Vísir - 11.10.1950, Qupperneq 4

/
« > I t\
Miðvikudaginn 11. október 1950
Ð * fi bl A »
Ritstjórar: Kristjái> Guðlaugsson, Hersteinjn p&Uu»mi
Skrifstofa Austurstræti ?
Dtgefandi: BLAÐAUTGAFAN VISIB HZ*.
Atgreiðsia: Hverfisgötu 12. Símar 1660 (finus línnrj.
Lausasala 60 aurar.
Félagsprentsmiðjan EJt
íslenzk fræðirit á vegum
fflaðbúðar.
Fjórar bækur sem vekja munu athygli
Loks hafa þeii fengið línuna.
TTtinkennilega liljótt hefur verið um friðarhreifinguna liér
*=3 á landi að undariförnu, enda munu undirtektir að undir-
skriftabeiðnuín hafa verið frekaír daufar er til þeirra var
efnt í upphafi. Eftir heimkomu Einars Olgeirssónar og
annarra foringja hins Sameinaða sosialistaflokks, virðist
svo, sem blásið hafi veríð iiýju lífi í nasir þeim, sem
dauðanum voru ofurseldir og höfðu gefist upp við þegn-
skylduvinnuna í þágu friðardúfunnar. Svo virðist enn-
fremur sem þessir menn hafi talið, að áróður Þjóðviljans
væri málefninu ekki allskostar heppilegur, en gerði frekar
að spilla fyrir þvi en bæta. Hefur því nýtt málgagn, er
nefnist „Fiiðarhreyfingin“, hafið göngu sína með Stokk-
hólmsávarpinu gleiðletruðu og hugleiðingu eftir H. K.
Laxness í venjulegu yfirlætisleysi.
Svo senr lcunnugt er beinist Stokkholmsávarpið ein-
vörðungu gegn notkun atomvopna í styrjöld, og er hver
sú stjórn fordæmd, sem í fyrstu hlutast til um að þeim
verði beitt. Ekki er hinsvegar einu orði vikað að öðrum
drápstækjum, sem eru seinvirkari við að murka úr mönn-
um lífið, og ei heldur að afleiðingum styrjalda, sem lýsa
sér í hungurdauða og drepsóttum. Verður af því að álykta,
að þeir menn, sem nú hafa gei'st til að rita undir Stokk-
holmsávarpið, telji slíkar styrjaldir menningu og mannúð
samboðnar, og allt sé í lagi ef borgarar, mæður og mun-
aðarleysingjar deyi fyiir einhverju öðru vopni, en atom-
sprengjunni eða farist úr sulti og drepsóttum.
Undir Stokkhólmsávarpið ritar álitlegur hópur manná,
sem flestir eru kommúnistar eða meðreiðarmenn þeirra, en
þó finnst þar eitt eða tvö nöfn, sem virðist vera ósjálfráð
skrift utanveltu besefa. Mun ætlun kommúnistanna vera sú,
að nota þessar undirskriftir sem agn fyrir „almúgann“, en
allt kapp verður lagt á að auka höfðátöluna næstu daga
þannig að Island standi ekki öðrum að baki, er friðar-
þingið næsta verður haldið. Öþarft er talið að láta þá
skýringu fylgja með, að blöð Ráðstjórnanikjanna hafa
íýst yfir því, að hver sá maður öðlist syndafyrirgefningu,
sem undirriti ávarpið og muni nafn hans geymast sem
eins trúverðugs kommúnista, ér ganga muni erinda Ráð-
stjórnarríkjanna, þegar lienta þykir og skipun verður unj
það géfin. Frændur okkar á Norðuiiöndum höfðu ýmsir
lálið hlekkjast til að undirrita sambærilegt ávarp á þeirra
tungum, en er hin rússnesku blöð stimpluðu þá alla, sem
trúverðuga og sáluhólpna kommúnista féll þeim allur
ketill í eld, og fjöldi manns óskaði eftir að nöfn þeirra
yrðu afmáð af listunum og gerðu grein fyrir slíkri afstöðu
sinni opinbeiiega.
Við því er sizt að amast að menn vinni fyrir friðinn í
heiminum, ef það er af heilindum gert. Sterk friðarhreifing
hefur ávallt verið við lýði síðustu aldirnar, en henni hefur
ekki orðið verulega ágengt en unnið þó ósleitilega í þágu
málefnisins. Nú skyldu ýmsir ætlast að slíkri friðárhreif-
ingu hefði bætzt mikill og óvænlur liðsauki, en svo er
ekki. Hin eina og sanna friðarhreifing fordæmir styrjaldir
og ofbeldisverk, með hváða vopnum, sem notuð eru, —
en.hér er kjarnorkunni einni mótmælt í styrjöld, þólt vitað
sé að notkun hénnar gæti bjargað fleiri mannsliíum en
hun tortímir. Til slikra vopna og annarra ber hinsvegar
ekki að grípa, eigi menningarþjóðir i hlut, en hér er gengið
of skammt enda benda öll sólarmerki til að viðleitnin bein-
ist frekar að áróðri fyrir ofbcldi, sem beitt er án kjarn-
orkuvopna, en þjónustu í þágu þess friðar, sem mann-
kynnið hefur dreymt um, allt frá þvi er það hófsl frá
frumstígi villimennskunnar. Það verður enginn „Fróða-
friður“, sem íslenzkir komniúnistar efna til í heiminum,
með undirskrift sinni á S íokkbólmsávarpið Félagar þeirra
í Kóreu sjá fyrir þvi, og Síalin hcfur sjálfur sagt, að kom-
múnistar eigi ekki að fordæma styrjaldir, með því að þær
cinar geti tryggt endánlcgan sigur stéfnunnar.
