna fráfalls Þorvaldar
Magnússonar stýrimanns á b.v.
„Rán“, en hann féll útbyrðis og
drukknaöi hinrt 16. sept. svo sem
áöur hefir verið frá skýrt hér í
blaöinu. Var minningarathöfnin
hin hátíölegasta og kirkjan þétt-
skipuö, enda var Þorvaldur mjög
vinsæll maöur, duglegur sjómaöur
og drengur hinn bezti.
Þaö verður jafnan skarð fyrir
skildi og sársaukaefni hið mesta,
þá er slíkir menn falla í hinni á-
hættusömu baráttu sjómannanna,
og því ef nú ver, að sjóslysin eru
æði tíð hér við land. Á síðustu io
árum hafa t. d. um 50 Hafnfirð-
ingar drukknað. Mest varð mann-
tjónið árið 1936 þá er I.v. „Örn“
fórst á síldveiðum með allrl áhöfn,
19 mönnum, þar af 13 búsettum
hér í bæ og árið 1941 er b.v „Sviði“
fórst, en á honum voru einnig 13
sjómenn héðan. Væri óskandi að
næsta 10 ára bil yrði ekki eins
geigvænlegt hvað þetta snertir
fyrir sjómannastétt þessa bæjarfé-
lags.-
/ /
Bessastaðakirkja.
Mikill og almennur áhugi er nú
vaknaður fyrir kirkjubyggingar-
málum höfuðstaðarins og er sann-
arlega ekki nema gott eitt um það
að segja, en samhliða því, sem um
þau mál hefir verið margt rætt og
ritað, hafa nú nýlega heyrzt hávær-
ar raddir um það, að ekki geti það
vanzalaust talizt, hve sumum hinna
elztu og merkustu kirkna landsins
sé lítill sómi sýndur og einkum
hefir mönnum orðið tíðrætt um
niðurlægingu Skálholtskirkju og
Skálholtsstaðar yfirleitt. Gerast
þær raddir æ háværari er krefjast
þess, að ríkisvaldið láti það ekki
lengur viðgangast, að þetta gamla
menningarsetur sé í þeirri van-
hirðu, sem verið hefir hingað til,
og æskja þess jafnframt að Skál-
holtskirkja verði endurreist i sinni
fomu mynd.
En víðar er pottur brotinn. Þótt
Bessastaðakirkja eigi enganveginn
jafn merka sögu og kirkjan í Skál-
holti, er hún þó engu að síður ein
af elztu og merkustu kirkjum þessa
lands, stílhreint og glæsilegt' guðs-
hús, enda gerð eftir teikningu eins
af fremstu byggingarfræðingum
síns tíma á Norðurlöndum. En
Bessastaðakirkja hefir um langt
skeið verið i liinni mestu niður-
lægingti. Hún er úr traustu efni
gerð, þess vegna stendur hún enn
i dag, annars hefðu örlög hennar
að sjálfsögðu orðið hin sömu og
þeirra annarra bygginga frá liðn-
um tíma,' sem eyðst hafa fyrir
skeytingarleysi og virðingarleysi
manna fyrir sögulegum og menn-
ingarleguin verðmætum.
./ /
Bessastaðakirkja hefir um langt
skeið verið bændakirkja, þ. e. í eign
þess, sem á hverjum tíma hefir átt
jörðina, og má ætla að eigendur
kirkjunnar hafi fæstir haft fjár-
hagslega getu til þess að viðhalda
henni svo sem þurft hefði og end-
urbæta hana eftir kröfum timans.
Þó er skylt að geta þess, að siðasti
eigandi hennar, Sigurður Jónasson
forstjóri, lét fara fram miklar að-
gerðir á kirkjunni það eina ár, sem
hún var í eigu hans. En við það
að Bessastaðir urðu ríkiseign og
rikisstjórasetur má heita, að þær
aðgerðir, sem Sigurður Jónasson
hóf svo myndarlega, hafi algerlega
stöðvazt. Og er það sannast að
segja all athyglisvert að á sama
tíma, sem stórfé hefir verið varið
til húsabóta á Bessastöðum, sem eg
vil á engan hátt lá, er kirkjan i
þeirri niðurlægingu, að hún er ekki
talin sýningarhæf, ekki einu sinni
fyrir þá kirkjuhöfðingja, sem að
garði ber.
Það er varla tiltökumál þótt eitt-
hvað sé áfátt um viðhald sveita-
kirkna í fámennum 0g fátækum
sóknum, meðan svo er ástatt á
æðsta setri þjóðarinnar.
er voru í sænsku útgáfunni.“
Unx Albert Engslröm þarf
ekki að fjölyröa. Hann er eitt
þekktasta kýmniskáld Svía, en
athygligáfa lians er ekki síðri, og
ber Heklubók lians þess ljós
merki. Hann er stundum að vísu
gagnrýninn og bituryrtur, þeg-
ar því er að skipta, en hann er
líka mikill og einlægur aðdá-
ondi íslands og skín það alls-
staðar í gegn. Og það er a. m. k.
óhætt að fullyrða, að þelta er ein
skemmtilegasta bók, sem um ts-
land hefir verið skrifuð.
Itútar
seldir á morgun.
VIRZIUNIM
Bankastræti 3.
Tek að mér
múrhnðnn.
Kaupkjör eftir samkomu-
lagi. Tilhoð, merkt: „26“
sendist blaðinu fyrir föstu-
dagskvöld.
Hlsrrcsi
Rit Jóhanns Sigurjónsson-
ar I—II., Gullna liliðið,
Gösta Berglingssaga, Björn
formaður, Minningar Ing-
unnar frá Kornsá, Ljóðmæli
Jóns frá Arnarvatni, Iijálm-
ars frá Hofi, Gísla frá Eiríks-
stöðum. — Mikið af þjóðsög-
um, rímum og leikritum. •—
BÓKABÚÐIN
______Frakkastíg 16.
Kennsla
Sá, sem getur útvegað
kennara herbergi til 14. mái
•ða árlangt, getur fengið ó-
keypis kennslu (t. d. íslenzku-
kennslu) í vetur, eina sturid
pr. dag. Há leiga. Fyrirfram-
greiðsla. Uppl. á Hverfisgöttt
102 A, næstk. laugardag kl.
6—7.
2 menn óska eftir
herbergi
Tilboð sendist blaðinu, —
merkt: „Bræður“ fyrir
laugardagskvöld.
Hvítlr matardúkar og
servlettur nfkomnar
Niels Carlsson & Co.
Laugav 39
i
Stakar
Bnxnr
Herrabúðin
Skólavörðustig 2.