Morgunblaðið - 12.04.1917, Qupperneq 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Okrið.
Ný bók.
3 GKAMOFÓNAR
óskast til kanps. Tilboð merkt
»3« leggist inn á afgr. Morg-
nnblaðsins. Plötnr meiga fylgja
ef vill.
ræði í tnörg ár, fyr en í fyrra, og
heppnaðist þá sæmilega. Annars
var þar gott útræði fyrrum, og eins
í Selvogi.
Aflinn var hér þetta io—40 í
hlut svo síðustu dagana, alt þorskur
í net, ýmist austur í Loftstaðasjó
eða vestur í Selvogssjó. Hef^i það
þótt langræði hérna í fyrri daga.
Talað er um skort á salti og
steinolíu, og kol eru ófáanleg fyrir
löngu. Nýlega er hætt að baka
rúgbrauð hérna vegna kolaskorts.
sykur fæst heldur ekki, nema hvað
landstjórnin gerði hreppsnefndinni
einhverja úrlausn núna fyrir hátíðina,
svo fólk hættir nú bráðum að »lifa
í vellystingum praktuglega«.
Skarlatssóttin hefir stungið sér nið-
ur til og frá um nærsveitirnar, en
ekki komið hingað enn þá.
iÞjóðólfur< er nú kominn af stað
aftur eftir nokkurra ára hvíld, og á
nú heima á Eyrarbakka. »Suður-
land« er úr sögunni fyrst um sinn
að minsta kosti.
Erl. simfregnir
frá fréttaritara ísafoldar og Morgunbl
Kaupmh. 9. apríl
Ákafar orustur starnia
nú hjá Arras og hjá St.
Quentin. — Bandamenn
haldaátram að sækjafram.
Þjóðverjar haía hafið
8Óku á Rigavigstoðvunum.
Bandaríkjamenn hafa nú
tekið öll skip Þjóðverja,
sem voru í amerískum
höfnum.
Stjórnin hefir boðið út
1 milj. manna í herinn.
Ríkin i Suður-Ameríku
eru að hugsa um að segja
I*jóðverjum stríð á hendur.
Vilbjálmur t»ýzkalands-
keisari hefir opinberlega
tilkynt að komið muni
verða á „demokratisku“
stjórnarfyrirkomulagi í
þýzka ríkinu.
Dönsku skipunum Helga
og N. J. Fjord hefir verið
sökt af þýzkum kafbátum.
N. J. Fjord var eign Sameinaða-
félagsins og var það 1425 smá-
lestir að stærð.
Þrumuleiðarinn
og
stórhýsip l höfuðborginni
Það er mörgum kunnugt, að
allsstaðar getur slegið niður eld-
ingu, sem eyðileggi hús og tor-
tými lífi manna og dýra. í þvi
tilefni hafa hinir svo nefndu
þrumuleiðarar verið settir á hús,
til að taka á móti rafurmagns-
straumi hennar og leiða hana nið-
ur í jörðina. Það er alltítt t. d.
í Danmörku að eldingu, slái niður
en þar eru þrumuleiðarar nær
því á öllum húsum, er verja því
ógurlega grandi, sem af þrumum
getur leitt. Hér á landi eru þrum-
ur fremur sjaldgæfar, en þó hefir
það borið við að þær liafa gert
hér tjón. Það er líka eina líknin
að hér eru þær ekki hversdags-
gestur, því eins og kunnugt er,
vantar þrumuleiðara á því nær
allar byggingar hér á landi. Eg
ætla að alþingishúsið sé eina húsið
hér í Reykjavík sem hefir þrumu-
leiðara. Já, þess var líka þörf.
