Morgunblaðið - 10.02.1920, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐYÐ
3
OSCAR CLAUSEN
mnboöH- og helldverzlun
M.ió8t« æti 6. Sími 563»
Fyrirliggjandi: *
Odýra þýzkar iðriaðarvörur. Bollapðr, ýmsar tegundir
úr leir og po ;tulioi. — A lar vörurnar
miklu ódýrari en nú hafa fengist lengi.
Iþréttimót.
íþróttasamband íslands gengst
iyrir því, að íþróttamót verði haft
hér 'í Reykjavík á sumri komanda,
dagana 17.—19. júní. Yerður eigi
öðrum en félögum úr í. S. 1. leyft
að taka þátt í mótinu. Stjórn í. S.
í. hefir ákveðið að láta smíða vand-
aðan silfurbikar og gefa hann að
verðlaunum því félagi, sem flesta
vinninga fær á mótinu.
f þessum íþróttum verður kept r
íslenzkri glímu, hlaupi (100 st., 800
st., 1500 st., 5000 st.), boðhlaupi
4X100 st., grindahlaupi 110 st., há-
stökki með atrennu, langstökki
með atrennu, stangarstökki, spjót-
kasti beggja handa, kringlukasti
beggja handa, kúluvarpi beggja
handa, funtarþraut (langstökk með
•atrennn, spjótkast með betri hendi,
hlaup 200 st., kringlukast, íslenzk
■glíma), sundi (50 st., 100 st., 200
st. bringusundi, 400 st. bringusundi
og 500 st. frjá'ls aðferð), fimleikum
í flokkum, er skipaðir sé minst 12
mönnum, og svo verður kept um
■afreksmerki f. S. í. Ennfremur
verður íslandsglíman háð.
Að mótinu loknu verða valdir úr
þeir menn, sem sendir verða til
Olympsleikanna í Antwerpen í sept-
ember. En þar sem eigi geta aðrir
kept á móti þessu, heldur en félagar
! 1. S. í., verður enginn sendur til
Olympsleikanna nema hann sé í
sambandinu. Þau íþróttafélög úti
um land, sem eigi eru tAn gengin
í sambandið, en hafa efnilegum
íþróttamönnum á að skipa, ætti að
athuga þetta nógu tímanlega, til
iþess að þau geti sent menn til í-
þnóttmótsins hérna. Annars virðist
í. S. í. hafa takmarkið nokkuð
þröngt. Hugsanlegt er, að úti um
landið sé afburðamenn í einhverj-
um íþróttum, (svo sem sundi,
stökki, hlaupi), .enda þótt 'þeir sé
ekki í neinu 'íþróttafélagi og þar af
ieiðandi ekki í í. S. í. Væri það
beinlínis rangt, að varna slíkum
mönnum þess, að keppa á mótinu,
en ef til vill verða gerðar undan-
tekningar, þegar svo stendur á, eða
það látið nægja, að þeir menn gangi
Um lyfjasAlu
og tilhögun hennar.
Eftir
Stefán Thorarensen lyfsala.
Eftir það róku einstakir menn lyfja-
verzlun í Hamborg fyrir eigin reikn-
ing. Víða í Þýzkalandi var fyrirkomu-
lagið líkt og upphaflega var í Hamborg
Þannig voru allar lyf jabúðir í Brauns-
chweig á 18. öld einskonar ríkislyfja-
búðir. Þær voru ellefu samtals og gengu
undir nafni hertogans og voru kostaðar
af honum. En í lok aldarinnar voru all-
ar lyfjabúðirnar seldar í hendur ein-
stákra manna. í Rússlandi voru fyrstu
lyf jabúðimar eign krúnunnar. Eins var
með lyf jabú'ðir í Piemont á 17. öld, 434
að tölu; en síðar voru þær seldar oin-
stökum mönnum (1696).
