Morgunblaðið - 12.02.1920, Page 1

7. árg., 81. tbl
fimtudag 12
f ibrúar 1920
Isafoldarprenttimið]*
Kaupirðu góðan hlut
þá mundu hvar þö. fékst hann.
Hin margefíirspnroa
Q ú m m í s t i g v e í
komin til
Sigurjóns Póturssonar, Hafnarstrœti 18.
V o narstrætisl éði n
(milli nr. 8 og 12) sem er 2673 ferálnir að stærð er til sölu ef samið
er án tafar.
<9. CiríRss.
40 reknet
með 300 faðma kabal, 45 belgjum, uppihöldum, neta nillu o. fl. til sölu
nú þegar með tækifærisverði.
<9. CiriRss.
M gamla bio m
Sappho
SjÓDleikar i 5 þáttum eftir
binni heimsfrægu skáldsögu
Alphonse Daudets.
Aðalhlutverkið leikur hin ágæta
ameriska leikkona
Pauline Frederik.
Aukamynd.
íslenzkar kvikmyndir frá e.s.
Gnllfoss, e.s. ísland og Reykja-
vik, Sýndar allar í einu.
Sýning byrjar kl. 9.
Kosníngii
í Rsykjavik.
Þing-ið hefir lagt sinn dóm á kosn
rnguna hér í Reykjaví'k og sá dóm-
tiT er all-einkennilegur. Það hefir
ónýtt kosninguna að hálfu leyti,
vegna iþeirra fornigalla, sem á
henni fundust. Það hefir um stund-
arsakir svift Reykjavík öðrum fuM-
trúa sínum, einmitt um sama leyti
og aHir eru farnir að viðurkenna,
'það, að Reykjavík sé iger hrópleg-
nr óréttur irieð því, að hún skuli
ekki hafa neima tvö sæti í þinginu
og nm sama leyti sem stjómin legg-
ur fyrir þingið frumvarp til laga
um það, að fjölga þingmönnum hér
um fjóra, jafnvel svo fljótt, að þeir
geti tekið sæti á þessu þingi.
Kosningakæran hér í Reykjavík
snerti aðeins kosningu Jakobs Möll
ers og hún var l)jTgð á því, að 14
menn, sem að vísu voru á kjörskrá,
■en höfðu eigi náð fullum a'ldri,
höfðu kosið. Það var einkennilegt
við kæru þessa, að hún kom frá
mönnum, sem verið höfðu í undir-
kjörstjórn hér og gallarnir á kosn-
ingunni voru því þeirra sök. En nú
ber þess að gæta, að Síðan 15. nóv-
ber hafa að rninsta kosti nokkrir
-af þessum 14 mönnum náð lögleg-
um kosningaraldri og fá því að
kjósa aftur. Engar sannanir lágu
heldur fyrir um það, áð það hefði
breytt neinu um kosninguna hér,
þótt þessir menn hefði eigi kosið
vð síðustu kosningar.
Kaeran var bygð á formsatriði
•eingöngu, því, að kosningin hér
hefði eigi verið lögum samkvæm.
Var þó þegar auðséð, að atriði þetta
var veigalítið og að málið var meira
fiótt af kappi og flokksfylgi, heldur
en nokkru öðru. Því til sönnunar
er þáð nóg, að kærendur viMu ekki
ónýta alla kosninguna, heldur að-
eins hálfa. En ef kosningin var ólög
íeg og svo freklega kvað að því,
að ekki mátti við una, þá var sjálf-
við síðnstu kosningar.
Þetta viðnrkendu margir þing-
menn og af öðrnm var sýnt fram
á, að stórum meiri formgallar hefði
verið á kosningum í öðrum kjör-
dæmum, enda þótt engum dytti í
hng að kæra þær kosningar. En
má’lið var í þinginu sðtt af meira
kappi en svo, að þetta væri að
nokkrn tekið ti'l greina. Er það
auÖséð á því, sem þar gerðist, að
hægt mun að ónýta ‘kosningu hvers
þingmanns, sem sigrað hefir með
htlum meiri hluta, ef andstæðingar
bans í þinginu eru í meiri hluta.
Því að tæplega mun fara fram sú
kosning hér á landi, að eigi meigi
finna á henni aðra eins eða stærri
formgalla, heldur en voru á kosn-
ingunni hér.
Bæjarbúar meiga vera vissum
mönnum úr undirkjörstjórn þakk-
’.átir, eða hitt þó he’ldur, fyrir fram-
komu þeirra. Fyrst og fremst fyrir
það', að þeir skyldi eigi hafa þá gát
á kosningxmni, sem þeim bar að
hafa, og í öðru lagi fyrir það, að
hafa bæði gefið ástæðu ti’l þess og
átt frnmkvæði að því, að kosning-
in var ógilt, Reykjaví'k svift öðrum
fulltrúa sínnm og neydd til þess að
hef ja nýja kosningabaráttu með öll
um þeim kostnaði og öllu því um-
stangi, er henni fylgir.
