Morgunblaðið - 12.08.1918, Blaðsíða 2

2
Bf ORGHJNBL A ÐIÐ

Enginn fer
í sumarfrí sem ekki hefir með
sér eitthvað sælgæti í munninn,
annað hvort vindla smáa eða stóra,
átsúkknlaði eða cigarettur, brjóst-
sykur, sætan eða beiskan, Leo sem
allir þekkja og svo má ekki gleyma
binum alþektu Sodapastiller, sem
hreinsa hálsinn svo undur vel.
Litið inn í Tóbakshásið á Lauga-
veg 12, um leið og þið farið.
Fyrsta flokks bifreiðar
ávalt til leigu.
St. Elnarsson. Gr. Sigurðsson.
Sími 127. Simi 581.
-
Ritfregm.
Sigurður Heiðdal: Hræð-
ur I. Jón á Vatnsenda.
í fyrra kom út bók, sem hét
»Stiklur«. I henni voru smásögur
eftir Sigurð Heiðdal, sem þá var
talinn »óþektur höfundur«, eða því
um líkt. Þó höfðu sögur sézt eftir
hann áður, en þeim lítill gaumur
gefinn. Nú þekkja allir þenna höf-
und að góðn einu, því að fyrgreind-
ar sögur fengu honum hvarvetna vin-
sælda. Einkum fanst mér mikið til
um lengstu söguna. Á henni var
skáldlegur frágangur, sem spáði góðu
um »óortar« sögur skáldsins.
Það er ekki svo vel, að eg þekki
höfundinn í sjón, en mér finst ein-
hvern veginn, að gaman myndi að
kynnast honum. Er og bægra að
dæma um skáidrit, er menn þekkja
höfundana. Magister Sigurður Guð-
mundsson lét þess getið í ritaómi
um »Stiklur«, að höfundurinn væri
barnakennari, og þótti það ekki glæsi-
leg atvinna, sem vonlegt var. Mér
er nú sagt, að hann hafi keypt jörð
í Árnessýslu, og væri vel að honum
gæfist tóm til ritstarfa frá búskapar-
önnum.
Eg mun vera kominn langt frá
efninu með því að eg ætíaði að
minnast nokkrum orðum á þessa
nýju bók, »Hræður«, sem nefnd er
hér í fyrirsögninni.
Nafnið er sameiginlegt heiti á
fleiri en einni sögu, sem eru ef til
vill í einhverju samhengi. Um það
veit eg þó ekki. í þessati fyrstu
bók er ein saga og heitir »}ón á
Vatnsenda«. Það er sveitasaga, segir
sögu sinnar sveitar um 20 ára skeið
eða vel það. Helztu menn sögunn-
ar eru Jón á Vatnsenda og sira Ein-
ar á Stóruvöllum. Þeir verða snemma
ekki á eitt sáttir og helzt með þeim
rígur, unz þeir taka að eldast; þá
sættast þeir heilum sáttum. Sveitar-
menn dragast i deilur þeirra og
verður Jón um eitt skeið vinum
horfinn og nálega óalandi og óferj-
andi. Mörgum öðrum mönnum er
lýst í sögunni, ungum og ^örnlum,
og sagt frá fjölda atburða, er j3fnan
þykja tíðindum sæta í fámenni, þó
að ekki sé stórfeldir a!lir.
Höfundurinn er alveg öfgalaus í
allri frásögu og alis óhlutdrægur, og
er það mikill kcstur á sögunni. En
bezt finst mér gengið frá samtölum
í sögunni. Þau eru viðast ágætlega
góð og eðlileg.
Eg hefi talað við nokkra menn,
sem lesið hafa bókina og láta allir
vel af henni.
Þó lét einn þeirra þess getið, að
hann skildi ekki, hvers vegna bók-
in væri kölluð »Hræður«. Gat eg
að vísu ekki skýrt það, en senni-
legt er, að það komi 1 ljós í seinni
sögu eða sögum þessa flokks. En
vel má lika vera, að höfundurinn
ætlist til þess, að lesendur sjái »mann-
hræður* i sumum þeim, sem sagt
er frá í þessari bók.
