Morgunblaðið - 28.07.1922, Síða 1

9. érg., 219 tbl.
Fðstudaginn 28. Júlf 1922.
k.t
5tór auglýsingar-útsala
sem stendur nálœgt 14 daga, verður haldin i
Sápuhúsinu ug Sápubúðinni
Austurstræti 17 Laugaveg 40.
20°L afsláttur
Handsápum — blautsápum — allskonar þvottadufti — stahga-
sápu — mottum — gólfklútum karklútum — allskonar burstum
— svömpum — leðurvörum — speglum — kryddvörum — allskon-
ar hreinlætisvörum ■— öllum búsýslugögnum o. s. frv.
Eldspitnabirgðir verða seldar fyrir 45 aura pakkinn.
2000 kg. blautsápa seld fyrir 40 aura pr. kg.
Munið þetta ágæta tilboð, sem stendur aðeins stuttan tíma:
20°|0 afsláttur.
Kapp-hjólreiðar.
í dag eru síðustu forvöð að gefa sig fram í hjólreiðarnar 2.
ágúst;
Þrenn verðlaun verða veitt. 1. verðlaun eru nýtt kappreiðhjól.
Bankastr. 7. Egill Guttormsson. Sími ‘209.
Hjermeð tilkynnist ættingjum og vinum að jarðarför Gunnars
Gunnarssonar, trjeBmiðs, fer fram á morgun frá Hafnarstræti 8,
og hefst með húskveðju kl. 1.
Kristjana Einarsdóttir.
ísafold Jónsdóttir. Gunnar Gunnarsson.
II i iim ii—i Ga* ila 3íó msmmma
GiRisteina-
smygiarnir.
Afarspenuii ndi ?a kamálasjón-
leikur ,í 5 þáitum, leikinn
af hinum ógætu leíkurum:
Tom IWoore og
Nacluni Childers.
Biðjið ávalt um r j ó m a n n frá
MJÖLL
TTr-m1TW- ,m - » » n 11.1 iim—MMH
Páll e. Ólason
Menn og mentir
siðaskiftaaldarinnar á íslandi.
Annao bindi. Evík 1922.
Nl.
Um Gissur er alt öðru máli aS
gegna. Myndin af Gissuri, sem
dr. Páll festir í huga vorum, er
ærið á annan veg en menn hafa
hmgað tii átt að venjast hjá sagn-
fræðingum vorum. Margir kannast
við þann liarða dóm, sem sá ann-
ars góðf og rjettsýni maSur, sjera
Þorkell heit- Bjarnason, kveður
upp yfir Gissuri í siðbótarsögu
sinni. Hann er þar talmn „slæg-
vitur, vanþakklátur og jafnvel
ematt fullur hræsni og undir-
hyggju“. Honum er lýst sem
hreinum og beinum ódreng, er
„tældi fornau viu og velgerða-
mann í trygðum, til að ganga
í greipar fjandmanna sinna, duldi
trú sína meðan hann var að koma
sjer fyrir, tók kaþólskar vígslur
og þjónaSi embættum þeirrar trú-
ar, er hann einskisvirði og jafn-
vel hataði með sjálfum sjer“. Um
þeuua og líka dóma er það að
segja, að dr. Páll dregur upp
þá mynd af Gissuri biskupi, sem
ósannar þá hjer um bil undautekn-
ingarlaust. Að vísu talar dr. Páll
á einum staS um „ódrenglyndi“
Gissurar, en gerir það í sambandi
við „brjefið“, sem áður er getið
um (og jeg ætla tilbúning ein-
vörðun'gu), en tejluír jafnframt
ýmislegt því til afsökimar og það
svo stórvægilegt sumt (t. a. m.
að líf Gissurar hafi veriS í veði,
ef Ögmundur hefði ekki verið
tekinn), að „ódrengskapurinn* 1 ‘
verður að engu. En annars er lýs-
ingin þessi: Gissur biskup er
ríkur hugsjónamaður, stefnufast-
ur og frábitinn allri kúgun í
trúmálum. Hann er mesti frið-
semdarmaSur, stuðlar mjög að því
að koma sáttum manna á milli
og útrýma ríg og fjandskap (bls.
