Morgunblaðið - 25.07.1919, Page 1

6. árgangur, 247. tölublað
SjónV. i 5 þáttum eftir Owen
Davis fræ^u skildsögu.
Aðalhlutverkið leikar hin fagra
góðkunna ameriska leikmær
Flo a C’Hibil! YO'ing
Framtíðar-
byggingarefni
Cemeutsteini'.ljm „H. C“
Viðtal
vlð Gannar SigU’ ðsson
frá Selalæk.
\ ór liöfðum lieyrt, uð Guimar
yigurðsson licfði mcðgjörð með
ny.jan liolstein, og að vélar til að
fj’íimleioa hanu væru bráðum vænt-
anlegar hingað. Vér snerum oss því
til Qunnars og lét hann oss í té
allar upplýsingar þcssu viðvíkj-
andi.
Guhnar kveðst hafa farið utan
mcstmegnis í þeim erindagjörðum
að athuga uýtízku byggingarefni
og verð á þeim, sérstaldega kvcðst
hann hafa viljað kynna sér vélar,
sem gætu verið til flýtis og sparn-
aðar við húsabyggingar. Verkfræð-
ingur einn danskur ráðlagði hon-
um að athuga vélgerðan holstein,
•sem nýlega hefði verið tekið einka-
leyfi á, holsteininu „11. C.“. Gunn-
ar fór þegar til einkaleyfishafans,
C. W. Christensens byggingameist-
ura, og fóru þeir þegar að liúsi,
sem var verið að reisa úr þessum
steini.
Eins og kuunugt cr hefir það
Hlt af verið galli á steinsteypuhús-
Um, að þau hafa vcrið köld og
rök, því föst steinsteypa leiðir vcl
raka og kulda. Úr þessu hafa menn
l'eynt að bæta með því að steypa
sfeina með einu eða fleiri holrúm-
1,111, sem hefir verið þekt í mörg
Ur) en sá galli hefir verið á því,
til endanna hafa steinarnir alt
a^ verið óholir, svo að þar hefir
lu>ldi 0g raki getað leiðst, og votir
blettir koma á múrvegginn um sam-
«keyti steinalma. Þessu hefir „H.
C.“ steinnimi bætt úr, með því að
liufa, auk þriggja lóðréttra liol-
ruma, sem eru á steininum, einnig
lárétt holrúm, sem mynda tvo næst
lllu einaugraða cements-holveggi
aðalmúrnum, sem aðalburðar
Jlltlgnið befir. Einkaleyfið lig'gu
aHega, auk vélarma er síðar verð-
l,1bist á, í láréttum bolrúmum.
6|sri holrúm hafa tvöfalt cin
'Uurmagn, þar sem annar
i lllveggurinn lieldur kuldanum
uurtu
v aðalmúrnum og verður
* 1 »
je lJVl ekki fyrir neiuum veru
múrii *aka’ °S fyrir innan aðal
ur á 1U llggUl' svo annar þunnvegg
iUlld hútt, seiu ver enn betur
°8 kulda.
Þannig líta aðalsteinarnir út:
liólfin sjást.
■■
Hornsteinn.
Kampsteinn.
Steinninu hefir reynst sterkur
eftir tilraunmii sem gerðar liafa
verið á „Statspröveanstalten“ í
Kaupmannahöfn. Burðarafl hans
hefir reynst að meðaltali 92 kg. á
hvern fersentímetcr af öllum flet-
inum. Hver steinn þolir þannig
82800 kg'. þunga, og er það talsvcrt
meira lieldur cn venjulegir múr-
steinar gera.
Séu bygð stórhýsi úr steininum,
má auka burðarafl hans með því
að fylla miðhol steinsins neðst í
veggjuuum með cementssteypu.
Einnig má styrkja steininn með því
að setja vírgririd í hvern stein um
leið og hann er steyptur.
Gunnar telur steininum það mjög
til gildis, að harin er unninn í heut-
ugum og fljótvirkúm vélum. Nota
má margskouar mót í sömu vél, og
færa má mótin til eftir stærð stciu-
anna. Einn maður getur steypt
200-A250 steina á dag og svarar það
til 2400—‘8000 stykkja af veujuleg-
um múrsteini. Vélarnar eru ódýrar
og tiltölulega léttar í flutningi.
Vél, sem hreyfð er með handafli,
.kostaði í Kaupuiauuahöiu kr.
Fðstudag 25. júlí 1919
Isaíoldarprentsmiðja
1600.00. Vinnan við að búa til stein-
inn verður því, eins og af þessu
er Ijóst, mjög' ódýr.
