Morgunblaðið - 29.06.1922, Blaðsíða 2

M OB6UMBLAPI0
raönnum detti liug hvort það sje
vilji og tilætlun Framsóknar-
flokksins, að nota Landsverslun
til þess að gera ísl. kaupmönn-
um sem erfiðast fyrir með versl-
unarstarfsemi þeirra, sem föng
eru til, og ekki aðeins láta út-
gerðarmennina íslensku greiða
skakkaföll Landsverslunar íneð
sjerstökum tollum eins og kola- og
salttollinum, heldur leyfa henni
og líða, að skattleggja þá eftir
eigin geðþótta með álagningu á
vörum, sem hún hefir með hönd-
um, eins og steinolíunni, þegar
kringumstæðurnar fyrir aðgerðir
stjórnarvaldsmna gerir það að
verkum að kaupmenn geta ekki
notið frjálsrar verslunar og á
þann hátt látið útgerðarmenn og
jaðra viðskiftamenn 8100 njóta
hagfeldustu verslunarkjara.
Blöð Framsóknarfloksins hafa
flaggað með því, að Landsverslun
hafi starfað í frjálsri samkepni við
kaupmenn árið 1921 og jafnivel
forstjóri hennar hefir leyft sjer
að halda hinu sama fram á Al-
þingi, eftir að hafa lagt sjálfur
fram sönnunargagn fyrir því mót-
setta. Enginni kaupsýslumaður á
íslandi, sem ekki hafði gjaldeyr-
isvörur að selja — það hafði
Landsverslun ekki — gat grætt
á peningagengi í litlöndum árið
1921, þar sem ísl. króna var stöð-
ugt að lækka miðað við erlenda
peninga, er íslendingar notuðu.
G an gish agna ður L an ds v e r slun a r,
sem tilfærður er á reikningi henn-
a.r árið 1921, er ekki aðeins sönn-
un fyrir því, að hún hefir notið
sjerstakra vildarkjara hjá bönk-
unum, eða landsstjórninni með
yfirfærslur, þegar öðrum var
neitað, heldur hefir hún einnig
fcngið yfirfærðar stórfjárupphæð-
ir löngu áður en hún hefir þurft
að nota þær, og á þann hátt fest
fje að óþörfu um lengri eða
skemri tíma, en frá því stafar
gengishagnaðurinn. Auk þess
fjekk Landsverslun aö nota skip
landsins að miklu leyti eftir eigin
geðþótta í sínar þarfir, og væri
ekki úr vegi að fara um það
nokkrum orðum við tækifæri. —
Það er því ekki annað en arg-
asta blekkingartilraun af blöðum
Framsóknarflokksins, að halda
því fram að Landsverslun hafi
starfað í opinni samkepni við
kaupmenn árið 1921, sem er tvö-
falt verð fyrir það að almenn-
ingur á verra með að átta sig á
þessum ívilnunum til Landsversl-
unar en sumum öðrum, t.. d.
skattfrelsinu.
Þegar reynslan hafði sýnt fram
kcmu Landsverslunar á steinolín-
sölunni 1921 gagnvart útgerðar
mönnum, fóru þeir að búa sig
undir að vera ekki algerlega upp
á þá náð komnir framvegis og er
árangurinn þegar sýnilegur.
Ein smásending, 1200 tunnur,
hefir komið til Austurlandsins og
var sú olía seld 4 aurum lægra
kílóið en olía Landsverslunar er
seld hjer. Einnig hefir verið aug-
lýst í blaði á Akureyri, að þang-
að sje von á olíu, sem mönn,um
gefst kostur á að kaupa fyrir
lægra verð en Landsverrslunarolí-
an er nú seld fyrir. Það er ekki
ósennilegt að það sje þessi niður-
færsla á olíuverðinu, sem hefir
gefið Tímanum ástæðu til þess að
mæla nú sem fastast með steinolíu
einokun handa Landsverslun, er
hann telur að muni komast á
seinnihluta yfirstandandi árs. En
skrif Framsóknarflokksblaðanna
um kaupmenn og 'sjávarútveginn
hafa veriö svo ofstækisfull og að
því er virðist stjórnast af svo
mikilli óvild til þessara stjetta,
aö tillögur þeirra um málefni, sem
sjerstaklega snertir þær, getur
engin samviskusöm stjórn tekið
til greina og gerir ekki.
Framsóknarflokkur er nafnið,
sem sá flokkur stjórnmálamann
anna íslensku hefir valið sjer, sem
fastast hefir fylgt allskonar ein-
okun í verslunarmálum í seinni
tíð; þaö er nafnið á þeim flokki
stjórnmálamannanna, sem af alefli
hefir stutt að hvers konar versl-
unarhöftum, sem stungið hefir ver
ið upp á hjer á landi í seinni tíð.
