Vísir - 30.07.1947, Blaðsíða 4

3
V l S I R
Miðvikudagimi .30. júií 1ÍM,7''

DAGBLAÐ
Utgefandi: BLAÐAtJTGÁFAN YlSIR H/F
Ritstjórar: Kristján GuSlaugsson, Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12. Simar 1660 (fimm línur).
Lausasala 50 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Nú er nauðsyn.
fjótt síldveiðarnar gangi að óskum og allur fiskqr seljist,
* sem liggur nú í landinu, er ekki tjaldað nema til einnar
nætur varðandi hfkömu þjóðarinnar. Hverju barni er ljóst,
hð verði feitmetisþörf heimsmarkaðarins fullnægt að veru-
legu Ieyti, fellur þessi vara í verði og engum fylgifiskum
verður komið lit á erlendum markaði i liennar skjóli.,
Verð á fiski svarar ekki til framleiðslukostnaðar hér
heima fyrir eins og sakir standa, en líkur benda til að það
muni enn lækka verulega. Ctveginum var lialdið uppi á
síðustu vertíð, með því að ríkissjóður ábyrgðist útvegs
mönnum lágmarksverð fyrir fiskinn, sem útvegsmenn
telja nú ófullnægjandi, en sem þó getur orðið rikissjóði
um megn. Þegar svo er komið, að ríkið ábyrgist verð
fyrir helztu framlciðsluvörurnar, sýnist skammt til þjóð
'nýtingar, en það er annað mál og skal ekki rætt hér að
sinni.
Hvernig, sem úr rætist um fisksölu á ])essu ári, get-
'um við ekki gert ráð fyrir að fiskurinn seljist á næsta ári
fyrir viðunandi verð, eða sem svarar framleiðshdeostnaði.
Vafalaust leggur löggjafinn ekki aftur út á þá háhi braut
að ábyrgjast útveginum lágmarksverð, enda tilgan'gslaust,
• en af því hlýtur að leiða stöðvun að öllu óbreyttu.
Islenzkir framleiðendur hafa til skamms tíma setið að
' tryggum og góðum markaði. I skjóli þess hafa þeir getað
greitt hærra kaupgjald, en dæfni eru til, en sökum hækk-
andi verðlags á innlendum afurðum hefur vísitalan
hækkað svo, að hún er allt að heímingi hærri,
;en i nokkru öðru Norðurlandanna, sem keppa fyrst
og fremst við okkur um sölu sjávarafurða. Þessi
röskun vísitölunnar á í rauninni rætur sínar að
trekja, til hernámsáránna og setuliðsins brezka og banda-
'ríska. Herstjórnin greiddi hærra kaup og galt vörur hærra
Verði, en dæmi voru til, en af því leiddi aftur að inn-
/lend stjórnvöld misstu tauníhaldið og fengú við ckkert
' i'áðið, -— einkum þó eftir að séxmannanefndin fræga hafði
5lagt grundvöllinn opinberlega að aukinni vérðþenslu.
Sýnt er að þótt ríkisstjórn og löggjafi beiti sér fyrir
'ráðslöfunum til þess að vinna bug á verðþenslunni, verða
þcssir' aðilar að njóta til þess trausts og balds almennings.
-Með öðru móti koma engar ráðstafanir að haldi, fyrr en
langvarandi vinnustöðvun hefur opnað augu manna, og
'þjóðarbúið í heild goldið óbætanlegt afhroð. Til þess að
’ afstýra slíkum þjóðarvoða, Væri cðlilegt að framleið-
'endur og launþegar réðu ráðum' sínUm, með því að hér
1 hafa þeir sameiginlegra hagsmuna að gæta, og bærú því-
næst fram jákvæðar tillögur til úrbóta, sem byggja mætti
Oöggjöf á og framkvæma án tilfinnanlegra byrða fyiir al-
Jmeúning eða róttækra lífsvenjubreytinga. Náist samkomu-
'lag milli framleiðenda og launþega, er .gátan ráðin, en
‘sliks samkomulags er ekki áð vænta, ,ef hver og einn
ber lóminn í sínú horni, en hefst ekki að.
Sanni raunin hinsvegar að framleiðendur og launþegar
\geti ekki náð samkomulagi sín á milli, verður löggjafinn
að fara þá leiðina, sem hann telur affarasælasta og sem
minnsta röskun hefur í för með sér fyrir almenning. Slík-
(um ráðstöfunum-á ekki að beita að óþörfu, en tíminn er
'vissulega skammur til stcfnu. Ætti ríkisstjórnin að eiga
að því frumkvæði, að stéttafulltrúar kæmu saman til fund-
ar, til ])ess að ráða ráðum sínum, en þólt engin úrlausn
fengist skaðar aldrei að kynnast viðhorfum almennings,
einkum með tilliti til nauðsynlegrar löggjafar síðar. Að-
gerðarleýsi í þessu efni getur reynzt skaðvænlegt, en jafn-
!vel árangurslausar aðgerðir koma aldreí að sök.
