Vísir - 02.12.1946, Qupperneq 4

VljSIJR.
Mánudaginn 2. desenibei' 1946
VISIR
DAGBLAÐ
Ctgefandi: BLAÐAÚTGÁFAN VlSIR H/F
Ritstjórar: Eristján Guðlaugsson, Ilersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12. Símar 1660 (fimm línur).
Lausasala 50 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
unnur lofan.
Þórður Sveinsson,
prófosst>M\
dag helst önnur lotan í sókninni til að cfla Stofnlána-
deild sjávarútvegsins við Landsbankann, svo liún verði
jieini vanda vaxin, seni henni er ætlað að levsa, að verða
Jyftistöng nýsköpunarinnar. Fyrsta lotan stöð í einn mán-
nð og bar þann árangur, að vaxtal)réf deildarinnar seld-
ust lyrir sjö milljónir króna.
Enn er því drjúgur spölur eftir að því marki, sem ætl-
unin er að ná og verður að ná. Deildin þaifnast fjöru-
tíu milljóna lcróna. Fái hún jiær ekki getur margt farið
öðru vísi en ællað liefir verið af þeim, sem ráðizt hafa í
íramkvæmdir og lagt í þær í trausti þcss, að Stofnlána-
ileildin mundi geta hlaupið undir bagga með þeim. Það
hefir vafalaust enginn ]>úizt við því, að Islendingar mundu
suara út þessum fjörutíu milljónum á cinuin mánuði
fyrsta mánuði sóknarinnar. En þá daga, sem hún hefir
staðið yfir hefir hún borið j)ann árangur, að einstaklingar,
Jélög og stofnanir hafa af frjálsum vilja lagt fram sjö
milljónir.
Sé viljinn fyrir liendi, er ekkert auðvcldara en að selja
hréfin upp á filtölulegum skömmum tíma. Nú er jólamán-
uðurinn að byrja. Þann mánuð eru menn oftast örari á
I é en ella, því að desembcr er mánuður mestu trúarhátíð-
ar ársins. Margir verja stórfé til gjafa, sem oft eru mis-
jafnlega j)arfar og nytsamar. Nii mun þó jafnvel vera
minna á boðstólum af slíku en oft áður og veldur margt
þar um. En cina gjöf geta menn þó alltaf gefið, sem ekki
missir gildi með tímanum, lieldur vex eftir því sem árin
Jíða. Gjöfin er vaxtabréf stofnlánadeildarinnar. Þau eru
Jcevpt í dag fyrir mun minni upphæð en l'yrir þau verður
horgað að fimm árum liðnum.
Þarna gefst mönnum tækifæri lil þess að gefa gjöf, sem
vekur ekki að'eins gleði þess einstaklings, sem þiggur hana.
Jiún vckur gleði miklu fleiri, því að hún glæðir framtiðar-
vonir allrar þjóðai'innar. Eftir J)ví sem stolnlánadeild-
in fær meira fé til umráða, eftir J)ví væulcast horfur um að
sú slórfellda nýsköpun, sem hér er hafin, geti orðið þjóð-
inni til sem meslrar blessunar.
Mai kið er að sala vaxlabréafnna komist upp í 15 milljónir
i þessum mánuði. Því marki ætti að vera leikur að ná, ef
ineun hafa það hugfast að vaxtabréfin geta verið ágæt jóla-
gjpf.
Endiirátílufniiigur og gjaldeyrir.
"gjfáværar raddir cru nú farnar að heyrast um j)að, að ekki
tjói annað cn að fara að hafa einhvern hemil á endur-
úlflulningi allskonar varnings, scm þjóðin ltaupir fyrir dýr-
mætan gjaldeyri til ejgin nej'zlu. Yissulega eru það rölc,
sem slíkar raddir nuela og má furðulegt heita, að ekki skuli
Iiafa verið gripið i taumana, því að útflutningur Jæssi liefir
verið opinbert leyndarmál nú um nokkurt skeið. Þótt J)jóð-
:in hafi eilt sinn lalið sig auðuga að bezla gjaldeyri lieims-
ins, er hann þó nú til þurrðar .genginn að mestu og mikið
af J)vi, sem innflutt er fyrir liann, kemst aldrei í hendur
íslenzkra neytenda, lieldur fer nærri viðstöðuiaust út úr
Jandinu.