Ástæðan til þess að nkis-lyfjabúð-
irnar hafa nær ætið verið seldar, hefir
ætíð verið sú, að ríkiseiukasalan varð
altof kostnaðarsöm fyrir ríkið. Á hinn
fcóginn var það oftast ástæðan til þess,
að ríkið hafði einkasölu á hendi, að
svo erfitt var að fá duglega lyfsala til
þess að reka lyfjabúðirnar fyrir eigin
reikning. En undir eins og lyfjasölum
fjölgaði var það álitið öllum hlutað-
eigendum fyrir beztu, að þeir rækju
inn í eitthvert íþróttafélag rétt áð-
ur en mótið hefst.
íslenzkt allsherjar íþróttamót á
að vera þannig, að þangað geti sótt
allir þeir, sem eru þeim íþróttum
búnir, sem kept verður í. En víða
upp til sveita munu eugin íþrót.ta-
félög til, enda jjótt ’þar sé íþrótta-
menn.Álítum vér að fyrst og fremst
verði að keppa að því, áð þátttaka í
rl'lsherjar 'íþróttamótum verði sem
■allra almennust. Hitt kemur þá af
sjálfu sér, er stundir líða fram, að
allir íþróttamenn landsins skipist
nndir merki 1. S. 1.
♦Leiðrétting.
Herra ritstjóri!
Má eg — af því málið er mér
ekki 'alveg óskylt, biðja um rúm
fyrir dálitla leiðréttingu í 'hinni
fróðlegu ritgerð „collega“ míns.
Mér þykir leitt, og svo er sjálf-
sagt um fleiri, að lyfsal'a M. Lund
er hvergi getið, og hefir ekki verið
ieiðrétt. Hélt eg fyrst að þetta væri
prentvilla, hefði fallið úr, en svo er
ekki, þar er hvergi rúm til að
smeygja Lund inn í.
M. Olesen, sem- Keypti Reykja-
víkur apótek'af erfingjum E. Tvede
1. ágúst 1898, seldi þegar árið eftir,
Og 8. ágúst 1899 tók M. Lund, sem
fiestum bæjarmönnum mun að góðu
kunnur, við lyf jabúðinni. Rak hami
baua þangað til hann seldi lyfsala
P. O. Christensen, og fluttist þá
til Danmerkur og keypti 1. ágúst
1912 „Det gamle Apotek“ í Nak-
skov og er þar enn. P. O. Christen-
sen tók við lyfjabúðinni 1. ágús't
1911, en ekki 31. nóvember eins og
stendur í greininni, konunglegt
leyfisbréf er dagsett 31. okt. og
er sennilega átt við það.
Þá 'liefi eg rekið mig á þessar
skekkjur um Stykkishólms apótek:
C. E. O. Möller fekk 17. nóv.
1884 leyfi til að reka aðstoðad-
iyfjabúð (Hjælpeapotek, sem þá
voru mjög tíðkuð í Danmörku) á
ísafirði. Fluttist Möller þá þangað
með búslóð sína, keyp'ti lyfjabirgð-
lyfjaverzlunina fyrir eigin reikning.
Endurbótahreyfingar þær sem uppi
hafa verið í Þýzkalandi, Finnlandi og
ví'ðar, til þess að færa lyfjaverzlun-
ina í betra borf, liafa stundnm viljað
ganga í þá átt að taka þetta forna fyr-
irkomulag Upp aftur. Einkum hafa
jafnaðarmem^í Þýzkalandi viljað koma
á þessu fynrkomulagi og reynt að
koma því í gegn í ríkisþinginu, en það
hefir niætt mikilli mótspymu ekki að-
eins af þinginu heldur og af þjóðinni
sjálfri. í Austurríki og Sviss hafa sum-
ir viljað ganga svo langt, að heimta að
ekki aðeins lyfsalarnir heldur og lækn-
arnir væru launaðir af ríkinu, þannig,
að borgararnir fengju bæði meðul og
læknishjálp ókeypis. Þetta hefir held-
ur ekki náð nokkurstaðar tram að
ganga, og sem stendur, er hvergi í
heiminum ríkiseinkasala með lyf, svo
mér sé kunnugt.