Ef nokkiið mætti ráða annað af
ógílding kosningar Jákohs Mö’llers
en 'það, að flokksfylgi hafi bolað
honum úr þin'gsæti, þá er það hitt,
a'ð frumv. stjórnarinnar um f jölgun
þingmanna í Reykjavík eigi ekki
Thikinn byr í vændum hjá 'þinginu.
Það frumv. hefði getað gengið svo
fljótt í gegn um þingið, að 'ko.sning
hinna nýju þingmanna hefði farið
fram litlu síðar en Uppkosning get-
ir fram farið. Og ef þinginu var að
eins um ‘það að gera, að koma Jóni
Magnússyni að, þá gat það vel heð-
’ð nýrra kosninga. Því að þá var
bann alvég viss með að komast að.
En niðnrstaðan virðist tæplega geta
verið önnur en þessi: Þingið vill
he'ldur Jón Magnússon en Jakoh
Möller. En það vill ekki f jölga. þing
mönnum Reykjavíkur þótt það sé
eitthvert heitasta áhugamál Jóns
agnússonar og hann hafi sem for-
sætisráðherra lagt frumvarp um
það fyrir þingið. Þessvegna ónýtir
þingið kosninguna að hálfu leyti en
ekki öl'lu, í 'þeirri von, að breyting
geti á orðið, með því að kjósa npp
ið nýju, þar sem líklegt er, að kosfi-
ni'gabaráttan verði með nokknð
(iðrum hætti en áður.
Fjárhagurinn.
Eigi hafa þeir menn verið öfunds
verðir, sem átt hafa að hafa stjóm
é fjármálum þjóðanna á síðustu ár-
um. Krónumar eru orðnar að um-
skiftingum, sem breyta sí og æ um
gildi og f járhagsviðskifti ö'll á hver-
anda hveli. Hafa íslendingar eigi
farið varh'luta af þessu, þótt betri
hafi að vísu verið aðstaða þeirra
en margra annara. En þó liefir farið
hér svo,að eigi hefir tekistað halda
fjármálunum í viðunandi horfi og
síðasta þing komist út á stórkost-
iega viðsjárverðar brautir í því, að
afla landinu tekna. Er hér átt við
áilögur þær, er þingið demhdi und-
irbúningslítið á þann atvinnuveg
landsbúa, er ríkssjóður hefir haft
mestan styrk af, og sem þakkað
verður fyrir það, að verzlnnarvið-
skifti landsins hafa haldist í viðun-
snlegu horfi hin síðustu árin. Var
því spáð í snmar, að þessar álögur
mnndu verða sjávarútveginum um
iriegn, þó ekki steðjuðu að nein sér-
stök óhöpp.
Allmjög hafa nú breyzt margar
aðstæður síðan þingi sleit í surnar.
Og er það athugunarvert, hvort
ekki mnni brýn þörf lagfæringar
á sumum- þeim fjárhagsráðstöfun-
nm, er gerðar voru í sumar.
Svo sem menn muna, lagði stjórn
in 5 kr. innflutningsgjaild á hverja
tóma síldartunnu, er til landsins
væri flutt, og samþykti þingið þá
ráðstöfun. Ennfremnr var lagt 8
kr. aðfiutningsgjald á hverja smá-
lest af sálti, 2 kr. útflutningsgjald,
er hækki 1. apríl 'þ- á. upp í 3 kr.,
á hverja síldartunnu, og 10 kr. að-
fliTtningsgjáld á hverja smálest af
kolum. Skynbærum mönnum mun
eigi dyljast, að aldrei, hvorki fyr
né síðar, hefir jafn hóflanst verið
gengið fram í því, að klyfja nokk-
um atvinnuveg í landinu með álög'-
um, eins og A'lþingi gerði á þ'ví
herrans ári 1919. Og 'þótti mörgnm
oflangt gengið.
Þá vissu menn eigi það, sem nú
er fram komið. Síldveiðarnar í sum-
ar hafa haft miijónatap í för með
sér. Mestur hluti síldarinnar ligg-
ur óseldur enn, og verða eigendum-
ir að verja mikiu fé til þess að verja
hana skemdnm. Bersýnilegt er, að
tap það, sem verður á síldinni í ár,
ríður mörgum að fullu og verður
öllnm þungt í skauti. — Svona er
þá farið þeim atvinnuveginum, sem
þingið batt þær skyldur á herðar,
að fylla margar tómar holur. Hvern
ig halda þingmenn, að síldrálögum-
ar komi niður? Sömu mennirnir,
sem hafa beðið stórtjón á atvinnu
sinni síðastliðið ár, eiga að greiða
stórfeld gjöld af tapi því, sem þeir
hafa orðið fyrir. Þeir eiga að sjá
um, að tekjur landsins hrökkvi fyr-
ir útgjöldunum. Er það heilbrigð
f jármálapólitík ?