í>að varð landinu dýrt, er það
var bvgt, svo væri það skaði fyrir
landið, óbætanlegur skaði, ef það
eyðilegðist af eldingu þegar á
þingi stæði. Þá yrði gnístran
tanna og grátur um land alt, ef
þingmennirnir, þeir máttarstólpar
þjóðfélagshallarinnar hrykkju í
tvent af völdum náttúrunnar fyrir
tímann. En fleiri hús mætti nefna,
t. d. Mentabúrið; það er án efa
of dýrt til að eyðileggjast. Þar
eru, svo sem kunnugt er, geymdir
landsins mestu helgidómar svo
sem forngripir, náttúrugripir, bæk-
ur og handrit. Það er ekki deilu-
mál, að eyðileggist slikt hús, með
sínum gæðum 0g gögnum, yrði
það öllum hugsandi mönnum það
sorgar og áhyggjuefni, sem næst
gengi því að missa sólina af himn-
inum. Því spyr eg: Hvernig
stendur á því að ekki skuli hafa
verið settur þrumuleiðari á húsið?
Það kostar ekki mikið, en veitir
öryggi þess, að slikir fjársjóðir
sem þar eru glatist eigi. Svo er
með fleiri hús t. d. dómkirkjuna,
hús Guðm. Egilssonar 0. fl. stór-
hýsi, en helst ætti hann að vera
á öllum húsum. I húsi G. E. er
sölubúð og brauðgerðarhús. Þar
eru hárfínar ogsnyrtilegarframmi-
stöðustúlkur, íturvaxnar, grann-
ar og háar, líkar Iðunnarmeyjum
eða öllu heldur sjálfri Freyju í
Asgarði, sem ekki mega missast
úr mannheimum í æsku blóma
lífsins. Svona mætti lengi telja,
en að þessu sinni er eigi tími né
rúm til þess. Vonandi að ein-
hverjir vilji ræða málið.
Pétur Jakobs8on.
Eins og menn mun reka minni
til, leyíði herra landsimastjórinn sér
fyrir nokkru að taka upp nýja taxta
fyrir svokölluð forgangshraðsamtöl.
Tifalda venjulega gjaldið, því að minna
mátti ekki gagn gera.
Þótt undarlegt megi virðast hefir
landstjórnin • enn þá ekki tekið í
taumana og afnumið þessa óhæfu.
Manni verður á að ætla, að herra
landsímastjórinn sé einskonar ein-
valdsherra í símaríki þessa lands og
að ekki meigi neinn svo mikið sem
anda á hann, hvorki yfirboðarar hans
né aðrir. Að hann sé í simamálefn-
um einskonar véfrétt eða alvitring-
ur, sem ekki geti hugsað, talað né
aðhafst annað en það, sem sé rétt
og fullkomið. Er því ekki furða, þó
að hann sé otðinn býsna einráður í
s jórn sinni af vana þess afskifta-
leysis, sem verið hefir frá upphafi,
af hálfu æðstu stjórnarvalda þessa
lands.
Úppgötvun landslmastjórans á
þessum forgangshraðsamtölum er að
allra manna dómi sérlega óþörf og
betur aldrei verið gerð. Hér í blað-
inu hefir áður verið sýnt fram á,
hve óréttlát sú ráðstöfun væri og
algerlega- ósamboðin opinberri stofn-
un að nota ófullkomleik simans til
að afla sér tekna. Því að það er viður-
kent af símastjórnarinnar hálfu og
meira að segja notað sem einkavörn
fyrir tiltæki landsímastjórans, að ráð-
stöfunin sé gerð tii að símasam-
band, sem mikið liggur á, þurfi
ekki að bíða þangað til afgreidd eru
þau sambönd, sem beðið hefir verið
um á undan. En hvers vegna þurfa
simasambandspantanir að bíða af-
greiðslu? Er það af öðru en því, að
símarnir fulinægja ekki þörfinni. —
Með öðrum orðum virðist regla
landsímastjórans vera þessi: því ó-
fullkomnara sem símasambandið er
því meira skal það kosta. — Þetta
mun vera eitt af þeim — fyrir
margra sjónum —■ öfugu hlut-
föllum, sem tiðkast í símarikinu,
sbr. ummæli landsímastjórans um
reksturskostnað litillar og stórrar
talsimastöðvar i blöðunum í vetur.
