Morgunblaðið - 10.06.1918, Side 2
2
MORGUNBLAÐIÐ
Mér virðist það blátt áfram óvirð-
ing, að fleiri og fleiri raddir heyr-
ast á Islandi er segja sem svo: Við
skulum heldur komast undir Noreg
heldur en vera undir danskri ríkis-
stjórn, ef við getum ekki orðið
sjálfstæðir í Mér virðist það mikil
skömm fyrir Danmörk, að íslend-
ingar hafa komist á þá skoðun, að
þeir geti ekki vænst annars en harð-
stjórnar af Dönum, og það á held-
ur elrki við nein rök að styðjast.
Danska þjóðin er yfirlettt göðlynd
og vill áreiðanlega ekki vera íslend-
ingum til bölvunar og eigi heldur
varna því að draumar íslenuinga um
sjálfstæði rætist, þá er tími til kem-
ur. En eins og nú horfir, hygg eg
að það mundi verða hættulegt fyrir
íslendinga ef þeir fengju sjálfstæði.
Margir hinir gætnari íslendingar sjá
það líka. En á hinn bóginn verða
Danir að beygja sig ef mikill meiri
hluti íslendinga heimtar skilnað. Og
þá hygg eg að það væri heppilegt
að danska stjórnin kæmist fyrst að
samkomulagi við íslendinga um það,
að til þess að skilnaður kæmist á,
þyrfti að minsta kosti 8/4 hluta at-
kvæða. Eu þetta er sjálfs mín skoð-
un og getur vel verið að eg sé ekki
óhlutdrægur vegna þess að eg er
danskur.
í rauninni hygg eg, að íslend-
ingar séu ekki með skilnaði nú sem
stendur. Auðvitað ætti heidur ekki
að koma að því, ef danska stjórnin
sýnir af sér dálitla lipurð við ís-
lendinga.
Um fánamálið vil eg ekki tala,
vegna þess að eg er danskur. En eg
fæ eigi séð, að það sé nokkuð ljótt
i því þótt fánadraumur íslendinga
rætist, enda þótt tíminn til þess sé
nú ef til vill ekki heppilegur.
Varfærni.
Það hefir frézt, að forstjóri Öst-
Asiatisk Kompagni, H. N. Ander-
sen etatzráð, hefði í hyggju að gera
sér ferð hingað til landsins, og hefir
það ferðalag verið sett í samband
við ýmsar væntanlegar fyrirætlanir
félagsins hér á landi.
Þetta hefir gefið tveimur greinar-
höfundum, sem báðir hafa komið
fram fyrir almenning í »Vísit, til-
efni til þess að vara Islpndinga sterk-
lega við manninum. Annar grein-
arhöfundurinn, er kallar sig X., finn-
ur sig knúðan til að reyna að sverta
manninn á fremur óþokkalegan hátt.
Hinn er kurteis í orðum, en J)ó
auðséð hvert stefnir.
X. gerir viðskifti Ö.-A. K. við
Síamsbúa mjög að umtalsefni og
vill gefa Í skyn, að það féfletti þá.
Sönnunin á að vera sú, að Ö.-A. K.
fær háa vexti af blutafé sínu. En
þetta er álíka réttlátt og ef sagt
væri, að útgerðarmennirnir hérna i
bænum féflettu verkafólk sitt, ef
þeir græða vel. Það er vonandi af
vanþekkingu sprottið, en eigi af til-
hneigingu til að segja vísvitandi ósatt,
sem X. segir um þetta mál. Þvi
framfarirnar í Síam mega þakkast
Ö.-A. K. og H. N. Andersen ekki
sízt. Velmegun hefir aukist stór-
kostlega á síðari árum, fólkinu fjölg-
að o. s. frv. Síamsbúar hafa sótt
menningu sína til Danmerkur. Og
hvað H. N. Aodersen viðvíkur, þá
hefir hann reynst stjórninni í Síam
holiur ráðunautur og hjálparhella í
ýmsum vandamálum.
Danir kalla hann Tietgen nútim-
ans, og öll þjóðin hefir trú á hon-
um fyrir frábæra greind, dugnað, víð-
sýni og fésýslugáfu. Það má merki-
legt heita, hversu þjóðin hefir verið
samróma í þeim . dómi, því tíðast
eru skiftar skoðanir um þá, sem
mest ber á í hverju þjóðíélagi.