Steinninn er búinu til úr cementi
og sandi og' fínni möl. Blöndunar-
hlutföllin e.i’u 1 á móti 6. Sé notað
í steininn hið svo nefnda Cheops-
kalk, sem reynst hefii' mjög' vel að
blanda saman við cementið, verður
steinninn mun ódýrari heldur en
icgar notað er eement eingöngu.
Loks spurðum vér Gunnar um,
hvort hann áliti að holsteinn þessi
gæti orðið framtíðar byggingarefni
hér á landi. Kvað hann það vera
álit sitt og kvaðst hann vera sann-
færður um, að um ódýrara byg'g'-
ingarefui gæti ekki verið að ræða,
og það væri sér kunnugt um, að
byggingarfróðir menn í Danmörku
hefðu mikið álit á þessu bygging-
arefni og því til sörinunar sýndi
hanu oss úrklippur úr dönskum
blöðum og verkfræðitímaritum, sem
fóru lofsamlegum orðum um stein
þennan. Má þar til nefna grein í
„Tekniske Rundskue“, sem meðal
annars tekur það fram, að það vilji
vekja athygli lesenda sinna á þess-
um holsteini, vegna þess að hann
sé ódýr, leiði hvorki raka né kulda
og að „þessi nýi holsteinn muni
vera ágætt byggingarefni í hvaða
hús sem er, jafnt smá liús sem stór-
hýsi“. Tímaritið „tíancl og Ce
ment“ fer líkum orðum um liol-
steinirin. Og þó uppfynding þessi
sé næstum ný, hefir hún verið
viðurkend víða og einkaleyfi feng-
ið fyrir henni í flestum löndum
Norðurálfunnar.
Að endingu gat Gunnar þess, að
danskur byggingameistari kæmi nú
með e.s. „íslandi“ með vélar til þess
að búa til holstein þennan og' að
hús mundu verða bygð úr honum
hér í sumar. Fyrsta húsið mun
verða „Nýja Bíó“, og áttum vér
tal við Bjarna Jóusson, sem hafði
séð bygt úr steini þessum í Dan-
mörku, og leizt honum mjög vel
á hann.
--------o---------
1918 og 1919.
Breytingartillegnr
fjárveitinganefndar N.d.
Frá fjárveitingrinefnd neðri
deildar eru komnar breytingartil-
lögur við fjáraukalagafrumvarpið
1918 og 1919, en nefndarálit er ó-
komið enn. Breytingar þær, sem
nefndin fer fram á, eru þessar:
Sjúkrasamlög'. í stað 3 þús. kr.
aukastyrks til Sjúkrasamlags
Reykjavíkur 1919, sem stjórnin
stingur upp á, vill nefndín veita
5 þús. kr. samtals til Sjúkrasam-
lags Reykjavíkur og Hafnarfjarð-
ar og Garðahrepps.
/
Samgöngumál. Nefndin leggur til
a ð fella burt 30 þús. kr. til brúar
á Norðurá í Skagafirði, að veita
5 þús. kr. til kaupa á bifreið til
malarflutninga, a ð hækka f járveit-
ingu til að reisa Straumnesvita, úr
tæpum 6 þús. upp í 22 þús., og til
að reisa Selvogsvita upp í 21 þus.
úr rúmum 6 þús.
Kirkju- og kenslumál. Þar hætir
uel'udiu við; TU tíigurðar Guð-
mundsonar prests, verðbætur á
húsi lians á Vatnsenda, 1 þixs. kr„
til Hólmfríðar Arnadóttur til að
afla sér kennaramentunar í Vestur-
heimi 1500 kr„ viðbótarstyrk til
Stefáns Eiríkssonar tréskera 500
kr. og viðbótarstyrk til ungmenna-
skólans á Núpi í Dýrafirði 750 kr.
Vísindi og listir. Þar eru þessir
viðaukar: Viðbótarstyrkur til
Helga H. Eiríkssonar til fullkomn-
unar í námafræði og til framhalds-
náms 2 þús. kr., t i 1 1 a n d m æ 1-
ing a á 1 s la u d i 10 þ ú s. k r.,
til utanfarar tveggja lögfræðjnga á
íögfræðingafund Norðurlanda 5
þús. kr„ til utanfarar læknis á
fund berklalækna 2500 kr. og utan-
fararstyrkur guðfræðings á guð-
ftæðingafund 1200 kr.
Verkleg fyrirtæki. Stjrónin liafði
farið fram á rúrnar 1870 kr. til
vatnsleitar og undirbúnings vatns-
veitu í Vestmannaeyjum. Nefndin
vill oi'ða liðinn svo: „Til vatnsleit-
ar og' undirbúnings vatnsveitu í
V estmannaeyjum (endurveiting),
gegn því er til vantar annars stað-
ar frá, alt að kr. 5000.00.“
Þá vill nefndin veita 800 kr. við-
bótarstyrk til bryggjuunar á Húsa-
vík og 1200 kr. til að fullgera ak-
færan veg frá kolanámunni í Gunn-
arsstaðagróf í Strandasýslu og til
verkfærakaupa.