1 Erlend blöð ræða þessa dagana um lélega íjármála-
'stjórn og margkyns glöp, sem íslenzka þjóðin hafi gert
sig seka um að styrjöldinni lokinni. Slíkar umræður byggj-
1 ast að verulegu leyti á ókunnugleika. Takist okkur að
vinna bug á því ófremdarástandi, sem skapaðist við dvöl
erlendra herja hér í landi, höfum yið aldrei staðið betur
að vígi í lífsbáflttiníúi.' :
Sig. Helgason.
Framh. af 1. síðu.
lagði stund á tónsmíði, radd-
þjálfun ,og fleiri greinar er
lutu að söng og söngkennslu.
Jáfnframt námi stjórnaði eg
ýmsum kórum, aðallega
karlakórum, bæði amerísk-
um, sænskum, dönskum,
norskum og auk þess stjórn-
aði eg islenzkum kór. Hann
var nijög góðlir og í hónum
voru margir söngmenn, sem
síðar hafa getið sér mikinn
orðstír í Ameríku.
Árið 1920 flutti eg til Los
Angeles og bjþ þar í 15 ár.
Þar stundáði eg hljómlistár-
náni við Polyteknical In-
stitut. Einnig þar æfði eg
og stjórnaði skandinaviskum
karlakórum, ni. a. æfði eg is-
lenzkan köf.
— Og livar er heimilj yðar
nú?
— Eg á heima í Blaine, en
í Bellingham, sem er skammt
frá Blaine og er auk þess
fræg fvrir hljómlistarlíf. hefi
eg ásamt konu minni stofn-
sett söngskóla, aðallega fyrir
einsönvara, en einnig fyrir
kóra. Við höfum mjög mikið
að gera og aðsókn meiri en
við getum með góðu móti
annað.
— Hefir kona yðar einnig
hlolið söngmenntun?
— Já, hún er af sænskum
ættum, heitir Hildur Lind-
gren og liefir stundað söng-
nám bæði i Múnclien og Par-
ís. Ilún ferðaðist á yngri ár-
um land úr landi sem ein-
söngvari. Nú er hún aðal-
kennari við söngskóla minn
í Bellingham.
— Þér hafið samið mikið
af tónverkum ?
— Eg hefi samið mikið af
allskonar verkum, aðallega
þó sönglög við texta vestur-
íslenzkra skálda. Ennfremur
hefi eg samið töluvert af kon-
zert-veikum.
— Er i n a rgT"í s 1 e n d i n ga í
grennd yíð yður? ! ’ ’
i— I Blaine er sannkölluð
íslendingabyggð. Þar er
margt eldri íslendinga og
þeir hafa mikinn hug á þvi að
halda við íslenzkri tungu og
þjóðerni. Við komum oft
saman og syngjum islenzk
ættjarðarljóð. Ilinsvegar
gengur erfiðlegar að halda
við þjóðernistilfinningu með-
ai barna ög barnabarna þéss-
arar gömlu kynslóðar. Þau
tapa sinám saman málinu og
tilfinningu fyrir íslenzku
þjóðerni.
— Hvernig faiinst yður að
konía heim?
— Það var gainan. Landið
er enn sem fyrr fagurt og
frítt, en þjóðin er önnur og
umbætur gifurlegar. T. d.
bafði mig aldrei dreymt um
hve ísland væri frjósamt og
ræktunarmöguleikar miklir
fyrr en eg sá það nú í annað
sinn. Eg ferðaðist töluvert
um landið, bæði hér sunnan-
lands og eins fór eg norður.
Sérstaka ánægju Iiafði eg af
þvi að koma til Skagafjarðar,
því það er eins og Skagfirð-
ingar meti það sérstaklega
mikils við mig að eg samdi
lag við ,,Skin við sólu Skaga-
fjörður". Fyrir nokkurum
árumsæmduþeir mig gjöfum
fvrir þessa tónsmíð og veittu
mér annan heiður. Og nú
þegar ég kom norður héldu
þeir mér’samsæti og sýndu
mér Iilýhug i hvívetna. Væri
mér annt um ef þér bæruð
þeiiri sérstakar alúðarkveðj-
ur frá mér og ekki sízt sýslu-
manni þeirra, Sigurði Sig-
urðssyni á Sauðárkróki.
— 1 Ivað finnst vður um
hljómlistarsmekk íslend-
inga?
— Eg lield að þið séuð á
réttri braut. Eg dáist að
hljómlistargáfú íslendinga.
