Morgunblaðið - 04.09.1920, Blaðsíða 2

1
MO&GUNBLlADH)
afa: n*n *'y.r'
MOEGUNBLAÐIÐ
Eitatjóri: Vilh. Pimwn.
Afgreiðsla í Lækjargötu 2.
Sími 500. — Prentsmiðjusími 48.
Eitstjómarsímar 498 og 499.
Kemur út alla daga vikunnar,
mánudögum undanteknum.
að
Ritstjórnarskrifstofan opin;
Virka daga kl. 10—12.
Helgidaga kl. 1—3.
Auglýsingum sé skilað annaðhvort
á afgreiðsluna eða í ísafoldarprent-
smiðju fyrir kl. 4 daginn fyrir útkomu
þess blaðs, sem iþær eiga að birtast í
Auglýsingar, sem koma fyrir kl. 12, fá
að allum jafnaði betri stað í blaðinu
(á lesmálssíðum), en þær sem síðar
koma.
Auglýsingaverð: Á fremstu síðu kr,
3.00 hver cm. dálksbreiddar; á öðrum
stöðum kr. 1.50 cm.
Verð blaðsins er kr. 2.00 á mánuði
Afgreiðslan opin:
Virka daga kl. 8—5.
Helgidaga kl. 8—12.
Vinarbðrnin.
Pyrir nærri því ári barst hingað
málaleitun frá Austurríkismönnxun
um að íslendingar tækju nokkur
böm frá Wien til fósturs hingað,
til þess að bjarga þeim frá hungur
morði. Var farið fram á, að hingað
væru tekin 100 böm.
Stjómin skipaði nefnd til þess að
annast framkvæmdir al'lar í málinu
og varð Kristján dómstjóri Jónsson
formaður hennar. Þessi nefnd út-
vegaði börnunum samastað og
komu tilboð fram um töku á miklu
fleiri börnum en þeim, sem beðið
hafði verið fyrir, og safnaðí fé fyrir
ferðakostaði bamanna heim og fatn
aði handa þeim. Undirtektir almenn-
ings voru svo góðar, að þær sýndu
ótvíræðan vilja á að verða við
beiðninni, og að íslendingar tóku
Austurríkisbörnunum opnum örm-
um — eða ætluðu að gera-
Mörgum tilboðunum höfðu fylgt
ýms skilyrði fyrir tökunni, t. d. hve
gamalt barnið væri, og eins vom
’þeir margir sem vildu fá bömin
fyrir fult og alt, en ekki taka þau
til fósturs um tíma. Þó mun nefnd-
in hafa getað ráðið fram úr þessu
og gert öllum nokkurnveginn ti‘1
hæfis og fyrstu dagana í desember
símaði hún út tilboð um að takia
100 böm. Voru þau skilyrði sett, að
börnin væru ekki eldri en 10 ára
og eigi haldin næmum sjúkdómum.
Skyldu þau tekin í eigi skemri tíma
en sextán mánuði. Var nú búist við
bömunum þá og þegar og jafnvel
búið að tiltaka með hvaða skipum
þau yrðu send hingað. AHir gerðu
ráð fyrir að tilboðið yrði þegið og
vissu ekki annað en börnin kæmu
þá og þegar. Bn veturinn leið og
engin komu bömin. Seint í maí-
mánuði kemur svo skeyti um, að
ekkert verði af vistun Austurríkis-
baraanna hér, og trúbragðaástæður
færðar fyrir. Og taidi fólk þá málið
úr sögunni.
f sumar sem leið dvaldi ungfrú
Laufey Valdimarsdóttir um tíma í
Wien. Hafði hún fengið nokkur
kynni af bamafóstursmálunum hjá
fulltrúum Austurríkis á kvenna-
þinginu í öenf, er hún mætti á fyrir
Islands hönd, og fór til Wien með-
fram fyrir fortölur þeirra, til þesö
Nordisk
af
Líftryggingar
Aðslumb oðema< ur fyrir lalan1 ■
Gnnnar Egilsor
Hafnarstrasti 15. Tals.
Agrip af feröasögu,
Undir kvöld sama dag kem eg
á áfangastaðinn.
Við leggjum iað bryggju, land-
festum er skotið á land, skipið fest.
