Vísir - 16.04.1956, Qupperneq 6

VÍSIR
Mánudaginn 16. apríl 1956
DAGBLAÐ
Ritstjóri: Hersteinn Pálsson
Auglýsingastjóri: Kristján Jónsson.
Skrifstofur: Ingólfsstræti 3
Afgreiðsla: Ingólfsstræti 3. Sími 1660 (fimm línur)
Útgefandi: BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F
Lausasala 1 króna
Félagsprentsmiðjan h/f
Móðurmáls-
1L
-=*JD
páttvit'
Þjélln hlær.
Síðustu vikurnar hafa menn
veitt því eftirtekt, að van-
líðan hinna „sanntrúuðu"
kommúnista, hefur mjög
færst í aukana. Þeir eru eins
og maður, sem verður fyrir
mLklu andlegu áfalli en átt-
ar sig ekki strax til fulls
á, hvað gerst hefur. Þegar
j hann svo fer að átta sig, nær
; skjálfti og taugaveiklun tök-
um á honum og heilsu hans
hrakar.
Ástæðan fyrir þessari ranlíðan
kommúnista er auðsæ. Sterk
bein þarf til að þola það er
heil þjóð hlær aö mönnum.
I íslenzku kommúnistarnir
hafa ekki svo sterk bein, að
j þeir þoli það án þess að
glúpna. En þeir geta hugg-
að sig við það, að þeir eiga
marga þjáningabræður.
, Allur heimurinn hlær nú á
þeirra kostnað og kommún-
istanna, sem í öllum löndum
lágu á knjánum og tilbáðu
Spurt er um það ,í bréfi,
hvort rétt mál .sé að segja:
„Hann stal úr sjálfs síns hendi“.
Svar: í nútímamáli er talið
réttara í orðasambandi eins og
þessu að nota ekki eignarfall
eignarfornafns, síns_ heldur
eign'arfall afturbeygða for-
nafnsins, sín, og j’rði má máls-
greinin þannig: Hann stal úr
sjálfs sín hendi. Upphaflega
hefur þetta orðasamband orðið
til þannig, að orðinu sjálfur er
bætt við eignarfornafn, líklega
til frekari áherzlu: Sá er lét
kirkju gera af sínu fé sjálfs.
goðið . í Kreml. Og nú er
þessum vesalíngum skipað
að afneita dýrlingnum, sem
áour var hafinn yfir allt
mannkyn, en er nú talinn -^n ÞeSar í fornmáli fer að gæta
geðveikur fjöldamorðingi, allmikillar óreglu í slikum
að sögn þeirra sjálfra. 1 setningum, eignarfornafnið
Aldrei hefur nokkur mannteg- hættir að laga sig eftir nafn-
und forheimskazt jafn hrotta orðinu, sem það stendur með
lega eins og íslenzku komm- ■ úé í umræddri setningu),
únistarnir með tilbeiðslu
sinni og lofgjörð um Stalin.
Allur lofsöngur þeirra um
dýrð hans, allar lýsingar
þeirra á guðdómlegu eðli
hans, er byggt á mestu lýgi
Áfengil
Þetta blað hefur vakið athygli
á því, að áfengislöggjöfin er
brotin daglega í veigamikl-
, um atriðum. Það er bannað
i að hafa áfengi um liönd á
veitingastöðum sem ekki
, hafa vínveitingaleyfi. I
fjölda veitingahúsa hér í
bænum hefur drykkjulýður
, bæjarins aðsetur og hefur
j vín um hönd, svo að segja
, daglega, öðru fólki til óþæg-
j inda og skapraunar, án þess
I reistar séu skorður gegn
[ slíku lögleysi af yfirvöldun-
j um. Eigendur veitingahús-
anna eru í vandræðum með
| að verja veitingastofur sínar
I fyrir drykkjulýðnum, sem
I kemur óorði á staðina og
, fælir frá þeim viðskiptavini,
j sem ekki vilja vera nálægt
hinum ruddalegu áfengis-
j dýrkendum. Þessir menn
eiga heimting á því, að þeim
sé veitt vernd.
