Morgunblaðið - 13.05.1922, Qupperneq 2

MOBQUK BLAÐIB
M|/ l-r +m. « € ; um þetta efní. Er þá á þaö að líta,
• *■ • J I d <T\ 1 | að forstjórinn er einn í þingiiði
fæst leigður til flutninga. Upplýs-
ingar gefur
SIGURJÓN PJETURSSON.
lands, hafa siíkt vald í höndum, og
þá ekki síst, þegar maðurinn stend-
ur framarlega í fylgiliði stjórnarinn-
ar, og vill ekki viðurkenna neinn
dómara yfir gjörðum sínum nema
stjórnina sjálfa.
Ekki þætti mjer ósennilegt. að ef
landsmenn ættu að ganga til al-
mennra kosninga næst undir líkum
kringumstæðum og nú eru, að mik-
ill fjöidi kaupfjelaga, kauþftnanna og
einstakra manna er stórskuldugur
Landsverslun, sem stýrt er af ein-
um manni úr þingliði stjórnarinnar,
þá mundu finnast þeir stjórnarand-
stæðingar, sem segðu að vaid þetta
væri misbrúkað til að afla stjórninni
kosningafylgis. Með þessu vil jeg þó
ekki væna háttv. núv. stjórn þess,
að hún í raun og veru misbrúkaði
þetta vald á þennan hátt, en hún má
eiga það víst, að einhverjir ímynda
sjer þetta og beita því í kosninga
hríðinni, af því að það væri svo ofur
auðvelt að misbrúka valdið þannig.
Þetta, sem jeg nú liefi nefnt, er
fyrir mjer og mörgum öðrm ein að-
alastæðan til þess, að við viljum að
þetta mál gangi sinn eðlilega gang,
þannig, ^að þessi Landsverslun með
almennar naúðsynjavörur verði lögð
niður, þega þíirfin sem skapaði hana
nú er bnrtu fallin. Þar við vil jeg
og bæta því, að jeg tel það almanna-
fje, sem stendur í versluninni, vera
í talsverðri hættu. Verslun, sem er
almennings eign, hefir miklu verri
stjórnarinnar, og talinn einn af
stólpunum þar, en þingfylgi hæstv.
stjórnar hinsvegar svo tæpt, að hún
þolir ekki einu sinni að missa at-
kvæði forstjórans eins, því að þá er
hún komin í minui hluta. Mjer þykir
háskólaus, Rauði krossinn o. fl.
hjálpa til. Eru allar ráðagerðir í
hverju hjeraði fyrst bornlar undir
læknafjelag hjeraðsins, borga-
stjórnir, kirkju- og skólavöld,
„Rotatory“-fjelögin í hjeruðunum,
kristileg fjelög ungra manna og
Rauðia krossinn. Leggjast svo allir
SD ífl.

því ekki líklegt, að hæstv. stjórn á eitt um framkvæmdir. — 20.000
geti breytt á móti tillögum þeim, er! skólaböm í 50 skóLum voru skoð-
landsverslunarforstjórinn kynni að | u?>- -áf þeim liöfðu 400 sjúkdóm-
gera, og mun því greiða atkvæði á|'nn- Þeim var öllum sjeð.fyrir
móti tillögu liáttv. þm. Dala (B. J.).j læknishjálp, og ef læknafjelag
hjeraðsins óskaði þess, var komið
á sjerstakri lækningastofu, —
bæði til þess >að rannsaka sjúk-
linga og veita þeim læknishjálp.
Á þennan hátt tó’kst að forða öll-
um þorra sjúklinga frá því að
verða blindur.
Kostnaðurinn sem kvilli þessi
hefir haft í för með sjer undian-
farið í Illinois er geysilegur. í
einu hjeraðinu hefir gengið ellefti
hiuti af öllum skattatekjum þess
til þess að styrkja hlinda, og 60%
af allri blindu þar stafaði af
trachomi. (20. des.).