Á bryggjimni bíða mín vinir og
kunningjar. Mér er tekið með opn-
um ömmm. Eg gleymi ósigri mín-
að kynna sér hvernig í málinu lægi. jllm 1 kaffibardaganum. Nú þarf eg
Því hinum austurrísku fulltrúum, ekkl len^,lr að láta sem e§ sé stór'
kom það mjög kynlega fyrir eyrui menni‘ E" er «erður Það
að neitað hefi verið tilhoði Íslend-; Mundu skipverjar vilJa láta svo Ht-
inga. I Wien átti ungfrú Laufey tal,lð sJá viðtökurnar, er sá maður
við Preisz prófessor, sem mest hef-i fær’ er >eir litu ekki við? Nei’ Þeir
ir starfað að sendingu bama til :feTna mjcr ek'r' einn 411,111 Það finst
Danmerkur og var hann málinu ó-
kunnugur. Ennfremur talaði hún
við læknir þann, er hefir yfirum-
sjón með læknisskoðun á bömum
þeim, er send hafa verið til fósturs
til anniara landa. Eftir skýrmgu
hans hefir máiið strandað á því, að
þeir sem höfðu eftirlit með heilsu-
fari bamanna, treystust ekki til að
útvega 100 böm eins heilsugóð og
íslenzka nefndin setti að ski'lyrði.
Mun hér ráða um misskiílnmgur í
skeytasendingum um málið, því vit-
anlega hefir nefndinni hér ekki
dottið í hug, aið hörnin, er kæmi frá
Wien úr margra ára svelti eða hálf-
svelti væra fyllilega heilbrigð. En
þetta mun þó hafa orðið til að
hleypa málinu í sitrand, en ekki trú-
bragðiaástæður, enda hafa þær ekki
orðið til fyrirstöðu í öðram Lúters-
trúaríöndum, er tekið hafa böm.
1 Wien er neyð ekki síður en áð-
ur, og hungruð börn, sem ekki veit-'
af betra viðurværi, en þau geta
fengið þar. Þörfin er þar enn, ekki
síður en þegar beðið var um að taka
bömin í fyrra. Og af því að svo virð
ist, sem málið hafi ónýst af mis-
skilniuigi, en alls ekki af mótvilja
iíiutaðeigenda gegn því, að senda
jörnin hingað, þá virðist ekkert
sjálfsagðara en að taka málið upp
að nýju og koma því í framkvæmd.
Það má sem sé ganga að því vísu,
að þeir sem í fyrra buðust til að
taka bömin séu enn aama sinnis og
standi við tilboð sín. Peningum
eim sem nefndin safnaði í fyrra
til þess að standa straum af kostn-
aðinum við flutning bamanna hing
að, mun ekki vera svo fast ráðstaf-
að enn, að eigi megi nota þá nú.
Undirtektirnar 1 fyrra vetur vora
svo góðar, að það er ekki rétt að
láta þetta mál falla niður, þegar
sýnt er, að aðstandendur bamanna
vilja koma þeim fyrir hér. Og á-
stæðurnar, sem þá voru til undir-
tektanna eru enn í fullu gildi. Þó
ekki muni ef til vil'l mikið um 100
börn af öllum þeim, sem sulturinn
er að merja lífsþróttinn úr suður í
Wien, þá má gjaman sjást, að ís-
lendingar, þó smáir séu, vilji ekki
láta sitt eftir liggja, og bjarga
okkrum þessara bágstöddu barna.
En það verður að hefjast skjótt
lutnda í þessu máli. Það hefir tafist
af óvæntum orsökum og því er enn
meiri ástæða til, að nota tímann nú
vel og koma því í framkvæmd fyr-
ir veturixm. Greiðast mundi það
verða, að maður væri sendur suður
til þess að annast flutningana, og
þyrfti þá síður að kvíða 'því, að mis-
skilningur yrði enn á ný til þess að
tefja fyrir málinu.
mér vera of langt gengið í ósvífn-
innL En eg er slægnr eins og fyr
og segi ekki neitt. Bryggjan fyllist
af mönnum. Annað skip liggur þar
og losar úr sér sailtfisk. Stórum gol-
þorskum, sem Spánverjar eta að
ári með mikilli græðgi, er kastað
upp í vagna, þeir fyltir, teknir
burtu og aðrir settir í staðinn.
Koll af kolli. Ungar stúlkur
fara á milli með vagna. Þær
líta um öxl sér, laga skýlu-
klútinn, strjúka hárfokkana frá
enninu og reyma að sýnast laglegar,
töfrandi, ómótstæðilegar. Eg horfi
á þær kaldur eins og ís. Þær gætu
gjarna vitað, að eg bráðnaði ekki
upp, þótt litið væri á mig af fáein-
um sveitajómfrúm. ó-nei!