Það sýnist vera óhjákvæmilegt
að lögreglan taki þetta mál
1 heldur fer það að laga sig eftir
þessu viðbótarorði, sjálfur, og
fer aftur fyrir það í setnihg-
unni, sem verður þá þannig: Sá
er lét kirkju gera af fé sjálfs
síns, þeir unnu þetta með hönd-
mannkynssögunnar. Þeir unl siaiira sinna (í stað sínum
skriðu í duftinu í þrjá ára-j höndum sjálfra). Þarna er um
tugi og sjálfslæging þeirra að ræða f°rna málvillu. Hún
var enguí takmörk sett. | fæiist Þegar að fornu inn í eign-
Þjóðin hlær og spyr: Eru þetta Persónufornafnanna, t. d.
mennirnir sem ætla að kenna vel eij nu’ tierm snúist spott
okkur að lifa í landinu? i °g SVJVnðing tjl sjálfs þíns (en
ætti að vera sjálfs þín, þín
sjálfs); og er nú algeng bæði í
tali og riti, og auk þess er orðið
j sjálfur oft látið vera í eintölu,
I þó að orðið, sem það vísar til,
sé í fleirt., þeir stálu úr vösum
sjálfs sín (í stað vösum. sjálfra
sín). Reglan er sú, að nota á
fastari tökurn en nú er gert eignarfall af sjálfur í sömu
og fylgi því betur eftir að tölu og orðið, sem þaö vísar til,
Ætla þessir vesalingar að
verða okkar pólitísku siða-
meistararí
og með 'því í 1. og 2. persónu
eignarfall persónufornafns
(mín, þín, okkar, ykkar) og í
3. persónu eignarf. afturbeygða
fornafnsins (sín), en ekki eign-
arfornafn (síns).
Fyrir nokkrum dögum var fyr-
irspurn hér í blaðinu til toll-
I stjóraskrifstofunnar. Aður
en fyrirspurnin var birt,
sannprófaði blaðið, að all-
mikil óánægja er ríkjandi í
bænum meðal innflytjenda
vegna seinvirkrar afgreiðslu
á tollskjölum yfir aðfluttar
vörur_ Samtök kaupmanna
munu hafa’ kvartað undan
þessu en ekkert þokast.
drykkjulýðnum haldist ekki
uppi að brjóta lögin eins og
nú er gert. Einn veitinga-
niaður hefur skýrt blaðinu
frá, að lögreglan láti oftast
nægja að vísa drykkjurút-
unum út úr veitingastofun- j
um.en eftir stutta stund séu j0061™: Eg koni til sjálfs
þeir venjuiega komnir þang- min attur! V1ð komum til sjalfra
að aftur. Er því ljóst, að °^ar’ jDÚ tluil Þezt augum
beita verður öðrum aðferð- sjálfs þín’ Þið trúið bezt auSum
um i sjálfra ykkar, hann gætir sjálfs
Þegar áfengislöggjöfin var til' sín’ þeir gæta sjáIfra sín’ hún
rneðferðar i þinginu, var sett vann það með honúum sjálfrar
, sm
inn akvæði um það, að vín-
veitingáleyfi skyldi fylgja Sögnin að upplifa eitthvað er
það skilyrði að leyfishafi mjög notuð nú, en hún er t.ek-
seldi einnig óáfenga drykki in beint úr dönskunni, opleve
við hóflegu verði. Þetta var noget. Hún fer illa í íslenzku,
gert til þess að þeir sem ekki og samkvæmt ísl. málvenju
neyta áfengis, væri :ekki virðist hún hljóta að merkja
fældir burt með óhóflegu endurlifa, lifa eitthvað upp
verðlagi. Þetta hefur verið aftur. Fólk upplifir hið líkleg-
þverbrotið síðan áfengisleyf- : asta og ólíklegasta, upplifir j
ín voru veitt skemmtanir, upplifir daga, upp- j
lifir jafnvel störf. Ætti að forð-
ast að taka þannig til orða, enda!
