Morgunblaðið - 20.09.1922, Side 2

Kienii, óeinlægniná og ósannindin,
sem Tím'nn flytur vikulega út
ujn land, því kaupfjelögin verða
afS borga útgáfu blaðsins, þó eng-
ibn vilji líta við því. Og þetta
verða þau að gera þangað til
einhverj'r verða til að hjálpa
þeim til að hrista okið af sjer,
og það mun verða gert fyr eða
sfðar.
Yiðvíkjandi leyndinni, sem þess-
ir menn nú hanga á, e:ns og
hverju öðru hálmstrái sjer til
vnrnar, vil jeg taka fram, að rit
mitt var komið í margar bóka-
verslanir hjer í bænum og til
beggja greinahöfundanna, þann
14. september, eða deginum áður
en norðan- og vestanpóstar' fóru.
Björn Kristjánsson.
Rrásirnar á starfskönur
fiEilsuhælisins.
Niðurl.
Þá er ga'ðakonan með 9 börnin
ög' stóra hjartað (í 37. tölubl. Tím-
ans). Einum merkum manni varð
það að orði, er hann hafði lesið
grein hennar, að aldrei hefði hann
lesið skítugri grein í nokkru blaði.
og má Tíminn vera hreykinn af
því að vera þó framúrskaraudi í
ranhverju!
Konan lætur á sjer skilja að
ráðskonan sje óskjddurækin, hugsi
mest um að eiga góða daga, og
að hún geymi fæðuna þangað til
hún er orðin úldin og mygluð, og
búi sv.o úr henni kryddaða rjetti,
til þess að minna beri á skemd-
ir.ni! Menn mega ekki furða sig
of mik'ð á því, þó einhver mann-
eskja sje svo gjörð, að henni þyki
það yndislegt starf að sverta ná-
unga sína, sjerstaklega ef þeir
bera af henni og eru álitnir betri
og meiri menn en hún.
Þá sendi hún hjúkrunarkonun-
um, sjerstaklega hjúkrunarkonu
barnadeildarinnar, tóninn heldur
þokkalega, og kemur með hinar ill-
kvitnmstu gróusögur, og alt er
þetta fram sett með svo óheiðar-
Iegum rithætti, aö slíks eru ekki
mörg dæmi. Hún fullyrðir svo
sem ekkert, gæðakonan! Alt er i
dylgjum. Hún hefir heyrt! og það
er sagt! En henni bregst bogalist-
in. Hún heldur að einhverjir taki
mark á vaðlinmn, en ósanninda-
vefurinn er of gagnsær! Jeg er
viss um að ekki einu sinni rit-
stjóri Tímans trúir henni! Um
ráðskonuna hefi jeg áður talað, og
hjúkrunarkona bai-nadeildarinnar
er svo vel metin af öllum, sem til
hennar þekkja, vegna mannkosta
hennar, dugnaðar og kunnáttu,
svo ástsæl af bömunum og í svo
miklu afhaldi hjá foreldrum og
aðstandendum barnanna, að henni
er algerlega óhætt. Skeyti konurfn
ar geta ekkj gjört henni neitt
mein.
Konan býðst til þess að láta
heldur skera úr sjer hjartað, eri
að senda eitthvert barna sinna á
Yífilsstaðahælið. Hún ætti hvorugt
að gera. Hún þarf að halda á
hinu hugumstóra og djarfa hjarta,
gínu, næsta sinni er hún fer í róg-
burðarferð á móti einhverri með-
systur sinni.
Sig. Magnússon.
-------o-------
[iandmandsbanksn.
I tilkynningu frá sendiherra
Dana seg'r svo um Landmands-
banken og viðreián hans:
Kaupmannahafnarblöðin segja,
að Gluckstadt etatsráð, fram-
kvæmdastjóri Landmandsbanken,
hafi sótt um lausn frá starfj sínu
og fengið hana, að allir aðrir for-
stjórar bankans hafi lagt stöður
sínar við bankann undir úrskurð
aðalfundar þess, sem bráðlegæ
verður haldinn í bankanum.
Það er álitið, að lagafrumvarp
nm afstöð.u ríkisins til Landmands-
banken verði afgreitt þtiðjudag
eða miðvikudag. (í gær eða í dag).
Geng'isskráning á kauphölbnni
á öllum hlutabrjefum og skulda-
brjefum hefir verið frestað, þang-
að til ríkisþingið hafir lokið með-
ferð sinni á málinu.
Blöðin segja, að eigi sje neitt
verulegt aðstreymi að útborgun-
arstöðum bankans.
— ------o-------
Þoruaídur IhoroddsEn
ppófessoi*.
Frh.