Hér er undursamlega aðlaðandi
og friðsamlegt. Fjörðurinn liggur
spegilsléttur og gulliun. Sólin er
að ganga í haf og varpar ljóma sól-
arlagsins yfir grænair h'líðar og
vel hýsta bóndabæi meðfram
strandlengjunni. Uppi í blíðinni yf-
ir kauptúninu sjást kindur á beit
og kýrhópur kemur utan veginn
og dreifir sér inn á milli húsanna.
Eg fyllist fögnuði og er ánægður
við lífið.
Og nú líður hver dagur í „dýrð-
legum fagnaði“. Eg er sjálfur
minn húsbóndi, þarf ekki að sitja
og standa eftir föstum reglum. Eg
les, skrifa, geng í fjallið, ligg tím-
tuium saman úti á víðavangi og
Musta á fuglasöng og vindþyt miTli
klettanna, tek mér fari á skýjunum
á kvöldin, þegar þau litast rauð,
langt út í hvelið, og gleymi öllu
nema 'því hve dásamlegt er að vera
til. —
Suma dagana fer eg í silungsár
og horfi á aðra veiða. Sjálfur fæ
eg aldrei neitt. Aðra daga þeysi eg
með vinum mínum milli fjarðanna,
ét barðfisk og „sjókökur“ uppi á
reginf jöllum og tigna ekkert nema
lesta.
Og dagarnir líða. Menn, hestar,
íand og sjór, leggja saman að gera
mér lífið að tómum unaði. Eg er
lættur að gleyma því, að einhvem-
■tíma verði þetta að taka enda. Þetta
vari ekki til eilífðar.
Og auðvitað kemur endirinn. Eg
fæ ferð til baka. En verð að fara
ríðandi yfir tvo fjallvegiT til þess að
ná í skipið.
Um miðjau dag legg eg á stað —
einn. Mér er fenginn hestnr ti'l far-
arinnar, grár, duglegur Már, en
heldur stitðleguir. Eg geri mér
samt beztu.vonir um samkomulag-
ið. Og eg er vel nestaður — troð-
full taska af ýmsu góðgæti fyrir
aftan hnakkinn.
Áður en eg legg af stað 'lít eg
yfir fjörðinn og blessa haxm, fjöll-
in, kaupstaðinn, sjóinn, áraar, igras-
ið og jafnvel stúlkurnar við vagn-
ana, sem ekki gátu látið mér hlýna
innanbrjósta, bvernig sem þær lög-
V eggfóður
stærsta úrval á laudinu
S/rígi — Pappir
DANIEL HALLDORSSON, Kolasundi.
Congo/eum
Ágætar Gólfdúkur, ,G ó 111 e p p i úr sama efni.
TtJJög (dgt verðt] Homið og sAoðiðl
Guðm, AsbjörBssoD,
Sími 555.
Laugaveg 1.
uðu klútinn og lyftu hárinu frá
sólbrendu audlitinu.
Svo sezt eg á bak og slæ í Grána
og stefni til fjalls.
Síðast 'þegar eg fór þarna um,
var margt fólk í förinni, karlar og
konur, glatt og hrest í skapi, ný-
komið úr ágætum íélagsskaj), ræðu
böddum, söng og samrælðum. En
nú var eg einn. í síðasta skifti var
kvöld, kolniðamyrkur, hellirigning
En nú var bjart til hafs og heiða,
sól í vestri og heiður himinn. —
Svona er breytileiki lífsins.
En eg er hæst-ánægður með ein-
veruna. Eftir því sem ofar dregur
að heiðinni, hljóðnar ált og kyrrist
og seinast heyrist ekkert nema hinn
undarlegi þytur eða súgur sem
berst að eyrurn manns á fjöMum
uppi. Enginn veit hvað það er.
Enginn veit hvaðan það kemur. —
En samt heyrir maður eins og þung
an nið af einhverju voldugu fljóti
í lafskaplegri fjariægð.
Okkur Grána semur állvel. Hann
er hyigginn, fer að engu óðslega,
ætlar sér af og er fótviss og traust-
ur. Og eg tala við hann eins og
góðknnnngja minn. Eg 'þykist vifca,
að hestum komi betnr, að þeim sé
sýnd hæfileg kúrteisi.
Uppi á háheiðinni 'hvíli eg Grána
borða úr töskunni, drekk lifandi
vatn og iegg síðan á stað.
