Morgunblaðið - 30.06.1915, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Hvað er Danolit-málning?
Það er nýjasta, bezta en samt ódýrasta málningin til allrar útimáluingar
Jafugóð á stoin, tré og járn.
Danolit er búinn til af
Sadolin & Holmblad & Co’s Eftf., Kaupmannahöfn.
Aðalumboðsmenn: Nathan & Olsen.
Sjóorustan
hjá Gotlandi.
Engar nákvæmar fregnir eru komn-
ar af henni ennþá. í erlendum
blöðum frá 3. þ. mán. er að vísu
minst á hana, en þá hafa enn eigi
verið kunn úrslitin. Þó vita menn
svo mikið, að þýzka tundurduflaskip-
ið »Albatros« varð viðskila við hin
skipin og rekið á land á Gotlandi.
Komu tuttugu skot á skipib og var það
hræðilega leikið. Af 225 mönnum,
sem á þvi voru, biðu 27 bana, þar
á meðal Loewenberg yfirliðsforingi,
og fjölda margir særðust. Loftþrýst-
ingurinn af skothriðinni var svo mik-
ill, að nokkrir menn hrutu fyrir borð
og biðu þar bana.
Þetta gerðist í sænskri landhelgi
og eru Sviar þvi að vonum sár-
gramir Rússum og hafa mótmælt
kröftuglega framferði þeirra.
»Albatros« var 2200 smálestir að
stærð og skreið 21 milu á klukku-
stund. Stendur skipið nú á grunni
í Herrviken, 100 metra frá landi, alt
götótt eftir fallbyssukúlur og með
brotin siglutré. Skipshöfnin hefir
verið hnept i gæzluvarðhald.
Hestar i fýzkalandi.
Þjóðverjar hafa enn eigi gert
mönnum það að skyldu að selja
hernum hesta sina. En allra
ráða er neytt til þess að menn láti
hesta sína af frjálsum vilja af hendi
— og marga hesta þarf herinn að
fá. Verðið sem greitt er fyrir hest-
ana, mundi þykja hátt hér á landi,
en Danir segja að það sé lítið hærra
en hjá sér. Það er einkennilegt
að vagnhestar eru dýrari en reið-
hestar. Reiðhestur kostar 1800
mörk, en vagnhestur 1950—2100
mörk. Það er hermálaráðuneytið
sem hefir fastákveðið þetta verð.
Þess verða menn bó að gæta, að
það eru ekki íslenzkir hestar sem
seldir eru fyrir þetta verð, heldur
stórir jálkar — helmingi stærri en
hestar hér.
.............—
Skotfæragerð.
Fyr hefir verið að því vikið hverja
nauðsyn Bretar telja sér á því vera
að safna ölium kröftum til þess að
gera skotfæri. Það er eigi svo und-
arlegt um þjóð sem á í ófriði, en
hitt er furðulegra, þegar hlutlausar
þjóðir snúast að hinu sama. Hafa
nú t. d. Hollendingar afráðið að
draga saman skotvopnaverksmiðjur
sínar í þvi skyni að láta þær vinna
fyrir ríkið og á að haga fyrirkomu-
lagi með það á likan hátt og nú á
sér stað með Bretum og Frökkum.
g~-i D A ö B Ó I? I N. *=
Afmæli í dag:
Guðfinna Gísladóttir, húsfrú.
Gunnhíld Thorsteinsson, skrifari.
Bjarni Sigurðsson, trésm.
Friðrik Halldórsson, prentari.
Þorvaldur Guðmundsson, afgr.m.
Björn Jónsson, prestur, Miklabæ.
Guðbrandur Björnsson, prestur, Viðvík.
13. viká sumars hefst.
Sólarupprás kl. 2.42 f. h.
Sólarlag — 10.23 síðd.
Háflóð í dag kl. 6.43
og í nótt — 7.10
Veðrið í gær:
Vm. logn, hiti 8.1.
