Morgunblaðið - 11.03.1921, Blaðsíða 1

8. árg., 109
tbl.
Fðstudatdrtnn 11. marz 1921
laafoldarpnntniOja kt
j m ... , mhihbm! GAMLA BIO
Hvíta loökápan
Afar 8kemtilegur og efnisríkur gamanleikur í 4 þáttum.
Aðalhlutverkið leika hinir ágætu þýsku leikarar
Henny Porten og Alfreö Abel
I>ea8i Henny Porten-mynd er ótvírætt sú langbeata sem
við lengi höfum haft.
Missisippifljótið.
Ljómandi falleg landlagsmynd.
t
Hér með tilkynnist vinum og vandamönnum að Karóiina
Thorsteinsen, andaðist 9. þ. m. að heimili sinu Templara-
sundi 3, Rvík. Jarðarförin %er ákveðin næstk. mánud. kl. 1
Magnús Ólafsson.
Fyrirlestur
með skuggamynðum flyrur stuð. mag KIDSKV um
Ulgir ttris ig ttfl l nusiurrl
laugardaginn 12, þ. m. kl. 6‘/a I Nýja Bío. Fyrirlesturinn verð-
ur íslenzkaður jafnóðuin. Allur ágóðinn gengur til bágstaddra
barna, austurrískra og íslenzkra.
Aðgöngumiðar fást í bókav. Ársæls Árnasonar, ísafoldar og
Sigf. Eymuudssonar og eftir kl. 4 í Nýja Bío og kosta uiinst
2 krouur.
Alþýöublaðiö hefir nú þrjá undan-
farna daga flutt mjög merkilegar grein-
ar, svo merkilegar að menn hafa lesið
hlaðið, sem þeir þó yfirleitt ekki eyða
tíma í. þessar greinar eru um togarcp-
útgerZina.
Menn vissu að þetta blað hafði flutt
ýmislegt furðulegt á þessari stuttu œfi
sinni og barist fyrir mörgu, sem ekki
þótti hiö ákjósanlegasta fyrir land og
lýð. En þó mun það aldrei hafa komist
lengra en í þesum togaragreinum sínum,
"þnr sem þa'ð legur þau ráð á til lausn-
i ar þessu vandamáli, að ríkiS slái nú eign
siiini á togarana og sjómenn háldi þeim
sjálfir út.
Menn héldn, þegar blaði'S byrjaði á
þesum hóHráðum! að það væri að gera
að gamni sínu. Engum datt í hug að því
væri þetta alvara. En þegar það kom
næstu dagana með sömu skoðanir og
enn greinilegri éréttingu, þá fór mónn-
um að skiljast að þetta var sannfæring
þess, að á þennan hátt greiddist best
úr vandræðunum og réttlátast.
Ofbeldis og yfirgangsandinn ríkir svo
taumlaust í þessum greinum blaðsins,
að furðu sætir. í fyrsta lagi á að taka
skipin af eigendunum. I öðru lagi á
ekki að borga þeim þau fyr en ein-
hverntíma við hentngleika. í þriðja lagi
á að meta þau til hálfvirðis. í fjórða
lagi á ríkið að standa straum af útgerð-
inni sem fyrirsjáanlegt er að yrði stór-
tap, ef hún yrði rekin með sömu skil-
yrðum og hingað til. paö á að fótum-
troða eignarréttinn, beita lagaleysi í
borgunarskilmálum, taka skipin fyrir
sama se mekkert verð og skella öllu tapi
á ríkiss.jóð. Hanu hefir nógu breitt
bakið. petta er aðalk jarni greinanna.
Og hvað ber nú til þess, að hlaðið
vill beita slíku gerræði?
Pað, að veröldin hefir verið sturluð
síðustu árin. Viðskifti og framleiðsla
undirorpin frámunalegum örðugleikum
Dýrtíð og óéran á ýmsum sviðum eins
dæmi. Sala afurða leikið á hverfanda
hveli og allir atvinuvegir haft við ó-
venjulega örðugleika að stríða, svo fyr-
irsjáanlegt var, að fyr eða síðar hlaut
að koma hrun hér, ef framleiðslukostn-
aður lækkaði ekki því fyr. Pyrir allar
þessar sakir eiga nokkurir ötulir og
dugandi atvinnurekendur að „hafa fyr-
irgert rétti sínum til skipanna". Fyrir
frámunalega örðnga aðstöðu og öfug-
streymi í öllu aldarfari á að beita þá
því gerræði, sem einsdæmi mun vera
ar, sem nú er öll að gliðna snndur og
farast: rússnesku þjóðarinnar.
pað er ótrúlegt, að þessu skuli haldið
fram í fullri alvöru. En svona langt
erum við leiddir, íslendingar. Feður
slíkra byltingaskoðana höfum við alið
við br.jóst okkar nm nokkur ár hér í
öllu fámenninu og friðnum. En þeir
hafa nú „kastað hanzkanum' ‘. Og það
er að sumu leyti gott.