er auðvelt að komast hjá því. í j
staðinn fyrir: Þetta.er sá mesti|
Er íullyrt að þessar umkvart- riSninSardagui, sem ég hefj
anir séu. á rökum byg'gðar uPPiitaé, setti að segja: þetta
ig er því undarlegt að engar ‘ er sá mesti rigningardagur, sem,
ráðstafanir skuli gerðar af
hinu opínbera til að kippa
þessu í Iag. Ef tollstjöra-
nafni. Fer þetta orð vel ,í mál-
inu_ er myndað á sarna hátt og
orðið blóðsuga, af 3. kennimynd
sagnarinnar að sjúga, við sug-
um. Eru mörg dæmi þess, að
nafnorð séu mynduð þannig af
3. kennimynd sagna, t. d. orðið
nám, sem myndað er af 3.
kennimynd sagnarinnar að
nema^ við námum. En svo und-
arlega bregður við, að þegar
ryksuga er notuð, þá nefna
fjölmargir þann verknað
danskri sögn, að ryksuga (á
dönsku stövsuge). Er þetta ó-
þarft og rangt. Dytti nokkrum
í hug ' að segja, að blóðsugan
sugaði blóð? Alls ekki. Blóð-
sugan sýgur blóð, ryksugan
sýgur ryk^ en sugar það ekki.
Þarna á að nota sögnina að
ryksjúga: Hún ryksýgur tepp-
ið, Þórey ryksaug í stofunni,
hún hefur ryksogið alla íbúðina,
Einnig mætti nota sögnina að
soga hér, ryksoga, soga ryk, en
það virðist eigi algengt. Fólk
gæti valið hér á milli sagnanna
að soga og sjúga, en suga er
engin íslenzka.
Leiðinlegar prentvillur hafa
slæðzt inn í móðurmálsþáttinn
9. þ. m. í síðari dálki, 8.—9.
línu að ofan stendur: Skip eru
vöruð við að sigla ekki of ná-
lægt bryggjunni. Vill svo ó-
lieppilega til, að þarna kernur
inn málvilla^ sem einmitt er
verið að vara við í þættinum.
Neitunarorðinu er algerlega of-
aukið. Málsgreinin á að vera
þannig: Skip eru vöruð við að
sigla of nálægt bryggjumii.
Þá ste-ndur í síðari dálki, 6.
línu að neðan: Við vitum þá
.... á að vera: Við hittum þá.
í 5. línu að neðan stendur:
Rangt: ef þeir eru fríslcir, •—
á að vera: Rangt: ef þeir séu
frískir.
KörfukRattíeiksliðiÍ
kom í gær.
Körfuknaítleikslið fró Banda
ríkjunum kom hingað í gær-
morgun með flugvél Loftleiða.
íþróttasveit þessi er á leið
til ýmissa Evrópulanda til að
keppa þar í íþrótt sinni, og er
aðeins staðið við hér í fáeina
daga. í gærkveldi efndi flokk-
urinn til sýningar í íþróttahús-
inu að Hálogalandi, og var þar
mikill fjöldi áhorfenda. Undr-
uðust menn leikni Bandaríkja-
mannanna, en auk þess eru
þeir hæstu menn, sem hér hafa
sést keppa, því að þeir munu
allir vera talsvert yfir sex fet.
skrifstofuna skortir mann-
afla til að afgreiða tollskjöl
ó hæfilegum tíma, þá verð-
ur fjármálaráðuneytið að sjá
úmsað úr þvjjsé bætt.
ég hef lifað. Störf vinnur fólk,
en upplifír þau ekki. Finna ís-
i lendingar bezt sjálfir, ef þeir
! hirða um, hvaða sögn er bezt
að nota í hvert einstakt skipti í
j staðinn fyrir upplifa.
Nafnorðið ryksuga er nýyrði
! í íslenzku, jafngamalt rafmagns
tæki því, sem nefnt er þessn
Tveir lögreglumenn af Kýp-
urstofni voru myrtir í gær.
Annar var að koma út úr
fæðingarstofnun, er hann fékk
skot í bakið. Hann hafði verið
að heimsækja þar konu sína,
sem hafði alið honum son fyrir
2—3 dögum. — Hinn var skot-
inn til bana í kvikmyndahúsi.
