Vísir - 06.12.1943, Qupperneq 2

VISIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSlR HJF.
Ritatjórar: Kristján Guðlaagsson,
Herateinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni
Afgreiðsla Hverfisgötd 12
(gengið inn frá Ingólfsstrœti).
Símar: 16 6 0 (fimm línur).
Verð kr. 4,00 á mánuði.
Lausasala 35 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Ólík aðstaða.
*MTið íslendingar dáumst að bar-
áttu Norðmanna, Dana og
annarra undirokaðra þjóða fyr-
ir frelsí sínu í nútíð og framtíð.
Yið viijum gjarnan sýna þeim
samúðarvott í orði og verki og
er það vel farið. Iieiminn undr-
ar sérstaklega við hvilikar of-
sóknir norska þjóðin á að búa,
en glöggt vitni ber það, er
norskir stúdentar voru hand-
teknir liúndruðum saman og
aJlir próféssorar við Oslóarhá-
skóla. Þessir nienn allir verða
að sæta slikum örlögum af j>eim
sökum, 'áð þeir berjast fyrir
sjálfstæðí lands síns, gegn lcúg-
un og villimennsku ofbeldisins,
sem sótt hefir þjóðina heim.
Hver þjóð á rétt á frelsi, en liar-
áttu sýna fyrir frélsinu lieyja
þeir við ólikar aðstæður — sum-
ar í kyrþéi, aðrar ekki.
íslenzka þjóðin liefir einnig
háð frelsisharáttu sína um, alda-
raðir og hefir þar smátt unn-
izt en margt glatazt, þar tíl
þjóðin loks öðlaðist sjálfstæði
sitt 1918. Þótt þá væru ekki end-
uriieimt öll réttindi frjálsrar
og fullvalda þjóðar, var grund-
•völlur skapaður fyrir óskertu
sjálfstæði og æðstu stjórn allra
þjóðmála. Samkvæmt herum
orðum í sambandslagasáttmál-
anum skal hann, að fram, far-
inni uppsögn, falla úr gildi á
næsta ái’i. Enginn liefir efast
um að íslenzka þjóðin myndi á
sínuin thna notfæra sér upp-
sagnarfrestinn, svo sem gert lief-
ir verið, enda liafa allir gengið
út frá því sem gefnu, að þjóðin
tæki alla stjórn eigin mála í sín-
ar hendur, er fyrsta tækifæri
byðist. Því kemur
um eudcennilega fyrir sjónir, er
sömu mádgögnin, sem dásama
baráttu Nórðmanna og Dana
fyrir frelsi sínu og sjálfstjórn,
hyggjast að geta varið þá af-
stöðu sína, að íslendingar láti
af réttmætum kröfum sínum,
eða skjóti þeim á frest uin óá-
kveðinn og ófyrirsjáanlegan
tima. A.ðstaða íslenzku þjóðar-
innar í sjálfstæðismálinu er ná-
kvæmlega sú sama og Norð-
manna og Dana. Við myndum
liggja þeim á hálsi, ef jieir berð-
ust ekki fyrir sjálfstæði sínu, og
gerðu allt, sem í þeirra valdi
stendur, til að öðlast það að
nýju, hvort sem hrun þýzka rik-
isins væri til þess óhjákvæmi-
legt eða ekki. Danir endur-
lieimtu Suður-Jólland á sinni
tíð, sökum þess að þýzka þjóðin
var sigruð og einskis samvizku-
hits varð vart hjá Dönum, er
þeir innlimuðu þetta dartska
land að nýju.
Það er gersamlega óþekkt fyr-
irbrigði í allri veraldarsögunni,
að þjóð eða þjóðir hafi horfið
frá því ráði að endurheimta
sjálfstæðið af þeim sökum, að
yfirþjóðin ætti við erfiðleika að
etja. Sjálfstæði sitt hafa flest-
ar þjóðir fengið vegna erfiðleika
yfirdrottnanna, og svo mun það
ávallt reynast, enda lika eðli-
legt. Þjóðirnar eru þar að end-
urheimta rétt, sem þeim hefir
verið varnað að njóta, en í því
felst enginn óréttur gagnvart
öðrum þjóðuin. Því er það
hlægilegra en svo að tali laki, er
Ný bók:
Islenzk myndlist.