Þessa athugasemd, sem átt hefði
að vera gerð fyrir löngu, geri jeg
mi hjer, svo að ekki undan falli
hún með öllu. Sjálfsagt hefir höf-
undurinn hugsað sjer með þessu
að víggirða sem best lofsæla minu
ingu biskupsins sáluga í eftirtíð-
ii ni. Annað mál er það, hvort
Pjetur biskup mundi sjálfur hafa
kært sig' um að skrifa æfisögu
sína svona, sem, eins og hún er,
lýsir fult svo vel höfundinum
sjálfum sem biskupinum. Og hlýj-
ari hug munu flestir fá til Pjeturs
biskups, sem _var stórum velmet-
inn maðirr, — þó að ekki væri
hann alveg sannheilagur, ■— eftir
að hafa lesið æfisöguágrip biskups
eftir Grím Thomsen í Andvara,
heldur en eftir lestur þessarar
æfisögubókar.
Framsetningin á bókinni , er
hinn vanalegi flaumstíll höfundar-
ins, sem menn g’eta þó oftast
nokkurnveginn lesið.
Bók þessa prýðir tvent. Ytri
frágangur hennar er góður, og
hún er efni.smikil. Þangað verður
altaf mikinn fróðleik að sækja, og
að því leyti hefir bókin verulegt
og varanlegt gildi, þrátt fyrir
smekklítil smíðalýti. Að vísu eru
þar ýmsar frásagnir, sem nú er
ekki og verður ekki gott að vita,
hver fótur sje fyrir, og verða þær
að standa á ábyrgð höfundarins.
(Á bls. 284—285 í æfisögunni er
þó frásögn, um úttekt Borgar á
Mýrum 1875, sem hæglega getur
ndsskilist. Eins og þar er frásagt,
liggur næst að skilja það svo, að
Pjetur biskup hafi eitt af þrennu
ábyrgst þá fyrir föður minn 500
ki., lánað honum 500 kr. eða gef-
:'ð honum 500 kr. Mjer er gjör-
kunnugt um það, að biskup ábyrgð
ist aldrei fyrir hann peningalán,
lánaði honum aldrei fje, og því
síst, að hann byði sjer það við
hann, að ætla að gefa honum pen-
inga. En það er önnur saga til,
sem kann að standa eitthvað í sam
bandi við þessa, og hún er sönn.
Maður einn átti að standa föður
mínum skil á 519 kr. af opinberu
fje, tók peningana traustataki og
eyddi þeim, en sagði föður mín-
i um þá geymda hjá Pjetri biskupi.
Biskup gerði föður mínum vitan-
lega aldrei skil fyrir peningum
þessum, því að þeir voru ekki í
hans vörslum. Og faðir rninn tímdi
ekki mannsins vegna að spyrja
biskup um fjeð, því að hann grun.
aði, hvernig til væri háttað, þó
að hinn hefði aldrei einurð til að
segja honum sannleikann. Hafði
faðir minn mikil leiðindi af þessu
máli, og fjeð kom ekki til skila
fyrri en úr dánarbúi áðurgreinds
manns, sem varð þrotabú. Og þá
voru þeir faðir minn og Pjetur
biskup báðir dánir).
Þorvaldur mintist eitt sinn, fyr-
ir fám árum, að fyrra bragði æfi-
sögu þessarar í brjefi til mín
,eft'r að hann hafði þá nýlega
fongið eina ákúruna í blöðunum
hjer fyrir hana. Sagði jeg honum
þá í brjefseðli í fáum .orðum hisp-
urslaust, hvað mjer sýndist um
hana, gat þess, að jeg heföi aldrei
ne'tt um hana skrifað, og hefði
ekki hugsað mjer að gera það
nokkru sinni. Nú er það þó orðið,
ekki af ásetningi, heldur af at-
viki.
Þorvaldur var aS sumu leyti
gamaldags í skoðunum, -og' ekki
laus við það að vera (jeg vil ekki
seg'ja: difficilis, quærulus) lauda-
tor tempor's acti. Það kom glögt
fram hjá honum í ritum hans á
efri árum, að honum þótti sém
„lærðir“ menn og embættismenn
vorra tíma mundu hafa minni al-
menna meritun heldur en embætt-
ismenn á 18. öld og framan af
19. öld., af því að lærðir menn
vorra tíma skrifuðu ekki eins og
þeir gömlu um allskonar búskap-
arefni og atvinnuvegi, bráðafár og
þrundhrúta, hrossaket og hákarla-
veiði, geld'ng'ar og graðhestaskyr,
og hvað annað sem gagnlegt var.
