Morgunblaðið - 22.08.1922, Blaðsíða 3

MOKGUNBLAí* i »
listasafn hins ágæta íslenska
myndhöggvara Einars Jónssonar.
Þykir okkur helmingi meira til
listaverka hans koma, eftir að viö
höfum sjeð landið og alt hið
œikilfenglega í íslenskri náttúru,
scin Mýtur að hafa fýlt listamanns-
sál hans guðmóði.
Oft höfum við veriö að hugsa
um, hvort allir menn í þessu landi
sem að eins á 1000 ára gamla
menningu — en ekki valdboðs-
menningu -— væru listamenn. Við
liöfum hilt svo mörg tónskáld,
skáld, málara, söngvara, orgel-
og pianoleikara með ágætum hæfi-
lcikum, að okkur thefir verið ó-
blandin ánægja að því. Og hóg-
værð þeirra og yfirlætisleysi í
allri framgöngu hefir hrifið okk-
ur og má teljast mikils virði ekk
síst á þessarj öld, uppskafnings-
, háttarins.
Okkur var vitanlega söknuður
að því, að sjá ekki hjer í landi
sem annarstaðar forn mannvirki
Þó höfum við sjeð nokkrar gaml-
ar kirkjur og bóndábæi, sem hafa
sagt okkur hætti úr sögu liðins
tíma. Og' við höfum sjeð margt
mjög eftirtektarvert af görnlum
munum, t- d. á Þingvöllum o
Hólum í Hjaltadal og vænt' þótti
okkur að sjá haug Egils Skalla-
grímssonar við Borgarnes og
Snorralaug í Reykholti. Jeg vona
að gamla kirkjan á Víðimýri,
sem alveg er einstök í- sinni röð,
vtrði keypt af landinu og haldið
við sem minnismerki, fvrir óborn-
ar kynslóðir.
Við höfðum gaman af því, að
koma á forngripasafnið hjer
hitta hinn margfróða , forstjóra
þess, Matthías Þóröarson.
— Eruð þjer á förum hjeðan?
— Nei við dveljum hjer til
mánaðarloka og búumst við að
eiga ánægjulega daga það sem
eftir er viðstöðunnar hjer á gamla
íslandi.
ui varð. ekki og ólíku minni aÓ-
sókn' en kappreiðadaginn 9. júlí.
Þeir sem inn eftir fóru voru að-
eins þeir, sem áhuga hafa á þessu
málefni. unna 'hestum og hafa
yndi af þeim, og hefðu því horft
á veðreiðarnar. þó rignt hefði eldi
og' brennisteini.
Völlurinn hafði verið bættur
að mildum mun, eins og getið
hefir verið um hjer í bíaðinu. Og
auk þess hafði rignt svo blessunar
lega á hann, að .nú þurfti enginn
a£> óttast moldryk. . En þó var
hann ekki sagður góður.
Skeiðhestarnir voru 10 alls o
voru þeir reyndir í þremur flokk
um. Fór á sömu leið í þetta sinn
og' fyr, að enginn þeirra náði þeim
flýti, sem áskilinn var til verð
launa, þer sem ekki hlupu upp
Fljótastur þeirra varð Faxi, eign
Árna Gunnlaugssonar járnsm.
22.4 sek. Flestir þeirra voru of f jör
ugir til þess aö haldast niðri, t
d Stígandi, sem menn bjuggust
við miklu af.
Þá komu stökkhestarnir.
Mestrí athygli var beint að þeim
verðlaunuðu, Skjóna, Brún og
Sörla, og svo Neista og Stíganda
En svo fóru leikar, að þeir verð
launuðu hjeldu enn sínum hlut
þó hinn síðasti yrði fyrstur nú
Hljóp Sörlj skeiðið nú á 25,2 sek.
Brúnn á 25,6 og Skjóni á 26 sek
En hann vann fyrstu verðlaun
síðast-
Á síðustu kappreiðum hljóp sá
skjótti skeiðið á 24 sek., Brimn
á, 24Vr. sek., eji Sörli á 24% sek;
Hefir því enginn náð .sama hraða
við það besta sem mennirnir hafa
arinnar . því skýrt og skilmerki-
lega yfir á síðasta þingi, að sitt | gert.
álit væri, að Landsverslunin ætti
að vera útsvarsskyld. Vegna þeirr
ar
heita, að nú skuli vera kominn I fótgangandi fram hjá hinum eld-
Með rafmagnssporvagninum fór
yfirlýsingar má það undarlegt | um við til Gizeh og fórum síðan
upp ágreiningur um þetta. Til-
boðið um fjárgreiðslu til bæjarins
'ömlu pýramidum, sem stóðu í
gulum sandinum. Við ætluðum til
virðist þá vera svo að skilja, að Memphis, til Salíkarapýramidans.