— Ilér skal að engu leyti farið
út í þá sálma, hvað af þessu mundi
liljótast. paxf kemur áldrei fyrir, að
þessu ráði til úrlausnar á málinu verði
hlýtt, svo óþarfi er að benda á þá vit-
leysu og vandræði og tjón, sem af því
leiddi. En hitt má benda á, að hak við
þessar skoðanir og undirrótin að þeim
er sú bylting og gerræði, sem steypt
hefir þjóðunum í óhamingju. petta er
gustur af þoim stormi, sem þúsundir
manna hafa farist í úti í veröldinni á
síðari árum. pað er ekki til neins að
draga fjöður yfir þetta; það er óskyn-
samlegt.. pað er verið að smeygja inn
í íslenzkt þjóðlíf úlfúð og æsingu, tví-
drægni og sundning, sem er okkur því
skaðlegri, sem við erum fát.-ekari og fá-
mennari en aðrir. Engri þjóð er jafn
mikil nauðsyn að halda saman eins og
lítilli. En hér er verið að vinna að því
ósleitilega og afdráttarlaust, að sundra
stéttum og kljúfa þ.jóðfélagið. pað er
þar sem við nú verðum að standa á
\erði.
Hún er ekki öfundsverð. Á henni hvíl-
ir afskaplega mikill vandi. pað eru
aðallega þrjú stór atriði, sem koma
henni í vanda.
1. í landinu liggur nú mikið af vör-
utíb sem keyptar hafa verið á dýrasta
og versta tíma. Maður lætur sér ekki
detta í hug að nefndin færi þessar
vörur niður fyrir allar hellur, hlutað-
eigendun) til stórskaða, svo ærlega skoða
eg slíka nefnd, enda væri það undir
vissurn kringumstæðum hreinasti barna-
skapur, því þá yrði varan ekki seld og
gæti það orðið stórt tjón fyrir neyt-
endur, t. d. veiðarfæri, salt o. fl. Eigi
að síður viðurkenni eg að varan megi
til að lækka ef hún hefir lækkað í út-
landinu. Drottinvaldið — samkeppnin
— á hér að ráða. Fyrir henni beygja
sig allir með glöðn geði, en ekki verð-
lagsnefndinni. Samkeppninni veitist létt
að færa vörur niður og velta stóru
hlassi í því tilliti.
2. Nú sem stendur er ekki hægt að
gera nokknr kaup, sem geta ábyggilega
staðist samskonar kaup á morgun, auk-
heldur með lengra millibili, því veldur
bæði verðfnll og verðhækknn á vömm
samfara óstöðugu gengi peninganna.
Af þessu leiðir að t. d. A. B. C. D.
liafa allir keypt, segjum hveiti, sinn á
hvorum tíma með mismunandi verði, en
senda allir með sama skipi upp. pað
væri dálaglegt af nefndinni að jafna
verðið hjá A. B. C. D. og skipa þeim
ölhim að selja fyrir sama verð. pá gæti
maður sagt að eignarréttur og frjáls-
ræði væri farið að rýma. Samt er eg á
því að fá alla karlana A. B. C. og D.
tií að selja hveitið með sama verði. En
hver getur ráðið því 1 Nefndinni kemur
ekki til hugar að beita þá rangindum.
pað ber að sama brunni. Drottinvaldið
— samkeppnin — sléttar alt og fellir.
A. B. C. og I). taka ofan hattana hver
.fyrir öðrum og segja með mestu vin-
semd; „Við seljum hveitið' allir með
sama verði. Samképpnin lifi.“
3. priðja og alvarlegasta atriðið í
þessu máli er þó hinn afskaplega mikli
mismunur á vörugæðum. Petta atriði er
svo sfcórvægilegt, að það eitt út af fyrir
sig útilokar alla mögulegleika fyrir
nefndina til að starfa, sem ærlega og
samviskusama, eins og hún auðvitað vill
vera.
Elest allar vörutegundir sem hingað
flytjast eru til í mismunandi gæðaflokk-
um. Sumar vörur svo sem matvara og
kaffi, eru frá náttúrunnar hendi afar
mismunandi að gæðum. Til að sannfær-
ast um að eg fari hér með rétt mál,
þá lítum á þær vörur okkar, sem nátt-
úran framleiðir með aðstoð mannsins,
en án breytingar. Tökum t. d. kjöt, ull,
mjólk, hey, kartöflur og rófur. petta
eru landafurðir eins og matvara og
kaffi, sem við kaupum erlendis frá.
Okkur er ljóst, að allar þessar vöruteg-
undir em i mjög misjafnri gæðaflokk-
un, en það sem því veldur, er aldur,
kynferði, staðhættir, loftslag, hiti, andi
mannsins og hönd. Hér er nm ófrávíkj-
anlegt náttúrulögmál að ræða með all-
ar framleiðslutegundir. Sama kemur
einnig fram þegar þær eru teknar til iðn
aðar. Iðnaðurinn ber fullan keim af
efni því sem í honum er.