Mér hefir orðið vel við Sigurð
Heiðdal af bókum hans, og ef hann
leggur sömu alúð við aðrar sögur
sínar, þá þori eg að spá veí fyrir
honum. Jl.
Kolera.
í »Svenska Dagbladet* er eftirfar-
andi grein:
— Margir óttast enn kóleruna
mest allra farsótta. En þessi ótti er
ástæðulaus eða að minsta kosti öfga-
kendur. Því að vísindunum hefir
tekist að lyfta þeirri hulu sem hvíldi
yfir þessart pest, eins og þeím hefir
tekist við aðra sjúkdóma.
En hvernig stendur á því, að veik-
in geisar nú í Rússlandi, og sérstak-
lega í Petrogradf
í 30 ár hefi eg átt heima í Petro-
grad og á þeim tíma hefir skæð
kólera gosið þar upp 7—8 sinnum
og óteljandi sinnum hefir- komið þar
upp væg kólera. Annars má næst-
um segja sem svo, að aldrei sé
kólerulaust í Petrograd. Og sama
má segja um aðrar skæðar drepsóttir.
Orsökin til þessa er fyrst og fremst
hin óheilnæma lega borgarinnar á
hinum mýrlendu bökkum Neva-
fljótsins. Og önnur orsökin, sem
eigi er veigaminni, er drykkjarvatn-
ið. Vatnsleiðslan kemur úr sjálfri
ánni Neva. Það vatn er í raun og
veru ónæft til drykkjar, en eigi batn-
ar það við það, að öll skolpræsi borg-
arinnar hafa afrensli í ána. Hiun
voti jarðvegur er hin bezta gróðrar-
stöð fyrir allskonar gerla. En drykkj-
arvatnið, sem af öllu þessu kemur,
verða borgarbúar enn í dag að sætta
sig við. Ár eftir ár hefir þetta vanda-
mál verið rætt, en það hefir eigi
orðið annað en ráðagerð á ráðagerð
ofan.
Óþrifnaður alþýðu og afleit húsa-
kyuni eiea og sinn þátt í því að
spilla ástandinu. Margra mánaða
sultur hefir og drepið dáð úr ibúun-
um og læknum hefir fækkað, þar
stórkostlega.
Það er óliku saman að jafna, ástaad-
inu i Stokkhólmi og Petrograd.
Þess vegna þarf eigi að óttast það,
að kóleran verði skæð i Stokkhólmi.
En það er altaf hætta á því, að mað-
ur og maður sýkist meðan sam-
göngur eru við Petrograd.
Sýkingarhættan er ekki jafnmikil
og menn munu ætla; En gæta
verður þó vissra heilbrigðisregla: alt
vatn, bæði drykkjarvatn og þvotta-
vatn verður að sjóða. Allan mat
verður að steikja eða sjóða. Hráir
ávextir og ber eru sérstakiega sótt-
berandi. Gæta verður hreinlætis í
hvívetna og varast skulu menn kæl-
ingu.
Síðan þetta er ritað hafa fjórir
menn látist úr kóleru í Stokkhólmi,
en svo virðist þó sem veikin hafi
eigi náð neinni útbreiðslu þar. En
í Rússlandi geisar hún eins og logi
yfir akur og er allskæð, ef trúa má
þeim fregnum, sem komið hafa og
herma það, að hún leggi daglega
1000 manns í gröfina i Petrograd.
Til Finnlands hefir veikin vist
einnig borist þrátt fyrir allar varúð-
arreglur, sem hægt var við að koma,
því að dómsmálaráðuneytið danska
lýsti yfir því hinn 19. júli, að í öll-
um Eystrasaltshöfnum í Rússlandi og
Fmnlandi væri kólerusýki og gerði
ráðstafanir, samkvæmt lögum, um
það að varna veikinni þess að kom-
ast þaðan til Danmerkur.
Sem betur fer mun eigi mikil
hætta á því að veikin berist hingað
til íslands.
