Morgunblaðið - 25.11.1919, Síða 3

M O II « U N B 1. A jh» 1 *>
8
Fyrirliggjandi
8PIL, margar tegDndír.
• Kabale* Spil (smá).
KEX, fjöldi teg., danskt, enskt og ameriskt.
c7C. €&&neói/i{sson
Síini 8 (2 línnr).
Oscar Clausen
Umboðs- og heildverzlon.
Mjóstrœti 6. Sími 563.
Kaupir: Seiur og utvegar:
Allar íslenzkar afurðir.
Allar útlendar vörur.
Hefír nú fyrirliggjandi ýmsar þýzkar IBnaösrvörur, svo sem járn-
vörur ýmiskonar, t. d. VaS3hi.ífa, Rakhnífa, Rakvélar, Há klippur, Dolka,
Hengilása, Matskeiðar, Teskeiðar, Hnappa allskonar, Naslur, Brjóstnálar
o. fl. Ennfremur ýmisl. Glysvarning.
Barnaleikfðng, matgar tegundir, og Jólatrésskraut óheyrt ódýrt.
I rtau í heilum kössnm, miklum mun ódýrara en frá Englandi. —
Allar eru þessar vörur miklu ódýrarl en nú hafa fenglet um lang-
a. tima.
E. I. Curry
Hótel Skjaldbreið nr. 4
vill kaupr kinda og lambagarnir. — Peningaborgun út I hönd,
eitir að vaian hefir verið skoðuð. Stærri og minni birgðir keyptar í
eian, sé varan hæfileg fyrir amerikskan markað.
Dumas sá hana fyrst 20 ára gámla
í leikhúsi einu í París, þar sem húu
var með gömlum, rússneskum
stjófumálamanni. Fegurð hennar og
óhamingja hafði mjög mikil állrif
á hann. Fékk hann vin sinn einn
t:l að kynna sig henni. Þá í fyrsta
skifti komu fram sjúktlómseinkenni
hennar, sem síðar leiddi Jiana til
dauða.
Af þessari og annai’i meiri við-
kynningu við Kamelíufrúna samdi
Dumas liið fræga stykki sitt.
Stuttu þar á eftir fóru dauða-
merkin að gera vart við sig á þess-
ari undarlegu, eftirsóktu konu. En
þó virðist það enn auka fegurð
hennar. Dauðamérkið geislaði af
andliti hennar eins og einhver
ljómi.
Við jarðarför heimar mættu
greifar, 'jarónar, furstar og annað
stórmenni, og grétu eins og börn.
Og loks þúsundir fátæklinga, som
hún hafði gefið og séð fyrir. Það
var ógrynnisfjöldi.
Saga þessarar konu er einhver
hin merkiiegasta, sem átt liefir sér
stað. Kamelíufrúin er, þrátt fyrir
aJt, í ætt við allar konur. Það hvílir
yfir æfiferli hennar eitthvað al-
ment, þrátt fyrir öll sérkenni og af-
brigði.

Spitzbergen.
Framh.
Námugröfturinn hefst.
Poole hét sá, er fyrstur fann kol
á Spitsbergen, og var það áriðl910,
en það er ekki fyr en á allra síð-
ustu árum, að farið er að vinna þau
að nokkru marki. Þess var oft get-
ið, að jarðfræðingarnir liefðu fund-
ið kol á þessum eða þessum stað, en
ekki skeyttu því aðrir en vísinda-
menn. Kol voru eigi það fyrsta, er
umiið var úr jörðu á Spitsbergen,
heldur fosfat, og var það sænskt
iélag, sem byrjaði á því árið 1872
við Kap Thordsen. Þar var bygt
stórt hús handa verkamönnunum
og lögð braut til sjávar. En náman
reyndist ekki nógu auðug og var
kætt við fyrirtækið á sama ári. Hús-
ið stendur þar enn og 12 árum síðar
notuðu sæinskir veðurfræðingarþað
til vetursetu. Síðan liafa veiðimenn
komið þangað einstöku sinnum.
Það var e'kki fyr en á 20. öldinni
að námugröftur var hafinn í al-
vöru. Árið 1904 byrjaði félag frá
Sliefíield að vimia kol við Advent
flóa. Reis þar upp mikil stöð, en
kolin reyndnst svo slæm, að náman
var lögð niður eftir 4 ár. En um
sama leyti fanst kolalag hinumegin
við flóann og þar reyndust kolin
mikiu betri.
Amerískar námur.
