Morgunblaðið - 17.08.1919, Blaðsíða 2

2
M0R6ÚNBLÁÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
Ritstjóri: Vilh. Finsen.
Ritstjórn og afgreiðsla í Lækjargötu 2.
Sími 500. — Prentsmiðjusími 48.
Kemur út alla daga vikunnar, aC
mánudögum undanteknum.
þannig, að engin leið sé til að fá
neina stjórn studda, en þó er aðal-
ástæðan fyrir þessu stjórnarfári
miklu meira áhyggjuefni, en hún
er í raun og veru sú, að innan
þings eru sára f áir menn, sem
færir eru til að taka sæti í stjórn-
inni.
Saumavéíar
Nokkrar ameiískar saamavélar af beztu tegund fyrirliggjandi.
Sími 584. Símnefni Juwel.
úoR, (Bíafsson & 8o,f Jdœ fijarg, 3 cS
heildsala.
fyrir
litla fjölskylda, óskast til 1 e i g a 1. október.
Upplýsingar gefur
FnT af finustu tegund (i blikkbaukum) selst lágu
*—■' ÍV\JL.1V verði, meðan birgðir endast.
Jóh, Olafsson & Co.
heildsala, Lækjargötu 6 B.
Sími 584. Símnefni Juwel.
Skóhlífar
Allar tegundir, beztar
og ódýrastar, i heild-
sölu aðeirs.
Sími 584.
Símnefni Juwel.
ióh. Olafsson & Ca., heildsala,
Skófatnaður
kvenna og barna, í stóru úrvali, beztar og lang-ódýrastar vörur á landinu.
Simi 584 — Símnefni Juwel.
Jóh. Olafsson & Co, heildsal?, Lækjargötu 6B.
— ■' -
Bifreiða-dekk
Bilstjórar: Hiu viðurkendu Hood-dekk komin aftur, eftirspurnin eins og
vant er, ákveðið ykkur strax Slmi 584. Simnefni Juwel.
Jóf). Óíafssott & Co.
heildsala, Lækjarg. 6 B.
Colgates - Octagon - Þvottasápa.
Hin þegar margeftirspurðu og viðurkendu Colgates Octagon Þvotta
sápa er væntanleg á næstunni. Sendið pantanir yðar tímanlega.
Simi 584. — Simnefni Juwel.
Jób. Ólafsson & Co., heildsala, Lækjargötu 6 B.
Du Pont Málningarvörur
fyrirliggjandi. Notið tækifærið meðan birgðir endast. Margar tegundir
á förum.
Jóh: Olafsson & Co.,
Sími 584. heildsala, Lækjarg. 6 B. Simnefni Juwel,
Gofgates fjandsápur
_________ fyriríiggjandt
IcoLG^Acoþill Beztu sápurnar. Drýgstu sárurnar.
Sími 584. — Simnefni Juwel.
Jóf). Óíafsson & Co„ fjeiídsaía, Lækjargötu 6B.
Sigurjón Pjetursson,
Slmi 137. — Hafnarstræti 18.
Barnaskóli Reykjavikf
Nokkrir kennarar geta fengið atvinnu við barnaskóla Reykjavíkuf
Umsóknir stilist til skólanefndar og sendist fyrir 1. sept. til skrifstofo
minnar, sem veitir nauðsynlegar upplýsingar staifino viðvikjandi.
Reykjavík 16. águst 1919.
K. Zimsen,
foim. skólanefndar.
Eg opna attur rakarastofu mina
á Laugavegi 30 A.
Sísíi Sigurðsson.
Reynið IRMA
jurtamargarine
bragðgott og nýtt
sem nýkomið er með s.s. Botnia.
Smjörhúsið Hafnarstræti 22.
Bezt verð.
Mestur afsláttur.
Það tilkynnist hér með ættingjum og vinum, að Lárus Páls-
son praktlæknir andaðist i gærmorgun að heimili sínu, Spitala-
stíg 6. Jarðarförin ákveðin siðar.
Börn og tengdabörn.
Ritstjórnarskrífstofan opin:
Virka daga kl. 10—12.
Helgidaga kl. 1—3.
Afgreiðslan opin:
Virka daga kl. 8—5.
Helgidaga kl. 8—12.
Auglýsingum sé skilað annaðhvort
á afgreiðsluna eða í ísafoldarprent-
smiðju fyrir kl. 5 daginn fyrir útkomu
þess blaðs, sem þær eiga að birtast í.
Auglýsingar, sem koma fyrir kl. 12, fá
að öllum jafnaði betri stað í blaðinu
(á lesmálssíðum) en þær sem síðar
koma.