Gjaldeyrisyfirfærslur útlendinga mæíli og laka til gagn-
gcrðar athugunar. Hver útlcndingur, sem hér starfar, mun
fá yíirfærðar á mánuði hverjum 800 krónur eða 9600 kr. á
ári. Nú mun gizkáð á, að hér sé um ,‘i000 útlendingar og cr
það ])á vorki nieira né minna en nærri 30 milljónir, sem
þeir flytja úr landinu á ári. Mætli gjarnan fara fram athug-
(iii á þvi, fyrir hve nauðsynleg störf nienn fá J)etta fé yfir-
fært og taka fyrir yfirfærslur lil aunarra en J)cirra, sem
nauðsyn er að hafa hér í vinnu.
Állsstaðar eru mjög strangar hömlur á slíkum endur-
útflutningi og yi'irfærshi gjaldeyris og eiga J>ær þjóðir,;
.sem þar selja, þó meiri gjaldeyri en við eða hai'a belra tæki-
færi til að afla hans.
I dag fer fram útför Þórð-
ar læknis Sveinssonar. Hann
var á marga limd einn af
merkilegustu mönnum sinn-
ar samtíðar hér á landi. Er
með honum lallinn í valinn
sérstæður gáfumaður, víð-
sýnn og frumlegur, sem lengi
verður minnisstæður J)eim,
sem kynntUst honum.
Þórður var læddur að
Gcifhömrum í Svínadal 20.
desember 1874, koniinn al'
góðum húnvetnskum ba'nda-
mörg áhugamál og gat tal-
að um livert Jæirra af eld-
legum áhuga, er J)ví var að
skipta.
Þórður var mikill búhöld-
ur og framsýnn í þeim efn-
um. Jafnframt læknisstörf-
uniim rak hann stórt bú að
Kleppi. Þegar hann kom
])angað var túnið litið, en
umhverfis voru óræklar
mýrar, melar og holt. Án
nokkurrar uppörvunar l’rá
liinu opinbern hóf hann þeg-
Sira Jqr Auðuns dómkirkju-
prestur:
Prófessor Þórður
Sveinsson og sál-
ættum. Hann gekk á Möðru-
vallaskóla og lauk ])aðan
prófi 1895, rúmlega tvítugur.
Því næst sfundaði hann
harnakennslu um hríð', en
hóf síðan nám í lathuiskól-
anum og lauk stúdentspróíi
vorið 1901. Hann gekk á
læknaskólann þegar á næsta
hausti og lauk emhættisju’ófi
vorið 1905. Yarhannumsum-
arið' settur héraðslæknir í
Keflavíkurhéraði, en um
haustið l’ór hann utan og
stundaði nám í Daninörku.
Einnig dvaldist liann um
hríð í Þýzkalandi, er hann
vár að búa sig undir að tak-
asl á hendur forstöðu geð-
veikrahælisins á Kleppi, sem
tók til starfa 1. apríl 1907.
Þar vann hann ævistarf sitt
í þrjátíu og tvö ár. Það var
mikið slarf og erfitt, því að
aðsókn að geðveikrahælinu
var löagum svo, að hvert
rúm var skij)að. Þegar hann
lét af cmbælii 1939, var hann
mjög farinn að heilsu, þá 65
ára gamall. Eflir það hjó
hann i Reykjavík, og var
liann aldrci heill maður síð-
ustu ár ævinnar.Ilannkvænt-
ist 1909 Ellen Johanne Ivaa-
ber, sem lifir mann sinn á-
saml 7 börnum Jæirra.
Hann var einn af þeim fá-
iga'tu mönnum, sem eiga
ar miklar ræktunarfram-
kvæmdir, og smám saman
breyttust mýrarnar og mel-
arnir í grænan töðuvöll. Þessi
mikla og merkilega starfsemi
kostaði ríkissjóð lítið og alla
sína embættistíð stjórnaði
hann hælinu og búinu af
framsýni og liyggindum.
