Morgunblaðið - 21.08.1918, Blaðsíða 1

Miðv.dag
21.
ágnst'1918
5. argangr
284.
tðlabíað
Riístjórnarslmi nr. 500
Kitstiórt: Viihiáttnnr Fiasen |
Ísaíoléárrreotsmiií!*
Afgreiðslusimi rxr. 500
Verkfall í Kiel.
Mynd þessi er frá skipasmíðastöð Þjóðverja i Kiel, þar sem flestir
kafbátar þeirra eru smíðaðir. Fyrir nokkru síðan lögðu verkamenn þar
niður vinnu, heimtuðu hærra kaup og betra viðurværi. 40 þús. menn
gengu iðjulausir í nokkra daga og hófu þeir eigi vinnu á ný fyr en yfir-
völdin skárust í leikinn og hótuðu öllu illu. En málinu lauk svo að kjör
verkamanna voru bætt að miklum mun. Yfirvöldin urðu að láta undan,
því að skipasmíðastöðvunum er ætlað að smiða ákveðinn fjölda kafbáta
á mánuði, ef sá hernaður á að geta haldið áfram.
Erlendar
símfregnir.
(Fri fréttaritara Mergunbl.).
Khöfn 18. ágúst
Frá London er símað, að búist
sé við sókn af Þjóðverja hálfu á
Murman-ströndinni.
Einnig er búist við þvi, að Finn-
at segi bandamönnum þá og þegar
strið á hendur.
Óeirðir miklar og uppþot hafa
Orðið i Japán og stafar það af mat-
vælaskorti og hungri.
Þrátt fyrir ákafa mótspyrnu Þjóð-
verja hafa bandamenn sótt fram um
2 kilómetra á 4 milna svæði hjá
Bailleuil.
Dönsk blöð
um sambandsfrnmvarpið.
Hér fer á eftir ummæli nokkra
Kaupmannahafnar-blaða um sam-
bandslagafrumvarpið. Öll blöðin rita
mikið um það, og er þetta að eins
lítill útdráttur úr greinum, sem birt-
ust daginn eftir að frumvarpið var
birt.
>Dagens Nyheder*:
»Ákvæði þessa frumvarps hafa að
færa möguleika fyrir aukinni sam-
vinnu milli landanna tveggja og sam-
ræmi i löggjöf, og ennfremur fyrir-
byggja þau, að í öðru landinu sé
gerðar ráðstafanir, er skaðað geti hitt,
og girða fyrir hugsanleg þrætumál
—■ svo framarlega sem viljinn er
góður til að jafna alla misklíð.
Og íslendingar hafa — að því er
virðist — hvað sem öðru líður,
gengið svo langt, að ekki er ástæða
til að efast um þennan vilja.«
»Hovedstaden«:
Jafnvel þótt í samningnum sé
ýms atriði, sem Danmörk hefði vilj-
að kjósa öðruvísi, »þá er frumvarp.
ið i heild sinni — með tilliti til
þess vandræða sleifarlags, sem verið
hefir á ríkisréttarlegu sambandi ís-
lands og Danmerkur, og sambúð
þjóðanna, — þannig vaxið, að það
gæti orðið grundvöllur að þeirri
gæfurikusambúð þjóðanna beggja,sem
vér óskum af öllu hjarta, e;ns og
vér oft höfum áður látið i ljós.«
»Kristelígt Dagblað*
hyggur, að ganga meigi að því vísu,
að samningurinn muni ekki verða
lengur við líði enn til ársloka 1940.
»Því að oss uggir, að enn sé of
margt sameiginlegt með þeim (þjóð-
unum), sem geti gefið átyllu til
nýrra deilna. En geti Daomörk
og ísland lifað saman þó ekki
sé nema 22 ár, nokkurveginn frið-
samlega, þá er svo mikið unnið við
það, að vér D.mir meigum ekki leggj-
ast á móti samningnum.«
»Köbenhavu«:
»Verði samningur þessi samþykt-
ur, er ísland ekki framar hluti af
hinu danska riki. Þar sem sagt er
berum orðum í athngasemdinni við
19. grein samningsins, að annað rik-
ið geti verið hlutlaust, þótt hitt eigi
í ófriði, þá er ríkiseiningunni þar
með sagt slitið, svo skýrt og ótví-
rætt sem verða má.
íslendingar hafa fylliiega náð þvi,
sem þeir ætiuðu sér með fánabaráttu
sinni Þeir kröfðust verzlunarfána,
en áttu þar við rikisfullveldi, og það
er þeim trygt með samningnum, og
það jafnvel svo rækilega, að samn-
ingurinn í ýmsum atriðum takmark-
ar fullveldi Danmerkur gagnvart ís-
landi.«
»Politiken«
segir i ritstjórnar grein:
•Frumvaip það til dansk-islenzkra
sambandsslaga, sem birt var i gær,
er framar öllu öðru mjög skýrt.