376). Hann er hinn reglusamasti
í stóru og smáu, beitir aldrei valdi
sínu til óleyfilegs fjárafla, mildur
við menn bæði í sökum og fjár-
greiðslum, raususamur, stórgjöf-
ull, hugulsamur (bls. _381), enda
virðast frændur Ögmundar ekki
hafa erft við hann „hlutdeild hans
í handtöku Ögmundar“ (bls. 384)
Málssóknir er aldrei um að ræða
af hálfu Gissurar (bls. 386),
og „óeigingirni hans er svo mikil,
á öllum neðantöldum vörum:
aö haun ber af öllum öðrum lönd-
um sínum, sem gull af eiri“ (bls.
434). Þjóörækni hans lýsir sjer
i allri framkomu hans og hann
er vitsmunamaður meiri en nokk-
ur annar á siðaskiftaöldinni (bls.
433 og 435). Hann er einlægur
mentavinur, „fyrsti frömuður lýð-
mentunar á lslandi“, „fyrsti forn-
mentamaður á lslandi“ (bls. 363),
— (þetta síðasttalda mundi þó
vafasamt, því að sennilega hafa
þeir báðir Sveinn biskup spaki
og Stefán biskup veriö fylgjandi
fornmentastefnunni). Hann er
„prýðilega að «jer í guðfræði“
(bls. 400). „Ilann er. „einlægur
trúmaður“. „Trúin, ásamt upp-
fræðing alþýðu og æðri mentun,
er honum heitasta áhugamál“ (bls.
391). Haun er einlægur Lúters-
sinni (bls. 394) og „biblían hefir
verið honum mjög haudgengin bók‘
(bls. 395). „Ekkert annað land í
heimi slapp svo vel frá hretviðx1-
um siðaskiftanna sem ísland, með-
an Gissurar naut við. — Ómælt
livert gagn Gissur gerði föður-
landi sínu í þeim afskiftum, sem
hann hafði af siðaskiftunum og
óir.etanlegt það tjón, sem þjóðinni
var í fráfalli hans jafnsnemma“
(bls. 434). „Verður Gissur biskup
hvikiaust talinn manna vitrastur
og stjórnvísastur allra þeirra, er
til valda hafa hafist á íslandi,
og hefir þó ekki í annan tínxa
vcTÍð vandfarnara með embættis-
völd hjer á landi en á biskups-
árum hans“ (bls. 453).
Þessir eru höfuödrættirnir í
þeirri mynd af Gissuri biskup,
sem dr. Páll hefir dregið upp
í riti sínu hinu nýja. Þar kveður
óneitanlega við annan tón, en
menn hafa áður átt að venjast.
Myndin sýnri Gissur sem stór-
menni bæði í anda og athöfnnm.
Og mun enginn vafi á, að þar
sje oss gefin rjettasta og saxm-
asta myndin af Gissuri biskupi.
Eiiinig samherjum Gissurar,
þeim Marteini, Ólafi og Gísla er
vel borin sagan og margt þar
dregið fram, sem áöur hefir ekki
kunnugt verið öðrum en sjer-
fi’æðingum. En hjer skal ekki far-
io frekar út í þá sálma.
Þegar á alt er litið verður
dómurinn um þetta nýja bindi
aí „Mexm og mentir“ sá, aö dr.
Páll E. Ólason hefir með því
gefið þjóð sinnj verulega góöa
gjöf. Ættu landar hans fyrst og
frenxst að votta honum þakkir
sínar fyrir gjöfina og þá miklu
elju, sem bókin er ávöxtur af,
íxneð því að kaupa hana og lesa.
Ejigan mun iðra. þess, því að þar
er áreiðanlega mikinn fróöleik að
finna, sem vjer höfum ekki áður
átt jafn greiðan aðgang að og
ekki fyrri verið borinn á borð
fvrir almenning með þj'*4 vorri.
Dr. Páll er ennþá ungur maöur.
Urn stáliðni hans orkar síst tví-
mælis, og þá ekki heldur um góð-
an vilja hans á því að miðla lönd-
um sínum af mikilli þekkingu
sinni eða um kjarkog áræði hans að
NÝTT!
Appelsinur
Bananar
Epli
Tómater
Sitrónur
Blómkál
Rauðrófur
Laukur
Kartöflur
nýjar 45 aura kg.
Næpur.