Eg varð ekki minna hrifinn
af hlustendunum en hljóiíi-
listarmönnunum á Beethov-
órihátiðinpií. rtg p eg held áð
slika íilusténdur fái Busch-
kvarteltin ekki i Ameríku.
Flutningur Tónlistarfélagsins
á Júdasi Makkabeusi fannst
mér aðdáunárverður óg sýria
jafnframt hve Íslendingar
eiga orðið góðá söngkrafta.
!R !Öfld
¥111 fá xiýlendar Ítala
í A.-Mríku.
Haile Selassie, keisari í
Abessiníu, hefir tilkynnt, að
ríki hans geri skilyrðislausa
kröfu til nýlendna þeirra,
sem Italir átti í A.-Afríku.
Það eru Ei'itrea, sém snýr
að Rauðahafi, og Somaliland,
sem snýr að Indlandshafi,
sem Abessinia gerir tilkall til.
Mótníælir keisariim þvi harð-
lega að Sameinuðu þjóðirnar
taki lönd þessi undir verndar-
væng sinii eða skipi einhverja
í sinum hópi til að háfa
verndargæslu þeirra á heridi.
Þar eru einkúm liafnirnar
í Eritreu, Massawa og Assab,
sem Abessiniumönnum leik-
ur hugur á að komast yfir,
því að þeir eiga sjálfit1 enga
höfri, þar sem land þeirra
liggur hvérgi að sjó.
„Vatnajökuir
kemur um miðjan
Kæliskip Sölumiðstöðvar
hraðflystihúsanna, Vatna-
jökull, kemur væntanlega
hingað um miðjan ágúst.
Næsta dág mun skipshöfn-
in, sem sigla á skipinú hing-
að til lands, fara utan. Skip-
stjóri verður Bogi Ólafsson.
— Vatnajökull er 1100 smá-
lestir að stærð, brúttó.
BERGMAI
Hvers vegna tókum vér kórón-
una úr skjaldarmerkinu ?
„Lögfræðingur1’ skrifar mér
pistil með þessari fyrirsögn og
heldur svo áfram: „Allir múnu
kunna aö svara þessari spurn-
ingti. Þetta var gert úm leiö og
islenzka ríkið liætti aö vera
kónungsriki og gerðíst lýðveldi.
Og ástæðan var vitanlega sú,
að lýöveldi hæfir ekki aö hafa
konungsgórónu í skjaldar-
merki sínu.
Króna er sama og kóróna.
Aftur á móti virðist etiginn
gá þess, að vér notum körónuna
í öðru sambandx á mjög óvið-
eigandi hátt, ekki að eins stofn-
anir ríkisins, b^sjar- og sveitar-
félaga og embættismenn þess-
ara aðilja, heldttr og allir þeir,
er fé fara með. Allir hljóta að
vita, að króna er sama sem
kóróna. En þá er það ærið ó-
viðeigandi að vér skulúni kalla
gjaldeyri vorn krónu, eins og
ríkið væri enn konungsríki,
þótt lýðveldi sé orðið.
Mörkin.
Ekkf'-'fór Finnuni þánnigý
eina Norðurlandaþjóðinni, sem
lýðveldi stofnaði á uudan oss.
Þeir tóku upp hiö forna heiti
Norðurlandal)úa á gjaldeyri
sínum og kalla hann mörk.
Auðvitað eigum vér að fara að
dæmum Finna og kalla gjald-
eyri vorn. merkur og aura, svo
sem gerðu forfeður vorir. Verð-
ur þá krónán nrörk, en engan
bága gerir, þótt hundrað aurar
verði i mörkinni, eins og i
Ítrótfú,* í"statf 8‘ aúra' tií forriá.
Við innköllunina.
Eðlilegt er, að slík brevting
verði gerð á mynt vorri og
peningaseðlum nú, er peninga-
innköllun skal fara f-rám og
gefa skal i'it nýjan gjaldeyri,
hvort eð er. Verður þá eriginn
aukakostnaöur af þessari l>reyt-
ingu.“
Tökuro. undir!
Eg vil taka undir meö lög-
fræðingnum í þessu efni og
það munu’ vafálatist fleiri gera.
Við 'eigutn aö láta þati utn-
merki, sem enn eru til ttm að
við höfum einhvern timann
veriö konungsríki, hverfa meö
ölltt — taka ttpp nýtt líf meö
lýðveldinu. Hvað segja tnerín
svo um, áð sú breyting verði
gerð á stólúin forseta Alþingis,
áð ..kórónan verði ilátin hvérfa
af þeim ög yfirleitt alls staðar
þar setn hún finnst enn? Það
verða víst margir, sem táka
tindir þaö.