Frá Dana hálfu verður með sér-
stakri ánægju að vekja athygli á þeim
hagstnunum, sem Danmörku eru
trygðir. Eigum vér þar einkum við
6. gr., þar sem haldið er við kröfu
Dana um sameiginleg ríkisborgara-
réttindi.c
Og greinin endar með þessum
orðum:
»Með samningnum er ísland al-
veg efalaust tengt Norðurlöndum
um aldur og æfi. Það hefir áður
komið fram i blöðum, að grann-
lönd vor tvö munu kunna að skilja
og meta þetta atriði, og þar munu
menn og vafalaust taka eftir 16. gr.,
sem bendir fram á við til viðtækari
samvinnu Norðurlanda.
Hér á Norðurlöndum höfum við
saknað þess, að Finnland var rifið
úr sögulegu samhengi sínu. Eu vér
vonum og trúum, að ísland muni
nú taka sitt sæti sem fjórða norræna
ríkið.
Afstaða þjóðanna innbyrðis verð-
ur á vorum dögum að byggjast á
lotningunni fyrir sjilfsákvörðunar-
rétti þjóðanna, og s.tmvinnan að hvíla
á fullri einlægni beggja aðilja. í samn-
ingnum finnum vér bæði þessi
grundvallaratriði, og þess vegna horf-
um vér með trausti fram á við til
samvinnu og samlyndis hinna fjögra
Norðurlandarikja.«
»Social~Demokraten«:
»Zahles-ráðuneytið má taka heilla-
óskum vorum í tilefni af þvi, að
það hefir nú leyst þetta vandamál,
eins og Vesturheimseyja-málið þótt
alt sé það á annan veg. Því að eins
og sambandið við negra-eyjarnar þrjár
var óeðlilegt, svo eðlilegt er sam-
bandið við hina al-norrænu frændur
vora. En jafnframt skal það tekið
skýrt fram, að fulltrúi vinstrimanna
i sendinefndinni, hr. J. C. Christen-
seto, hefir án alls tillits til smávægi-
legra flokksatriða, lagt drjúga og dug-
mikla hönd á pióginn til að binda
enda á það verk, sem mistókst stjórn
hans 1908, þótt ekki væri það hon-
um að kenna.c
»Vort Land«:
»Þegar lagafrumvarp það, sem
sendinefndin hefir flutt oss, hefir
verið samþykt, og fengið staðfest-
ingu konungs, þá er enn búið að
sneiða af hinu danska ríki og draga
niður danska fánann þar sem hann
hefir blaktað öldum saman. ísland
verður þá ekki framar hluti úr rik-
inu, heldur sérstakt ríki, að eins í
sambandi við Danmörku um einn
og sama konung og um samning,
sem heimta má endurskoðaðan, og
ef til vill feldan úr gildi, eftir rúma
tvo áratugi.
----
r
Alafoss.
Fyrir rúmu ári keypti Sigurjón
Pétursson og tveir menn í félagi
við hann klæðaverksmiðjuna Alafoss
og hefir það félag rekið hana síðan
i talsvert stærri stil en áður. Nú
sem stendur vinna þar 24 manns
og er unnið bæði dag og nótt, þvi
viðskiftin hafa aukist mikið. Verk-
smiðjan vinnur alla tóvinnu og það
er búist við að hún á þessu yfir-
standandi ári hafi um 7500 við-
skiftavini.
Félagið hefir i hyggju að auka að
nokkru vatnsaflið. Er sagt að það
megi með sérstökum útbúnaði alt
að tvöfalda hann. Þá er og í ráði
að byggja þar nýtt hús, stærra en
núverandi verksmiðjuhús.
A slðasta þingi var samþykt láns-
heimild til Alafossverksmiðjunnar,
að upphæð 100 þús. kr. Vér höf-
um leitað upplýsinga hjá Sigurjóni
Péturssyni, til hvers því fé muni
verða varið. Sagði hann, að félagið
ætlaði að kaupa nýjar vélar, sem
reka á með rafmagni.. En til þess
að framleiða það rafmagn, á að
beizla foss, sem er dálítið neðar i
ánni. Þá er nokkuð fyrir ofan Ala-
foss hver nokkur, mjög vatnsmikill.
Frá honum á að veita vatni niður í
byggingarnar hita með því upp að
öllu leyti. En allur matur er þar
nú soðinn með rafmagni.
Þær vélar, sem aðallega verða
keyptar, eru ætlaðar til þess að búa
til nærföt og sokka. Enn fremur