Innan skamms er væntanleg á markaðinn myndabók um
íslenzka málaralist. I safni þessu eru um 130 ljósmyndir af mál-
verkum eftir 20 listmálara. Þá eru og í bókinni myndir af lista-
mönnunum sjálfum ásamt stuttri frásögn um hvern þeirra.
Emil Thoroddsen skrifar þar yfirlitsgrein um íslenzka mynd-
list, en Gunnlaugur Scheving skrifar um stefnur í listum.
Bók þessir heitir „Islenzk myndlist“ og verður hún í álíka
broti og fyrri útgáfumar af „íslandi í myndum“. Útgefandi er
Kristján Friðriksson.
Vísir liefir snúið sér til
Kristjáns og beðið um upplýs-
ingar um bókina og efni lienn-
ar og féllu orð á þessa leið:
— Er langt síðan undirhún-
ingur hófst að þessari útgáfu?
— Já. Mér kom jietta fyrst í
hug fyrir liálfu þriðja ári og
ætlunin var, að koma bókinni
út þá eftir nokkura mánuði eða
um jólin ’41, en verkið reyndist
miklu tafsamara og meiri erf-
iðleikum bundið en eg liafði
búist við. Eg hefði aldrei haf-
izt lianda um þetta, ef mér
hefði verið ljóst í upphafi, hvaða
alnnmarkar eru lá svona út-
gáfu.
— Voruð þér einn í ráðum um
val myndanna?
—• Nei, eg snéri mér strax í
upphafi til stjórnar Myndlist-
ardeildar Bandalags íslenzkra
listamanna og bað um aðstoð
um efnisval i bókina. Stjórnin
varð góðfúslega við þessum til-
mælum og henti á tvo valin-
lcunna listamenn til ráðuneytis
og hafa þeir af alúð unnið með
mér að þessu efnisvali og lagt
á sig talsvert starf vegna þessa.
Kann eg þeim beztu þakkir fyr-
ir. Annars hafa hinir einstöku
listamenn ráðið mestu um ])að,
liver af verkum þeirra voru
valin til að birta myndir af.
Eg er þeirrar skoðunar, að
nauðsjmlegt sé, að alþýða
manna kynnist i framtiðinni
meir en liingað til því bezta,
sem gert hefir verið og gert
verður á þessu sviði hér á
landi. Mat á myndlist liefir
verið óþroskaðra hér en mat á
flestum öðrum listgreinum -—
og mun það m. a. stafa af því,
liversu þessi menningargrein
er ung og hvað tengsl listmál-
aranna við þjóðina hafa verið
lítil, en til þess liggja margar
orsakir s. s. skortur á liúsnæði
fyrir sýningar, vöntun lista-
safns og vöntun þess að út hafi
verið gefin kynningarrit um
verk þeirra.
En vér Islendingar ættum ein-
mitt að leggja alveg sérstaka
rækt við myndlistina. Sterkustu
undanvillingarnir halda því
fram að íslendingar eigi nú að
bíða og biðja, þar til blessun
Dana fáist í stríðslokin. Enginn
efi leikur á því, að Danir hafa
ekkert við það að athuga, þótt
íslendingar taki nú stjórn allra
sinna mála 1 sínar eigin hend-
ur, og það eru óréttmætar á-
sakanir í garð Dana, að væna
þá um annað. Sambúð Dana og
íslendinga hefir verið göð síð-
asta aldarfjórðunginn, eftir að
ísland öðlaðist sjálfstæði sitt,
en sambúðin verður vafalaust
enn betri, er Danir lialda eng-
um rétti fyrir okkur og þjóð-
irnar eiga skipti sín í millum á
jafnrétlisgrundvelli. I sjálfstæð-
iskröfum íslendinga felst enginn
fjandskapur gegn Dönurn, —
þeim unnum við alls hins bezta,
nema að ráða ríkjum hér á''
landi. Aðstaða Islendinga og
Dana gagnvart öðrum þjóðuni
er ein og hin sama. IJvorug þjóð-
in þolir að henni sé meinað að
njóta sjálfstæðis, og báðar end-
urheimta þj^ðirnar sjálfstæði
sitt þegar þess er fyrsti lcostur.