Þeir, sem mæla með þessu fyrirkomu-
lagi segja, að tilgangurinn með Iv't.j a,-
búðunum sé sá, að vinna að almenn-
ingsbeilli, en þær eigi ekki að vera.' tíl
þess að auðga fáeina borgara: lyfsal-
: na. Þessvegna sé það eðlilget, að
ríkið taki í sínar hendur rekstur allra
lyfjabúða og láti sína embættismenn
stjórna þeim. I>eir segja sem svo, að
þetta sé alt eins framkvæmanlegt eins
og t. d. ríkiseinkasala á tóbaki og eld-
spítum, eins 'og er í Frakklandi, eða rík-
iseinkasala á brennivíni, eins og hefir
ir héraðslælcnis, sem þá var Þor-
valdur Jónsson, en fekk cand.
pharm. O. Nicolin til að veita for-
stöðu ljTfjabúðinni í Stykkishólmi.
Nicolin þessi varð seinna tannlækn- j
ir, settist að hér í bænum og dó j
hér 1895. Möller undi þó illa hag !
sínum á ísafirði og þegar árið eftir 1
gafst hann upp við alt sam’an, seldi
Þorvaldi lækni aftur lyfjabirgðirn-
ar og fluttist aftur til Stykkishólms
Lagðist við það lyfjabúðin á ísa-
f'irði niður. Héraðslæknirinn á ísa-
firði hafði eftir það lyfjasölii á
hendi eins og tíðkast þar sem engin
■lyfjabúð er, þar ti'l í febrúar 1911
'&ð G. A. Rasmussen opnaði lyTfja-
húð þar, en hann hafði fengið kon-
unglegt leyfi 17. ágúst 1910.
Eg hefi getið þessa hér af því að
í handbókum sem eg 'hefi séð
(Farm. Stat. ’15 o. v.) er þetta al-
staðar skakt tilfært, ísaf jarðar apó-
Lek talið- stofnsett 1884 í stað 1910,
eða réttara 1911, þegar lyfjabúðin
var opnuð.
C. E. O. Möller andaðist 30. nóv.
1901. Fekk þá ekkja hans 1‘eyfi til
að ihalda lyf jabúðinni áfram í 10 ár.
(Bréf ráðgjafa til landsh. 5. nóv.
1902, Stjt. B. bls. 273).
Lyfjabúðinni veittu þessir for-
stöðu:
Aage Lorange frá marz 1902 þang-
að til hann andaðist 22. júní 1907
í Danmörku.
Magnús Jónsson, sem verið hafði í
ljTfjabúðinni frá 1899, frá því
Lorange fór utan, þangað til
Chr. V. Thej'll Topp kom í des.
1908. Hann fór aftur í sept. 1909
(1913 lyfsali í Salaligri á Java),
tók þá enn við
Magnús Jónsson þangað til leyfi
ekkjufrú Möller var útrunnið og
A. H. Andersen veift það 1911.
Enn hefir láðst að geta um Hafn-
arfjarðar apótek, sem opnað var
24. apríl 1918. Fékk S. Kampmann
til ]>ess konung'legt leyfi dags. 17.
október 1917.
Reykjavík 8. febr. 1920
Scheving Thorsteinsson.
verið í Sviss og Rússlandi. Ágóöinn,
sem renni allur í vasa lyfsalans, eigi að
koma allri þjóðinni og ríkinu til góða.
Jafnframt hafa þessir einkasölu-sinnar
hugsað sér, að lyfjabúðirnar fengju lyf
sín frá einni . lyfjastöð, sem ríkið léti
gera, og þar sem sú lyfjastöð gæti feng-
íð lyfin beint frá verksmiðjunum, losn-
aði maður alveg við milligöngu heUd-
salanna. Vegna þessara milliliðalausu
viðskifta væri hægt að liafa verðið á
iyf junum lægra og jafnvel yrði þá hæg-
ara að setja á fót lyfjabúðir þar sem
þörf væri á, en þær bæru sig ekki ef
rekin væru á annan hátt. Til þess að
stjórna slíkri ríkislyf jabúð yrði svo val-
inn sá af unisækjendum, sem bezt hefði
skilyrðin. Ennfremur segja þessir menn,
að miklu hægara væri að launa starfs-
mönnum réttlátlega með þessu fyrir-
komulagi en nokkru öðru. Launin færu
hækkandi eftir þjónustutíma og enn-
fremur yrðu þeir að fá eftirlaun. Þetta
fyrirkomulag væri því miklu öruggara
hvað framtíð allra lyfsala og annara
starfsmanna snertir.