Bókaútgáfan „Hlaðbúð“
sendir í háust frá sér nokk-
urar góðar og merkar bækur,
sem vekja munu athygli bók-
hneigðra manna og kvenna.
Þessar bækur eru: Fof-
mannsævi í Eyjum, endur-
minningar Þorstcins í Lauf-
ási, Þjóðsagnakver Magnúsar
Bjarnasonar frá Hnappa-
völlum. Jón Arason, ævi
bans og störf og Ur fórum
Jóns Árnasonar. Áðuf í haust
íiefir Illaðbúð gefið út Helí-
as eftir Ágúst H. Bjarnason
og hefir þeirrar bókar áður
verið getið að nokkru hér í
blaðinu.
Þorsteinn Jónsson, Lauf-
ási: FORMANNSÆVX I
EYJUM.
Finn af liinum merkustu
og þekktustu formönnum í
Vestmannaeyjum er Þor-
steinn Jónsson i Laufási.
Hann hefir stundað þaðan
sjó frá bai-næsku, og var
brautryðjandi í vélbátaút-
gerð Eyjanna og framtaks-
maður í útvegi þar, afburða-
fÖrniaður, gerði sjómanns-'
störfin að list.
Hann hefir nú skrifað
endurminningar sínar, ein- j
staka þætti af minnisstæðúm j
atburðum og úr athafnasögu
siiini, og atvinnusögu Eýj-
jániia.
Bókin er mjög vel skrif-
uð, enda einkennd af alveg
óvenjulega sterkri athyglis-
gáfu höfundar. Kemur hún
út í kringum sjötugsafmæli
Þorsteins, sem er 14. þ.m. I
henni eru margar myndir úr
a tvinnulífi Eyjarskeggj a.
Þessari bók fylgir merkur
gripur. Það er stór uppdrátt-
ur af Vestriiánnaéýjum og
hinum gömlu fiskimiðum
Eyjaskeggja. Eru þau nú í
fyrsta skipti sett á uppdrátt,
eftir fyrirsögn Þorsteins. Auk
þess eru á uppdrættinum ör-
nefni Eyjanna. Er það harla
fjölskrúðugt safn og
skemiritileg saga fyrir þá, er
að sliku hyggja.
JÓN ARASON. — Höf.
Guðbr. Jónsson. — Gefið
út í tilefni af ártíð Jóns
og' sona hans. Iíemur út
7. nóv. —Hefðarútgáfa,
svo sem særnir tilefninu.
Guðbrandur lýsir hér ald-
arbrag siðskiptaaldarinnár
hérlendis og erlendis, mariín-
gerð viðreisnartímans.
Með einkenni samtímans i
haksýn dregur hann upp
mynd af Jóni biskupi Ara-
syni, sem að ýmsu leyti mun
koma lesendum á óvart.
Guðbrandur er, sem kúnn-
ugt er, alh’a manna fróðast-
ur um menningarsögu mið-
aldanna og kirkjusögu ka-
þólska tírnans. Þetta er stórt
rit og merkilegt og fylgja
því myndir, sem til hefir
náðst.
ÞJÖÐSAGNAHVER
Magnúsar Bjarnasonar
frá Hnappavöllum.
Magnús var fæddur á
í öræfum og örkumlamaður
frá barnæsku. Er liann var
rúmlegá tvítugur komu
Þjóðsögur Jóns Árnasonar út.
Hann tok sig þá til og slaTf-
áði upp þjóðsögur þær, er
hann þekkti og hélt því fram
um skeið. Hann fór síðar til
Ameríku og lifði þar langa
æfi, stundaði bóksölu og
komst þar vel af, þrátt fyr-
ir örkuml sín, enda hefir
hann verið búinn eindæma.
þreki og þrautseigju.
i Magnús safnaði íslenzkum
hókuin, er við andlát hans í
fjarlægri heimsálfu var hent
út á haug. Ragnar H. Ragnar
söngkennari á ísafirði, er þá
var vestanhafs frétti af
þessu, gerði sér ferð til
lieimkynna Magnúsar og
{hjargáði þjóðsagnahandrit-
iriu.
I Þjóðsögur þessar eru flest-
ar óþekktar og um sumt ný-
stárlegar. Þær eru skrifaðar
áður en hins nýrri skilnings
á þjóðsagnaefni fór að gæta,
skrásettar í ekta þjóðsagná-
stíl.