Þetta mættu undanvilling-
arnir muna og Iáta af allri bar-
áttu, þar sem ein þjóð er lofuð,
en önnur nídd fyrir nákvæm-
lega sömu afstöðu og athafnir.
landvarnir vorar eru það, að
sýna umlieiminum að vér séum
menningarþjóð, sem á skilið
að vera sjálfri sér mðandi. —
Meðan tunga þjóðar vorrar var
töluð um öll Norðurlönd voru
islenzk listaverk „flutt út“. ís-
lenzk skáld voru vel metin við
hirðir konmiganna, sem voru
helztu menningarsetur [>eirra
tíma. Nú hafa þessar þjóðir
týnt sinni gömlu tungu, þeirri,
sem vér tölum enn, svo nú er
stórum erfiðara en áður fyrir
íslenzka orðlislarmenn að
kveðja sér hljóðs meðal fram-
andi þjóða, en mál myndlistar-
innar er alþjóðlegt. Þess vegna
’ eigum ' vér að taka liöndum
saman um að þroska þá grein
mennirigar vorrar. Vér eigum
að búa myndlistarmönnum vor-
um góð kjör, eftirsóknarverð.
Vér eigum að örfa þá í þeirra
erfiðu haráttu og veita þeim
þann stuðning sem vér getum
heztan. En svo á líka að gera
til þeirra mildar kröfur. Verk
þeirra ættu elcki að þurfa að
standa að baki því bezta, sem
gert er á þessu sviði annars-
staðar í lieiminum. Einn lista-
maður, íslenzkur, sem hlýtur
verulega viðurkenningu meðal
erlendra þjóða, getur verið oss
heilladrýgri í haráttu vorri fyr-
ir þjóðfrelsi, en mörg lierfylki
hafa orðið öðrum þjóðum.
— En livenær kemur svo
bókin ?
— Eg vona að hún komist út
um þ. 10. des. eða rétt um það
Rekstur matsöluhúss og
stofnun heilsuhælis
— eru meöal áhugamála Náttúrulækningafélagsins
Náttúrulækningafélag Islands hélt útbreiðslufund í Lista-
mannaskálanum í gær klukkan 2. — Sigurjón Pétursson
setti fundinn og stjórnaði honum. — Helgi Tryggvason talaði
fyrstur. Hann ræddi m. a. um stofnun félagsins, starf þess og
framtíðarfyrirætlanir, svo sem: áframhaldandi útgáfu bóka
og tímarits, rekstur matsöluhúss í Reykjavík og stofnun heilsu-
hælis.
Snorri P. Snorrason, stud.
med., las upp frásagnir af ung-
um manni, sem var orðinn nærri
sjónlaus, og kornungri konu,
sem hafði misst heyrn á báðum
eyrum, en fengu svo fullan og
varanlegan bata á fáeinum mán-
uðum, er þau gjörbreyttu um
lifnaðarhætti, en hættu við
meðulin.
Hjörtur Hansson las upp fróð-
lega grein um mataræði ung-
barna. Greinin er eftir yfirlækni
: við eitt helzta náttúrulækninga-
: hæli Bandaríkjanna. Læknirinn
I fullyrðir, að flest börn megi ala
þannig upp, að þeim verði aldrei
misdægurt. Algengustu galla á
meðferð ungbarna telur liann
þá, að gefa þeim of mikið að
borða og drekka og að of
snemma sé farið að gefa þeim
fasta fæðu. Fyrstu 10—12 mán-
uðina vill liann ekki láta barnið
fá annan mat en mjólk, helzt af
öllu móðurmjólk, en að öðrum
kosti kúamjólk, blandaða vatni
og mjólkursykri (ekki hvíta-
sykri), og auk þess þurfa þau
að fá safa úr ávöxtum og græn-
meti og aldin- eða grænmetis-
mauk síðustu mánuði fyrsta
ársins.
Frú Aðalbjörg Sigurðardóttir
ræddi um hlutverk læknisins,
leyti. Guðjón Ó. Guðjónsson,
verkstjóri í ísafoldarprent-
smiðju, hefir a. m. k. gefið á-
kveðin loforð, og hann er mað-
ur, sem er vanur að standa við
það sem hann segir.
sem ætti að vera fólgið i því, að
hjálpa líkama sjúklingsins í bar-
áttunni við sjúkdóminn, með
þvi einu, að styrkja varnir lik-
amans.