Eg ríð greitt niður dalinn neðan
við hæðina, fram hjá mörgum bæj-
um. Kl. er um 7 og búverkareyk-
inn leggur upp úr öllum strompum
— svo mig dreymir um flóaða ný-
mjólk. Eg sé fólk við binding, hey-
'þurk, slátt og rakstur. Sveitakyrð-
in fyllir huga minn g'leði og jeg
kyrja af fullum hálsi: „Ó, þú sveita*
sæla,“ svo undir tekur í fjöllunum
og Gráni sperrir eyrun og skilur
ekkert í þessum hávaða.
Eftir uokkra stund, er jeg kom
upp uudir hina heiðina. Þar hvíij eg
Grána ærlega, spretti af honum og
sýni honum aMa upphugsanlega
kurteisi, býð honum meira að segja
brauð. En gráni kýs heldur fáein
sinustrá. Haun um það-
Þarna hafði jeg lo'fað að hitta
tvo eða þrjá menn. Jeg hafði tal af
maiuxi einum. Hann sagði þá ó-
komna. Þeir ætluðu að komia yfir
heiðina, sem jeg nú var að leggja
upp á. Enn sást efckert til þeirra.
Jeg gerist óþolinmóður og bölva
öllu óstundvísi. Höfðu þeir kamnske
búist við, að jeg mundi verðia heila
maunsæfi yfir eina lága heiðit
Bjuggust þeir við, að jeg væri ein-
hver sleði, eða Gráni værj einhver
bikkjaT Jeg geri mig fokvondan og
ægilegan útlits yfir þessari óorð-
heldni.
Mér leiðist biðin og eg held áf
stað. En nú er Gráni aMur anmar.
Hann gengur ekki. Harm lötrar,
dregst áfram. Jeg friðia sjálfan mig
á því, að hann muni lifna, og fer að
athuga f jállaskipunina, lækina, sem
steypa sér flissandi niður igrænar
hlíðarnar, ána, sem kemur hávær
og hvítfyssandi ofan af öræfum,
lagðhvítt og frjálslegt sauðféð, snjó
inn, sem enn liggur óbráðinn og
leirugur í giljadrögum og lautar-
slökkum. Alt er þetta nýtt fyrir
mér, þó 'þarna sé eg búinn að fara
um oft. Öræfin eru auð. En þó er
þar ótæmandi uppspretta fyrir
mannsaugað.
Framh.
Urkynjan manna.
Nú halda margir því fram, að
heilsufari marma fari hnignandi, se
eigi svo gott sem það var fyv *
tímum, eða jafnvel fyrir 1—2
mannsöldrum. Ennfremur er
haldið fram, að nú verði nienn elSJ
eins gamlir og' áður.
Fyrir nokkrum ármn ritaði
Steingr. Matthíasson grein í SkírnJ
með fyrirsögninni „Heimnr versD'
andi fer‘ ‘. Hann fór þar mest eftú
dr. Kellog, eða kenningu hans- Dr-
Kellog er læknir í Ameríku og eina
af postulum gróðurneyzlumanna)
og ritar hann hækur til þess
færa rök fyrir þeirri stefnu og út'
breiða hana- — Margt ber því 8
góma hjá honum, sem við lítil rðk
hefir að styðjast.
Hann heldur því fram, að hvít®
mannflokknum sé að hnigna, og $
mikil hætta á því, að hann líði bráð'
um undir lok, en guli mannflokk'
urinn nái völdum í heiminum. Á>
því það er vitaniegt, að sumir dýr®'
flokkar hafi dáið út, liðið unú^
lok á jörðinni, þá finst hoo-Mj®
sennilegast að svo fari eins ®e
hvíta mannflokkinn, eða xnanO
flokkana. En fyrir þessu geta englf
fært neinar sannanir- Falskar
skýrslur sumra Darwinssinna du?a
nú eigi Iengur, né Ihugíárburða^
teóríur.
vísindainenn
Ungir ----------_ g
ýmsum löndum eru nú farmr
kryf ja kenningar Darwinssinna 0
finna þær ærið gaikðar og að lú
haiandi.
Dr. Keliog staðhæfir, að En^
lendingar geti eigi fengið nóga ke
menn 5 feta háa (1900), því eQS
þjóðin sé laltaf að minka 1 veX„g
Eg hefi nú eins góðar heiinMdir ^
hinu gagnstæða. Enska þjóðm