Þessir menn vilja vera framsókn-
armenn og hafa því valið sínum
flokki það nafn; en einasta von
þeirra um að geta orðið það, sem
nafnið bendir til, er sú, að hefta
og binda aðra á framsóknarbraut-
iuni. Ef það ekki tekst með lög-
gjöf, þá er það óhugsandi; þá vita
þeir, að þeir dragast aftur úr
verðleikamönnunum. En þessvegná
eru verslunarhöftin þeim svo nauð
synleg, að þau hafa verið gerð að
alvarlegasta flokksmálinu.
Að endingu skal jeg geta þess,
Tímanum til ánægju, að það er
svo langt frá að jeg hafi lokið við
skrif þau um steinolíusölu Lands
vtrslunar og framkomu Fram-
sóknarflokksins gagpvart sjávar-
útveginum, að það sem komið er
getur varla talist nema inngangur
a£ því, sem koma mun, ef leið-
togar Framsóknarflokksins halda
áfram árásum sínum á sjávarút-
veginn hjer eftir eins og hingaö
til. Hin „sameiginlega ánægja“,
sem Tíminn talar um, að greinar
mínar hafi veitt honum og stein
oJiufjelaginu, er því langt frá því
að vera á enda. Jeg hefði meira
að segja ekkert á móti því, að
hann bætti einum aðilanum við,
til þess að njóta ánægjunnar, sem
sje S. í. S. Það mun hafá átt sinn
þátt í því að stofna til skemtun-
arinnar og hefir því að sínum hlut
ábyrgð hennar. Gæti þá ánægjan
orðið að sameiginlegri samábyrgð-
aránægju þessara þriggja aðila,
Tímans, Steinolíufjelagsins og
Sambandsins.
Reykjavík 25. júní 1922.
Jón E. Bergsveinsson.
------o-------
Hneykslis málið.
Landstjórnin okkar má nú bú-
ast við því, að löghlýðnir borg-
arar landsins fari alment að láta
tii sín taka aðgerðaleysi hennar
í máli Ólafs Friðrikssonar, ekki
síst vegna þess, að sjálfur hann
gerir alt hvað hann getur til þess
að hneykslið verði sem augljósast
og mest áberandi, nú síðast með
afkáralegri árás í Alþýðublaðinu
á Kristján Jónsson dómstjóra, og
hæstarjett í heild, út af yfirlýs-
ingunni, sem dómstjórinn birti
hjer í blaðinu eftir að það hafði
flutt frásögn „íslendings“ um
fvrirlestur Ó. Fr. á Akureyri.
Menn vilja ekki þola hlutað-
eigandi stjómarvaldi átölulaust
þá meðferð, sem höfð hefir verið
á þessu máli, menn þola ekki að
æðsti dómstóll þjóðarinnar sje
hundsaður að stjórnarvaldinu og
svívirtur af sökudólgum landsins^
— svo mikil rjettlætistilfinning
og sómatilfinning er enn til hjer,
sem betur fer. Og nú tala menn
mjög um það sín í milli, hvernig
málið skuli upp tekið af almenn-
ings hálfu gegn dómsmálastjórn-
inni. Menn efast ekki um, að
þjngið láti það til sín taka á sín-
um tíma. En þess er langt að
bíða.
------o------
Erl. símlreíOilr
frá frjettaritara Morgunblaðrina.
Khöfn 27. júní.
Morð Rathenau.
Símað er frá Berlín, að um
endilangt Þýskaland fylgist menn
með 'áhuga með leitinni að morð-
ingjum Rathenau. En þeir eru
ennþá ófundnir og leika lausum
hala, þrátt fyrir það þó að fjöldi
grunsamlegra manna hafi verið
handtekinn.
Einn af aðalforkólfum leyni-
klíku afturhaldsseggja, hefir ver-
ið tekinn höndum, er hann var að
i
gleymanlegt í þeirri mynd sem
Eggert gaf því. Hefðu áheyrend-
ur mátt ráða, mundu þessi lög
hafa verið marg-endurtekin. ís-
, ltnsku lögin urðu jafnvel undir í
samkepninni við þau, og er þá
mikið sagt, því oftast hafa söngv-
ar hjerlendu tónskáldanna fengið
bróðurpartinn af hyllinni, vegna
þess að þau eru áheyrendum kunn
ust. Seinast á dagskráruii voru
’ tvær aríur iir söngleikum Wagn-
i ers og fengu menn þar að kynn-
' ast Eggert sem óperusöngvara.
