Vísir - 18.11.1954, Page 5

Fimmtudaginn 18. nóvember 1954.
Tfsm
r >»
Olafur Hvanndal,
prentmyndagerðarmeistari.
Bókmenntamenn og blaða-
menn höfðu svo mikið saman
við Ólaf J. Hvanndal að sælda
síðastliðinn mannsaldur að
efalaust verða þeir margir,
sem nú minnast hans gengins.
Enginn 'mun hafa haft önnur
kynni en góð af þeim manni.
Það væri sjálfsagt að bera í
bakkafullan lækinn að eg
bætti nokkru við. En eg þekkti
manninn frá því er eg var í
bernsku eða líklega hátt á sjötta
tug ára og kynnin voru þannig
að mér þykir leitt að þegja með
öllu. En eg skal ekki rita langt
mál.
Foreldrar Ólafs voru Jón
Ólafsson og Sesselja Þórðar-
dóttir (systir Bjarna á Reyk-
hólum). Sesselju þekkti eg
aldrei, enda vai-ð hún ekki
langlíf, en öllum lá vel orð til
þeirrar konu, og maður hennar
var hið mesta góðmenni. Þau
bjuggu við lítil efni, en voru
hverjum manni vel. Börn
Þeirra voru sérstaklega velí
látin, og þegar Gísli sonur,
■ þeirra féll frá í broddi lífsins, I
. nýlega búinn að stofna sitt eig-1
ið heimili, tregaði hann hver,
maður, sem til háns þekkti.
Hann var fágætt mannseini,1
frábær um maimkosti og práð-
mensku og um allt var honum
vel farið. Við fráfall hans beið
sveitin mikið manntjón.
Ólafur var hinn mesti hag-
leiksmaður, eins og hann átti
ættir til. Hann var orðinn full-
tíða er hann tók það fyrir að
læra trésmiði hér í Reykjavík,
og þótti hann brátt snillingur í
þeirri grein. Síðan fór hann til
Danmerkur til þess að læra þar
skildasmíð (eg vona að það
hneyksli ekki að eg leyfi mér
að nota þetta miklu fegurra og
réttara oi'ð Steingríms Thor-
steinsson, en ekki hið ólöglegaj
orð skilti, sem hlutskarpara
varð). Upp úr því fór hann svo
til Þýzkalands og lærði þar að
gera myndamót. En hann var
snauður maður og barátta
hans fyrir því, að koma hér upp
mótasmiðju, var bæði löng og
erfið. f þeirri baráttu hygg eg
■ að enginn hafi stutt hann bet-
ur en Þorsteinn Gíslason, sem
ávallt var reiðubúinn að styðja
unga menn er honum virtist,
sem einhvers góðs væri af að
vænta. Loks sigraði þrautseigja,
Ólafs og á öndverðu ári 1920 (
hóf hann hér mótagerð, sem
upp frá því varð atvinna hans.
En hugur hans var ekki allur
við atvinnuna. Hann var einn
af okkar alltof fáu vökumönn-
um, sííellt með opin augu fyrir
því, sem þjóðinni mætti til
heilla verða, og mannúðarmál,
t. d. dýravernd, lágu honum
mjög á hjartá, encíá 'Var íiánn
að eðlisíari fág^tuf 'fÖðIingiir.
Hann skrifaði s allmikið í blöð
til þess að leitast við að fá
hugðaxmálum sínum fram-
gengt, og þurfti aldrei að efa,
að það mál, sem Ólafur Hvann-
dal studdi, var gott mál. En
, enginn skyldi sá reikna með
mikiUi sigursæld, sem slíkt
hlutverk tekst á hendur. Hug-
sjónimar fæðast aldrei til
skjótimnins sigurs.
v, Þess var engin von að rnað-
\ < u§ méð;hjartálági Óláfs safnáði1
'ií au8K, enda' þs'kir, mér sennilég-
ast að hann hafi verið næsta
nálægt því, að mega heita
snauður er hann féll frá. En
hann lætur eftir sig auð góðra
endurminninga í hjörtum
þeirra, sem kyntust honum.
Síðast tók eg í hönd Ólafi við
útför Einars myndhöggvara
Jónssonar. Hann var þá sárlas-
inn og mun hafa farið í kirkjuna
meira af vilja en mætti. Heils-
an var um langt skeið búin að
vera harla vejl, og þegar hami
svo fékk lungnabólguna, var
þess varla að vænta að end-
irinn yrði annar, en raun vai’ð
á. En hann hafði lokið dags-
verki sínu, sem ekki var lítið,
og þá var gótt að mega kveðja
samferðamennina, sem allir
báru til hans hlýjan hug.
, Sn. J.
Ólafur Hvanndal er hniginn
í valinn. Og í íáum orðum sagt,
menningarvinum þessarar
þjóðar flestum harmdauði.
Fráfall Ólafs kom flestum á
óvart, þótt hann væri rúmlega
hálfáttræður að aldri. Undan-
farið gekk hann hress að starfi
sem endranær, en fær svo
skyndilega heiftuga lungna-
bólgu, og andaðist eftir tæpa
sólarhrings legu í Landakots-
spítala að morgni 11. þ. m.