Landsverslunin vil.j; leggja utsvar Ilinir þrír pýramidar, sem við fór-
sjálf og ráða upphæð þess, um fram lijá, voru til meira en
en ekki láta niðurjöfnunarnefnd-
ina gera það.
En þegar, við förum, þá erum
við þó ekki farin fyrir fult og
alt. Við höfum í hyggju að koma
hingað aftur næsta Vimar og
ferðast þá inn í óbygðir, einkan-
lega um svæðið milli Langjökuls
og alt austur að Vatnajökli.
Við erum þakklát hverjum
þeim manni, sem við 'höfum hitt
og' hefir sýnt okkur gestrisni og
alúð. Og vænt þótt okkur um að
sjá, hve íslendingar eru miklir
föðurlandsvinir. Jafnvel á minstu
bæjunum sjáum við myndir af
bestu sonum þjóðarinnar. — —
— Jeg reyni að gera alt sem
jeg get til þess að verða íslandi
að liði, í hverjn tilliti sem er og
a(, endingu endurtek jeg orðin,
sem jeg sagði í byrjun þessa
máls: Jeg trúi óbifanlega á fram-
tíð íslands.
Eigi aðeins fiskveiðarnar og
landbúnaðurinn, heldur einnig
námugröftur gæti orðið til þess
að efla veg íslands í framtíðinni
og jeg er sannfærður um, að þeg-
ar tímar líða fram verða margar
litlu hafnirnar h.jerna. stórar og
«uka hag þessarar' góðu eyju.
0K‘ og þá. Veldur það að sjálfsögðu
nokkru um, ( að móti vindi var
að sækja í þetta sinn og veður að
öllu leyti hið óhagstæðasta.
Miklum vonhrigðum urðu menn
fyrir með Stíganda; hann náði
ekki einu sinni að komast í úr-
slita-kappreiðina. En þó hyggja
menn að liann sje okki allur sjeð-
ur enn. Og að hanú muni ná sjer
bttur niðri ef hann keppir fram-
vegis' a veðreiðum hjer. Og um
fleiri hesta hafa menn þá trú, t.
d. Faxa.að þeir murii reynast harð
ari á sprettinum síðar.
Snildarlega sátu sumir reiðmenn
irnir hestana. Þótti mönnum eink-
um skemtun að sjá þann, er sat
Sörla og Skjóna, þegar kept var
í stökkinu. Munu þeir menn, svo
ungir aem þeir eru, einhverntíma
geta Iialdið um taumana.
Memphis.
Sakkaraeyðimðrkin.
Eftir Ebbe Kornerup.
(Rithöfundurinn E. Kornerup
hefir sent Morgunblaðinu ferða-
1000 árum áður en Moses reikaði
um Egyptaland, og þó eru þeir
börn við hlið Sakkarapyramidans.
A egleysur fórum við meðfram
eyðimörkinni í gulum sandinum.
Við hneigðum okkur fyrir gamla
Sfinxinu. Það hvíldk sig og brosti
með skilningi til okkar. Alt hafði
það sjeð, alt vissi það/; alt skildi
það.
Við vorum komnir nokkuð hátt
upp, fyrir neðan okkur streymdi
sögubrot frá Egyptalandi. Er Nil og með fram henni lá gróðrar-
sum't í því svo fróðlegt, að það flæmið egyptska og fylgdi henni
birtist hjer í lauslegrf þýðingu).
Ein af allra elstu og stærstu |
borgum, sem sagan getur um,
er Memphis, sem lá um 20 km.
sunnan við það, sem Cairo stend-
ur nú.
1 öllum bugðum hennar.
Langt burtu eygjum við' pyra-
midana; einn þeirra er tindóttur
og er með tröppum og þrepum. —
Þær verðum við úpp að fara, upp
á toppinn og hjeðan sýnist það
honúm nú en er.
En orsökin er sú,
Memphis stóð á geisistóru svæði, ljett. En í raun og veru eru sum
eins víðáttumiklu og London, og ]irepin níu, tíu og jafnvel ellefu
var umluktur hvítum múr, Vegna metra há.
þessarar stærðar er maður hissa Sólin hækkar á himninum. Alt
að ekki skuli meira eftir af af höldum við í suðurátt. Við eig
um eftir að fara 20 km. vfir gul-
að á þeim I an sandinn, og það er heitt eins
tíma, sem hann var reistur, kunnu ng um sumardag þrátt fyrir það
roenn ekki að nota brendan stein. að það er aprílmánuður.
en bygðu.úr honum sólþurkuðum. Niði'i á grænum breiðunnm spíg-
Tönn tímans hefir bókstaflega sporar storkur. Nú, hjerna heldur
eytt bænum. Hann var á tak- hann til og reikar um mosaþemb
mörkunum milli norður-ríkisins og ur Faraos. Uppi í loftinu sveima
suðurríkjanna og liafði þess vegna | vargfuglar. Yfir Cairo sveima
mjög rnikla landfræðislega þýð
ingu. Það fór mikill hróður af
Memphis þá.