Rv. n. hvassvirði, hiti 9.1.
íf. a. kul, hiti 6.5.
Ak. n.n.v. kul, regn, hiti 2.5.
Gr. n.v. kul, hiti 1.0.
Sf. logn, hiti 6.3.
Þh. F. a. andvari, hiti 9.2.
Ingólfnr fer til Borgarness í dag
og kemur þaðan aftur.
Læknirinn á Kleppi er með beztu
búmönnum hór á landi. Nú hefir hann
t. d. alhirt túnið og er það vel gert,
í tólftu viku sumars.
Holger Wiehe prófessor er kom-
inn hingað til bæjarins. Hann er laun-
aður af ríkissjóði Dana til þess að
kenna dönsku hór við Háskóla íslands.
Hann kom með Pollux ásamt fjöl-
skyldu sinni.
Nýdáinn er Tómas Guðbrandsson
hreppstjóri í Auðsholti í Biskupstung-
um. Hann druknaði í Hvítá.
Farþegar á Pollux voru Smith
símafræðingur, Thomsen konsúll, frú
Jónasson, Nic. Bjarnason.
Búnaðarþinginu var slitið í gær.
Forseti endurkosinn sfra Guðmundur
Helgason.
Skantafélagið kvað fara skemtiför
upp í Djúpadal á Sunnudaginn kem-
ur; kvað þar verða dans og drykkja
(Kóla og Nathans-öl í stríðum Btraum-
um). Hópur af fólki hefir samið um
leigu á bifreiðum, aðrir eiga það að
eins ógert, og fjöldi hesta og hjóla er
þegar leigður. En það sem mest er
um vert er að stjórnin kvað hafa
»bestilt« gott veður.
Flögg voru dregin á stengur á steng-
ur í bænum í gær í tilefni af þjóð-
minningardegi Frakka.
Botnia varð að snúa við fyrir utan
Hrísey á leið til Akureyrar. Alt fult
af ís. Skipið hólt til Seyðisfjarðar og
lá ‘þar I gær við affermiugu á þeim
vörum, sem til Eyjafjarðar áttu að fara.
Það er búist við £ð Botnia muni halda
beint frá Seyðisfirði hingað.
Dagskrá á bæjarstjórnarfundi í
kvöld kl. 5:
1. Fundargjörð byggingarn. 10. júlí.
2. — fasteiguarn. 12. júlí.
3. — fátækran. 8. júlí.
4. — gasnefndar 13. júlí.
5. — hafnarnefndar 13. júli
6. Úrskurður á reikningi ellistyrktar-
sjóðs 1914.
7. Erindi Þorfinns Kristjánssonar um
kjallarafbúðir o. fl.
8. Umsókn Jóns Kristjánssonar um
leyfi til rafveitu til lækningastofu.
9. Erindi h.f. »Nýju Iðunnar« um
vatnsskatt.
10, Brunabótavirðingar.
Loftslag á (slandi
I fornðld.
I.
í tímariti landfræðisfélagsins danska
(Geogr. Tidskrifr), 1914, bls. 205—16,
er ritgerð um það efni (Islands Klima
i Oldtiden) eftir prófessor dr. Þor-
vald Thoroddsen. Ritgerðin er sam-
in af miklum lærdómi og lipurð —
svona nálægt sextugsafmæli hins
merka fræðimanns er ekki nema
sjálfsagt að eg hrósi honum dálítið —
en niðurstaðan hjá honum hygg eg
sé röng. Dr. Þorvaldur heldur nefni-
lega að loftslagið hafi verið hér um
bil eins, allan tíma íslands bygðar.
Margt mætti telja, sem bendir til
þess að svo muni ekki verið haía,
og skal hér aðeins nefnt fátt eitt,
þeirri skoðun til stuðnings, að mild-
ara loftslag hafi verið hér á landi í
fornöld, en síðar.
II.
