Vísir - 04.02.1948, Side 2

2
VISIR
Miðvikudaginn 4. febrúar 1948
Framsöguræða
Péturs
Ottesen
á AEþSngi.
GrðénSandsmélið:
FY R RI H L U TI
Réttur íslendinga til atvinnu
.reksturs á Grænlandi.
I greinargerð þeirri seni
íylgir ])essari tillögu er vitn-
•■að til ýmsra sögíflegra raka
sem sýna og sanna ótvírælt
hið nána samband milli
Grænlands og Islánds, sem
hélst óslitið í margar aldir.
Grænland fannst og hyggðist
frá Islandi af islenzkum
þegnum eingöngu. Á Græn-
landi gengu íslenzk lög um
margar áldir. Því til sönn-
unar eru ýmsir staðir. Grágás
og fleiri lögbækur og aðrar
heimildir staðfesta þetta.
Viðskiptasamliand Var nm
langan aldur milli landanna.
Bókmenntir Islendinga bera
]>ess ljós vitni liversu þeir
töldu Grænland sér nákomið,
og sögu ]>ess, hluta af sögu
sins heimalands.
Er það söguleg staðreynd
að íslenzk nýlenda stóð þar
um öOO ár, enda hefir Græn-
land verið talið nýlenda Is-
lands að fornu og er al-
mcnnt nefnt svo í ritum, út-
lendum sem innlendum, fram
á síðustu tima.
Réttur
íslendinga,
Sú skoðun Iiefir um lang-
an aldur verið fast mótuð í
húgum Islendinga að þeir
ættu sögulegan rétt til Græn-
lands, rétt lil hagnýtingar á
aúðlindum lahdsins, b.æði á
^ látidi og sjó.
Það er og rótgröin skoðun
hér á Jandi, studd af ummæl-
um og áliti erlendra ])jóð-
réttarfræðinga, að ekkert
haí'i það gjörst á síðari öld-
um er skert hafi eða afmáð
þennan rétt Islendinga til
landsyfirráða á Grænlandi
þjóðréttarlega* séð. Vík eg
nánar að því síðar. Eftir að
Grænland vár riumið og
byggt af Islendingum voru
þar um aldir sörnu búskap-
arhættir og á Islandi. Aðstæð-
ur til landbúnaðar og sjávar-
útvegs eru ekki ólíkar í lönd-
um þessum. íslcndingar eru
næstu nágrannar Grænlands
af þeim þjóðlöndum, scm
bvítir menn byggja. Af ]>ess-
um ástæðum liafa íslending-
ar öðrum ])jóðum belri skil-
Vrði til bagnýtingar á nátt-
úrugæðum landsins, bæði á
landi og í sjó.
Afstaða
Jóns Þorlákssonar 1931.
Mér þykir rélt að taka bér
upp stuttan kafla úr ræðu,
sem Jón Þorláksson, fyrrv.'
forsætisráðherra, flutti á
Alþingi 1931 í sambandi við
þingsályktunartillögu, sem
liann bar fram nm rétt Is-
lands til Grænlands, þar scm
vikið cr að þessum þætti
málsins. Jón Þorláksson seg-
ir svo:
„Eg þarf ekki að rifja það
upp á hverju það bvggist al-
mennt að Isleridírigar láta sigj
varða um Grænland og teijaj
sig eiga rétt til þess ogvænfaj
að þau réttindi gætu orðið
Islaridi lil hagsmuna á ó-1
komrium tímum. Eg vil að-
eins minna á, að sú hvítra
manna byggð, sem verið hef-
ir á Grænlandi, er héðan
komin og sfóð í nánustu sam-
bandi við okkar ])jóðfélag af
öllum ])jóðfélögum um
nokkrar aldir. Ennfremur
vil eg minna á það, að Græn-
land var eilt ,at þeim þrem
löndum úti í Atlantshafi,
sem töldust skattlönd Nor-
egskonungs um nokkurt
skeið án |)ess að tilheyra
Noregi sjáifum. Þcssi lönd
fylgdu með þegar Noregur
sameirtaðist Ílanmörku, en
urðu svo viðskíla Noregi
með friðnum í Kiel 1814,
Segja má, að ])au afskipti af
yfirráðum hvilra manna, sem
framkvæmd hafa verið á
Grænlandi nú á síðari öld-
um, hafi verið framkvæmd
af því ríkjasárribandi, sem
Island íaldist til og var einn
hluti af.“
Þannig l'arast Jóni Þor-
lákssyni orð um ])etta atriði
málsins. Síðar vík eg nánar
að umnmdum hans í sam-
bandi við. rétt Islands til
Grænlands.