Margar styrjaldir hafa verið
háðar um borgina, og hver þeirra
helst haukar. Þeir sveima í stór
um bogum og líkjast í loftinu
smáum punktum. Yst við sjóndeild
arhringinn, þar sem lág fjölí rísa,
sjest hinn hvíti múr eins og skörð
hefir gert sitt til að jafna hana óttaí tennur. Það eru levfar gamla
ið jörðu. Bærinn var upphaflega Memphismúrsins.
Stofnsettur á stjórnartíð fyrstu Pyramidarnir í suðri yerða nú
konungsættarinnar og ber því að stærri og stærri. Og ef við snúum
baki sjer alt að 5000 ár. Veru- okkur við, standa hinir þrír jötn-
legum blóma tók hann ekki fyr ar, stærstu pyramidar jarðarinn-
en nokkru síðar eða um 2500 ar, tíu km. í norður og gnæfa við
árum f. Kr., þegar Farao Zoser | t.ærbláan himinn. Sfinxið er smá-
ygði tröppupyramidann við Sakk-
ara, sem er elstur allra pyramida,
frá þeim -tíma stafa elstu
Mastabar Egyptalauds, einkagraf-
reitirnir.
Sakkara-pýramidinn er bygður
ur leyndardómsfull jarðgöng. f
kapellum, sem liggja dýpra en
gangurinn, standa heljarstórar
marmara-líkkistur hinna heilögu
Apisa, dýr guðsins Ptahs. Göngin
eru 100 metra löng, 5 metra há
og 3 metra breið. Við finnum
þarna 24 kistur iir fægðum granít,
aðeins fyrir naut, Þau hljóta að
hafa etið öll ósköp þessi naut.
Nú ei' hjer ekkert annað eftir til
roinningar um þá en kisturnar.
Skrokkarnir hafa verið fluttir á
safnið í Cairo.
Kisturnar eru höggnar út úr
einu stykki. Þær eru geisileg bákn
8 metra háar, svo maður get-
ur tæplega skilið, hvernig þeim
hefir verið komið hingað niður.
Svartar, gljáandi hliðarnar glitra
ljósbirtunni. Lokið eitt er svo
stórt, að það mundi þurfa ný-
tískn upphölunarvjelar til þess að
lyfta því. En gömlu Egyptarnir
kunnu alt. Heitt er hjer niðri und
ii jörðinni. Við göngum í fjögur
þúsund ára dufti.
Þegar við komum aftur upp,
öndum við ljettara, Höldum síðan
áfram yfir sandinn til Mastaba-Ti.
Fvrir framan hús sjerhvers
Araba, hvar sem það stendur, er
bekkur einn, eða rjettara sagt,
hann stendur í fyrsta herberginu,
sem maður kemur inn í þegar
maður heimsækir Araba. Hjer bíð
ur maður þar til kvenfólkinu hef-
ir verið gert aðvart. Maður sest
á Mastaba, bekk.
í fyrsta sinn, er Arabar sáu
fornmenjagröftinn og litu einka-
grafreitina, sem voru aflangir,
sögðu þeir: Mastaba. Þeir líktust,
bekkjum þeirra. Og nafnið' hcfir
haldist,
Við stöndum framan við dyr,
sem grafið hefir verið niður að.
Sandurinn liggur til beggja hliða.
Hjer stöndum við við verk frá
tímabili fimtu konungsættarinnar.
Hjer hvílir konunglegur yfirbygg-
ingameistari Faraós. Á þeim tíma
lá. Mastabarinn ofanjarðar, nú er
hann grafinn í sand, jafn vel
loftið í grafhvelfingunni er neð-
anjarðar.
Ur stórum sal kemur maður inn
í stóra hliðarganga og úr þeim
inn í kapellu eina með leyni-
vaxið við hlið þeirra.
Loks náum vð til Abusir og, dyrum á austurhlið. Inn um þess-
klifum upp á hæsta pyramidan. ar dyr hvarf sál byggingameist-
arans. En framan við þær færði
Þar uppi ætlum við að borða harð-
soðnu eggin okkar, hvíta brauðið,' maður fórnir.
Skipula^ hið besta á öllu 0g sömuleiðis eru Masta- ar niíursuðudósir.
sem laut að veðreiðunum, og stc
munur frá því sem var 9. júlí
Viðstaddur.
