Morgunblaðið - 10.07.1920, Blaðsíða 1

Amor sígrsr g
Gamanlsikur í 4 þáttum
Aðalhlutv. leikur
Henny Porlen
Pj6E5«tK;
J£ÍV -. T ,
■ádæ&£»S&E8&m
Erl. símfregnir.
(fri fréttaritara Morgunblatsins).
Klhöfn 8. júlí.
Zíonista-fundur í London.
Símað er frá London, að fundur
(°nista hafi verið settur þar, og
Síeki þaugað fulltrúar Gyðinga
Vaðanæfa úr heiminum.
SjáJfstæði Albaníu.
^erlínarfregn segir, að ítalir
að sögn, viðurkent sjálfstæði
Albaníu.
Sigfús Blöndahl & Co.
Heildsala — Lækjargötu 6 B.
Herrabindi
Gai dínutaii
Blúndur
Letfgiugar
Siiki feikna úrval
Siikibönd
KveuupiÍH (Nedeideie)
» blú-mt’
Kvetmkra^ar ailsk.
Barna » »
Silkiflauel
Ljósdúkar stó ir
» lithr
Kvennaxokkar
Karlasokkar
8áu»i 720. Sími 720.
Pétur A J ónsson
Operusöngvari
syngur i Bárubúð aunnuduginn 11. júlí kl. 8*/a siðdegis.
Aðgöngurrið’r seldir i Bókaverzlun Sigf. Eymundss. og ísafoldar.
Fundurinn í Spa.
llílndameim sitja ntt á fundi með
a ^vúum Þjóðverja í Spa, og
kref
le;
Gast þeir þess, að þýzki herinn
niður vopn innan þriggja
^naða.
t,
íln
íViðarskilmálar Tyrkja.
kar breytingar hafa Tyrkir
^&íð á friðarsamningunum við
.^damenn, og hafa Iþeir nú feng-
. m daga úrslitafrest til að und-
lttita samningana.
Frá Pólverjum.
^ ^rá Reval er símað, að her Pól-
>)a hafi umkriingt Fripet-mýr-
ar- Brusilov sækir fam.
at ra ^-0W1° er símað, að Pólverj-
i hafi viðurkent sjálfstæði Lit-
^ens í framkvæmdinni, en sam-
j. ls ásaka 'þeitr Lithauen um
aildsamlegar fyrirætlanir.
l°rnarskifti í Ungverjalandi.
jjj^^að er frá Budapest, að stjóm-
aafl sagt af sér.
Hljómleikar.
*0Ha ía* lllJ°mleikur Péturs Jóns-
oíðarj S^asla sunnudag var ekki
i»etj4 ^u lllri° fyrri, hann var enn
htti ^ rjaði hann á fræga söngn-
^ pé’,Aida“ — „Holde Aida“,
Kiíri |up ®öng með þeim krafti og
s /lfluningu, sem hann áður
»^ehtynt komu lög Schuberts
Traume“ og Strauss
I
„Traum dureh die Dammerung“ og
„Sltandchen". Öll iþessj iög söng
Pétur með einstakri mýkt og við-
kvæmni, saima er að segja um lögin
eftir Sinding og Grieg. „Et syn“
eftir Grieg var sungið hdldur hægt
og dauflegra alt i gegn en áður hef-
ir verið, en að öðru leyti var út-
færzla Péturs á því lagi mjög góð
og efni textans kom vel f ram í söng
hans. „Den hvide Svane“ eftir
Grieg söng Pétur mjög fagurt og
með mikilli tilfmningu, naut rödd
hanis sín hið be/.t.a á veiku tónun-
um og hefir Pétur með pianósöng
sínum niumið nýtt 'land og sýnt að
'hann getulr fyllilega notið sín í
öðru en operusönglögum. Yfir höf-
uð hefir Pétur Jónsson nú náð þeim
þros'ka, að hann ræður jafnvel við
þá allra veikustu tóna sem þá sterk-
ustu og má fullyrða að n ú mun
tæplega. nokknr hans jafningi vera
ti'l á Norðurlöndum. — „Aríurnar“
úr „Afrikanerin“, „Valkyre“ og
„Freischutz“ voru allar hver ann-
ari betri, þarf ekki að lýs^ söng
Pétnrs í Iþeim, þær voru aliar tign-
arlegar og dásamlegar.