Auglýsingaverð: Á fremstu síðu kr.
1.60 hver cm. dálksbreiddar; á öðrum
síðum kr. 0.80cm.
Verð blaðsins er 1 kr. á mánuði.
*3r|>r 'xíx' xív ’í‘ 'x jx xjx' xj*
Stjórnarskifti?
r —— -
Þegar forsætisráðherra tilkynti
lausnarbeiðni stjórnarinnar og
svar konungs, var sem engum
kæmi slíkt á óvart. En undarleg
er þó þessi lausnarbeiðni stjórnar-
innar nú. Eða hvers vegna sagði
hún ekki af sér strax í þingbyrjun 1
Ástæðan, sem forsætisráðherra
færði fyrir lausnarbeiðninni, er að-
allega sú, að nú sé horfin sú aðal-
ástæða, sem varð þess valdandi, að
samsteypustjórn var mynduð, en sú
ástæða var heimsófriðurinn.
Þetta er að vísu satt, en sú breyt-
ing hefir ekki orðið síðan þing
byrjaði. Það er því jafn víst, að
upphaflega hefir forsætisráðherra
ekki ætlað. að biðja um lausn fyrir
sig og fjármálaráðherra, eins og
hitt, að síðan í þingbyrjun hefir
eitthvað það komið fyrir, sem knú-
ið hefir fram þessa lausnarbeiðni-
En þó svona sé komið, munum vér
þó ekki erfa stjórnina að þessu
sinni. Það er eins og það liggi í
loftinn, að sú gamla muni sitja á-
fram — þrátt fyrir alt — þingið
ekki treystast til að hrófa upp
nýrri stjórn.
Mönnum finst það eflaust undar-
legt, að ef stjórnarhrunið er fram
komið af .ásetningi, að þá skuli
þingið kikna á því að velja nýja
stjóm. Og hálf leiðinlegt að. þurfa
að biðja þá stjórn að halda völd
um, sem það áður hefir knúið til
lausnarbeiðni og fáir þingmenn
munu vilja gefa traustsyfirlýs
ingu. En sannleikurinn er sá, að
flokkaskiftingu þingsins er þann
ig háttað, að engiiln _flokkur er
þess megnugur að mynda meiri-
hlutastjórn. Þó halda menn að
Heimastjórnarflokkurinn myndi
geta fengið til þess aðstoð Fram-
sóknarflokksins, en þeim mun ekki
ljúft að lifa á bónbjörg. Aftur á
móti mun Þversumflokkurinn að
vanda, og eins og hann á ætt til,
skipaður svo áræðnum mönnum og
þjóðræknum, að þeir myndu flest-
ir fúsir að leggja þetta á sig fyrir
landið sitt. Og um fjármálaráð-
herrann er það fúllyrt, að hann
myndi fáanlegur til jafnvel að taka
á sig enn meiri vanda, en hann
hefir hingað til haft, og er það fá-
gæt fórnfýsi af manni, sem ekki
er minna kiknaður undir byrði
sinni. En líklega verður að þessu
ekker tgagn, því þó að bæði Langs-
um og flokksleiysingjar væru
lagðir þvers, myndi það með Þvers-
um ekki fylla þrjú kúgildi — gera
að^eins 17 — en það er of lítið til
að byrja búskap með.
Það er vandræða ástand, að
|lokkaskiftíng þingsins skuli vera
Launamálið.
Lagabálkur sá, um laun embætt-
ismanna, sem stjórnin lagði fyrir
þingið, hefir nú um hríð veríð í
nefnd til umræðu og átilta. Hefir
það flogið. fyrir nú síðustu dag-
ana, að ágreiningur væri kominn
fram um málið í nefndinni og jafn-
vel að hún mundi klofna, og var
dýrtíðaruppbótin nefnd sem aðal-
deiluatriðið.
Um frumvarp stjórnarinnar má
segja, að það hafi verið spor í rétta
átt. En stjórnin mun eigi hafa álit-
ið það vænlegt til sigurs að fara
fram á nema það allra minsta, sem
um gat verið að ræða. Því margii'
þingmenn hafa löngum verið með
því markinu brendir, að vilja nema
sem mest við nögl sér allar fram-
lögur til þeirra, sem vinua hin á-
byrgðarmeiri störf þjóðfélagsins',
eins og væru Jiau lítils virði og einu
gilt að þeir sem þeim gengdu væru
sveltir. Það hefir aldrei verið tekið
tillit til þess, að stöður embættis-
manna eru dýrari þeim sem í þeim
eru, en staða verkamannsins, og þá
eigi til hins, að undirbúningur und-
ir embættisstöðu hafi kostað pen-
inga. — Fyrir ófriðinn voru laun
embættismanna svo lág, að ekki
máttu lægri vera, og fá muuu finn-
ast dæmi þess, að embættismenn
hafi lagt upp af launum sínum, og
er þó embættijsmannastéttin ís-
lenzka ekki óhófsgjörn. Útsvörin
geta verið nokkur mæli'kvarði á
afkomu manna, og niðurjöfnunar-
skráin fyrir Reykjavík árin fyrir
stríðið, ber þess ljósan vott,
hvernig hlutfallið var milli em-
bættismanna og annara.