„The arctic coal company“
nefndist félag eitt í Boston. Heita
stofnendur þess Ayer og Long-
year. Keyptu þeir landflæmi, er
Norðmenn höfðu kastað eign sinni
á en ekki notað, og byrjuðu kola-
gröft 1906. Bvgðu þeir liöfn og
lögðu strengbraut niður á bryggj-
urnar, svo fejming s'kipa gekk á-
gætlega. Longyear City úx hröðum
skrefum og varð höfuðstaður Spits-
bergen, og er það enn í dag. Það
var unnið í námunum alt árið, á
vetrum voru kolin brotin og stafl-
að, eu nndir eins og ísar minkuðu í
liafi á sumrin, var farið að flytja
út. Árið 1912 var útflutningurinn
orðinn 40,000 smálestir. Eftirspurn
in varð mikil eftir kolum þessum í
Noregi norðanverðum, því kolin
voru bæði ódýr og góð. Þetta sama
félag vann einnig kol við Green
Harbour. Námugröftur þessi vakti
mikla athygli í heiminum og nrðn
margir til þess að falast eftir nátn
nnum. Árið 1916 seldu Amerík.:
uieim Norðmönnum allar eig v’
sínar .á Spitsbergen og ýfirgá;
eyna.
Aðrir námurekendur.
Ofiangt mál yrði að telja upp
alla þá, sem hafa haft afskifti al’
námum á Spitsbergen. En hjá ílesi.
um þcirra hefir lítið orðið úr fram
kvæmdum. Hinir huldu fjársjóðii
lokkuðu rnarga, eu ekki sízt æfin
týramenn og prangara. Fyrsta ára
tug þessarar aldar létu menn mæki
scr út námateiga meðfram öllum
firðinum sern kolalögin höfðu fund-
ist við, og oft á svæðum, þarsemal-
drei hafði fundist neitt ifýtilegt.
Fæstir þeirra, sem tóku námuteiga,
liöfðn snefil af jarðfræðilegriþekk-
ingu. Tilgangurimi var eingöng-u
sá, að ná sér í landsp'ldu, sem orðið
gæti verðmæt síðar. Mörg eru dæmi
þess, að eigendurnir komu aldrei
til þess að vitja eigna sinna og
málaferli liafa mörg staðið um eign
arréttiuu.
Gek'k oft mjög seint að útklj i
þesskonar mál og mörg þeirra er„
ennþá á döfiimi, af því að álitamai
hefir verið um það,hver hefðiæðstí
úrsknrðarva'ld. En nokkur félog
gátu komið ár sinni fyrir borð, og
fyrir utan Ameríkufélagið, sem áð-
nr hefir verið minst á, vorn starf-
aiidi fyrir stríðið tvö brezk félög,
eitt eða tvö norsk félög lítil, eitt
sænskt og eitt rússnes'kt smáfélag.
Ensku félögin urðu að leggja árar
í bát þegar ófriðurinn hófst og
Ameríkufélagið seldi eignir sínar
meðfram vegna ófriðarins. Skan-
dinavar urðu nú ráðandi í landina
cg tóku sér dæmi hinna þjóðamia
til fyrirmyndar. Svíar tóku a?
nota námur sínar og fiuttn mikið
af kolum bæði til Noregs og Sví-
þjóðar. Rússneska félagið gerði lít-
ið, en Norðmenn þeim mun meira.
En ágengni mikillar kendi í athöl í
um þeirra. T. d. hafa þeir iFotað :i;
ezkar námur í heimildarleysi og
ætt stórié á því. Má að sumuleyti
gja, að þeir hafi verið tilneyddir
vcgna kolaskortsins í Noregi. En
i)u ætla hinir réttu eigenduraðfara
að starfa á ný, og þá verða Norð-
mennirnir að hafa sig á burt.
Eins og nú standa sakir skiftast
ítámueigöir þannig á þjóðirnar:
Englendingar 1000 fermílur, Norð-
menn 230 og Rússar 28 fermílur,
Eignir Breta eru ekki að eins
stærstar, heldur einnig verðmæt-
astar, og þar eru allar beztu hafn-
iruar. Og þar eru kolin eigiþaðeina
sem hægt er að vinna úr jörðu,
lceldur einnig járn, blý og asbest.
Stjórnleysi.