En þrátt fyrir alt þetta, er nú reynsl-
an sú, að ríkiseinkasala er ætíð dýrari
en einstakra manna, og má benda á f jöl-
mörg dæmi því til sönnunar. Það er
elveg sama hvaða vörutegund það er,
hafi ríkið tekið alla söluna í sínar hend-
Andófsstjóri.
Hinn 5. jan. s. 1. réru nokkrir
bátar héðan vestur í flóann, þar á
meðal mótorbáturinn „Guðrún“,
sem fórst það kveld og hefir ekki
spurst til síðan. Hér æt'la eg ekki
a.ð minnast á það slys frekar, það
mun mörgum of minnisstætt, til
þess, að hér þurfi nánari útskýr-
ingar, en í sambandi við það datt
mér í hug, hvort andófsstjóri (rek-
akkeri) hefði eigi komið þama að
■góðu gagni, hefði honum verið beitt
eins og á að gera og hann látinn út
í tíma, er vélin bilaði. Eg veit ekki
hvort „Guðrún“ hefir haft áhald
þetta innanborðs, en hefði svo verið
og því verið beitt eiiis og átti, þá
hefði það haldið bátnum upp í veðr-
ið og aðgerð vélarinnar ef til vill
ekki ógerningur, er báturinn lá
þannig, að hreyfingar hans gera
aflla aðstöðu við verk betri, og and-
ófsstjórinn hefði tafið fyrir og bát-
urinn rekið minna og tími þannig
unnist.
í fyrra útvegaði eg hér 20 and-
ófsstjóra fyrir hr. hreppstjóra
Bjarna Sigurðsson á Eskifirði og
fekk þá saumaða hjá hr. seglasaum-
ara Guðjóni Olfssyni, sem hafði
sýnt mér sýnishorn af andófsstjór-
um þeim, sem Norðmenn tóku upp
meðan stríðshættan var inest á sjón-
um. Hefi eg nú frétt frá Eskifirði
að þeir hafi reynst hið bezta, en
hér vantar, að þeir, sem reynsluna
fá, sendi blöðunum meðmæli sín,
því með því ynnu þeir stéttarbræðr-
um sínum gagn. Sjómenn mega trúa
því, að hér er nm ekkert húmbúg
aS ræða, enda er andófsstjórinn
eitt af því, sem vátryggingarfélög
ur, hefir reksturskostna'Surinn ætíö stíg-
iS svo mikið, að ágóöinn hefir orSiS
margfalt minni en gert var róS fyrir.
Ríkiseinkasala sú, sem Frakkar hafa
á eldspítum, hefir þannig koiniS því til
leiSar, aS eldspítur eru þar helmingi
dýrari en í þeim löndum, þar sem verzl-
un meS eldspítur er frjáls, og svo kváSu
þær vera niiklu verri í Frakklandi en
annarstaSar.
En hér er þó ekki nema um einkasölu
á aSeins einni vörutegund aS ræSa og
ætti því aS vera umsvifalítiS fyrir ríkiS
aS hafa eftirlit meS vörunni og pening-
um þeim, sem inn koma. MeS lyfjabú'S-
irnar er alt öSru máli a'S gegna. Til
lyfjasölu þarf svo margvísleg efni, aS
mjög nákvæmt eftirlit þarf til þess, aS
smásalan geti gengiö óhindraS, efni
vanti ekki, og séu ógölluS. Ef reksturinn
ætti aö ganga óhindraS, vrSi hann svo
dýr, aö meöulin hlytu aS stíga aSeins af
þeirri ástæSu, auk þess sem þetta yrSi
alvarlegur tálmi þess aS koma upp lyf ja
búöum í fámennum héru'ðum. Þar sem
ríkiseinkasala meS meSul hefir hvergi
komist á ennþá, er ekki hægt aS kalla
reynsluna til vitnis, en samkvæmt þeirri
í’iSurstöSu, sem dansak nefndin frá
1898 komst a'S um kostnaöimi vi'S ríkis-
einkasölu ,í samanburSi viS sölu ein-
stakra manna, þá nó ekki tekjurnar af
heimta eða fara að heimta, að bát-
ar hafi með sér á ferðalagi, jafnt
og siglingaljós eða áttavita.