Svo kom ófriðurinn og dýrtíðin.
Margir voru svo skammsýnir að
halda, að embættismennirnir gætu
lifað á sömu krónutölu og áður,
þótt krónan yrði ekki nema fárra
aura virði;—og dýrtíðaruppbæturn
ar kostuðu feiknin öll af umtölum,
því fjöldi manna, sem ættu að
skilja óbrotna hluti samkvæmt
stöðu sinni sem þingmenn, reynd-
ust að vera skilningssljógari en
stöðunni sæmir. Síðan hafa dýrtíð-
•
armálin gengið aftur á hverju
iingi og munu gera það framveg-
is, meðan gildi peninganna verður
jafn breýtilegt og nú er.
Stjórnarfrumvarpið gerir ráð
fyrir hækkandi launum með hækk-
andi embættisaldri og ákveður þau
nokkru hærri en áður voru, til þess
að föstu launin komist nokkru nær
raunverulegu gildi peninga, en áð-
ur. Enda er tekið tillit til þessarar
hækkunar við útreikning dýrtíðar-
uppbótarinnar. Með þessu er að
nokkru leyti farið í þá átt, sem
Bjarni frá Vogi stakk upp á fyrir
nokkru, er hann bar fram land-
aurafrumvarp sitt. Verðlagsskráin
á að ráða launaupphæðinni og það
er hið eina rétta.
Embættismennimir íslenzku eru
eigi öfundsverðir af tilverunni.
Gamlir menn, sem gegnt hafa em-
bættum sínum með hinni mestn
skyldurækni og dugnaði um tugi
ára, sitja við lauu, sem uugir verzl-
unarmenn vilja eigi líta við. Og
ungu mennirnir t. d. við símana og
pósthúsið tolla þar eigi stundinni
^engur, því allir -borga betur en
landið. Landið er nánasarlegasti
húsbóndinn og sveltir flest sín hjú.
Bændurnir á þingi munu fara
nær um, hversu afarasælt það er að
hafa hjú, sem eru simöglandi cg
óánægð með hlutskifti sitt. Og þeir
ættu þá að skilja, hversu sú þjóð
er farin, sem gerir svo við þá menn-
ina, sem gegna hennar vandamestu
málum, að þeir eru sáróánægðir og
sæta fyrsta tækifæri til að leita sér
annarar atvinnu.
Annaðhvort er að stjórna land-
inu einbættismannalaust, eða að
gera svo vel við starfsmenn þjóð-
arinnar, að þeir geti lifað eins og
aðrir borgarar þjóðfélagsins. Alt
„prútt“ í þeim sökum verður dýrt
spaug, meðal annars af því, *að
mennirnir verða að leita sér auka-
atvinnu með embætti sínu til að
geta lifað, og við það dreifast
starfskraftaic þeirra.
Vilji menn líta á kaup vinnu-
mannsins og prestsins, verzlurtar-
mannsins og símstjórans o. s. frv.
og athuga samræmið þar á milli,
og enn fremur hve dýrt er að Jifa
nú, þá fer ekki hjá því, að menn
skilji að kröfur embættismann-
anna eru á rökum bygðar. Tóm-
lætið og andúðin gegn kröfum em-
mættismannanna nú stafar af því,
að mönnum gengur svo iila að átta
sig á þeim. Og það er hálf óskiljan-
legt, þar sem þingmenn hafa senni-
lega orðið þess varir að verkamenn
eru margfalt dýrari en áður. Það
finst engum mikið, þó kaupmaður-
inn, sem áður hafði 20 króna viku-
íaup, fái nú 60 kr. En að embsettis-
maður, sem áður hafði 3000 króna
árslaun, eigi sanngirniskröfu til
6 þúsunda nú, hvað þá 9 þúsunda,
eins og rétt væri eftir sama hlut-
fallinu — það þykir fjarstæða.
Er ekki eitthvað bogið við það?
Eftir
Jón Dúason.
Framh.