Troeístra.
Þess rnun hafa verið getið hér í
blaðinu, að Troelstra, hollenzki jafn-
aðarmannaforinginn og forseti al-
þjóðasambands jafnaðarmanna, hefði
setið ráðstefnu brezkra jafnaðarmanna
í London ásamt Branting, Kerensky,
Vandervelde og fleirum utanríkis-
jafnaðarmönnum. En þetta er ekki
rétt. Troelstra var boðinn á ráð-
stefnuna en brezka stjórnin neitaði
honum um vegabréf. Varð af því
talsverð gremja meðal jafnaðarmanna
víðsvegar um heim og á ráðstefnunni
sjálfri lá við uppþoti út af því, að
Kerensky skyldi leyft að koma þang-
að, en Troelsta eigi.
Skömmu síðar fór þýzki jafnaðar-
mannaforinginn Scheidemann til
Haag og hafði tal af Troelstra.
Sagði hann frá fundi þeirra á verka_
■nan»Nýja Bíó.
m " meL
■m
&
Barninu
gtaymt
Sjónleikur í 2 þáttum tekinn
af hinu ágæta kvikmyndfélagi
Vitagraph Co. í New York.
Úr bók uppgöivananna.
Mjög fróðleg og skemtileg
mynd.
Æaupió cMorgunðl.
mannafundi í Essen skömmu síðar,
og ámælti brezku stjórninni harðlega
fyrir þið, að hún skyldi neita ]
Troelstra um vegabréf, og þannig 1
koma i veg fyrir það, að hann gæti
setið á ráðstefnunni. Mælti Scheide- t
mann þar um þessum orðum: »
Brezki verkamannaflokkurinn býð-
ur Troelstra til Englands. Pessi
sami flokkur hefir marga fulltrúa f
stjórninni, en samt sem áður neitar
stjórnin að gefa vegabréf þeim
manni, sem verkamannaflokkurinn
hefir boðið heim. En einum rómi
samþykkir flokkurinn herlánin. Þessa
verðum vér alls að gæta. Vér höf-
um altaf gert alt það sem vér gát-
um til þess áð koma á friði. Engin
stjórn hefir verið jafnviljug til þess ]
að semja frið eins og þýzka stjórn-
in. Vér verðarn að kappkosta að
binda enda á striðið hið alíra fyrsta
en hitt getum vér eigi þolað &
gengið verði milli bols og höfips á
þjóð vorri, vegna þess að það riundi
koma harðast niður á þýzkup« verkar
mönnum. Og þess vegn'* greiðum
vér enn atkvæði með h^^tmnnm.
Um likt leyti seo‘!i Troelstra op-
ið bréf til Artbuf Hendersons, for-
ingja brezkra verkamanna og bend-
ir honum þar á nauðsynina til þess
ag haldin verði alþjóða ráðstefna
jafnaðartpanna. Síðan minnist hann
á það, að það sé skylda Banda-
ríkjanna að skerast i leikinn á rétt-
um tíma til þess að koma á sam-
komulagsfriði, er gæti orðið grund-
völlur að aiþjóðasambandi og af-
námi hervalds um gervallan heim.
— Það er fyrsta og æðsta hernaðar-
takmarkið að skapa slikt samband,
því að með því móti tnundi kom-
ið í veg fyrir stríð í framtíðinni.
Öðru sinni má alþjóðaráðstefnan eigi:
farast fyrir. Vér viljum eigi halda
útför »Internationales« heldur upp-
risuhátíð sambandsins.
Eins og áður hefir verið getið,
sagði brezka jafnaðarmannaráðstefnan
upp »vopnahlénu« við stjórnina og
má vera að það hafi ýtt undir, a&
stjórnin skyldi banna Troelstra að
að koma á fundinn.
Hafnarstræti 18
Simi 137.
Kaupírðu góðan hlut
bá mundu hvar þu fekst hann.
j»mumingsolía s Cylínder- & Lager- og 0xuifeitf
ens áreiðanlega ódýrastar og beztar hjá Sigurjóni