„Ingjaldur í skinnfeldi“ var
snnginn of sterkt alt í gegn, en
„Sverrir konungur" hefir aldrei
fyr tekist betur hjá Pétri. Pétur
syngur sennilega aftur á sunnn-
dag öll þessi sömu lög. Farið allir
sem getið á hljómleik hans og sann-
færist um hve Pétur er ágætur.
Á. Th.
Jafnaðarmenska
Og
einstaklíngs yfirburðir
Fyrir hálfri öld, eða þar um
kring, kom Karl Marx fram með
þá kenningu, að verkamenn væru
í rauninni höfundar eða, 'frumkvöðl
ar ailra fjárhags verðmæta. Og síð-
an ihafa alllir jafnaðarmenn, fyr og
síðar, unnið að því, á gnmdvelli
þessarar kenningar, að koma allri
framleiðsiu í jafnaðannensku horf.
En þessu var ekki þar með lokið.
Allan auð, sem safnað hafði ver-
ið með árvekni, sparsemi, einstakl-
iiigsfyrirliyggju og dugnaði, átti
að gera upptækan. Einstaklingana
átti að fella í eina. fasta heild. Hún
átti að vera aðaiatriðið. Þeir ekk-
ert. Persónuleik, dugnað og frum-
kvæði átti að bera oíurliði, en setja
í staðinn sviplausa meðálmenskuna.
Nú væri ekki úr vegi að athuga,
hvort það eTu í raun og veru verka-
menn einir, sem framléiða efnaleg
verðmæti. Hugsum okkur til dæm-
is verksmiðjueigandann Ford.Hann
byrjaði umkomulaus smiðjudreng-
ur. En hefir nú geisimiklar tekjur.
Við skulum enn Iremur hugsa okk-
ur, að til hams kæmi sendinefnd frá
verkamönnnm Ihans, sem krefðist
þess, að hann veitti þeim hlntdei'ld
í rekstri verksmiðja hans, af þeim
ástæðum, að það væru þ e i r, sem
framleiddu allan arðinn. Þessvegna
irlit með og aðal-gagn þeirrar fram-
leiðslu, sem Ford hyggi að hann
einn hefði gert að stóröflugu og
stórauðugu fyrirtæki.
Þingvallaferðir
Það tilkynnist hér með mínum heiðruðu viðskiftavinum, að eg
ætlia mér eingöngu að halda uppi Þingvaliaferðum í sumar, og fer
fyrst um sinn eina ferð á dag. Farseðiar seldir í verzlun C. Ryden,
Aðaistræti 6. Sími 695.
NB. Tii hægðarauka fyrir þá, sem panta vilja húsrúm í „Val-
liölT1, liefi eg verið beðmn að taka á móti pöntunum, og verður
þeim svarað strax um hæl.
Virðingarfylst
Magnús Skaftfeld.
Ford mundi koma fram með þá
uppástungu við þá, að þeir færu til
einhverrar þeirrar bifeiðaverk-
smiðju í Ameríku, sem ialdrei hefði
grætt einn eyri, og byðu að taka
stjórn hennar og rekstur á hendur,
því það væru þeir, sem framleiddu
iauðinn. Þeim yrði auðvitað tekið
með opnum örmum, og það mundi
verða gengið að hvaða skilyrðum,
sem þeir settu. Það væri ekki einsk-
isvirði að koma skuldugri verk-
smiðju upp úr skarninu. Ford
mundi enn fremur segja sem svo,
að hann tæki aftur verkamennina,
sem sagt yrði upp vinnunni við þá
vorksmiðju, sem þeiii ætlulðu að
bjarga. Hann mundi fá þá orða-
'laust, því hcann hefir alt af borgað
rnest vinnnliaun allra verksmiðju-
eigenda í Bandaríkjunum. Og hann
mundi bæta við: Mér er sama
hvaða verkamenn eg ihefi, því það
er fyrirhyggja og dugmaður minn,
stjórn mín og reksturs aðferð, sem
skapar auð verksmiðju minnar í
raun réttri, en ekki þið.
t þessuni manni koma nefnilega
svo dásamliega og augijóst fram
þeir yfirburðir, sem skapa verðmæt
in: óbifandi traust á fyrirtækinu,
sívakandi árvekni og röggsöm og
örugg stjóm um alt, er að fyrir-
komulaginu og rekstrinum lýtur.