Björn L. Jónsson las upp
grein um ristilbólgu og gyllin-
æð, eftir hinn heimsfræga amer-
iska lækni Kellogg. Þar er þvi
lýst, livernig þessir sjúkdómar
framleiðast af óhollu mataræði,
lítilli hreyfingu og tregum hægð-
um og hvernig hægt sé að lækna
þá án lyfja eða skurðaðgerða,
nema þegar þeir séu komnir á
mjög liátt stig.
Að lokum flutti Jónas Ki’ist-
jánsson erindi og talaði um nátt-
úrulækningastefnuna, orsakir
sjúkdóma, bæði lirörnunar-
sjúkdóma og bakteríusjúkdóma
og hvernig hægt væri að verjast
þeim me<5 heilnæmum lifnaðar-
háttum. Hann sagði m. a. frá
því, að austur í Asíu byggi þjóð-
ílokkur, allfjölmennur, sem
lifði við mjög einföld og frum-
stæð skilyrði, en ætti við alveg
óvenjulega góða heilbrigði að
húa.
Hinn stóri fundarsalur var
þéttskipaður áheyrendum. —
Fundurinn stóð.í tæpa tvo tíma
og að lionum, loknum lét fjöldi
manns innrita sig í félagið.
Rafmagnsbilun
varð í fyrrakvöld, rétt eftir kl. 9
vegna bilunar á rafstreng í bænum.
Sum kvikmyndahúsin urðu að
hætta sýningum og skemmtun varð
að fresta á Hótel Borg.

Húsagarðar.
* öllum hinum nýrri hverfum
^ bæjarsins má heita aö vel hafi
verið séð fyrir göröum í kringum
húsin, og víSast hvar svo vel megi
viö una, þar sem varlega má ætla
hverjum einstökum aS sjá um og
hirða of stóra garöa í kring um
hús sín.
Garöar þessir eru mjög mis-
jafnlega geröir eins og aS líkum
lætur, en þó einkum misjafnlega
hirtir. Veldur þar um skortur á
vinnuafli til viShalds görSunum,
og skortur á leiSbeiningum garS-
yrkjumanna, enda þótt viSa í bæn-
um séu komnir upp fagrir skrúS-
garöar umhverfis hús, sem setja
svip sinn á heila götumynd, og
má þar t. d. nefna Laufásveg og
Fjólugötu, svo dæmi séu nefnd.
Hefir þessum görSum veriö
komiS upp meS sérstakri kostgæfni
og umönnun, og um leiö fætt af sér
áhuga og athafnir í garöyrkjumál-
um bæjarins.-
Á þar mörg húsmóðirin óeigin-
gjörn handtök, sem verSur víSa
fagur minnisvarSi þegar* frá líSur.
MARGIR lisúeigendur eiga ó-
greitt um vik meS stöSuga
aögæzlu garSanna, auk þess sem
talsverSur kostnaSur er því sam-
fara, aö leita garSyrkjumanna í
hverju einstöku tilfelli.
Eins og þaS er eríitt aS koma
upp fögrum og góSum garSi, er
erfitt aS viShalda því sem upp vex.
Er því mjög nauSsynlegt aS eiga
þess kost, aö njóta leiöbeininga
garöyrkjumanna í þessum efnum.
Vil eg hér á eftir ræSa tillögu,
sem verSa mætti til úrbóta í þess-
um málum, og gæti gert hú^eigend-
um álmennt fært aS stofna til fag-
urra og glæsilegra garöa í kringum
hús sín, án mikils kostnaSar fyrir
hvern einstakling. Er hér um þjóS-
þrifamál aS ræSa, sem nátengt er
útliti bæjarins og bæjarmenningu
allri.
*
ÞAÐ er tillaga mín, að húseig-
endur við einstakar götur
myndi með sér samtök innbyrðis,
og ráði í þjónustu sína garðyrkju-
mann, sem annist yfirstjórn allrar
garðyrkju x því hverfi, sem hann
hefir umsjón með, og gefi nauðsyn-
legar leiðbeiningar.
Tökum t. d. alla húseigendur viS
Reynimel í Vesturbæ. Þeir kæmu
saman til fundar og aíréðu aS
leggja í sameiginlegan kostnaS við
ráöningu garSyrkjumanns, sem
heföi þaö aSalstarf, aS annast húsa-
garöa viö þessa götu og leiSeina um
garðyrkjustörfin.