Nafnið Fljótshlíð er á vorum dög-
um ekki réttnefni. Það væri réttara
að nefna Þverárhlíð. Það sem nú er
nefnt Þverá, hefir ekki verið til,
þegar hlíðinni var nafn gefið. Af-
fallið hefir líklega ekki heldur verið
til í fornöld; nafnið táknar kvísl sem
fellur úr fljótinu. í Njálu bendir
fremur til þess, að fljótið hafi verið
eitt og óskift, og ekki man eg þar eftir
einu orði sem bendi til annars.
Mér virðist jafnvel mjög efasamt, að
vatnsfall slíkt sem Markarfljót er nú,
hefði nokkurntima nefnt verið fljót-
En á landnámstíð mun hafa verið
sjálfsagt að nefna Markarfljót, óskift
fljótið aðmestufyr enframundir ósum,
ef til vill, og straumur minni en nú,
bæði af því að vatn þetta hafði bor-
ið minna undir sig, og eins Hklega
af því að landið hefir þá legið dá-
lítið lægra i sjónum en nú, að því
er virðist ráða mega af Egilssögu kap.
39, og ef til vill fleiru. En á suður-
bakka fljótsins var einn af fegurstu
skógum á landinu, og hét að þviJ
er virðist ráða mega af Njálu, Þórs-
mörk miklu lengra vestur en nú.
Breytingar þær hinar miklu, sem
orðið hafa, munu stafa af því að
jöklarnir hafa vaxið. En ekki getur
þar verið öðru um að kenna, en
loftslagsbreytingu.
III.
Sama verður uppi ef vér alhug-
um austar. Jökulsá á Sólheimasandi
hét áður Fúlilækur. Nú mundi eng-
um koma til hugar að nefna það
vatn læk, en fýlan er þar að visu
ennþá, og mun standa af hverum
undir jöklinum. Virðist mér liklegt,
að á landnámstið hafi jökullinn ekki
náð fram yfir hverastæðið, og að þá
hafi þarna verið sem segir i nafninu,
lækur, sem auðvitað aldrei hljóp. Á
varð þetía og fór að hlaupa, þegar jök-
ullinn óx fram yfir hverastæðið. En
vöxturinn i jöklinum stafaði aftur af
því að loftslag spiltist. Sólheima-
jökull hefir undanfarið talsvert mink-
að aftur, einsog allir jöklar sem eg
hefi skoðað hér á landi og áin mun
nú vera rqun minni heldur en þegar
verst orð fór af henni, fyrir nokkr-
um mannsöldrum. í sömu átt og
það sem talið var, bendir það,
að áður hefir heitið Raftaiækur þar
sem nú heitir Hverfisfljót.
í Njálu heitir Lómagnúpssandur
þar sem menn kalla nú Skeiðarársand.
Virðist eðlilegast að skýra þetta
þannig, að Skeiðará hafi ekki til forna
verið annað eins vatnsfall og síðar
varð. Og að miklu hafi munað. Því
að meira en lítið mun til hafa þurft,
að önnur eins tröllaborg og Lóma-
gnúpur gat verið eftir fornri trú,
slepti þeim sambandstökum sem hann
hafði, í hugum manna, náð á sand-
inum.
Stórbýli var til forna þar sem
nú er Breiðamerkursandur; er það
rangnefni nú að minnast þar á mörk,
því að skógur er þar enginn. Skelja-
lög undir Breiðamerkurjökli, sem eg
fann 1906 og hefi getið um í rit-
gerð i tímariti landfræðisfélagsins i
Berlín, 1907, eru mjög ung, senni-
lega frá því ekki löngu fyrir land-
námstíð, og sýna að þegar þau
mynduðust, var þar ekki jökull, en
sjórinn nokkru hlýrri en hann er
nú við Suðurland. (í sömu ferð fanu
eg að hraun h'efir runnið úr Öræfa'
jökli — ef til vill á sama tímabilí
og skeljalögin urðu til — og vaf
það ekki kunnugt áður).