DaDska stjórnin trúði honum fyrir
vandamesta erindrekstri sínum, er
ófriðurinn skall á og hefir æ notið
aðstoðar hans síðan, og er hann þó
andstæður henni í stjórnmálaskoð-
unum. í ummælum danskra blaða-
manna um hann kennir lotningar,
sem þeim er þó eigi töm. Sams-
konar álit hafa Norðmenn og Sviar
á honum.
Þrátt fyrir þetta leyfa menn sér,
sem auðsjáanlega þekkja lítið sem
ekkeit til Andersens og lífsferils hans,
að fara óviðurkvæmilegum orðum
um hann fyrir þá sök eina, að hann
ætlar sér að koma hingað. Það er
nóg. Þetta er gott og þarflegt, þeg-
ar féglæframenn og þorparar eiga í
hlut, en varla sæmilegt annars. Marg-
ur maðurinn útlendur hefir komið
hingað á siðari árum og ekki verið
varað við. Þegar enski Rawson kom
hingað um árið var annað hljóð í
blaða-strokknum. Norskt félag —
með íslenzkum leppum að visu —
hefir sölsað undir sig öll vatnsrétt-
indi í Þjórsá og enginn sagt orð
við þvi. En Andersen etatzráð »ætlar
að koma« og þá veitir ekki af að
blása í básúnurnar. Er það þjóð-
ernið sem veldur?
Aðferð Vísis-höfundanna lýsir lágu
þroskastigi þjóðarinnar. Það er eins
og þjóðin sé svo heimsk og barna-
leg, að hún megi ekki sjá framan í
útlendinga. Bannstefnan er ofarlega
á baugi hjá oss og máske kemur
bráðum fram tillaga um, að loka
landinu fyrir útlendingum, setja lög
um aðflutningsbann á þeim, hversu
mætir menn sem það eru. Hér er
eigi rúm til að minnast á, að hve
miklu leyti erlent fé mætti að gagni
koma hér í landinu, svo að eigi
væri hætta búin þjóðerni voru og
sjálfstæði. En hitt virðis't ekki vafa-
mál, hvort vér eigum að taka dæmi
japana eða innmúrunarhátterni Kín-
verja oss til fyrirmyndar.
Og enginn vafi leikur á þvi, að
stjórnin hérna getur haft mikið gott
af H. N. Andersen.
Utao af landi.
Siglufjörður 100 ára.
A annan í hvitasunnu, 20. mai,
voru liðin 100 ár frá þvi að Siglu-
fjörður var löggiltur sem verzlunar-
staður.
í tilefni þess efndu Siglfirðingar'
til afmælishátíðar þann dag. Voru
margir gestir á hátiðinni, þeirra á
meðal um hundrað Akureyringar.
Hornaflokkur Akureyrar lék nokkur
lög. Ræður voru haldnar og kvæði
sungin, þeirra á meðal tvö ný kvásði
eftir Matth. Jochumsson og Pál Ar-
dal. Hafði sr. Bjarni samið lög við
þau. Tvær guðsþjónustr voru haldnar,
önnur fyrir börn. Skrúðgöngur fóru
fram, bæði fullorðinna og barna.
íþróttir voru sýndar. Kranzar voru
lagðir á leiði nokkurra mætra manna,
er starfað hafa á Siglufirði. Allur
bærinn var skreyttur islenzkum litum.
Að öllu hafði hátíð þessi farið vel
fram og verið Siglfirðingum til sóma.
Að sjálfsögðu hefir það ekki auk-
ið lítið á hátíðargleðina, að lög um
bæjarstjórn á Siglufirði voru nýaf-
greidd frá þinginu.
Útigengin lðmb.
Nýlega eru fundin tvö lömbframmi
á Sölvadalsafréttum og hafa þau
gengið þar sjálfala i allan vetur.
Lömb þessi á Níels bóndi á Æsu-
stöðum. Voru þau hin sprækustu
og farin að taka bata.
(Dagur).
Asiu-vígstöðvarnar.
Hinn 7. maí var »Asíu-vígstöðv-
anna« getið i opinberri hernaðar-
tilkynningu Þjóðverja. Þar var sagt
frá því, að brezk stórfylki hefðu
sótt fram frá Jeiicho austur yfir
Jórdan og þar fram til austurs og
norðvesturs. En eftir fimm daga
harða orustu hefðu Bretar verið
hraktir aftur yfir Jórdan. »Þýzkar
hersveitir unnu sér þarna frægð við
hlið hinna tyrknesku félaga sinna«.