Þrátt fyrir það, hvað Spitsherg-
u liggur norðarlega á hnettinun,
er veðráttan hagstæð þar til námu-
reksturs. Veturimi er kaldur en
hægviðrasamijr. Námuverkamenn,
sem hafa haft vetursetu á Spits-
bergen, láta ágætlega yfir líðan
sinni þar og að heilnæmt sé að
dvelja þar. Læknirinn í Longyear
City hefir lítið að gera, nema ef
slys ber «ð höndum. Ef farið er eft-
ir almennum heilbrigðisreglum og
haft rétt mataræði, er engin hætta
á skyrbjúg, og aðrir sjúkdómar eru
ekki til þar. Af því að ekkert ríki
hefir verið viðurkent eigandi
eyjunnar, eru engir skattar né
skyldur til á Spitsbergen, og eru
ýms mein að því fyrirkomulagi.
Enginn er til að halda uppi regln
ig aga og gripdeildir eru tíðar, ef
bver gætir ekki að sínu. Þjófnaður
er daglegur viðburður á 'Spitsberg-
en, og spelivirki eigi síður.
Hreindýrahjörðunum fækkar óð-
um, því állir skjóta gegndarlaust,
sem nokkurt eiga 'skotvopnið, og
sama er að segja um refina.
Ber því brýna nauðsyn til, að
laga- og agaleysið fái sem fyrst
enda og að stjóm komi í landinu,
er hafi vilja og getu til þess aðfriða
landið. Annars er bráð liætta á, að
róstur verði þar nú, ekki síður en
forðum á dögum hvalveiðamann-
anna.
Boízíjewikhar
sigra.
Fyrir nokkrum dögum leit eigi
glæsilega út fyrir Bolzhewikkum.
Judenitsch var kominn með her
sinn inn í sjálfa Petrograd, Deni-
kin sótti fram að sunnan og bjóst
við því að geta tekið Moskva eftir
hálfan mánuð. Og að austan sótti
Koltschak frarn. Bjuggust menn þá
við því, >að skamt mundi þess að
bíða, að ríki Bolzhewikka hryndi
til grunna.
En svo varð skyndileg breyting
i, þessu. Judenitsch liafði ekki
.unnað sér hóf. Hann hafði sótt
fram af svo miglu kappi, að hann
gætti þess eigi, að hafa her sínum
varnir áð baki. Bolzhewikkar komu
íonum því í opna skjöldu og eimii
rddaraliðssveit þeirra tókst aðkom
í st í gegn um fylkingar hans og að
aki honum. Varð þá Judenitsch
að láta undan síga og munu þessar
ófarir hans hafa orðið til þess, að
her hans er nú allur í upplausn.
En það var ekki nóg með það, að
Bolzhewikkar sigruðu hann. Þeir
liafa líka brakið þá Koltschak og
Denikiu. Stjórn Koltschaks, sem
átt hefir sæti í Omsk, flutti þaðan
t:ll Tobolsk af ótta við framsókn
Bolzhewikka. Og seinastþegar frétt-
ist var Denikin' mjög aðþrengdur.
Sigrar þcssir liafa aukið mjög
hugrekki Bolzhewikka og láta þeir
nú digurbarkalega. Segja, að þess
muni nú skamt að bíða, að þeir geti
lirósað fullkomnum sigri yfir öllum
sínum óvinum. Hernaðartilkynning
sem þeir sendu frá Moskta 6. þ. m.
segir, að Petrogradherinn hafi liand
ýekið 600 menn af her Judenitscb
slcamt frá Gdoff og tekið þar mikið
iierfang, meðal annars hálfa miljón
rúbla, sem átti að ganga til þess að
greiða málagjald hermannanna.
Það þykir tíðindum sæta, að
minsta kosti meðal enskumælandi
þjóða, að Koltschak liefir gert eitt-
hvert bandalag við Japana. Enblöð-
in í Síberíu eru mjög kampagleið út
af þessu og þvkir sem Költsehak
liafi himin liöndum tekið með því
VélritQn
tek eg að mér, á bréíam, skjöl-
nm o. fl.
Slgr. Þorst. Ingólfsstraeti 4.
Heima kl. 4—8 s. d. J ^
Þann 23. þ. m. andaðist á Landa-
kotsspitala konan min, Jóhanna Gað-
riin Stefánsdóttir.
Þetta tilkynnist hér með fjarver-
andi börnum og systkinum hinnar
látnu,
Björn_Björnsson.
Grammóíönn
með nokkrnm plötum til sölu
með tækifaerisverði — af sérstökum
ástaeðum. — Sömuleiðis kven-seviot-
kjóll og hattur, alt i góðu ásigkomu-
lagi og litið notað. A. v. á.