Eftirlaun og styrktarfé. Lagt er
t-il, að styrkur til ekkju séra Lár-
usar Halldórssonar verði 500 kr.,
en stjórnin hafði sett 300 kr., og
að bætt verði við 200 kr. eftirlaun-
um til Elíesers Eiríkssonar pósts.
Landssjóðsábyrgð á rafveituláni
Reykjavíkur. Nýrri grein bætir
nefndin við frumvarpið, svo lát-
andi: „Landstjórniuni veitist heim-
ild til að ábyrg'jast alt að 2 miljóna
kr. lán fyrir Reykjavíkurbæ til
fyrirhugaðrar rafveitu/ ‘
Alþingi.
Ný þingmannafiumvöip.
Hegningarlögin.
Bjarni frá Vogi er flutningsmað-
ur frumvarps í 18 greinum um orða-
breytingar á hegningarlögunum, til
þess að samrýma þau fullveldi
landsins, svo sem um að breyta
„hinu danska ríki“ í liið íslenzka
ríki o. s. frv. Greinargerðin hljóðar
svo:
„Ekki þykir sama, eftir 1. des.
1918, að láta standa þau orðatil-
tæki, cr hér er farið fram á að
breyta. Því cr frv. þetta fram kom-
ið. Efnisbreytingar eru engar
gerðar.“
Flutuingsmaður fer þó ekki alls
kostal’ rétt nicð hér, að engu sé
breytt að efni til, því að nýju á-
kvæði skýtur hann inn, um að sæta
skuli sömu refsingu sem fyrir svik
þeir heimilisfastir menn á íslandi,
sem gerast leppar útlendra fyrir-
tækja, sem heimilisfesta er skilyrði
fyrir rekstri þéirra.
Skifting ísafjarðarprestakalls.
Sigurður Stefánsson flytur frv.
um að skifta ísafjarðarprestakalli
í tveut, ísafjarðar og Hois presta-
köll. Segii' flutningsmaður ástæð-
urnar fyrir skiftingunni vera sí-
vaxandi þörf Hóíssóknarmanna á
óskiftri prestsþjónustu, sívaxandi
öt'ðugleikar á að ná til prestsins á
ísafirði og' embættisannir hans í
heimasókninni, er mjög hafi aukist
að mannfjölda síðan prestakalla-
lögiu kornu í gildi.
Nefadarálit.
Tollhækkunin — Tollur á suðu-
spiritus.
Fjárhagsnefnd efri déildar hef-
ir flýtt sér með tolihækkunarfrum-
varpið. Segir nefndin í áliti sínu:
„Frumvarp þetta fer fram á, að
gerðar séu talsverðar breytingar á
gildandi tolllögum. — Þó nefndinni
sé vel ljóst, að tollur á þeim vöru-
tegundum, sem hækkun er ráðgerð
á, sé þegar orðinn allhár, ber þess
að gæta, að vörur þær, sem hér
ræðir um, verða ekki taidar nauð-
synjavörur, nema þá að litlu leyti,
svo að almenningi er hægt að tak-
marka kaup á þeim eða miða þau
við efnahag sinn. — En það sem
sérstaklega ber þó að líta á, hvað
þetta mál snertir, er hin brýna sr-
vaxandi þörf ríkissjóðs fyrir aukn-
ar tekjur, sem leitast verður við
að fulluægja á sem viðunanlegast-
an hátt, og' tilraun í þá.átt er þetta
frumvarp/‘
Nefndin gerir þær breytingartil-
lögur við frumvarpið, a ð tollurinn
af sherry, portvíni og malaga
hækki upp í kr. 2.00 af hverjum
lítra (úr 1 kr.) og a ð af vínanda,
sem aðfluttur er til eldsneytis eða
iðnaðar og gerður er óhæfur til
drykkjar undir umsjón yfirvalds,
skuli greiða í toll kr. 4.00 af hverj-
um lítra, en suðuspiritus hefir til
þessa verið og' er samkv. frv. toll-
frjáls.
Gipðmundur Ólafsson hefir fram-
sögu.
PingsályktEnartillaga
Símaleiðir í Rangárvallasýslu.
Þingsályktunartillaga er komin
fram frá Eggert Pálssyni, uin
rannsókn símaleiða í Rangárvalla-
sýslu, svo hljóðandi:
„Efri deilcl Alþingis ályktar að
skora á ríkisstjórnina að lilutast til
um: 1) Að rannsakaðar verði sem
allra fyrst leiðir fyrir þriðja flokks
símalínur þær, sem 4. gr. laga nr.