Mundi þessi tilhögun gera
tvennt í senn. Gera íbúunum mögu-
legt kostnaðar vegna að hafa stöS-
uga aðstoS viS garSyrkjuna og
auka á viSkynningu og samstarf
húseigenda við hverja götu, sem
með slíkum „cellum" mnndi án efa
leiöa af sér úrlausn ýmissra ann-
arra sameiginlegra vandamála, sem
upp koma á hverjum tínia víSsveg-
ar í bænum.
I þriSja lagi mundi skapazt heil-
brigö keppni milli hinna einstöku
hverfa, um allt er varSar útlit og
umgengni utanhúss.
v *
m il framkvæmda þessari hug-
* mynd þarf aöeins einn eSa tvo
áhugasama húseigendur á hverj-
um staS, sem boSi til fundar hæfi-
j legan fjölda húseigenda viS sömu
í götu eöa sömu „blokk", og ræSi
málið 0g möguleika þess. Er eg
þá ekki í neinum vafa um, aS já-
kvæðar aSgerSir hefjist þegar í
staS.
ReyniS þessa hugmynd, og sjá-
iS hvernig til tekst. Engu er glat-
aö meS stuttum umræSu- ög kynn-
ingarfundi þar sem mál þetta yröi
'reifaS, og ef áhuginn er almenn-
ur, má um leiS stofna til „hrepps-
nefnda“, þar sem garöyrkjumaSur-
inn er „oddviti“ á hverjum staö.
HúsagarSarnir leggja öllum hús-
eigendum vissar skyldur á herSar,
sem ekki verSur umflúiS aS upp-
fylla. Spurningin er því, hvernig
hægt sé aS gera þaS á hagfelldast-
an og ódýrastan hátt, en nokkur
kostnaöur verður aldrei umflúinn.
*
«|að er engum vafa bundiS, aö
um leiS og hin margþráöa
hitaveita tekur til starfa, opnast
margir ennþá óþekktir möguleikar
í garörækt, sem beinlínis krefjast
góSra leiöbeininga af hálfu garS-
yrkjumanna, og vakandi áhuga.
Reykjavíkurbær þyrfti aS hafa
meS hendi víötæka leiðbeiningar-
starfsemi, undir handleiöslu garö-
yrkjuráöunautar bæjarins, í þess-
um efnum, og tilraunastöðvar, þar
sem hinum einstöku garSyrkju-
mönnum (eða „oddvitum") gefist
Góð stúlka
vön afgreiðslu, óskast í vefn-
aðarvöruverzlun í miðbæn-
um nú þegar eða um áramót-
in. — Uppl. í síma 2662. —
Stúlka
óskast nú þegar hálfan dag-
inn til eldhúsverka. — Hátt
kaup. Sérherbergi.
MATSALAN.
Amtmannsstíg 4.
Ungling
vantar nú þegar til aðstoðar á
skrifstofunni á HÓTEL ÍS-
LAND. Fyrii’spurnum ekki
svarað í síma.
Sveínpokar
Tjöld
HERRA SP0RTVÓRUR
Skólavörðustig 2.
Sími: 5231.
kostur aS fylgjast meS öllum nýj-
ungum á sviöi garSræktar og miSla
bæjarbúum.
Reykjavíkurbæ veitir sannárlega
ekki af því, aS iklæöast rneira
skrúöi hinnar grasgrænu náttúru
og trjágróöurs, sem huliS gæti
nekt ýmissa byggingahverfa í þess-
um bæ, og lífgaS gæti viö hinn
steinkalda svip andlausrar cndur-
tekningar í húsagerS viða í bænum.
En fyrst og fremst til þess aS auka
verömæti og fegurS bæjarins yfir-
leitt sameiginlegum átökum borg-
aranna.
*
P* lgir hér ljósmynd af einum fyr-
* irmyndar húsagarSi í bænum.
Er þaS ætlun mín, aS birta eins oft
og viö verður komiS ljósmyndir af
ýmsu því, sem til umræSu verður
í byggingu bæjarins, en ljósmynd-
irnar tekur Þorsteinn Jósepsson
blaðamaSur, sem þegar er löngu
kunnur fyrir snilldarlega ljós-
myndatöku. Er mynd dagsins á-
gætt sýnishorn af þvi.
Einn af mestu fyrirmyndar húsagörðum Reykjavíkur, sem eins og
vera ber er hjá sjálfum forseta bæjarstjórnar.