— Og þá mun þetta vera af liku
tægi: því meira sem ein símalina er
notuð, því dýrara verður hvert við-
talsbil. Líka öfugt hlutfall. Því okur-
samtölin munu vera til komin af
þvi, að síminn er svo mikið notað-
ur, en ekki af hinu að simalínurnar
séu oflítið notaðar, en það mætti
virðast ásiæða til að hækka gjöldin.
Landstjórnin má ekki láta land-
símastjórana vaða uppi lengur, eftir
eigin geðþótta. Hún verður að taka
til sinna ráða og nema aftur úr gildi
umrædda ákvörðun símastjórans, þó
sennilegt sé að hún hafi verið bor-
in undir stjórnarráðið svona til mála-
mynda, áður en hún gekk í gildi.
Stiklur eftir Sig. Heiðdal
Þeim fjölgar skáldsagnahöfund-
unum hér á landi. Skáldskapur-
inn er að beinast í þá áttina 0g
frá ljóðagerðinni, sem líka mun
búin að lifa sitt fegursta hjá oss
nú í bili. Hugur manna getur
ekki dvalið einlægt við sama
formið, hann nennir ekki að vera
einlægt að dansa eftir hljómfalli
rims og stuðla. Það getur verið
gaman við 0g við, en svo verður
hann feginn að koma út og hressa
sig í útilofti óbundins máls. Og
það er hressing að lesa smásögur
þessa nýja höfundar. Málið og
meðferðin öll er óþvinguð og
örvandi. Efnið með þægilegum
tilbreytingum, stundum dag-
legt yrkisefni, en þó stundum um
alveg óvenjulegt efni er sýnir
merkilegt ímyndunarafl. Á eg
þar sérstaklega við söguna »Hvar
ertu«, er flestum mun þykjaorka
nokkurs tvímælis. Hún er sem
*
sé um það, er mönnum hefir tek-
ist að ná föstu sambandi við ann-
an heim. Þetta er viðkvæmt
yrkisefni nú á dögum, en til þess
að dæma rétt um slíkt, verður
lesandinn að sleppa öllum hug-
myndum sem hann sjálfur hefir
með eða móti í þeim efnum og
athuga hugsanagang sjálfs rithöf-
undarins, hvort hann er samræm-
islegur eða ekki. — Eg hafði nú
mjög gaman af að lesa þessa
sögu, en duldist þó ekki að hún
hefir galla. Með því að vera
gefin út sem ein saga lofar höf-
undurinn því að hún skuli vera
ein heild. En sagan hefir tvœr
þungamiðjur. Sú fyrri er mis-
brúkun hinnar nýju kyngi til þess
að stela peningum. Hin síðari er
leit manns að sálu unnustu sinn-
ar, sem lofað hefir að fæðast á
ný. Þetta er óleyfilegt frá list-
smíða-sjónarmiði, vegna þess að
það ruglar lesandann. Annar
galli á þessari sögu er það, að
höf. skilur við síðara atriðið í
óreiðu. Það sem æsir forvitni
lesandans er þetta: Hvernig fer
elskhuginn að þekkja sál unnustu
sinnar í nýjum líkama, eða öllu
heldur — hví þekkir hann hana
ekki strax, og þau hvort annað?
— eða úr því að þau þekkjast
ekki fyr en seint og um síðir,
hverja ástæðu hugsar höfundur-
inn sér til þess? Þarna dugar
ekki að láta botninn falla úr —
á slíku aðalatriði verður höf. að
hugsa sér einhverja brúklegú
lausn. — Það er í sjálfu sér ekk-
ert á móti því að velja sér yrk-
isefni úr "úþektum heimi, en húg'
myndaaflið má þó hvergi slíta
þráðinn og hvergi gefast upp-
Það sem höfundurinn gerir þar
að aðalþræði, verður hann uio
leið að skýra eftir sínum hætti
eða láta ósnert ella.
Fleiri sögur mundu verðsku