Staða íslands
til 1918.
I greinargerð þessarar
])ingsályktunarlillögu er að
j)ví vikið, að Islendingum
liafi Icngstum verið það
vorkunnarmál, þótt þeir
gerðu ekki gángskör að því
að krefjast réttar til atvinnu-
rekstrar og yfirraða á Græn-
landi. Slöðu Islands var svo
háttað’ lil ársins 1918, að vér
Islendingar höfum fyrst þurft
að leila réttar sjálfra vor til
fullra yfirráða í landi voru.
Það var ])ví fyrst eftir 1918
sem segja má að Islendingar
hafi hal'i aðstöðu og ólnboga-
rými lil þess að leita réttar
síns í ])essu efni, ])css rétl-
al’, sem í salti hefir legið
Hin ár og aldir.
Þótt aðstaða Islendinga til
heinna athafna í ])essu máli
væri sú fyrir 1918, sem hér
liefir veríð lýst, ])á er ])ví
enganveginn svo varið, að
mál þetta lifði ekki góðu lifi
í réttarméðvitund Islendinga.
Við og við koma fram á sjón-
arsviðið boðberar þeirrar
stefnu, að Islendingum bæri
strax og færi gæfist að gera
kröfur til þé'ss áð þeir mættu
endurheimta þessa fornu ný-
lendu sína. Sá bóðberi ís-
lenzku ])jóðarinnar, sem mest
kvað að um þéssá hluti á sín-
um tíma, var skáldið og hug-
sjónamaðurinn Einar Bene-
diktsson. Ritaði hann fjölda
liróttmikilla og rökfastra
blaðagreina um rélt yorn á
Grænlandi. Kvaddi bann sér
og hljóðs um mál þetta á
fundum, bæði . á stúdenta-
fiindum og vio örinur tæki-
færi. Stúdentár létu mál þetta
mjög til sín taka eftir 1918.
Arið 1921 gengust stúdentar
fyrir því, að haldínn var
borgarafundur um mál þetta
í Reykjavík. Var fundur þessi
mjög fjöhnennur. Meðal
ræðumanná'iá þessum fpndi
voru Einaf Bencdiktsson,
I rummælándi; Benedikt
Sveinsson fyrrv. foi’seti og
Bjarni Jónsson frá Vogi. Var
Grænlandsmálið rætt af mikl-
um 'áhúgtvú lrmdi jvessuni
og við góðar undirtektir
fundafmanna. Var svohljóð-
andi áskorun til ríkisstjóni-
aririnar sámþykkt í einu
' „Eundurinn skorar á
stjórnina að láta elikert
ógert til ])ess ao hal-da
nppi rcttmætum kröfurn
vorum ti! Grænlands,
hinnar fornu nvlendu Is-
lands.“ ‘ *
Grænlandsmálið
á Alþingi.
Um þessar mitndir eða'ár-
ið eftir konx Gi’ænlandsmál-
ið til kasta Alþingis. A árinu
1925 var skipuð þriggja
manna liél'nd, er falin skyldi
athugun á Grænlandsmálinu.