Kolatoliurinn mætti megnri mót-
spymu í sumar. Yar svo látið heita,
að hann væri til þess fram kominn,
að vinna upp halla, sem orðið hafði
á kolaverzlun landsstjómarinnar.
IJndar'leg var óneitanlega sú leiðin,
að leggja toll á þá nauðsynjavör-
una, sem meir hafði stígið í verði
en nokkur önnur vara sem til lands
ins flyzt. Mátti svo virðast, sem nóg
væri aðgert, er verð kola hafði tí-
faldast, vegna aukins framieiðslu-
kostnaðar og farmgjalds, þó eigi
væri lagður tollur á þessa dýra
vöm. Síðan þingi sleit hefir verð
kola enn hækkað og loks er nú svo
komið, að algert útflutningsbann
má heita að sé á kolum frá Bret-
landi. Má búast við að þetta haki
íslendingum stórtjón og lami sjáv-
erútveginn, að ógleymdum öðrum
vandræðum, sem þetta bakar 'þjóð-
inni.
Hafi verið nokkur átylla til að
tolla kolin í sumar, þá hafa þeir at-
burðir, sem síðan hafa orðið, numið
hana í burtu. Vandræðin eru nóg
samt. Þjóðinni er það lífsskilyrði,
að halda atvinnuvegunum íhorfinu,
að halda famleiðstunni sem bezt
uppi. En með gerðum sínnm hefir
síðasta þinglagt óviðráðanlegbjörg
í götu beilbrigðrar framþrónnar
atvinnuveganna. Viðburðir þeir,
sem gerst hafa"s:íðan, ættu að sýna,
að erfiðleikarnir eru ærið nógir fyr
ir, þó eigi bætist aðrir við, er þjóð-
in s.jálf getiir spornað á móti.
Og þingið, sem nú er að koma
saman, hefir þeim mun minni afsök-
un en hið síðasta, að við því blasa
torfærurnar, er ekki voru eins aug-
I Ijósar í sumar. Þingið nýja hefir
fulla ástæðu til, að bæta úr gerðum
síðasta þings, á þann hátt, að eigi
mmmmm NÝJA BÍÓ mmmwm
Alþýðuvinur
Sjónl. i 5 þittum
eftir
Olo Olsen og
Sophus Mlchaells.
Aðalhl.v. leika:
Gunnar Tolnæs,
Lilly Jacobsson og
Fr. Jacobsen.
Sýning i kvöld kl. 8Vs
verði lialdið til streitu álögum á at-
vinnuvegi, sem stórtjón hefir beðist
af, og að skattar og skyldur komi
eigi jafn ranglátlega niður, eins og
orðið hefir um sum tollanýmæli síð-
asta alþingis.
Boginn hefir verið beygður um
of. Tollalögin, sem sköpuð vora í
sumar, eru bygð á óheilbrigðum
grundvelli og hljóta að falla, bein-
línis eða óbeinlínis. Tekjurnar, sem
ríkið fær af avinnuvegi, sem rekinn
er með halla, verða aldrei langgæð-
ar. Ríkið hefir sniðið fjárhagsáætl-
un sína eftir þeim aðstæðum, sem
beztar gætu orðið, gert ráð fyrir
hepni á öllum sviðum. En ef út af
ber, er áætlunin ónýt. Ef tekjumar
koma ekki, verður að takmarka út-
gjöldin.Hér hafa óneitanlega brugð
ist tekjur. Og afleiðing þess er sú,
að draga verður úr gjöldunum.
Landið verður að fresta ýmsu því,
sem gert var ráð fyrir að yrði fram-
kvæmt. Því iánsbyrðarnar eru orðn
ar nógar í bili, að því er virðist, þar
sem að vextir og afborganir af lán-
um landssjóðs eru nú um 2 miljónir
króna á fjárhagstímabi'li.
--------o--------
Erl. símfregnir.
(Frá fréttaritara Morgunblaðsins).
Khöfn 10. febr.
Nífaldur danskur meirihluti.
Atkvæðagreiðslunni í Suður-Jót-
iandi er haldið áfram með mesta
fjöri, þrátt fyrir storm og regn.
Eru ixrslit aðeins kunn í fáum stöð-
um, en þar hefir orðið nífaldur
danskur meirihluti.
Kaupmannahöfn er öll fánnm
skreytt og opinbernm stöðum er
leyft að halda opnnm tveim tímum
íengur en vant er. Blöðin hafa sent
iit serstök tölublöð helgnð samein-
ingunni.
Brezka þingið
er sett í dag. Stórfeldar stjómar-
farsumbætur í vændum.
Hoover ekki forsetaefni.
Herbert Hoover, ríkisbryti
Bandaríkjanna, verður ekki í kjöri
við forsetakosningamar.