G. H.
Erlingur
eftir grein
Friðjónsson heldur,
í Alþýðublaðinu að
dæma, að trachom sje meinlaus
augnsjúkdómur, og er þá ekki að
nndra þó hann dragi þá ályktun,
að „eltingarleikurinn út af rúss-
neska drengnum“ verði sóttvarua-
yfirvöldunum og stjórninni til stór
fcneisu. Sennilega fer hann hjer
eftir þeirri endemisvitleysu, sem í
Alþýðublaðinu hefir staðið um *
þetta mál, en hitt tel jeg víst, að
hann tali hjer ekki móti betri vit-
urid, ef hann líkist að nokkru
Guðmundi Friðjónssyni bróður'
sínum. V era má að eftirfarandi
smágreinar, sem eru teknar eftir
-o-
Dómsmálafrjettir.
Þjófnaðarmál.
Nýlega eru gengnir dómar í
tveimur ágætum og velmetnum hæstarjetti í þrem þjófnaðarmál-
lækna-tímaritum (The Laneet og um. I. Mál hjeðan úr bænum útaf
The Journal of the American me- hvarfi á kassa með eggjum. Var
dieal Association) skýri málið eitt- mál þetta höfðað gegn tveimur
hvað fyrir honum og öðrum góð- ökumönnum hjer og einum kanp-
um mönnum. Þær eru það síðiaista manni. Voru miklar líkur til þess,
sem jeg hefi rekist á um trac- að ökumennirnir hefðu slegið eign
hom í útlendu tímaritunum. sinni á kassia þennan og afhent
I. fcann kaupmanninum til að selja
aðstöðu til að heimta inn torfengn-! Trachom og augnhólga í Egyftalandi. úr honum eggin. Undirrjettinum
ar skuldir en verslanir einstakra! „Eftir skýrslu augnlæknafjelags þótti þó ekki nægar sönnur fram-
manna, því að menn gera sjer alment
'miklu dælla við landssjóðinn í fjár-
reiðum en við einstaklinga.
Hv. þm. Dala (B. J.) hefir borið
fram rökstudda dagskrá með tilvís-
un til yfirlýsingar stjórnarinnar, og
á þar við þau ummæli hæstv. at-
vinnumálaráðhehrra (Ivl. J.), að
ins í Egyftalandi um vamir gegn komnar fyrir afbrotum í þessu
trachomi og augnhólgu, j>á eru efni af há'Ifu hinna, ákærðu, þrátt
það engar ýkjur, að um 90 af fyrir „fortíð“ þeirra, sem var tals-
hundraði af öllum íbúum Egyfta- vert blettuð, eiukum kaupmanns-
Linds sjeu smitaðir af trachomi og ins. Hæstirjettur komst að sömu
blindur á báðum augum er einn niðurstöðu um kaupmanninn og
maður af hverjum 82. — Það er annan ökumanninn og undirrjett-
]>ó óálitlegast, að þannig gengur urinn, en þótti það eftir atvikum
sanuað um hinn öku-
ekki mundi verða haldið áfram versl- Þetta þrátt f-yrir 18 augnsjúkdóma nægilega
un með aðrar vörutegundir en einka- spítala með 32 aUf-,nlækr,u,n’ °£ ™anninn, að hann hefð. gersthrot-
söluvörur, nema sjerstök nauðsyn
beri til, og að stjórninni væri sama
hvor tillagan yrði samþykt. En þótt
háttv. þm. Dala ( B. J.) sætti sig við
þessa yfirlýsingu, þá er mjer hún
ónóg, og get því ekki sætt mig við
þá afgreiðslu málsins. Jeg verð sem
sje að líta á það, hver muni í raun og
veru verða dómari um það, hvort
„sjerstök nauósyn“ í þessu efni sje
fyrir hendi. Það er nú alkunn stjórn-
arvenja, að í öllum þeím greinum
starfseminnar, þar sem til eru skip-
aðir forstjórar utan stjórnarráðsins,
þá leitar landsstjórnin ávalt um-
sagnar þeirra og tillagna um þau
mál, sem falla undir verkahring
hvers þeirra. Og það má heita föst
venja, að stjórnarráðið fari eftir
tillögum forstjóranna í þessum mál-
um. Hjer yrði það þá Landsversl-
unarforstjórinn, sem gera ætti til-
lögur um vörubaup, þegar honum
þætti „sjerstök nauðsyri“, en mjer
gat ekki betur skilist af ræðu háttv.
