Morgunblaðið - 22.06.1922, Page 1

fflUUB
Stofnandi: Vilh. Finsen.
Landsblað Lögpjetta.
Ritstjóri: Þorst. GíslasoH.
9. érg., 188 tbl.
Fimtudaginn 22. júni 1922.
ísafoldarpcrentsxmfija Li.
■wwwbsrwi Gamla Bió ssewsgfjsEt*:;
(„Hvorfor bytter Manden Kustru?“)
Gamímleikur í 0 þáttum eftir Cecie B. de Mille. — Aðalhlut-
verkin leika hinir góðkunnu amerísku leikarar:
^Qria Swanson. Thomas Meighan. Bebe Damels
%nd þessi er einnig ein af helstu myndum sem Famous
^ayers helir búið til. — Efnið er fagurt, spennandi og
skemtilegt og hlutverkin listavel leikin.
Sýning kl. 9. Börn fá ekki aðgang.
Innilegar þakkir fyrir hluttekninguna við útför Guðmundar
Helgasonar prófasts
Frá börnum hans
Hn UHBdDB

'Timaspilling.
Tileinkuð „J. J.‘ ‘
rauta- og þrengingatímar verða
e'n<5taklingum og þjóðitmi til
=a&ns 0g gæfu. Þeir eru sem „ær-
^kur bylur 4 Kaldadal“ ; styrkja
líann, etæla kraftana og efla
'ha þekkingu, sem er leiðar-
llliiinn úr ógöngunum. Þá skol-
% af manni moldrykiS og sand-
111111 sem hlývindur sólskins-
aSanna báru með sjer, og þá
ka,r TegUr falsspámanna og
^Vggjenda.
, %n ástæður manma hjer á
1 voru góðar, sýndust allir
. færir og hneigðust ,þá hug-
j . missa að nýbreytni í þjóðfje-
gSskipnn og verslun. Flokkur
^amanna setti það miark, að
j . hefði á h endi alla fram-
1 sm og þegnamir yrðu ósjálf-
&ðir þjóniar þess. Á hinu leitinu
^ 11 nokkrir menn, sem töldn
^Ddur 4 ag mynda með sjer
þ ýmnarsamband (,,hring“) með
jVt markmiði „að versla milliliða-
ega fQj-gagt yiðskifti við
%da verslunarstjett, en skifta
við útlendinga.
°tt mikið djúp virðist vera
gi> 11 þessara flokka vegna ólíkr-
aWinnn, hagsmuna og stefnu,
iafa
'Þau einkennilegu fyrirbrigði
. . .
1 sögu þjóðarinnar, að þeir
a °ftast unnið saman í vin-
_ Og foringjar þeirra verið
þv.Dví8Ír til beggja handa, þegar
kaj%eftr verið að skifta, enda
iju ^áðir flokkamir barist með
stjetv VoPnum verslunar-
st£ef)jlíllli sem sameiginlegum and-
tolubi ýr5in’ er Jeé skrifaði í 26.
frarv, . Wfoldar 1917 sýndi jeg
spjjj. ’ að hjer væri um tima-
Jeidp71^11 ræða, að stefnuraar
Og að í ógöngur og ósátt,
irjjjj. v°Pnin, sem forgöngumenn-
iiUj n%ðn, væru ekki heiðvirð-
%sar]0llllVlni samb°Óin- — % af
bla* * , . 8rein minni spunnust
^hPa f Ur’ Sem mar"lr kunna að
8a> að V-Ír- ®n<firinn a Þeim varð
^i>ranaVeraildÍ ritstjóri Tímans,
latandi11-'to ^agnússon, gerðisvo-
% igl7JatnÍri2u í 19. tölubl. Tím-
tjju ® t>arf og einatt að
a *> kveða sterkt að orði,
til þess að fa almenning til að
hlusta. Og þarna var kveðið
svona sterkt að orði í þeim eiu-
um tilgangi. — Kaupmenn og
stórkaupmenn eiga ekki að
hverfa úr sögunni. Þroskinn
ekki kominn á það stig ennþá
— og á langt í land, að úhætt
sje að treysta á samvinnuna
eina í verslun1 ‘.
„Að tala hátt og kveða sterkc
að orði“ er þokumynd af bar-
dagaaðferð Tímans, sem tilgaag-
nrinn á að helga.
Jeg virti hreinskilnina og lagði
í það skiftið frá mjer pennann
með þeim ummælum, „að með
tímanum myndum við verða sam-
mála. Ef mjer yrði ekki trúað,
myndi þó reynslan sýna það rjetta
Af andmælendum mínum risti
hr. Jónas Jónsson frá Hriflu
allra dýpst, eins og við mátti bú-
ast, og þrátt fyrir strandsiglingu
ritstjórans, heyrðust falstónar
hans og lærisveinianna út um alt
land um langan tíma.