1 Néfrid ])cssi var fyrst kosin
á cinkafundi þiiigmannaóen
síðar á þessu sama ári var
ncfndarskipun í þessu augna-
miði ákvcöin opinberlega í
sameinuðu l>ingi. Var Græn-
landsmálið um Jiessar mund-
ir mjög á dagskrá irieÖal
])jóðarinnar og lélu sfúderil-
ar ekki sitt eftir liggja, cins
og fyrr er að vikið, til
])ess að hvetja til aðgerða
í málinu. Síðari hluta árs-
ins 192(5 voru haldnir tveir
fundir í Stúdentafélagi
Reykjavíkur um Grænlands-
rnálið og á síðari fundinum
voru sariiþykktar tvær tillög-
ur um málið. Var annarri
þeirra beint til Gfænlands-
nefndar þeirrar, sem Al|)ingi
kaus 1925, óg var hún svo
hljóðandi:
„Stúdentafélag Reykja-
víkur skorar á aljxingis-
nefndina í Grænlands-
málinu að láta til sín
taka um kröfur til notk-
uriar réttinda yl'ir lrinni
fornu jiýlendu Islands,
scm beint vcrði lil ríkis-
stjórnar á grundvelli
sögurétlar og þegnjafn-
aðar el'tir sambandslög-
u'ntim frá 1918.“
Hin samþykktin var áskóf-
un til Alþingis og ríkisstjórn-
ar og hljóðar svo:
„Stiulentafélag Bevkja-
víkur skorar á þing og
stjórn að hlutast til um
að Grænland verði opn-
að til fullra afnota fyrir
Islendinga.“
Danir og'
Norðmenn deila.
Um þessar mundir höfðu
riSið upj) harðvítugar deilur
milli Norðmanna og Dana út
af yfirráðum á Austur-Gvæn-
landi. Höfðu Norðmenn gert
tiíraun til þess að kasta eign
sinni á löluvert landsvæöi á
Austur-Grænlandi. Var svo
komið gangi þcssa máls. ár-
ið 1981, að Danir höfðú''sko’t-
ið ágreiningsmáli Jiessu til
alþjóðadómstólsins i ííaag.
1 tile'fni af þessiun viðluirð-
um flulti fvrrv. forsa tisráð-
lierra Jón Þorláksson, eins og
fyrr er getið, svohljóðándi
þingsályktunartillögu:
„Alþingi ályktar að skora
á ríkisstjórnina að gæta
hagsmuna íslands út af
deilu þeirri, sem nú er
í’isin milli stjórna Nor
egs og Danmerkur um
'l'élt til yt'il’íáða' á GríCri-
landi.“
Þessi þingsályktunartillaga
Jóns Þorlákssonar er rök-
studd með þeirri rikjandi
skoðun Islendinga, að Island
ætíi hæði réttar og hagsmuna
að gæta á Grænlandi. Til-
lögu þessari var vísað lil ut-
am'íkismálanefndar, sem
mælti einrórra írieð sam-
j)ykkt hennar. Utánrikis-
málanefnd skipuðu þá: Ás-
geir Asgeirsson, Jón Þorláks-
son, Bjarni ÁsgeirssQn,
Magnús Torfason, Ólafuf
Thoi’s, Jórias Þorbergsson,
og Einar Arnórsson. Magnús
J’ orfason var framsögumað-
ur nefndarinnar.
Alþingi einhuga
í málinu.
Af<treiðsla .Alþingis á til-
lögunni fór á söinu lund, var
tillagan samþykkt með sam-
hljóða atkvæðum og þannig
afgreidd til ríkisstjórnarinn-
ar. Jafnskjótt og gcngið hafði
verið frá samþykkt tillög-
unnar kom ríkisstjórnin ])vi
á framfæri við fasta dóm-
stólinn í Haa.g, að Island teldi
cig eiga rétlar og hagsmuna
að r,æta í sambandi við yfir-
umi’áðarétt Grærilands í
heild, og mótmælli skiptingu
landsins, cn blandaði sér að
öðru leyti ekki inn í jxessa
deilu. Urn svipað leyli til-
kynnti rikisstjórmn utanrík-
isráðherrum Nðregs og Dan-
mef’kur skoðun og rifstöðu
íslendinga lil Grænlands-
málsins, eins og hún kemur
fram í fyrrgreindri þingsá-
lyktunartillögu.
Sjómenn hefjasí handa.
A hinum síðustu árum
hafa þeir atburðir gerzt
í Grænlandsmálinu hér á
landi, að sjómenn og útgerð-
armenn hafa tekið upp skel-
egga baráttu lyrir því, að
einskis verði látið ólrcistað
til ])ess áð réttur vor til at-
vinnurekstrar á Grænlandi
og yfirráða þar verði viður-
kenndur. Hefir fiskiþingið
tvívegis samþykkt mjög á-
kveðnar tillögur, sem lmíga
í þessa átt og Farmanna- og
fiskimannasambandið sömu-
leiðis. Samþykldir annarra
félagssamtaka ])essara stét’ta
ganga í sömu átt. Með hvel’ju
árinu sem líour hai’ðnar s’ókn
])cssara aðila fvrir því, að
liafnar séu án undandráttar
aðgerðir af hálfu stjórnar-
valda landsins í þessu máli.