Lífsstarf hans var fullt af
viðfangscfnum og þeir, sem
þekktu hann, .vita öðrum
betur hversu frumlegar hug-
myndir hann liafði um mörg
af þcim viðíangsefnum og
öð'rum, sem læknavísindin
eru að fást við. Hann þreytf-
isí aldrei á að lcita að nýj-
um skýringum á hinum
flóknustu og erfiðustu við-
fangsefnum. Og tneð sjald-
gæi'utn sannfæringarkrafti
litskýrði hann svo mál sitt,
þegar hann hafði brotið eitl-
hvert atriði t i 1 mergjar. Það
vill jafnan vcrða svo um þá,
sem leitast við að brjóta nýj-
ar Ieiðir i þessum cfnum, að
þeir verða jafnframt að bcrj-
ast við kreddur og þröng-
sýni meðborgaranna. Og
þætti mér ekki ólíklegt, að
margar af hugmyndum
Þórðar, sem litlum skilningi
mæílu, ættu eflir að ná við-
urkennnigu síðar.
Hann tók um skeið' lals-
Yramh. á 7. síðu.
Þórður Sveinsson var eug-
um öðrum manni likur,
Eftir þjáningar, sem að
lokimt hnepptu hann i fjötra
um fullra ellefu ára slceið,
svo að siðuslu árin varð að
bera hann milli stóls og
sængur, var lífsþróttur hans
svo ókúgaður, að liann átti
ríkari hlutdeild í lífinu en
• fleslir þeir, sent frjálsum fót-
um fara um jörðina. Að
koma inn til hans, sem svo
Iengi hafði verið í fangelsi,
var að komast í snerting við
hið iðandi líf. í gegnum gáf-
að höfuð hans Jmtu liugsan-
irnar með leifturhraða, svo
að fléstum varð erfitt að
fvlgja J)eim eftir, J)egar J)ær
slreymdu af vörum hans i
einhverju mergjaðasla máli.
sem islenzkur maður ltefir
mælt.
Hin stóra flugþvrsta sál
þoldi ekki fjötra rétttrúnað-
arins, hvorki í trú né í vís-
indum, og hann gerðist
snemma yfirlýstur andstæð-
ingur kirkj unnar vegna ])css,
að honum fannst hún fara
vafasömum liöndtnn um
sannleikann og liefta flug
frjálsrar hugsunar.
„Eg liefði orðið material-
istiskur ignorant alla ævi, ef
eg liefði ekki kynnzt spirit-
ismanum,“ sagði hann. Svo
mikið taldi hann sig eiga
honum að J)akka. Honum
var ljóst, að miðlafyrirbrigð-
in opna vísindunum merki-
legt rannsóknasvið, sem gel-
ur brugðið ljósi yfir marga
leyndardóma mannlegrar
sálar, cn J)að hlaut að veröa
geðveikralækninum mikið
liugðarefni. Og Þórði Sveins-
syni fór eins og fjölmörgum
öðruni nútímaniönnum, að
trúarleiðin var honum lok-
ur unz hann fann í Jæim
efmmi grundvöll sannan-
b gra staðreynda til að
: tanda á. Og þegar honum
^ar ljóst, að framhaldslif
mannssálarinnar cr unnt að
«nnns með visindalegum að-
fcrðum, varð honum J)að
má1 brennandi alvörumál til
binsta dægurs.
Þórður Sveinsson var g'eð-
ríkur maður og átti það til
að verða óþolinmóður við
þá, sem honuiu faniist bera
skylda lil að sjá hvílíkt stór-
mál hcr var á ferðinni, en
skíidu J) ið ekki. Munu um-
ma;li hans á Trúmálaviku
S! :dentafélagsins vera mörg
um ena í murni. Sannleiks-
í holluslan og hreinskilnin
vorii iioiuun ástriða, fram-
setning hans varð stórbrot-
in og stundum vægðarlaus
vegna þess, hve maðurinn
Framh. á 6. síðu