í síðastliðnum marsmánuði birt
ist grein eftir mig í Morgunblað-
inu og 17. tölubl. Lögrjettu um
verslunarástandið. Sje jeg að hún
hefir gefið einhverjum*) „J- J.“
tilefni til að riba, meðan jeg var
erlendis, langa grein, er Tíminn
flytnr í 12., 13. og 14. tölubl'. þ
á. með fyrirsögninni „Athugasemd
og ástæður". Svargrein þessi er
eftirtektarverð að því leyti, að
hún gengur algerlega fram hjá
aðialatriðum greinar minnar: versl-
■unarástandinn, fjárkreppunni, hin
ium ýmsu verslunarstefnum, bjarg-
ráðum iir ógöngunum o. s. írv
— Þó segir höf. að það „sje full
þörf fyrir samvinnumenn a?5 at-
huga afleiðingar staðhæf inga‘ ‘
minna, líklega þeirra, er hann
sjálfur treystir sjer ekki að gera
„athugasemd“ við. — Hann játar
lað „ekki sje unt að svara öðru
en taka, hvert atriði fyrir sig'
og bætir svo við: „Annars bera
kenningar höf. (G. G.) með sjer
sinri eiginn dóm, ef þær eru athug
aðar hver fyrir sig“. Úr því fara
lalliar „Athugasemdir" hans áð
verða þýðingarlitlar, nema til þess
Móðir mín, Sigríður Gísladóttir Stephensen, andaðist að heim-
ili sí iu Hróarsholti í Árnessýslu, mánudaginn 19. þ. m.
Fyrir hönd barna og tengdabarna.
Olafur Stephensen.
*) þessi „J. J.“ virðist vera and-
legt afkvæmi Jónasar frá Hriflu, en
föðurbetrungur að því leyti, að hann
sjer engan sóma að nafninu. ,
að útskýra fyrir skilningslitlum
lesendum Tímans hvernig beri að
skilja það, sem í grein minni
stendur svo dómurinn verði rjett-
látur. En til þess var „J. J.“ illa
trúandi, enda ganga allar hans
19 „Athugasemdir“ í þá átt að
afbaka og hártoga þýðingarlítil
aukaatriði og samlíkingar, er
hann reitir úr samhengi hjer og
hvar úr greininni. Frá Tímans
sjónarmiði geba< 'þetta máske heitið
athugasemdir, en mjer er ráðgáta,
því J. J. lætnr greinina heita
tveimur nöfnum, nema það eigi'
að tákna hágöfgi hennar; því þar
eru engiar „ástæður“ — hvorki
gefnar nje hraktar.
Þótt það spilli tíma mínum, að
elta ólar við „J. J.“ og „athuga-
semdir“ hans vil jeg þó gera það í
þetta sinn, til þess að sanna það
sem jeg hefi sagt og sýna ridd-
arahátt hans, sem vafalaust hef-
ur sínar „afleiðingar“ fyrir kom-
andi ár.
Fyrstu ath. gerir J, J. út af því,
að jeg nefndi ekki hverjir muni
hafa valdið „núverandi eymd“ og
kallar hann það slæma gleymsku.
Jeg gerði iað vísu nokkra grein
fyrir skoðun minni í því efni,
en auðsjáanlega ekki á þann
hátt að J. J. gæti við unað. Hann
vill kenna þar um fyrst og fremst
„miljónaeyðsla fiskhringsins, síld-
arspekúlanbanna 1919—1920‘ ‘. —
Það er rjett að flestir þeir, sem
framleiddu og versluðu með þess-
ar vörar, töpuðu miklu fje vegnia
verðfallsins, en þess ber að gæta,
að minstur hluti þess fjár tapað-
ist út úr landinu. Það tapaðist
mest sem vinnnlaun greidd lands-
mönnum og ýmiskonar gjöld til
ríkisins. — Skaðinn lenti á út-
gerðarmönnum og kaupmönnum,
sem J. J. hefur aldrei vorkent,
og aldrei fyr harmað, að f je gengi
úr þeirra vasa til verkamanna og
almennra þarfa. En hjer álítur
þetta göfngmenni að ofan á þeirra
eigið tjón heriaðsakaþáumaðhafa
bakað þjóðinni ,núverandi eymd‘.
Samkvæmt verslunarviti og kenn-
ingum J. J. á hver að versla með
sína eigin framleiðslu þar til hún
er komin í hendur neytandans.
Hefði nú farið hetur á því að alt
bapið, er stafaði af verðfallinu
hefði lent á vinnulýð landsins?
Eða ætlast J. J. til þess, að eng-
ar framkvæmdir verði í landinn
á komandi árum, aðrar en þær,
sem fyrirsjáanlega gefa af sjer
ágóða? Hvað má segja um Samb.-
verslunina ? Verslunarólagið og
neyðarástandið var hvorki þorsk-
nje síldarútgerðarmönnum öðrum
fremur að kenna, heldur þeim,
sem „spekúlera“ í mannaveiðum,
þeim sem á seinni árum hafa lagt
fram krafta sína til þess að út-
breiða róg og rangar hugmyndir
og sá illgresi í ísl. þjóðarlíf; og
vonia jeg, að J. J. afsaki þótt jeg
„gleymi“ aftur að nefna nöfnin.