íslenzkir sjómenn og útgerð-
ármenn eru svö gjörhugulir
| og framsýnir menn, að þeim
ei’ það ljóst, hvað óskoraear
i rétfur til fiskvciða við Græ::
| land og hagnýíing á landi í
því sambandi. er Jjýðingar-
jmikill fyrir fiskvéiðar Islend-
’inga í framtíðinni. Vík eg
nánar að því alriði síðar.
| Áhugi Islendmga.
Fræðirit Jóns Dúasonar.
Ilér hefir veirið í stutlu
máli bent á nokkur dæmi
])ess áhuga, scm ríkjandi er
; incðal fslendinga fýrir því
! að gaugskör verði að því
! gerð að kréfjast viðurkenri-
ingar á rétti voi’um til Græn-
látids og að ’máHnn verði
fylgt ei'tir þannig, að til
skarar skríði. Er þá enn ó-
talinn sá þáttur þessa máls,
sem ekki er ónierkastur, en
])að eru fræðirit þau uin
sögulegan rétt Islands lil
Grærilands, sefai hinn kunni
merinta- og fræðimáður Jón
Dúason dr. phil. hefir rilað
og nú er verið að gefa lit.
Hefir Jón Dúason varið lil
];ess miklum hluta af ævi-
starfi sínu, að viða að heim-
ilduni í þessi ril og skrá þau.
Er ]xað stórvirki, sem eftir
Jón liggur á þessu sviði. Eru
ril ]xessi hin merkustu, og
eru fyi’ir hendi ummæli ])jóð-
réttarfræðinga, sem telja þau
þung á riletunum sem sönn-
unargagn fyrir rétli Islend-
inga til Gráönlands. Hcfir Al-
þingi viðurkennt þetta inerka
starf Jóns Dúasonar með þvi
að veita nú um nokkurt ára-
bil fé á fjárlögum til útgáfu
])essara rita. Ennfremur licf-
ir Alþingi veitt fé tii ])css að
þýða rit þessi á enska tungu.
Er ])elta mjög makleg viður-
kenning af hálfu Alþingis til
liarida Jóni Dúasyni fyrir það
þrekvirki og óeigingjarna
starf, sem hann liefir hér af
liendi innt.
Bénedikt Sveinsson
cg Ragnar Lundborg.
Hvað snertir sögulegan rétt
íslands til Grænlands rná enn
fremur bénda á skarj)lega og
rökí'asta ræðu um þettn éfni,
sem Benedikt Sveinsson fyrr-
verandi forseti béll á Al])ingi
1925. Endaði Benedikt þessa
gagnmerku ræðu sína með
þessum orðum:
„Tel eg þjóðinni það hollt
og gagnvœnlegt að liafa
stór og göfug mál fyrir
stafni, þau er tengt geti
saman krafta hennar og
eflt sjálfstæðismeðvit-
urid hennar. Nóg er til
sem tvístrar og sundur-
dreifir.“
Þjóðréttarfræðingurinn
Ragnar Lundborg, sem er að
góðu kunnur Ixér á landi fvr-
ir það lið, sem hann veitti
Islendingum með ritum sín-
um þegar sjálfstæðisbai’átta
Islendinga stóð senx liæst,
lxefir skrifað merkan ritdóm
um þann hluta rita Jóns
Dúasoriar, senx fjallar um
sögulegan rétt íslendinga til
Grænlands í foi’riöld. Ritdóm-
ur Ixessi liefir birzt í íslenzkri
þýðingu. Eftir að þjóðréttar-
fræðingui'inn hcfir rakið rök
Jóiis Dúasonar og grann-.
skoðað þau niður í kjölinn,
Frh. á 7. síðu.
Köld boiB og heit-
ui velEÍúiiiatiir
sendur út um allan bæ.
SlLD & FISKUR.
Eggert Claessen
Gúst. A. Sveinsson
hæsta i ': t tarlögriienn
Oddfellow húsið. Sími 1171
Allskonar lögfræðistörf.