Meðferðin á þeim báðum var af-
; bragðs góð, en einkum læsti hin
! síðari „Siegmunds Liebeslied“ sig
\ irn í allra hugi.
Þegar söngskránni var lokið
datt fólki ekki í hug að standa
upp, og það var augljóst að söngv
arinn komst ekki hjá því að syngja
meira. Bravó-hróp og lófaklapp
kvað við um alt húsið og Eggert
varð að lokum að lejrsa sig af
hólmi með tveimur auka-lögum
Eggert hefir áður sýnt, að skiln
irgur hans á viðfangsefnun.um er
ágætur, röddin mjúk og þýð og
flýja úr landi yfir landamæri Suð- atar vel ,;skóluð“. En auk þess-
ur-Jótlands. ara kosta sýndi hann í fyrrakvöld
að röddin etj; einnig víðfeðm og
Arfleifð Rathenau. þróttmikil og getur leikið sjer að
Walther Rathenau hefir arfleitt Grettistökum tónanna.
ýms’ar góðgerðastofnanir að meiri Með þessum hljómleikum hefir
hluta hinna miklu eigna sinna. honuúi tekist að vinna sjer þann
orðstír, sem ætti að vera trygging
Utanríkismálin. fyrir öflugum og sívaxandi vin-
Wirth ríkiskanslari hefir tekið sældum hans hja öllum þeim er
að sjer að gegna utanríkisráð- song unna.
herrastörfunum fyrst um sinn. Auditor.
, i
Wilson marskalkur í ________0_______
var, að því er símað er frá Lond-:
on, grafinn í gær að viðstöddu l
feikimiklu fjölmenni.
--------o----
Hljómleikar.
Eggert Stefánsson söngvari hjelt morgun hafði verið norðan kuldi
fyrstu hljómleika sína í fyrra- 0g regn. Þessum skjótu veðra-
kvöld fyrir troðfullu húsi áheyr- brigðum tóku Sauðárkróksbúar
enda. fegins hugar og þakklátir, því að
Eggert vaf hjer á ferð í fyrra ákveðið hafði verið allmikill við-
eftir margra ára fjarveru. En búnaður til að halda á þessum
hann var svo óheppinn þá, að degi hátíðlegt fimtíu ára afmæli
verða veikur í hálsi á leiðinni Sauðárkróks sem verslunarstaðar.
hingað og varð ekki heilbrigður Morgunsólin heilsaði afmælisbarn-
meðan hann dvaldi hjer, enda inu svo hlýtt og blítt um leið og
hafði hann verið lasinn fyrir, af hún hrakti síðustu regnskýin
eftirstöðvum langvarandi tauga- burt, og lagði þegar með morg-
veiki. Fyrir þá sök náði hannekki unsárinu blessun sína yfir daginn
tckum á fólki þá, þeim sem hann og hátíðahaldið. Um eða fyrir
átti skilið að ná, og sem hann dagmál fóru gestir að streyma að
náði á söngskemtun sinni í fyrra- á ljettlyndu skagfirsku reiðskjót-
kvöld. ! unum, og kauptúnið var þegar í
Fyrstu þrjú lögin á söngskránni hátíðaklæðum sólfað og fánum
— gömlu lögin ítölsku — eru ein- skreytt. Kl. 11 árdegis kölluðu
kennileg og falleg að vísu, en kirkjuklukkur menn saman til há-
þrátt fyrir mjög skilningsgóða tíðaguðsþjónustu í hinni tigulegu,
meðferð söngvarans náðu þau fögru kirkju staðarins. Að les-
Fimtíu ára afmæli
Sauöárkróks.
! ---------------
! 17. júní 1922 rann upp bjartur
1 og hreinn, þrátt fyrir það, að
kvöldinu áður og fram undir
ekki þeirri hylli áheyrenda, sem inni bæn söng barnasöngflokkur
síðar kom fram. Það var „Mattin- og kirkjusöngflokkur sinn sálm-
ata“ eftir Leoncavallo og meðferð inn hvor. Flutti þá sóknarprestur-
söngvarans á því, sem fyrst inn sr. Hálfdan prófastur Guð-
„kveikti í“ fólkinu. Lagið er gull- jónsson fagra og innilega ræðu í
fallegt og iðandi af fjöri, og söng tilefni dagsins. Lagði út af Sálm.