Aðra ath. reynir J. J. að gera
útaf ummælum mínum um að-
gerðir annara þjóða til vamar
fjárhagsvandræðum. Hún hljóðar
svo:
„Samkvæmt ummælnm höf.
um sammötuneyti og hlý hús
handa fátæklingum, virðist hann
hallast allmikið að sameignar-
stefnunni. Hins vegax hefur
óvíða orðið vart við aðgerðir í
þessa átt frá hálfu Morgunhlaðs-
manna. En eftir síðari lið grein-
arinnar mætti gera ráð fyrir
að höf. samþykti hjer á landi
háa tolla á aðflutta vöru, sem
heftu innflutning, jafnvel þó að
kaupmenn hefðu þá lakarj at-
vinnn“.
1 fyrsta lagi tilgreindi jeg fyr-
irkomulag hjá öðrum þjóðum, án
þess að láta í ljósi eigin skoðun.
1 öðru lagi má benda mannvinin-
um á það, að mannúð ræður meiru
en stjómmálaskoðnn um það
hvort nauðstaddir menn eru mett-
aðir og hýstir.
f þriðja lagi hefur höf. ekki
ástæðu til að gefa í skyn lað mann-
úð og hjálpsemi þeirra manna,
er að Morgunblaðinu standa, sje
minni en annara manna t. d. að
standenda Tímans eða jafnvel
hans sjálfs.
í fjórða lagi ljet jeg ekkert
álit í ljósi nm aðflutningstolla
og því síður hvort þeir hefðu áhrif
| á atvinnu kaupmanna. En það
; dylst ekki að höfundur aúlast til
: að eigin hagsmunir ráði skoðun
i um í stjórnmálum, jafnvel þó
flestir muni tclj.a það ókost
þingm annaef num.
Annars minnist jeg ekki að Lafa
sjeð fátæklegri athugasemdir eft-
ir óheimskan mann, enda hefur
höf. sjeð nektina, því bann lofar
meiru um þetta síðar.
Þriðju ath. gerir J. J. við það
að jeg getþessiaðaðrarþjóðir reyni
að draga úr kreppunni meðal ann-
Nýjja Bíö
Hvíti maöurinn
og
Inðiána konan.
Sjónleikur í 6 þáttum, eftir
skáldsögu Rex Beach, The
Squaw Man, tekin eftir
fyrirsögn C e c i 1 B. d e
M i 11 e, sem gengur næst
Griffith í kvikmyndalist. —
Aðalhlutverkin leika:
Elliot Dexter,
Ann Little,
Katherina Mc Donald,
Theodore Roberts.
Mynd þessi er mjög efnis-
rík, og vel leikin, enda
leikarar allir ágætir.
Sýning kl. 8l/a.
Aðgöngum. seldir frá kl. 7.
Trópenóí
þakpappinn sem þolir
alt. Fæst altaf hjá
A. Einarsson & Funk,
Reykjavík.
ars með því að styðja vinnuveit-
endur til að framleiða sem mest
og haganlegast. Er sú lathugasemd
á þessa leið:
„Atvinnurekendnr eiga þannig
að þiggja hjálp frá þjóðfjel.
aginu. Þeir eru þá ekki sjálf-
um sjer nógir. Ríkisvaldið er
beðið um aðstoð sína. Skyldi
höf. hiafa athugað hvaða aíleið-
ingar slík nppgjöf hefir á að-
stöðu þeirra, sem hrópa hæst á
frjálsa samkepni, þegar vel
gengur, en biðja þjóðfjelagið
um auka v.ernd jafnskjótt og
móti blæs“'.
Þó jeg í þessu sambandi að-
eins talaði um framkvæmdir ann-
ara þjóða á þessu sviði, er það
vitanlegt að hjer á landi er einnig
ýmislegt gert af hálfu þess opin-
bena til að styðja atvinnurek-
endur og framleiðendur bæði með
beinum fjárframlögum, samgöngur-
bótum, mentun o. fl. og kemur
mjer mjög á óvart að J. J. skuli
gera athugasemd við það; hann
sem í öðru orðinu þykist vera
talsmiaður bænda, — fjölmenn-
ustu atvinnustjettar landsins. Hjer
finst honum það ganga goðgá
næst, að þeir þiggi stuðning eða
vernd af þjóðfjelaginu og álítur
að hver eigi iað vera sjálfum sjer
nógur. Engin samvinna? Það væri
gullvægt ef höf. breytti sjálfur
eftir þessu og sletti sjer ekki
fram í annara manna mál og at-
hafnir, — en þess er víst engin
von. En því talar hann hjer þvert
á móti betri vitund? Hann veit
að enginn er sjálfum sjer nógur.