Fyrir nokkrum dögum átti eg
tal við hr. Guðjón Ólafsson, sem nú
hefir verzlunina „Geysir“, um á-
hald þetta og sýndi hann mér þá
eitt, sem ætlað var 30 tonna bát og
var það með norska laginu og kost-
aði um 60 kr., og þar eð farið er
að hafa slíkt á boðstólum í verzl-
unum, þá er sú afsökun ómöguileg
lengur, að ekki sé hægt að fá það.
Að nota andófsstjóra rétt, álít eg
engum sjómanni ofvaxið og það
geta allir lært af sjálfum sér og
reynt hvernig báturinn fer bez í
sjó, er hann liggur fyrir honum.
Áhald 'þetta tekur svo lítið rúm
í skipi, að ekki þýðir að draga úr
að nota það vegna 'þess. Vel getnr
það verið, að formönnnm báta þyki
þetta óþfirfi, en þeirra hugsanir
eiga einnig að ná til þeirra, sem
með þeirn ern, og ekkert á að vera
óþarft á skipi í þeirra huga, sem
getur orðið til þess, að þeim lán-
ist að skila ölln heilu heim, í hverri
f erð sinni. Smátt og stórt verðnr að
hugsa um, er á sjóinn er komið,
því veiti nokkursstaðar af að hugsa
rétt, þá er það þar. Einn brotsjór
getur molað hin sterkustu skip mél-
inu smærra, lendi hann illa á þeim.
Það er hyggjuvit manna þeirra,
sem með skipin fara, sem kemur
þeim óskemdum g'egn nm s'líka sjói,
því kraftur og þrek okkar segir
þar lítið. Það er vitið, sem skipar
hverjum einum að útbúa bát sinn
með öllu því, er gerir sjóferðina
hættuminni, og 'það áhaldið, sem
síðast verður gripið til þegar vélin
er bi'luð, seglin rifin og menn að
þrotum komnir, ætti sízt að vanta,
ríkiseilikasölunni til aS fylla upp kostn-
aSinn.
Ríkiseinkasala meS lyf hefSi þaS í för
meS sér, að fjölga yrSi starfsmönnum,
bæSi vegna þess, aS mikln meira færi
í skrifstofuhald þegar gera þyrfti rík-
inu öll reikningsskíl og svo munu starfn-
menn vilja hafa sama vinnutíma og
aSrir embættismenn ríkisins, svo sem
póst- og símþjónar. Ennfremur mundi
þá ekki nærri eins mikil trygging fyrir
sparsemi af liálfu Iyfsalans, þar sem
honum mætti standa nokkurnveginn á
sama um ágóSann, þegar hann fengi sín
föstu laun hvernig sem reksturinn gengi.
ÞaS dugar ekki aS loka augunum fyrir
þessari ástæSu, þó aS ýmsir haldi því
fram, aS lyfsölunum ætti aS veröa jafn
ant um reksturinn éins og ef þeir ættu
alt saman. Mennirnir eru nú einu siuni
þannig geröir, að þá fyrst fá þeir full-
an óhuga á starfi sínu, er þeir sjálfir
njóta árangursins, hver svo sem hann
er. ESa svo mun vera um flesta, þó aS
undantekningar kunni aS eiga sér staS.
HvaS gæSi lyfjanna snertir, er engu
nieiri b'ygging fyrir þéim meS þessu
fyrirkomulagi en hverju öSru. RíkiS
getur ekki ábyrgst neitt anna'S en þaS,
aS þær vörur, sem þaS lætur senda lyf ja.
búSunum frá lyfjastöS sinni, fullnægi
þeim kröfum, sem alment eru gerSar til