Fiðlukenslu
byrjar undirritaðnr 26. J>. m.
Lysthafendur ern beðnir að finna
mig fyrir þann tima á Bergstaða-
stfg 28.
dT. s&ernðurg.
HREINAR LJEREFTSTUSKUR
kaupir hæsta verði
ísafoldarprentsmiiöja.
að fá svo öfluga þjóð, sem Japaua í
bandalag við sig. Ánnars vita menn
ekkert live dýru verði Koltschak
hefir keypt þetta bandalag, né
hvernig því er varið í raún og veru.
Þjóflverjar taka lán
i Hollandi,
tíeint í októbermánuði feugu
Þjóðverjar 50—60 miijón gyllina
lán í Ilollandi og ætla að nota það
fe til þess að kaupa fyrir hrávöru.
Lánveitendurnir hollenzku’ settu
það sem skilyrði, að Þjóðverjar
notuðu mestan liluta af hinum
keyptu hrávörum til þess að fram-
Íeiða varning til útflutnings.
Loveland lávarður
finnur Ameriku.
EFTIR
C. N. og A. M. WILLIAMSON.
9
— pað er einmitt þaö sem eg kæri
mig um. Eg mundi ekki hafa yður fyrir
vinýef þér væruð það.
— Nú — þér vilduð það ekki Nú er-
uð þór enn þá lireinskilnari,erþað ekki?
— pér sögðuð, að yður þætti vænt
um fólk sem er hreinskilið.
— Jú—ú.
— Hef eg móðgað yður?
— Nei. Eg er að venjast yður. Og
það er mesta skemtun. Hverskonar ráð
kjósið þér af mér? Um ungar stúlkur,
þykist eg vita"?
-— pað getur farið svo, samsiuti
LoveJand.
— Er það nokkur sérstök nú á þess-
®ri stund ?
-— Við skulum setja sem svo, að eg
v»ri nauðbeygður til að kvongast auð-
ugri stúlku vegna búgarða miiinn og
eigna, Er þá nokkur hér á skipinu sœ>
þér munduð mæla með ?
— pér hafið tvær stúlkur við boróiö
hjá yður, sem mundu reynast góðar.
— Já, en það er alt of mikið að hafa
þær svona nálægt sér, finst mér. Pað
væri alt annað ef. það værúð þér —.
— Já, samkvæmt köfuðreglunni að
hafa fátæka alt af nærri sér. En þá yrð
úð þér að skifta um og sitja við borðið
mitt, því þar eru allir fátækir, held eg.
Munduð þér kæra yður um að sitja
þar?
— pað mundi eg gjarnan vilja. En
eg hefi ekki ráð til þess. Eg verð að
vera þar sem eg'er komiun og taka því
sem upp í höndurnar kann að berast.
— pér meinið þjóninn, sem réði sæt-
i.num'?
— Hvað sagði mrs. Milton annars um
mig?
— Að þér væruð regluléga fallegur.
— Eg vona að þér hafið verið ásátt
um það?
— Já, já, það varð eg að vera. Utlit
yðar er svo eflirtektavert. En það var
einkum uin kvoni'ang yðar sem hún tal-
aði. En eg sagði, að enginn ungur mað-
ur ætti að þrýstast inn í myrkur hjú-
skaparius vegna einhverra nauðsynja.
ilann ætti hreint og beint að vera kost
aður af alþjóðarfé og verða einskonai
opinber gripur og sómi ættarlandsina
Hann ætti að ganga vel klæddur úti í
skemtigöröuin, dansa á dansleikjum og
gera lífið ánægjuíegt fyrir ungar stúlk-
ur.
— pakka yður fyrir. Var það nokkuð
meira ?
— Sem eg eða mrs. Milton sagði?
— Sem þér sögðuð 1
— Ekki neitt. paö sein eftir var, vai
þögn.
— Heyrið þér, eg er afar hræddui
um, að þér séuð frámunalega kaldhæðn-
ar, sagði Valur. Hann hafði ekki fyr
átt ameríska stúlku að vini, og hann
fann, að það lét hann hafa nóg að gera.
— pér þurfið í sahnleikavin. Hvin hló
uiii leið og hún sagði þetta.
— Til þess aö bjarga mér frá leiðind-
um?
— Til þess að bjarga yður frá ýmsu.
— Haldið þér þá áfram að vera vina
mín og gefa mér góð ráð, sagði Love-
land.
— En hvað segið þér um mrs. Cool-
idge? Hún er allra fallegasta stúlku.