Það er eigi gott að segja hversu
mikið það herlið er, sem Þjóðverjar
hafa sent Tyrkjum þarna til hjálpir,
eða hvers konar herlið það er. Það
sézt eigi heldur á tilkynningum
Breta. Þeir segja aðeins að dagana
30 apríl—4. maíhafi þeir »handtek-
ið 1 þýzkan liðsforingja og 4$tyrk-
neska og 42 þýzka liðsmenn og
800 tyrkneska«. Sennilega er hjalpar-
lið Þjóðverja aðeins litið — hersveit-
ir, sem sérstaklega hafa verið æfðar
til þess að taka þátt í viðureigninni
þarna, svo sem vélskyttur, verkfræð-
ingar, stórskyttur og aðrir sérfræð-
ingar, sem Tyrkir hafa haft fátt af.
Slíkt hjálparlið sendu og bandamenn
Rússum. En hér getur tæplega verið
um að ræða mikið og sjálfstætt her-
lið, eins og Þjóðverjar hafa áður
sent Austurríkismönnum og Búlgur-
um.
En ef viðureignin á vesturvígstöðv-
unum fer þannig, að hvorugir
vinna á öðrum og þar lendir í
saraa þófinu eins og 1915—17, þá
getur komið að því að Þjóðverjar
sendi herlið til Gyðingalands — og
ekkert er líklegra, Þvi að þar geta
þeir orðið biezku ríkiseiningunni
skeinuhættir. Framsókn Breta í
Gyðingalandi er heldur eigi til neins
annars ger, heldur en að tryggja
sem bezt Suez skurðinn.
Fyrst um sinn hafa nú Tyrkir,
með aðstoð Þjóðverja, stöðvað fram-
sókn Breta þar eystra. Það er nú
þegar liðið hálft ár frá því er Bretar
tóku Jerúsalem, en siðan hefir þeim
lítið orðið ágengt, eða sama sem
ekkert. Að vísu komust þeir yfir
Jórdan og til Es Salt, sem er um
30 kilómetrum fyrir austan ána.
Er augljóst að þeir hafa þá ætlað
séV að reyna að ná Hedjaz-járnbraut-
inni af Tyrkjum og komust alt að
henni. En þá komu Þjóðverjar til
sögunnar og með tilstyrk þeirra
tóku Tyrkir Es Salt aftur og Bretar
urðu að höifa yfir Jórdan.
Tundurduflin
í Jótlandshafi.
Það er sizt að furða þótt Norður-
landaþjóðum brygði f briin er þær
komust að þvi, að tundurdufl höfðu
verið lögð þeygjandi og hljóðalaust
i Jótlandshaf (Kattegat) rétt við nef-
ið á þeim og jafnvel innan land-
helgi Svíþjóðar. Tóku blöðin mjög
hart á þessu Og nægir sem dæmi
þess að birta eftirfarandi ritstjórnar-
grein í »Berl. Tidende« frá 17.
mai:
— Ura öll Norðurjönd fer rétt-
lát gremja út af því, að gengið
skuli þannig fram hjá rétti hlut-
leysingja eins og gert hefir verið
með því að leggja tundurdufl í Jót-
landshaf, öllum að óvörum. Og
jafnframt hefir vaknað ótti og á-
hyggjur út af þeim vandræðum sem
oss og nágrannaþjóðum vorum eru
sköpuð með þessu.
Þessi tundurduflalagning er þvert
ofan i alþjóða-réttarfarsreglur. I
VIII. Haag-samþyktinni hafa flestar
Norðurálfuþjóðir skuldbundið sig til
þess, að gera allar þær ráðstafanir,
sem unt er að gera til þess að
tryggja siglingar hlutlausra þjóða,
þá ei þær leggja sjálfvirkum stjóra-
tundurduflum. En með þessu fram-
ferði er augljóslega brotið f bág
við þessa réttarreglu. A siglinga-
leiðum, sem mikið eru notaðar,
bæði af fiskiskipum og kaupförum
hlutlausra þjóða og rétt upp að
landhelgislinu hlutlauss ríkis — já,
jafnvel innan við hana — eru tund-
urdufl lögð með leynd og engar
cJlnafíspyrnumét cTsíanós. I kvöld kl. 9 keppa ,Fram‘--,Reykjaviktir‘