Landsversl iinln.
bamir höggnir út í stein eða
reistir úr tigul- eða kalksteins-
björgum, stundum úr sandsteini, I
svo að þeir hafa enst til vorra I
daga.
gulu appelsínurnar og opna dansk-1 Veggirnir eru úr sandsteini, en
! eru prýddir. með allskonar upp-
Yst í vestri, svo langt sem aug- hleyptum listaverkum. í því voru
að evgir, liggur Sahara, hin enda-
lausa eyðimörk' — gul breiðist
hún út inn í óþekt endaleysi, gul,
aðeins gulur sandur, sem
gul
Hvað eftir annað hefir Memphis I þyrlast upp í minsta vindblæ og
vorið tekin herskildi, jafnvel myndar smá hvassa kletta. sem
Veðreiðannar.
Veðrið kappreiðadaginn mátti
ekki verra vera : suðaustan storm-
ur með steypiregni öðru hvoru,
svo alt varð rennvott, menn hest-
ar og jörð. Þó fóru menn að tín-
E'gyptar snillingar. Hjer sjer mað-
ur trönur, sem verið er að fóðra,
gæsir. sem á að gefa fæðu, kýr,
soni bundnar eru saman á fótun-
um og á að slátra, pottagerðar-
; . . , . , menn við vinnu sína, bændur, sem
: Ethioptarar og Assyríumenn hafa eru garottir ems og sandurmn und glá akurinn; Vefara. trjesmiði, mál-
Niðúrjöfnunarnefndm hjer heí- lagt hana undir sig. Við þessar n sjávarborðinu við strendur. En ara alla vig vinnu gina gkipa_
• í ár lagt útsvar á Landsversl-^ árásir hrakaði borginni, en þó var með nýjum vindi skifta klettarnir smiðr ritara £ einum gtað er
aftur um lögun, og enginn þekkir J kýr ’að bera Nokkur hluti af-
er komið í ljós. í
öðrum stað er verið að mjólka
kú, og kálfurinn er dreginn nauð-
unina, 25 þús. kr. Landsverslunin hún á dögum Ágústusar keisara
vill ekki greiða útsvar, en býðst' miljónaborg.
til að borga til bæjarins einhverja j Síðar hafa Múhameðstrúarmenn
ákveðna fjárihæð. Meiri hluti bæj- flutt stein eftir stein úr muster-
arstjórnar (allir bæjarfulltrúarn-' unum yfir á hinn bakka Nílar-
i: aðrir en sósíalistarnir) hefir fljótsins og notað þá til að byggja
samþykt að krefjast útsvarsgreiðsl upp Cairo.
i nnar, og verða að líkindum mála Og þó — svo voldug borg Var
ferli út af þessu. Frá Landsversl- Memphis, svo sterk öfl hafa bygt
unarinnar hálfu er því haldið fram;upp staðinn, svo margar miljónir
að hún hafi áður verið undanþeg- manna eru dauðar innan múra
in útsvari. Það var á stríðsárun- hans og' hafa lagt til skerf ,í hróð-
um og þá litið á hana sem bjarg- ur hans, að enn í dag gengur
ráðastofnun. En nú er hún gróða-! maður með undrun um rústir
fvrirtæki, eða á að vera það] og hans undir jörðinni, í yndislegum
hlýtur því að vera liáð sömu regl- J ro.usterum, prýddum fagurri list,
um og önnur verslunarfyrirtæki,1 sem er svo hrein, svo dásamleg,
ast inn að veðreiðasvæðinu strax
eftiy kl. 1. En vei'ulegur straum-'enda lýsti forstjóri Landsverslun- að hægt er að bera hana saman
þá aftur. Yindurinn þurkar út öll j kvæmisins
fótspor; um Sahara liggja engir
vegir.
Alt vatn okkar er drukkið og ugur burtu frá henni, en hún
flaskan tóm. \ið höldum aftur á sleikir granir sínar og snýr sjer
baulandi við. Hjer sjást ljómandi
vel gerðir apar og fiskar. krókó-
dílar, flóðhestar niðri í vatninu.
Hjer eru geitur, hyenur, sjakalar,
stað um sandinn til húss Marietts.
Þessi Frakki var einn hinna fyrstu
austurlandafræðinga. Hann bjó í
þessu húsi og stjórnaði fornmenja-
rannsóknunum þarna við hlið sjer. i hundar, kettir og refir uppi i
Arabi einn fylgir okkur. Hann trjánum á veiðum eftir gargandi
ber málmspjald á slopp sínum og
lýkur upp dyrunum fyrir okkur.
sem liggja langt undir yfirborði
ssndsins. Það er eins og við göng- Og þetta er ge með miklum
um niður i helli Aladins. ^ ið, næmleik fvrir myn >rýðinni, með
berum ljós og höldum áfram nið- ágætum hæfileika fó að velja úr
trönuungum. Alt sjest hjer, þræl-
ar, sem eru bartÞr bændur, sem
vmna.