í stuttri blaðagrein er ekki
unnt, að geta nema lauslega
atriða um þennan merka
mann.
Ólafur var fæddur á Þara-
völlum á Akranesi 14. marz
187.9. Foreldrar hans voru
Jón Ólafsson bóndi þar og
kona hans Sesselja Þórðar-
dóttir, alsystir. hins kunna
manns Bjarna á Reykhólum.
Óíafur kaus snetama að
hleypa heimdraganum. Réðist
hann fyrst í trésmíðanám hjá
Samúel' Jónssyhi trésmíða-
méistara í Reykjavík og lauk
því námi 1903. Stundaði hann
húsasmíði um skeið, en fór
síðan til Danmeikúi ög lærði
þar „skilta“-smíÓí.11 jdjm' ‘' að
með prýði. Og sem vitni þess,
er það, sem mörgum íslend-
ingum mun ókunnugt um og
þykir e. t. v. ótrúlegt, að um
það bil, er Ólafur hafði lokið
námi sínu, leitaði þýzkt fyrir-
tæki til þess manns, er Ólafur
liafði lært hjá, um það að senda
sér mann til þess að aðstoða
sig í því efni að kenna þar
prentmyndagerð. Gerðist þá
það, að Ólafur varð fyrir val-
inu. Fór hann svo til Leipzig,
og vann þar að prentmynda-
gerð ög kennslu í hartnær tvö
ár.
Að því loknu kom hann
heim og stofnaði nokkrum ár-
um síðar „Prentmyndagerðina
Ólafur J. Hvanndal“ í Reykja-
vík 1919. Ástæður voru þá
erfiðar hér til slíkrar iðju.
Hann fékk fyrst inni í prent-
smiðjunni Gutenberg uppi á
háa lofti. f Jjósleysinu þurfti
hann oft að vinna við kerta-
ljós og vatnið var títt af
sltornum skammti við slíka
starfsemi. En þetta klambrað-
ist allt af fyrir þrautseigju og
dugnað þessa frábæra elju-
manns.
Ólafur var, eins og fyrr segir,
fyrsti íslendingur, er nam og
stundaði prentmyndagerð og
farautryðjandi hennar hér á
landi og lærifaðdr flestra prent-
myndameistara landsins. Hann
starfaði sem prentmyndameist-
ari til dauðadags í full 35 ár,
alltaf í Reykjavík, að undan-
skildum tveimur árum á Akur-
eyri. Lengst af sá hann öllum
blöðum og ritum, er hér voru
gefin út og annarsstaðar á
landinu fyrir öllum prent-
myndamótum. Og vann allt af
þeirri vandvirkni, sem honum
var íagin — máttj kalla á nótt
sem degi.
. Blaðamenn og þrentsmiðjur
kunnu líka vel að meta hið
ótrauða og eljuríka starf hans.
Kom það ekki sízt í Ijós, er
hann varð sextugur og þeir
héldu honum samsæti. Þá var
hann sæmdur silfurbikar frá
þessum aðiljum. Og eg get ekki *
stillt mig um, að skrá hér sið- 1
ustu ljóðlínurnar í erindi, sem
skotið var inn í samkvæmið: |
— „Þjóðin þarfan biður
þann hal, Hvanndal,
meistara mynda lifa,
mannval, Hvanndal!“ —
Þarnar er máske mikið mælt
í fáum oi’ðum, en þó allt rétt
og engu ofaukið. Það er megin-
atriðið.
Ólafur var á margan hátt
óvenjulegur maður. Hann lét,
svo sem það er kallað, ekkert
sér óviðkomandi, er til mann-
heillar horfði. Það var eins og
hann væri þar sívakaridi á
verðinum í margþættum mál-
um. Hér verður að sleppa að
minnast á flest af því. Þó er
ekki hægt annað en geta hirina
skeleggu greina, er hann ritaði
um gin- og klaufaveikiVarn-
irnar í Morgunbl. og fleiri blöð
1926 og 1927 og vöktu valda-
menn til varnar þeir vágesti,
landinu til heilla. Hann vildi
allstaðar láta gott af sér leiða.
Dýravinur var hann einlægur,
og þess er gott að minnast. að
það síðasta, er hann lét frá sér
fara á prenti, var um fuglalíf
á Tjörninni, hvatning til for-
ráðamanna bæjarins um að
hlynna að blessuðum fuglunum
þar í vetrarkuldunum með því
að híýja hluta Tjarnarinnar.
þarna var Ólafi rétt lýst.
Allir, sem Ólaf Hvanndal
þekktu bezt, vita hve mikill
mannvihur hann var og dreng-
skaparmaður, sífeílt reiðubúinn
að rétta hjálparhÖnd þeim, er
liðsinnis þurftu.
Eg veit, að eg mæli fyrir
munn allra góðra manna, er
Ólafi kynntust, er eg leýfí mér
að viðhafa hin gullvægu orð:
„Far þú í friði,
fl’iðui’ Guðs þig blessi —“
Sig. Arngrímsson.
munandi skapgerð og skoðanir,
og sýnir það bezt hver á-
gætismaður hann var sjálfur,
að allir báru hlýjan hug til
hans. — Ég man ekki eftir a
hafa heyrt illt tal um Jónas
Magnússon, hvorki fyrr né síð-
ar. — Jónas hafði yndi af söngr
og tónlist og var í lúðrasveit ogr
söngfélögum á yngri árum.