þm. Ak. (M. Kr.), en að núverandi
forstjóra þætti sjerstök nauðsyn á
að halda Landsversluninni áfram í
því formi sem hún er í nú, og yrði
það þá líklega útkoman.
Þó er rjett að líta á, hve miklar
líkirr eru til að hæstv. stjórn mundi
brjóta í bága við stjómarvenju og
ganga í móti tillögum forstjórans
lað ekki hefir tekist að bæta á- legur urn óráðvandlega meðferð á
standið neitt á áratugnum 1907— eggjunum og dæmdi hann samkv.
1917. Og þó teljum vjer ékki að 250 gfc. hegningarlaganna í 2X5
með rjettu verði læknunum daga fangelsi við vatn og brauð.
egyftsku kent um þetta. Þeir geta 2. Maður á Siglufirði hafði brot-
ekki við það ráðið hversu sótt- ist inn í læst hjallloft og brotið
næmið breiðist út. Skýrslan segir þar upp kistu og stolið úr henrri
að það sje aðallegia, á feman hátt: rúmum 200 krónum í peningur.i,
1) Með höndum og snertíngu og auk þessa ha.fði hann í annað
sjúklinga, 2) með líni og fötum, skifti í heimildarleysi tileinkað
sem fleiri nota saman, 3) með sjer dálítið af timbri. Aukarjett-
þvottaskálum, sem fleiri nota, 4) ur Siglufjarðarkaupstaðar dæmdi
með flugum“. mann þennan, sem áður hafoi ver-
Blaðið skýrir frá því, lað strangt ið dæmdur fyrir þjófnað, í 4X5
lækniseftirlit hafi verið með skól- daga fangelsi við vatn og hrauð.
um í langan tíma, svo litlar horf- Hæstirjettur hratt þessum dómi
nr sjeu á, að endurbætur á því og dæmdi manninn sekan um stór-
komi að haldi og telur líklegasta. þjófnað og í 10 mánaða hegning-
ráðið, lað efla á allan hátt þekk-1 arvinnu. Hjeraðsdómarinn sætti
ingu alþýðu á sjúkdómnum og og aðfinslum fyrir meðferð sína
öllum varúðarreglum gegn þessari e málinu.
3. Piltgarmur norðan úr Stranda
sýslu komst, í lannað sinn nndir
manna hendur fyrir þjófnað, fram
inn á ýmsnm stöðnm á sjó og
landi. Ekki grunlaust um hvort
hann væri með öllum mjalla, en
geðveikralæknirinnvottaði að hann
mnndi ekki haldinn af stelsýki.
Undirrjettur Reykjavíkur dæmdi
ákærða í eins árs hegningarvinnu
og staðfesti hæstirjettur þann
dóm að öllu leytí.
pest.
II.
Baráttan gegn trachominu í Suður-
Illinois.
Eins og alkunnugt er, befir
kveðið mikið að trachomi í Snður-
niinois síðustu tvo mannsaldrana.