Þar á eftir sigldi Ad. Jensen
norður í Bjarneyjarflóa og norður
í Umanakfjörð og clvaldi þar langa
hríð. Þar voru álitin og eru ef til
I vill beztu heilagfiskimið við Græn-
land. Þar hafði verið mikið fiski
allan veturinn áður, en þegar Ad.
Jensen kom þangað var allur fisk-
urinn genginn út í Davissund til
að hrygna. En slíka göngu gengur
fiskurinn á hverju vori. Ad. Jen-
sen g$t með tilraunuin fúllvissað
sig um, að íiskurinn hrygndi ekki
við Norður-Grænland. Fyrst eftir
að Ad. Jensen var farinn að norð-
an, kom fiskurinn aftur.
„Löngu eftir að eg hafðí yfirgef-
ið Bjarneyjarflóann frétti eg að
heilagfiskuriun hefði að lokum
gengið inn í Jökúlgrurinið. Hann
hafði komið skyndilega og í svo
þéttum breiðum, að daglegur afli
var 400—500 fiskar í Jakobshöfn.
Skrælingi einn hafði fengið 73
heilagfiska á stuttan spotta, og af
þeim voru að eins 7 undirmál.
„Yiðvíkjandi heilagfiskinum ber
enn fremur að geta þess, að næst-
um alstaðar í Bjarneyjarflóanum
og Umanakfirði, var góður botn
fyrir botnvörpu, og kom þar því oft
notuð við fiskirannsóknirnar. A
þann hátt kom það í ljós, að urm-
ull af ungum heilagfiskum (frá 11
cm. og þar yfir að lengd) eru á
þessum svæðuin Jiar sem botninn
er leir eða leðja og dýpið er frá
140 til yfir 300 faðmar, en það eru
óumræðilega mikil svæði, sem upp-
fylla þessi skilyrði. Þessir víðáttu-
miklu leir- og leðjuflákar eru
framúrskarandi auðugir að margs
konar smádýrum — smáfiskum,
krabbadýrum, ormum o. s. frv. —
og hafa til að bera.frábærlega góð
lífsskilyrði fyrir heilagfisk í upp-
vextinnm.
„Sem mikilsverðum árangri af
leiðangrinum þykist eg mega full-
yrða þetta: Það er engin sennileg
ástæða. til að óttast, að heilagfisk-
drinn — sem við fundum aragrúa
af í yfirborði Davissundskis, en þá
var á fyrsta þroskaskeiði, siðar
sem sama aragrúa á hærra þroska-
skeiði við Mið-Grænland og sem
ógíynni af smærri og stærri ófull-
þroskuðum fiski í hinu átuauðga
dýpi alstaðar í Bjarneyjarflóanum
og Umanakfirði — verði nokkru
sinni fiskaður til merkjanlegrar
mrðar af hálfu Gænleudinga.
„Meðan við biðum í Egedesmimii
lét eg reyna fyrir fisk við nýlend*
una og í sundinu við ,,Nivak“ (ca.
7 danskar mílur frá nýlendunni).
Meðal annars lét eg tvo menn pilka
á skipsbátnum 1 eða 2 tíma í fjóra
daga samfleytt. Fyrsta daginn
fengu þeir 315 f jarðþorska. Það var
fiskað á sama stað, en þó óx afl"
inn með hverjum degi. Á 250 líntt'
öngla, sem við lögðum, fengum vi®
92 fjarðþorska, auk annara fiska.
Lengd fjarðþorskanna var 30—72
cm. og Jjyngdin frá 1—8Vá pd.i
langflestir voru 40—57 cm. og vógri
■2—5 pd. Fjarðþorskurinn (graduS
ogac) er sérstakt þorskakyn, seiö
að eins er til við Grænland. Hanö
er skildari hjnum almenna þorski
en nokkur önnur tegund, svo ná*
skyldur að menn hafa efast um að
hann væri sérstök tegund. Fjarð'
þorskurinn er mjög góður átu oS
af málinu og vigtinni geta menu séð
að hann nær sæmilegri stærð.
eins einstöku fiskar af 400 Újarð'
þorskuin, er við mældum, voru'un^'
ir lágmarki því, sem fiskkaupmeö11
á íslandi setja fyrir smáfisk tilh*1
inn sem „labradorfisk“ og borgft
með 41. kr. per. skp. Að eins á eJíl
um stað, við Fiskines, hef eg se^
fæðingjana hagnýta sér veruleg^
þessa auðlind liafsins. Þeir her^
fiskinn og hafa eflaust lært þaö *
íslendingnum Thomsen, sem stn11
aði þorskveiðar í FiskinesfirðillllIíl
fyrir 60 árum síðan.
Frain11'
-— — i o« ——-