Hvorugir þeirra, isem vinna með
anda eða líkama, fram'leiða í raun
réttri efnaleg verðmæti. Það gerir
auðurinn eltki heldur, óstarfrækt-
ur og hundinn. Það gerir s t j ó r n-
i n á himi 'lifandi afli, mönmmum,
og hinu dauða, auðnum. Sé þessu
hvorttveggja stjórnað slæ'lega og
fyrirhyggjulaust, þá er úti um að
verðmætin skapist. Undir reksturs
aðferðinni er alt komið. Þar skilja
'leiðir með forsjá og fyrirhyggju
eins afburðamanns í þeim efnum
og margra miðlungsmanna, sem
jafnaðarmenn vilja, |manna,. sem
jafnaðarmenn flestrn landa krefj-
ast nú að taki þátt í stjórn og vinnu
uðferð állra stærri fyrirtækja.
En það er tæplega einn af þús-
undi hverju, sem er fær um að
stjórna einföldum og litlum fyrir-
tækjum, svo arður fáist af, og eun
færri, sem eru því vaxnir að sjá um
rekstur miarghrotinna fyrirtækja,
sem ríkin sjálf létu glepjast til að
ha-fa með höndum.
Eii um þetta mikils verða atriði
virðast jafnaðarmenn ekkert hugsa
Þeir vilja steypa óvönum og ófær-
um miðlungsmönnum í stjórn
þeirra fyrirtækja, ®em einn hngur
og hönd á og verður að reka.
Auðurinn fylgir á vorum dögum
hinum fáu tsnillingiim, isem hafa
sýnt að þeir eru megnugir þess að
framleiða efnaieg verðmæti, og eru
sjálfsagðir til þess að liafa forust-
una á hendi í ihinum stærstu og
vandasömustu fyrirtækjum, sem
iöndin lifa beinlínis og óbein'línis
á. Auðurinn er ekki iengur neinn
einkaréttur, sem fáeimim útvöldum
er veittur. Hann er nú orðið ekki
amiað en sýnisliorn persónu-yfir-
burðaima á vissu sviði: framtaks-
seminnar. áræðisinis og hyggind-
anna-
Eu án snillings-.gáfu þessara af-
burðamanna til framtaks og fjár-
afla mundi fjöldi beztu hæfileika
mannanna liggja ónotaðir og arð-
lausir, því þeir þróast einmitt í
skjóli hinna efnalegu verðmæta.
Listir, vísindi og skáldskapur eru
gimsteinar, sem sjaldan mundu
glitra mönnumxm, e f ekki væri hin
efnaiegu verðmæti til að skapa
þeim sum höfuðJífsskilyrðin.
En hvað yrði um þessa yfir-
bnrðamenn, ef fram'leiðslutæki og
fengin efni yrði gert upptækt og
j afma ð a rma nnakeimin ga mar lagð -
ar að ölln leyti til grundvallar á
fyrirkomulaginu 1
Það væri ef til vill hægt að þvinga
þá til að halda áfram stjórn fyrir-
tækjanna, til að virnia 8 stundir á
dag fyrir föst laun. En þeir mundu
aldrei verða kiigaðir til að þrýsta
frarn skapandi ihugsjónum midir
yfirráðum jafnaðarmenskunnar,
sviftir starfsmætti, athafnafrelsi og
hinni meðfæddu og mamilegu gleði
sem fyl^ir því að njóta ávaxtanna
iaf eigin frumkvæði og framtaks-
semi.
Auk þessa kemur annað stórfelt
atriði til greina.
Eins og nú er komið högum þjóð-
anna, hefir aldrei verið meiri lífs-
nauðsyn á einstaklingsdugnaði og
afburðamensku í fjáröflun. Löndin
öll þurfa nii umfram alt að njóta
sinna mestu friamleiðslugarpa og
slingustu fjáraflamanna, því á
þeim lifa þau. En svo vill jafnaðar-
menskan nú, nieira en nokkru sinni
fyr, þurka þessa menn út, afmá
yfirburði þeirra, taka af þeim at-
hafnafrelsið, einstaklings-kostina,
persómileikann, og setja þá undir
valdboð miðlungsmenskunnar.
En þá stendur f járhagslegt Ihrun