Það hefir náð þar svo mikilli út-
fcreiðslu, að mönnum hefir vaxið
í augum að befja samtaka haráttu
gegn því. „Fjelagið til þess lað fyr-
iibyggja blindu“ befir nú gengist
fyrir þessu og lagt á ráðin, hei’l-!
brigðisstjórn ríkisins, læknadeild
Það var 14. nóv. í haust er leið,
að Stúdentaf jelag Reykjavíkur
mintist þess með fjölmennri sam-
komu, að þá hafði það staðið og
starfiað í 50 ár. Var þar saman-
kominn fjöldi stúdenta, yngri og
eldrj. ásamt, venslamönnum. Þar
voru ræður haldnar, söngvar
sungnir og kvæði flutt auk aumars
gle§skapar. Um líkt leyti koui út
rit, sem segir sögu fjelagsins frá
bj’rjun. Hefir rithöf. Indriði Ein-
arssou samið það að tilhlutun fje-
lagsins, en bókstali Guðm. Gamalí-
elsson gefið út. Fyrirsögnin á lín-
um þessum er titill ritsins.
Á þessari hálfu öld, sem Stú-
dentafjelagið hefir starfað, hefir
margt gerst og margt breytst í
íslensku þjóðlífi, og kunnugt er
að einmitt mentamennirnir ha.fa
þar verið frumkvöðlar og forystu-
menn á ýmsum sviðum. — Ekki
verður þó sagt, að istúdentalíf hafi
ávalt verið reghilega fjörugt á
þessu tímiabili, þó tekið hafi það
fjörkippi öðru hvoru. Þess var og
tæplega að vænta, þar sem há-
skól i var enginn og miðstöð stú-
dentalífis í raun og veru í öðru
landi. En frá stúdentum þar komu
einnig oft góð áhrif. Hjer heimia
ljetu stúdentar þó oft, ýms mál til
sín taka, og þar sem þau oftast
voru einmitt tekin á dagskrá í
Stúdentafjelaginu, frá því það
fyrst víarð til, þá er auðsætt að
saga þess muni að ýmsu leyti
rierkileg fyrir þetta tímabil.
Það var því rjettilega afráðið
og vel til fundið af fjelaginu að
:fá ritaða sögu síua á 50 ára af-
mælinn. Þetta er myndarieg bók
og vel úr gerði gerð, og ier það
henni mikil prýði, að þar eru
myndir af öllum formönnum fje-
lagsins frá hyrjun. En þeir ern
32 talsins og eru 6 og 6 saman á
5 spjöldum, en tvær myndir eru
srærri og á sínu spjaldi hvor. Eru
þær af fyrsta formanninum, vígslu
hiskup Valdemar Briem og svo
hinum síðasta og núverandi, há-
skólastúdent Vilhjálmi Þ. Gísla-
son. Allar eru myndirnar góðar,
má af þeim sjá að margir merkir
og þjóðkunnir inenn hafa verið
formenn fjelagsins. Stridentar
prestia- og læknaskólans stofnuðu
f jelagið 14. rlóv. 1871 og befir það
frá byrjun tekið þátt í eða hein-
línis beitt sjer fyrir ýmsum rnerk-
um málum. Mætti þar til nefna
stjómarskránia, minnisvarða Jón-
asar Hallgrímssouar, fánamálið og
sambandsmálið.Einnig mætti nefna
skólamál og þá einkum Datínu-
skólann eða Mentaskólann, sem
svo er nil nefndur. Um hann hefír
deilan staðið milli fylgjenda gamlia.
skipnlagsins með Ejarna fráVogi
og Gnðm. Finnbogason í broddi
fylkingar og fylgjenda. hins nýjia
skipulags með Vilhj. Þ. Gíslason
frcmstan. Stendur sú deila í raun
og vera yfir erm. Alt er þetta
rakið í ritmu. Og þó einhverjir
hyrmu að óskia að nánar væri frá
etnra skýrt, þá hefir það áreiðan-
lega ekki verið fyrirhafnarlaust
að ná í öll þau gögn, sem hjer
era tilfærð, þegar þess er gætt,
hvað beimildir hafa verið ófull-
komnar, eins og t. d. að allar
fundarhækur fjelagsins fyrstu 22
árm eru glataðar. Yfirleitt er rit-
ið. auk þess að vera merkilegt og
fróðlegt, bæði skemtilegt og fjör-
lega ritað, sem höf. er vandi. —
Ýms önnur uiál og fleiri mætti
til nefna, enda segir höf. ritsins
á einum stað, að Stúdentafjelag
Beykjavíkur hafi hugsað svo mjög
um öll íslenisk mál, að það gæti
líklega ritað á skjöld sinn: Nil
islandici a me alienum puto, eðía
á íslensku: Jeg álít ekkert sem
íslenskt er vera mjer óviðkomandi.