Einnig iðkaði hann nokkuð-'
fiðlu- og orgelspil. Hann var
hreinskilinn og frjálslyndur x
skoðunum og hafði oft gaman
af rökræðum, enda víðlesinn og~
orðheppinn. — Hann vai-
drengur góður! —
Nú kveð ég þig, kæri góði-
vinur, með innilegri þökk fyr-
ir allar samverustundirnar og
ógleymanlega tryggð, allt frá
okkar bernskuárum til síðustu.
stundar. — Drottinn blessi þig
og varðveiti á landi eilífðarinn-
ar.
G. G.
höfðu í R.eýKjavík, og:,h:laut í
þeirri iðn heiðursskjal ög silf-
urmedalíu á Iðnsýningunni í
Reykjavík 1911. En Ólafur lét
hér ekki staðar numið í iðn-
námi sinu. Hann fór enn til
Kaupmannahafnar, og nú í
þeim tilgangi að nema prent-
myndagerð, og var fýrsti ís-
lendingur, er þá. iðn hefur lært
og stundað, enda varð , húp,
Sein kunriugt er. hans aévisíaff.
Uauk:. hánn ‘því riánii -■ ri Haín
Jónas P. IViagnusson,
b ókba ii d siu ci s< a ri .
í dag: er kva’ddur hinztu
kyeðjú iónas Páll Magnússon
bókbindgi’i, er andaðist þ. 11.
nóv., 69 ára að aldri. Fæddm’
18. maí 1885. Hann var sonur
Magnúsár Stefánssonar og
Sigríðar’ Rósu Pálsdóttur, sem
lengi bjuggu á Tóttum í
Skuggahverfi. Bæði yoru þau
vel greind og vel metin. Þau
áttu 5 börri, og var Jórias
yngstur þeirra. í fýrriavor flutti
hann, sér til héilsubótaf, að
Sólvangi í Hafnarfirði, ásáriit
sirini góðu og dúgmiklu konu,
réðst þangað til starfa sam-
réðist þangað til starfa sam-
tímis. Þau eignuðust 7 börn og
eru 6 á lifi. ■■lí! :í :
Jónas hafði góðaf námsgáfúr í
og varð snemma læs. Tiu ára
gamáll fór haim í Barnaskóíá
Réykjavíkur og var þá settur í
4. bekk. Við fyrstu röðun varð
hann 2. í bekknum, síðan efst-
ur, og hélt því sæti öll skóla- |
árin, og fékk að lokum Passíu- ’
sálina Hallgríms Pétúrssonar.
að verðlaunum. Á þá voru
skrifuð lofsámlég ummæli með
hendi Mortens Hanseris skóla-
stjórá-. : 3 /;■/.: i .' ;/>* ( j/
fÁríð'1901:' byrjaði íónas
•bókbandsnáiri: hjá Birní Jóns- |
til útvarpsins.
Vísir hefur borízt eftírfar-
andi fyrirspurn, sem blaðið er-
beðið að koma á framfæri við^
rétta aðila:
„Til útvarpsstjóra og út-
varpsráðs:
Er það með yðar vilja,
herrar mínir, að efnt er til.
einskonar málfundar kommún-
ista og abstraktsmanna í út-
varpssal, eins og gert var í
listaþættinum 16. þ.m., þar sem.
kommúnistar voru í meirihluta,
til að ræða og ákvarða, hvernig"
byggingarframkvæmdum skuli.
hagað á Skálholtsstað. Geta
þeir, sem sjá um ýmsa þætti.
útvarpsins kvatt þangað hvern.
sem er, án þess að spyrja út-
varpsstjóra eða ráð, til að koma
hverskyns skoðunum á fram-
færi. •
„Ámesingur“.
Vísir kemur hér með fyrir-
spurnum þessum á framfæri.
syni fitstjóra og ýárin þaf
nokkúr ái- eftir að hánri lauk
námi. Svo á ýmsum stöðum, en
lengst í Félagsbókhandinu, og
síðustu árin hjá h.f. Bókfell.
Hann fékk orð fyrir að vera
mjög vandvirkur og drjúgvirk-
ur. Þegar Jónas vai-ð sextug-
ur, segir hann meðal annárs í
viðtali í dagbl. Vísi: „Ég héf
átt því láni að fagna, að liitta
allstaðar fyrir ágætis fólk,
bæði konur og karla“. —Þetía
segir hann eftir -að hafa -unnið
í 44 ár með fólki með mis-
Múrhúiunarnet
Þaksaumur
Fappasaumur
Miðstöðvarefni
Pípur , f
' Fittings
Kranar
Hetgi Magnússon & Co
y , .■ -V, * . j
' Hafnarstræti-Á9.
Sími 3184.
Dyramottur
komnar aftur,
margar stærðir.
VMBáNDI
Tryggvagötu.