— pekkið þér mrs. Coolidge?
— Nei.
— Eg vildi að þér þektuð haná,
— Vilduð þér að eg notaði áhrif mín
ið hana ?
— Eg vildi gjarnan að þér notuðuð
c.hrif yöar á mig til þess að gera mig
andríkan. Hún er heldur fáorð og ilt að
fá hana til að spjalla. Hún er alvególík
yður.
— Hún veit livers virði hún er. Hún
ei nokkurra niiljóna virði, eins og við
segjum í Ameríku. Hversvegna ætti
hún að íeitast við að veraþægileg? Hún
veit, að henni er þrátt fyrir það veitt
næg athygli, þar sem við fátæku stúlk-
urnar verðum að strita og stríða ef
nokkur á að vita að við séum tii.
— Eg kannast við að þetta er sann-
leikiir, sagði Loveland. Hann hugsaði
of rnikið um sjálfan sig til þess að taka
eí'tir því, að hún sagði þetta ekki í al-
vöru. Svo húu hefði líklega snúið við
honum baki í reiði sinni, ef född hans
hefði ekki verið svo ástúðleg og hann
sjálfur svo fallegur.
pannig liðu dagarnir. pau liéldu
áfram að vera vinir, og það eyddi meira
af tíma Vals en holt var fyriraðalerindi
hans.
Loveland hafði við og við reynt að
vera ástúðlegur við mrs. Coolidge og
mrs. Milton. Og hann hitti fleiri ungar
stúlkur, sem honum fanst ástæða til að
koma vel fram viö, vegna þess að Hunt-
'er liat'ði sagt, að þær væru erfingjar.
Eii það er erfitt að vera jafn ástúðleg-
ur við 5 eða 6 fallegar stúlkur í einu,
þegar maður liefir ekki ákveðið, hverri
maður ætlar að giftast.
par að auki hugsaði Valur oi mikið
um sjálfan' sig til þess að geta komið
svo fram, að liann væri ástleitinn. pví
hann var vitanlega ekki skotinu í neinni
þeirra, og leiddist ekki lítið. Allarstúlk-
urnar á skipinu leiddust honum, nema
mrs. Dearmer, og hjá henni leitaði hann
oft góðra ráða. Ef hann hefði ekki
þekt hana, gat verið hugsanlegt, að hon
um hefði ekki leiðst hinar jafn mikið.
í byrjun höfðu allar ungu stúlkumar
dáðst að Loveland, ekki einungis vegna
þess, að hann haföi titil, heldur vegna
þess, að hann var eins og kaim var. Og
nokkrar hinna yngri, eins og Fannv
Milton og Madge Beverley, höfðu meira
að segja talið hann riddaralegasta
manninn, sem þær hefðu séð. Fanny
sagði, að hann væri „svo fallegur, að
ma'ðflr fyndi til af því“, og hún gæti
tæplega talað við hann, því hún þyrfti
altaf að horfa á hökuna á honum. En
þegar þær fóru að taka eftir því, að
bann athugaði þær eingöngu til þess að
sjá hver þeirra væri honurn hentugust,
þá kom anna'ð hljóð í strokkinn. En þó
óskuðu þær og vonuðu hvér um sig, að
honum mætti þóknast að lítast helzt á
sig.
Valur komst að þessum óskum þeirra
og hafði því mikið að gera. Hann
gleymdi að senda móður sinni skeýti,
að hann hefði fariö ineð „Mauretania",
eins og Jim hafði búist við. En hann
hafði ekki eitt augnablik tíma tií að
skrifa. Einu sinui eða tvisvar var hann
búinn að ákveða að skrifa móður sinni
bréf, Eu lionum fanst í hvorutveggja
skiftið eins nauösynlegt að nota þá tím-
ann til þess að þiggja góð ráð hjá
Dearmer, svo aldrei komst neitt orðið
á pappírinn.
Og svo kom sá dagur að þau náðu í
höfn.
,,Mauretuniu“ fór fi’amhjátignarlegri
styttu frelsisgyðjunnar. Valur dáðistað
henni í kyrþei og komst að þeirri niður-
stöðu, að þó hún hef'ði verið lifandi
miljóneradóttir, þá hefði hann ekkivog-
að að biðja hennar.
Svo kom bærinn í ljós, geisi stór og
voldugur, í purpuralitum bjarma, og
ýfir honuin hvelfdist hlár himiun, sein
hvergi sést annarstaðar eu í Italíu og
New York.