En hafi þessu verið þannig þann
ig varið á umliðnum 50 árum, þá
mætti máske vænta lað í framtíð-
inni ættu best við, sem einkumi-
arorg fjelagsins, orðin sem höf.
hefir sett á titilblaðið: Nil hu-
niani a me alienum puto — jeg
álít- ekkert. mannlegt mjer óvið-
komandi. — Víst er um það, að
byrjunin, nú á cftir afmælinu,
hendir fremur til, að svo megi
verða. Þegar núverandi formaður
V. Þ. G. tók við, hjelt hann ræðu
«m horfur stúdentialífsins og af-
siöðu gömlu og nýju stúdentanna,
og þótti sem hann sæi nú á síð-
mtu tímum ýms lífsmörk, er spáðu
góðu, einmitt meðal yngri stú-
denta. En Árni Pálsson sagði aft-
ur í ágætri ræðu á afmælinu, að
Stúdenfcafjelagið vrði að minsta
kosti að gera tilraun til að grípa
í taumana og kippa í betra, horf
mentmálum þessa lands, ef það'
æ.tlaði ekki að látia þau afskifta-
laus. Ræða Árna er prentnð í
beilu ilagi í ritinu.
Svo virðist sem fjelagið hafi
vilja á að gera þetta, því síðast-
liðinri vetur hefir hvert érindið og
fyrirlesturinn um menningarmál o.
fl. rekið annan. Fundir hafa ver-
ið t.íðir og fjölmennir, svo húsrúm
hefir oft verið ónógt. Merkasta.
rná eflaust teljia trúmálafundina,
og hafa þeir markað dýpst spor-
ið. Stjómin hefir sýnt mikinn og
jeg held jeg megi segja óvarialeg-
iau áhuga og dugnað- Mega allir
fjelasmenn kunna henni þökk
fyrir, og þá ekki síst hiuum ötula
formanni. Það verður áreiðanlega
lengi lífsmiar.k með fjelagi, sem.
hefír líkan formann og meðstjóm-
endur. Og eftir því sem orð fjellu
hjá formanni á síðasta fuudi, þá
ei svo að sjá, sem undirbúningur
sje þegar hafinn, til þess að næsta
fjeliagsár standi ekki því yfirstand
andi að baki.
Svo vil jeg að endingu hvetja
menn, og þá einkum og sjerstak-
lega alla þá, er istúdentspróf hafia
tekið, og hvar sem þeir eru á
landinu, til að eignast ritið. Öll-
um verður ánægja að eiga það
og útgefandi ætti helst ekki að
bíða verulegan balla. Það væri
stúdentum tæpast vlansalaust.
Sigurður Magnússon.
-------o-------
Tómar vöggur f
Frakklanði.
Frá ævagömlum tímum hefir þvi
verið haldið fram, iað hvert bara,.
sem fæddist, væri hv-erri þjóð hinn
niesti auðsauki. Og þjóðimar hafa
talið það eitt af sínum lalvarleg-
ustu meinum, Þegar barasfæðing-
um fækkaði. Og nú á þessum tím-
um, er mönnnm að verða það
enn skiljanlegria en áður, að við-
hald og endumýjun þjóðanna er
lífsnauðsynleg fyrir vöxt þeirra
og viðgang.
Eitt af því, sem Frakkar telja
nú alvarlegasta meinið hjá sjer,
er sífeld fækkun bamsfæðinga.
Hafa þeir um mörg ár talið það
mikið áhyggjuefni. En altaf fer