Eggert það svo meistaralega, að 107, 31.—32; 36. og niðurlagi.
allir hlutu að komast í „sólskins- Söng þá bændakórinn skagfirski
skap“, enda varð það líka svo. j „Ó guð vors lands“. (Mun það
ert hafði sungið lagið aftur. Frá- sem þessi dýrðlegi lofsöngur er
bær var einnig meðfefðin á næstu sunginn með hinni nýju raddsetn-
lögunum þremur, sem eru hvert ingu tónskaldsins fyrir karlmanna
öðru yndislegra og mundu söng- raddir). Með guðsþjónustunni var
elskir menn lengi geta hlustað á1 afmælishaldið byrjað. Úr kirkj-
þau með vaxandi unaði. Yil jeg unni skipuðu menn sjer til skrúð-
þó ein.kum nefna „Toma a Surri- göngu út á Eyrina. Yfir þeirri
ento“ eftir de Curtis, sem er ó- göngu blöktu fánar þeirra fje-

Sá maður sem býður út YÍnstáU'þ
sinni og gleymir að taka með sjU
Tobler
hann er vís til að gleyma ein-
hverju fleira
laga, sem á liðnum áratugum
starfað hjer á staðnum og x&J
að heill hans og gengi, hvert rfhr
sínum , hugsjónum. — Útfrá íSr
Eyrin sjálf og Nafabrekkan
girtar sem hátíðasvæði. GeW
var inn að sunnan hjer um bil1
sýsluveginum um háreist og prýgl
legt sigurhlið, með stóru skrai1*'
legu nafni Sauðárkróks og tilst*r'
ardi tveimur ártölum, og hlm
móttökukveðju til þeirra er $
gengu. Inni á hátíðasvæðinu nj
brekkunni hafði gerður verið
pallur mikill breiður og ví®|,r
með setbekkjum að utan og á
a: hliðar, fyrir leikfimi, söng’^
dans. Ennfremur reisulegur r®®11
stóll. Var sigurboginn, gólfpall"1'
inn og ræðustóllinn mjög skreú'
lyngslöngum og fánum, sem aD11'
ars blöktu víða á takmörkum h>'
tíðasvæSisins og tjöldmium. Fá’1'
ar fjelaganna voru niður settir 1
röð á austurtakmörkum hátíðt
svæðisins. Tjöldum sínum höfS11
íþróttamenn, leikfimisstúlkur
veitingafólk slegið niður víða ^
völlinn, en stærst var almefl’1
ingstjald, er afmælisnefnd ha$l
gera látið.
Var nú brekkan fljótt alskip11*5
fólki, um 400—500 manns. Í'°I
maður afmælisnefndar, Pjetur S1®
hvats stöðvarstjóri, steig þá 1
ræðustól og mælti fyrir mi®111
Sauðárkróks. Gat hann helstu at'
riða úr sogu staðarins á liðnuu1
50 árúm. Mintist hann þe^'
hversu starf.^emi ýmsra rnerkra
mætra manna hjer á staðnum
og síðar, og starf'semi ýmsra fp'
iaga. svo sem Imálfundafjelag9’
kvennfjelags, templarafjelagsi115'
ungmennafjelags, verkamannawe'
lags og nú síðast sjúkrasamlag8'
hefði hvað með sínum hætti
sinn skerf til þróunar staðarifl^
Árnaði hann staðnum heilla uif
$
fnndardaginn og framtíðina.
í5
söng Bændakórinn frumsaö11
kvæði; Minni Sauðárkróks, efllf
Pjetur Hannesson myndasmið.
Þessu næst sýndi flokur leikfi,lJ'
isstúlkna leikfimi undir stjo
rí
Jóns Þ. Björnssonar skólastjófíl'
Þá mælti fyrir minni Skag'1
fjarðar Jón Þ. Bjömsson. MinÞ
hann hinnar miklu og marghæ.

uðu fegurðar Skagafjarðar, b^1
hjeraðsins og fjarðarins, og $
dóms af náttúrugæðum og sög1’
legum og þjóðlegum minning11111'
og hvatti til samvinnu og san1111

ar milli hjeraðsbúa og kauptú11
búa, til heilla og sóma
fyf^
'J
livorutveggju og Skagfirðing3
heild.
Þegar hjer var komið s ^
ltikfimisflokkur pilta frá
mennafjelagi istaðahins leikf^*'
undir stjórn J. Valgarðs
dals. ..
Var að því loknu mælt
minni fslands af kaupiníl1'(
Pálma Pjeturssyni. Mintist h
hinnar margvíslegu tignar 1 .
lenskri náttúrufegurð, nokk111^
merkra sögulegra viðbuhða ^
framtíðarmöguleika og flutti ,
lokum langt og þróttmikið
lendsminni í ljóðum. jjf
Sýndu þá ungir menn sopP ^
(Fodbold) eina stund. ^ar gð
liðið að miðaftan, og e£ttir