Jóhann Gunnar Ölafsson
hæjarfógeti á Isafirði hefir
séð um útgáfuna og skrifar
formála um höfundinn og hin
merkilegu örlög hans.
UR FÓRUM JÓNS
ÁRNASONAR.
Einn kunnasti Reykvíking-
ur síðustu aldar var Jón
Árnason, bókavörður. Kunn-
astur er hann og verður alltaf
fyrir þjóðsagnasöfnun sína.
En meðal samtíðarmanna
sinna var hann og heimili
hans engu síður þekkt, scm
sérstakt menningarsetur og i
kringum hann söfnuðust
menntamenn samtímans úr
öllum stéttum þjóðfélagsins.
Nú hefir Finnur Sigmunds-
son, Landshókavörður, safn-
að saman margvíslegum
gognum úe l'óriim Jóns, hréf-
Framh. a 6. síðu.
♦ BERGMAL ♦
marcar tómar flöskur í vínbúS-
. «-> ,
ir vorar, eins og. þear ætla sei
aö kaupa, o» aíliGndi tóniú
Það er annars undarlegt,
að allt eða flegt virðist á
eina bók lært, þar sem opin-
berar og hálfopinberar stofn-
anir ráða hlutunum. Hér j gjalds- Afgreiddar veröa þó
hefir áður verið. minnzt 21 ’
flöskurnar, án sérstaks endur-
þá‘'ósvihnu,: að reykvískar
húsmæður verða. að koma
með bréfsnuddur með sér ut-,
an um skyr og brauð íj
mjólkurbúðir Samsölunnar,
eða bera þennan varning í
höndunum ella. Nú er aug-
lýst í dagblöðum þessa bæj-
ar að þeir, sem hafa í hyggju
að fá sér í staupinu, verði að
koma með flöskur undir hin-!
ar dýru veigar, eða verða af
miðinum ella.
*
Látum nú vera, aö flösku-
skortur, af ýmsum ástæöum,
valdi því, aö menn veröi aö
skila ilátum um leiö og' þeir
sækja vinföngin. Annaö eins
hefir komiö fyrir í öörum lönd-
uni og enginri hneykslast á- Viö
skulum reyna aö líta meö sann-
girni á þetta mál sem önnur. En
eitt atriöi í auglýsingu Afengis-
verzlunar rikisins er þó þess
viröi, aö því sé nokkur gauimir
gefinn- Þar stendur á þessa leiö :
aö setja viöskiptamönn-
um vorum þá kösti, aö þeir,
hver um -sig, komi með jafn-
póstsendingar til fjarlægra1
staöa, án þess aö slíkum pönt-'
unum fylgi tómár flöskur."
*
Til þessa hefir Áfengis-'
verzlunin auglýst eftir og
keypt tómar flöskur fyrir
75 aura (eða eitthvað þess
háttar). Nú finnst ráða-
mönnum þessarar stofnunar
sæmandi, að láta menn koma
með ílátin og gefa þau þessu
fyrirtæki, sem til skamms
tíma hefir ekki verið þekkt
fyrir óhóflega álagningu eins
og alkunna er. Hvað á þetta
að þýða? Er enn verið að
gera gys að almenningi í
þessu landi í trausti þess, að
við eigum met í langlundar-
geði, þegar opinberar stofn-
anir eigi í hlut?
Eg er alveg handviss um, aÖ
ef einhver kaupmaöur reyndi
svona „kúnstir", yröi honum
ekki stætt á slíku stundinni
lengur, eins og sjálfsagt er.
Áfengisverzlun ríkisins getur
hms vegar tekiö af manní þessa
75 aura eöa hvaö þeir vórú
margir, ofan á allt saman. Er
antiars ekki nóg aö greiöa 85
krónur fyrir íuröulegasta
brennivín heimsins? Þaö mætti
auövitaö ségja, aö ■ 75- aurar. eöa
svo, skipti ekki máli, en það er
ekki þaö, sem er svo íáránlegt
við þetta. Þaö er „prins:piö“ í
þessu, sem er svo fyrir neöan
allar hellur. Þetta er enn einn
aukaskatturinn, sem a viö-
skiptavini Ríkisins er lagönr.
❖
íslendingar eru geysilega
menntuð þjóð, að því er all-
ir virðast sammála um, lífs-
viðurværi og aðbúnaður al-
mennings sjálfsagt betri en
víðast hvar annars staðar-
En við þurfum líka að greiða
dýru verði. að vera borgarar
hins íslenzka lýðveldis- —
„K ifurinn“ af tekjunum
rennur greiðlega til bæjar-
sjóðs og ríkið tekur sitt í
skatta. Meira að seg.ja
er enn til, fyrir suma, dular-
fullur liður, sem nefnist
„stríðsgróðaskattur“, meira
enn fimm ár eftir striðslok.
Um þetta verður víst ekki
sakast. En um hið síðasta
tiltæki hins opinbera, hinn
hlálega nefskatt á viðskipta-
menn vínbúðanna, er vissu-
lega hægt að sakast. ThS-