Öllum ætti, án þráttana, að koma sam
an um að sami þungi eða mál af góðri
tegund, er verðmætari en af lökustú
tegund. pað væru því hrópleg rangindi
bæði gagnvart þeim, sem hefir góðu vör-
una og neytendum, að verðleggja teg-
undirnar nr. 1—4 að jöfnu. En það er
ekki þar með búið. Afleiðingarnar yrðu
víðtækt þjóðarmein og afturför; af
þeirri einföldu astæðu, að enginn þrif-
ist með góða vöru milli handa, sú slæma
fengi lögverndun í landinu.
Af framansögðu fæ eg ekki séð að
verðlagsnefndin með öllum góðum vilja
og hæfileikum fái neinn góðu til vegar
komið, það er frjáls verslun og kapp-
Iilaup samkeppninnar, sem öllu á að
ráða í þessu falli. f þessu kapphlaupi
l;.ka þátt þúsundir og miljónir manna
ipeð alt sitt vit og krafta, ásamt þekk-
ing'u liðinna og yfirstandandi tíma.
Kapphlaupið er á öllum sviðum,
hvort heldur að tillit er tekið til hins
líkamlega eða hins andlega, en hvergi cr
það eins kröftugt og víðtækt eins og á
viðskiftasviðinu, og ekkert stórvirki
stenst fyrir því, Jivað þá heldur fámenn
nefnd, enda er viðskiftakapphlaupið
undirstöðulögmálið fyrir allri vellíðan
og framförum.
Verðlagsnefndin ætti því tafarlaust
að legg.jast niður og enginn kostnaður
frá hennar hlið að færast framar á rík-
issjóð.
Sv. G.
Hnni s. t.
Hinn 9. þ. m. ritar S. p. eftirtektar-
verða grein í Morgunblaðið. Fyrirsögn-
in er: ,,Ríkisvernd þjóðkirkjunnar“.
Andi greinarinnar virðist vera sá,
wmmmmm Nyja Ðíó wm
liima
stærsta rafmagnsstöð í heimi
Meðal annars lýsir hún alla
Californian City og leggur
borginni rafmagn til suðu
og hitunar
Gamanleikur í 5 þáttum.
Aðalhlutverkið leikur hin
fagra og ágæta leikmær
„Con-tance Talam(li;e.
Sýning kl. 9
• að höfundi finst það ámælisvert hve
hin íslenzka evangeliska kirkja sé rúm-
góð og mislit í trúarlegu tilliti. Er svo
að skilja, sem andatrúar og guðspekis
„kukl“ sé orðið svo magnað innan vé-
banda kirkjunnar, að stappi nær stjóm-
arskrárbroti.
| Honum virðist að ríkisvaldið megi
ekki þola þjónum kirkjunnar að kukla
við önnnr trúarbrögð eða kenningar
i (m evángeliska trú, og að hirkjan megi
ekki vera svo rúmgóð, að innan vébanda
liennar teljist allar trúarkenningar jafn
snjallar.
Enn fremur segír hann, að þeir trú-
arflokkar sem hafna trúnni á Krist,
og flestum af kenningum hans, ættu
eigi að skreyta kenningar sínar með
kristilegum orðum og orðatiltækjum,
eða kristilegum hugmyndum.
i Að lokum telur hann það brot á
stjórnarskrá konnngsríkisins ísland, að
veita þeim prestum kennimannleg em-
bætti í þjóðkirkjunni, sem iðka anda-
trúar- og guðspekis íþróttir.
[ Margt mætti segja um þessi mörgn
og stóm orð gamals manns, sem virð-
ist vera að daga uppi. En áður en út
í það er farið, væri æskilegt að fá
ákveðnari vitneskju um afstöðu hans
til málefnisins. pess vegna vildi eg leyfa
| mér að Spyrjast nánar fvrir nm þau
atriði úr grein hans, er eg hefi hér
. minst á.
Polir hin íslenzka, evangeliska kirkja
I nokkrum af þjónum sínum að „kukla“
I vi ðönnur trúarbrögð eða trúarkenn-
í ingar? Ef svo er, hverjir eru það? —
Með nöfnum.
Er hin íslenzka, evangeliska kirkja
svo rúmgóð, að innan vébanda henn-
ar teljíst allar tmajrkenningar jafn-
snjallar ?
Eru nokkrir trúarflokkar til hér á
landi, sem hafna trúnni á Krist, en
skreyta kenningar sínar með kristilegum
orðum og orðatiltækjum, eða kristileg-
um Jiugmyndum? Ef svo er, þá hverjir?
— Með nöfnum.
Veit S. p. til þess, að það stjómar-
skrárbrot hafi verið framið, að veita
þeim prestum kennimannleg embætti
við þjóðkirkjuna, sem iðka andatrúar-
eða guðspekis íþróttir ?
öeti S. p. svarað öllum þessum spum
ingum neitandi, hvers vegna ritar hann
þá greinina?
Virðist honum hættan vera yfirvof-
m