35, 20. október 1913, um ritsíma-
og talsímakerfi íslands, gerir ráð
fyrir að lagðar verði upp á Land,
niður á Þykkvabæ og inn að Hlíð-
arenda. 2) Að byrjað verði á að
legg'ja línur þessar, að lokinni rann-
sókn, svo fljótt sem kostur er á.“
Breytingartiliaga.
Salttollurinn.
Benedikt Sveinsson vill lækka
aflutningsgjaldið af salti úr 12 kr.
af smálest (samkv. frv.) niður í
8 kr. og jafnframt ákveða, að lögin
skuli falla úr gildi næstu áramót
eftir það, að unninn er upp áhalli
sá, er stafar af saltkaupum lands-
stjórnar vegna styrjaldarinnar.
Eiindi send Alþ ngi.
92. Hið íslenzka garðyrkjufélag
brýnir fyrir Alþingi nauðsyn þess,
að efla garðyrkju og blómarækt í
landinu, og fer þess á leit, að ráð
inn verði í þjónustu landsins garð-
yrkjustjóri, og til þess veittar 5000
kr.
93. Páll Jónsson eand. jur. snýr
sér til Alþingis út. af hrakningum
þeim, sem laudsstjórniu liafi á sér
hb, NYJA BIO wmm
Pjerrot.
Sjónleikur i 4 þáttum. Leik-
inn af Nord. Films Oo.
Aðalhlatverkin lcika:
Gunnar Tolnæs,
Zanny Petersen,
Fr. Jacobsen o. fl.
Sýning steadur á aðra kl.stand
haft, og biður það að hlutast til
um að sér verði á eiuhvem hátt
bætt það fjárhagstjón og atvinnu-
hnekkir, sem hann hefir af þeim
beðið.
94. Félagið „íslendingur" sækir
um 10 þús. kr. styrk á ári til fram-
kvæmda tilg.angi sínum, að efla
samhug og samvinnu með Islend-
ingum hér á landi og vestan hafs.
95. Þrjátíu og sex Alþingiskjós-
endur í Dalasýslu fara þess á leit,
að Alþingi veiti Þorvarði, fyrrum
hreppstjóra, Bergþórssyni að Leik-
skálum styrk eða uppbót fyrir stór-
tjón, sem hann hefir beðið af snjó-
flóði.
fingfnndir i gær.
Neðri deild.
Fimm mál voru á dagskrá.
Salttollsfrv. var tekið út af dag-
skrá, en frv. um breyting á bruna-
bótafélagslögum og lögum um lög-
reglusamþyktir fóru þegjandi til 2.
umræðu.
Þá var tekið fyrir frv. um hvíld- -
artíma á íslenzkum botnvörpuskip-
um. Jörundur flytur frumvarpið.
Er þar farið fram á að hásetum sé
trygður með lögum eigi minna en
8 stunda hvíldartími á sólarhring.
Sagðist Jörundi svo frá, að sumir
skipstjórai' gerðu sér að reglu að
láta hásetana vinna mörg dægur
í röð, er fiski væri gott, og skip-
uðu þeim með harðri hendi að halda
áfram meðan þeir gætu staðið.Væru
hásetarnir varnariausir gagnvart
skipstjórunum, en úr því ættu lög-
in að bæta. — Sig. Stefáiissou
svaraði ræðunni. Kvað hann óþarfa
að setja lög um þetta, því það ætti
að vera samningsatriði milli háseta
og útgerðarmanna- Ef lög væru
samin á þessu sviði mætti með sama
rétti heimta lög um alla aðra at-
vinnu, og að sumum atvinnuvegum
væri þannig háttað, að stundum
þyrfti að vinna eins og kraftar
frekast leyfðu. Tók landbúnaðinn
til dæmis. Það gæti riðið bóndan-
um að fullu, ef fólkið legði frá sér
amboðin á vissum tíma og ueit-
aði að bjarga heyfeng undan rign-
ingu. Sama væri og um sjávarút-
veginn, ágóðinn af útveginum færi
eftir því, live vel væri notað afla-
færið, þegar það gæfist, og oft
þvrfti aS bjarga veiðarfærum frá
glötun. Og hásetarnir bættu sinn
hag' um leið og útgerðarmannsins.
Frjálst samkomulag milli aðiljanna
yrði affarasælast og hið eina ein-
hlíta, en lögin yrðu ónýt. Og ef í
hart færi, hefðu hásetarnir alt af
í hendi sér beittasta vopnið á út-
gerðarmanninn: að gera verkfall.
Við því dygðu engin lög. Fór hann
því næst nokkrum orðum um verka-
lýðsmálið og ástandið í heiminum.
Þótti honum verkamannastéttin
vera orðin æði aðsúgsmikil og
Framhald á 4. síðu. j