Eggin
bestu og ódýrustu komin aftur.
líersl. G. Gunnarssonar
rita jafn stórt söguverk og þetta
handa jafn fámennri þjóð og vjer
erum. Því aö hjer þarf bæði kjark
og áræði til að rita stórar bækur.
En þann kjark og það áræði
má síst kyrkja með sinnu- og
áhugaleysi. Þjóð vor hefir ekki
ráð á því, svo fáir sem þeir meixn
teru með oss, sem þetta eiga í
fari sínu. En ekkert eykur kjark-
inn og eflir áræði slíkra rithöf-
unda sem það, að þeir verði þess
varir, að rit þeirra sjeu að verð-
leikunx metin, og með þökkum
þegin af þeim, sem þau erú ætl-
uð. Og því vildi jeg óska, aö
prófessor Páll yrði í ríkum mæli
þessa var fyrir þetta góða rit
sitt, svo að vjer mættum eiga
von á að sjá ekki aðeins áfram-
hald þessa ritverks hans um „menn
og mentir siðaskiftaaldarinnar"
lieldur og mörg önnur um sögu
vora og mentir á eftirfarandi öld-
um. Því að þar er enn aö mestu
leyti óplægður akur, sem bíður
eftir plógara sínum.
Dr. J. H.
-----—o---------
Vantraustsyfirlýsing úr Borgarfjarð-
arsýslu.
Vjer undirritaðir alþingiskjós-
endur í Borgarfjarðarsýslu lýsum
hjer með megnri óánægju vorri
konunnar.
Hrífandi og iærdómsríkur
sjóuleikur í 7 þáttum frá
»World Standard Corp.« New
York. Aðalhlutverkin leika
af mikilli list:
Flopence Reed og
Fnank Mills.
Sýning kl. 8l/a.
Aðgöngumiðar seldir frá kl. 7
yfir meðferð dómsmálaráðherra
Sigurðar Eggerz á dómi hæsta-
rjettar,' dags. 1. maí 1922, og lýs-
um hjer með vantraustj á honum
sem forsætis og dómsmálaráðherra
Akranesi 14. júlí 1922.
Undirskrifað af 242 kjósendum,
Þessa yfirlýsingu hefir Morgun-
blaðið með brjefi dags. 25. þ. m.
verið beðið að birta, og segir í
brjefinu: „Þá gefum við Akur-
nesingar fordæmi, með því að
senda Morgunþlaðinu mótmæla-
skrár gegn ráðstöfxm dómsmála-
ráðherra í máli Ól. Fr. Undir þær
Ixafa skrifað á þriðja hundrað
kjósenda......... Fleiri undir-
skriftaskjöl eru í umferð.....
« " <*---------
Nú eru skotsku knattspymu-
mennirnir farjgixr. Þeir stóðu hjer
við aðeixxs í 10 daga, en aliir
voru þeir mjög ánægðir yfii för-
ic-ni. Ekki síst Mr. Mitckeil for-
ingi þeirra. Ljet hann þess getið,
ao hvergi hefði hann komið, þar
sem jafn alúðlega hiefði vei'ið
tekið 4 móti honum og flokki
hans. Er það ósk allra Skotaxxna
að þeir eigi kost á að koma
kingað aftur og þá lielst sem allra
fyrst. Mr. Mitehell hefir verið
beðinn um að skrifa greinar í
skotsk og ensk blöð og verður
fróðlegt að beyra hvað hann segir
um ísland og íslendinga þar, og
hvaða álit hann hefir fengið á
landi og þjóð, þpnnan stutta tíma,
sem hann hefir verið hjer .
Knattspyrnumenn hafa gert alt,
sem í þeirra valdi stóð, til að
Skotamir mættu vera ánægðir yf-
ic komu sinni hingað og er eng-
inn vafi á því, að þeim hefir
furist móttakan mjög vel úr hendi.
Mun hr. kaupm. Egill Jacobsen
eiga drýgstan þátt í að svo vel
tókst um móttökuna, og aö ó-
gleymdum hr. stórkaupm. J. Feng-
er, Ásgeir Sigurðssyni konsúl og
Einari Viðar kaupm. Mai’gir aðr-
ir lögðu og drjúgaix skerf til að
alt færi, sem best. Vil jeg þar
nefna kaupm. Ingvar Ólafsson,
Pjetur A. Ólafsson, Eggert P.
Briem, hr. Rosenberg o. m. fl,