Alls hafa 11 lögreglumenn af
Kýpurstofni verið vegnir á
rúmu ári.
íslenzkir skákmenn liafa enn
einu sinni staðið sig með mikl-
um sóma, en á skákmótinu i
Uppsölum hlaut liðið efsta sæf-
ið í B-riðli eða öðrum flokki.
Unnu skákmenn okkar með yfir-
burðum, enda hefði verið miklu
réttlátara að þeir hefðu komist
i betri flokkinn, því þar áttu
þeir heima. En við slíka tilhög-
un, eins og þar vár liöfðu, getur
oft farið svo að sterkt lið fallii
niður í lakari flokk, ef þau eiga
við úrvalslið að etja í nndanrás-
uin. Líklegast er að íslenzka
sveitin hefði orðið ofaricga, þótt
hún liefði keppt i betri flokkn-
um, en hins vegar mega skák-
inennirnir vel við una. Þeir
kepptu reyndar við lakari þjó'ð-
irnar, en hlutu líka ágætis út-
komu er greinilega sýndi yfir-
burði þeirra.
Alþjóðaskákmót hér.
Á næsta ári verður væntan-
lega háð hér á landi alþjóða-
skákmót stúdenta og munu þá
iriargir frægir, ungir skákmenn
koma liingað. Mót þetta mun
sjálfsagt vekja mikla eftirtekf.
víða um heim og nauðsýnlegt
að til þess verði vel vandað.
Einnig má gera ráð fyrir ali-
margir skákunnendur frá öðr-
uin löndum noti tækifærið til
þess að koma hingað og dvelja
liér meðan skákmótið stendur yf-
ir. Það verður fróðlegt að sjá og
kynnast þeim ungu skákniönn-
uiri, sem sendir verða fyrir liönd
þjóða sinna til alþjóðamótsins að
að ári. Á fáurii sviðum hefur okk
ur íslendingum tekist að ná betri
árangri en á sviði skáklistarinn-
ar, en á þvi sviði éruni við og
iiöfum lengi verið lilutgengir á
livaða mót sem er.
Slysahorn.
í sambandi við slys, er varð á
gatnamótum Lþnguhiíðar og
Mikhibrautar hringdi kona til
Bergmáls á laugardag og ba5
það um að vekja eftirtekt á þvi,
að á þessu horni hefðu orðið
mörg slys, og nauðsynlegt væri
að liafa þar meira eftirlit, en
hefði verið. Þar, sagði konan,
sjást lögregiumenn ekki oft, eu
sannleikurinn er sá, að þarna
mætast fjölfarnar götur og ætti
lögreglumaður að standa þar
alltaf. vörð. Oft yrðu þar smá-
slys, sem kannske væru ekki til-
kynnt, en svo kæmu stórslysin og
væri nijög oft þörf á því að eftir-
litsmaður væri tiltækilegur. Marg
ir ökumenn aka þarna ógætilega,
og daglega sjá þeir, sem þarna
búa bíla aka með miklu meirl
liraða, en leyfilegt er.
Varna slysunum.
Það er áreiðanlegt, liélt korian
fram, að koma mætti í veg fyrir
ýmsar misferlur og fyrirbyggja
kannske sum slysin, ef þarua
væri varðstöð ÍQgreglumanns,
enda ekki óeðlilegt að þarna á
mótum bæjarins og úthverfis
væri lögreglumaður, sem hægt
væri alltaf að ganga að visum.
Það er í fjölmörguin öðrum til-
fellum, sem gott er að geta liaft
samband við iögreglumenn ti.í
þcss að skera úr ýmiskonar á-
greiningi, jafnvel þótt ekki sé-
til að (lreifa slysum á fólki, seni
þó eru alltof tíð á þessum gatna-
mótum. Og Bergmál getur vei
tekið undir það hjá konunni, að
séu lögreglumenn sjaldan á ferð
þarna mætti og ætti að atliuga,
bvort ekki mætti sjá af eirini
vakt einniitt í nánnmda við þc,ssi
gatnamót. Reynslan liefur að
minnsta kosta sýnt, að þarna
verða alvarleg slys oft og tíðum.
— kr.