(Þetta er sem næst orðrjett eftir
Þorvaldi haft, þegar hann hjer um
talaði, því að hann var oft gam-
ansamur. Höfundar að ritgerðum
þessa efnis voru meðal annara Jón
Sigurðsson, Ólafur Stiptamtmaður,
Magnús Ketilsson, Magnús kon-
ferensráð, Bjarni landlæknir. [At-
hugasemd gerð hjer]. Og í því
sambandi var eins og hann ljeti
sjer ekkert koma það við, að vor-
ir tímar heimta nú sem mest sjer-
fræði í hverju efni, svo að á hálf-
þekkingunni og hálfverkunum
þurfi sem minst að halda. En alt
um það hafði hann heilbritrð
skilning á sögu vorri, og hvað þar
þyrfti helst að gera. Þegar jeg
kyntist honurn fyrst, svo að nokk-
ur kynning gæti heitið, 1892—
1893, var þann' einn af þeim ör-
fáu, sem var það alveg ljóst, að
þeir af vorum mönnum, er við
fræði vor fengist, mætti ekki allir
lenda í vísnaskýringum og forn-
aldarfitli. Það er handverk, sem
jeg hefi aldrei getað lagt mig í.
Þótti mjer því vænt um að hitta
þar mann, sem var líkrar skoðun-
ar og jeg, og skildi það, að það
vær: bókmentir og saga miöald-
anna og síðari alda, sem brýna
nauðsyn bæri til að snúa sjer að
af alefli, og gera þar rannsóknir
frá rótum. Og sögu þessara alda
hefir Þorvaldur Thoroddsen tekið
það tak á ýmsa lund, sem stórum
um rnunar og lengi verður að að
búa og seint mun fyrnast.
Svo hljóðar grein sú, er í Skírni
stendur, eftir mig um sagnarit-
an Þorvalds Thoroddsen. Nú skal
því einu þar AÚð bætt, að það er
blátt áfram hin sjálfsagðasta
skylda Bókmentaf jelagsins, að
bera vörn, þegar svo ber undir,
fyrir dána menn vora, sem prýði
eru bókmenta vorra og þjóðsómi,
er vanvirtir hafa verið ófyrir-
synju, — vi‘8 hvern sem eiga er.
En því skyldara er fjelag'nu að
finna að þvílíku sem þeir menn,
er gerast til slíkra offara, eru
rneira háttar og orð þeirra talin
meira virSi, og sjálfir eru stór-
menni í bókmentum vorum, eins
| og Þorvaldur Thoroddsen. Fje-
lag'nu er skylt að láta hvern mann
njóta sannmælis og þola sannmæli.
Þessa sjálfsögðu skyldu hefi jeg
nú int af höndum um þessa sök.
Og aldrei hirði jeg um það, þótt
| einhverir reiðist rnjer fyrir það,
! að jeg geri skyldu mína og það,
sém rjett er. ástla jeg og, að
hjá mjer sje farið nærri rjettu
og afdráttarlausu hófi. Forseti
Þjóðvinafjelagsins, prófessor P'1'
E. Ólason, fer færri orðum um
æfisögu Pjeturs biskups en jeg,
en ekki sýnist mjer dómur hans
um liana í Andvara í ár, mik’ð
mýkri en minn. Þar segir svo:
„Þá sjaldan sem hann (Þ. Th.)
jhygst að kafa dýpra, t. d. rita
um menn, tekst honum miður.
Eiginskoðanir glepja honum þá
nokkuð sýn. Svo er t. d. um suma
dóma hans í æfisögu Pjeturs bisk-
ups PjetUrssonar; hlutleys'ð virð-
ist þar stundum verða að rýma
fyrir hleypidómum1 ‘ (Andvari bls.
42—43). Um stýl og framsetning
Þorvalds hefi jeg sag’t aðeins eitt
einasta orð, að stýll hans sje
„flaumstýll“, og ætla jeg að það
sje. ekki mjög ofsagt. Um það
efni fer prófessor Páll mörgum
og afdráttarlausum orðum, kveður,
að hjá hontrm kenni „sumstaðar
i margmælgi nokkurrar og end-
j urtekninga" (Andvari bls. 41
r.eðst). Og' enn segir prófessor-
inn: „En ekki er mál hans að
sama skapi mergjað og sterkt.
Og um orðbragð og málfar (setn-
ingalag) virðist Þorvaldur vera
mjög skeytingarlaus. Þetta hvort-
tveggja er víða mjög óvandað hjá
honum og jafnvel sumstaðar, því
nær að kallast megi luralegur
bragur á, hvort sem litið er til
orðavals eða málfars“ (Andvari
bls. 40—41), — auk margs ann-
ars þar um, sem lesa má í And-
j vara. Dómur prófessorsins ei- hjer
; allur þyngrj en hjá mjer. Býst
j jeg við að flestum skiljist svo,
j að jeg hafi ekki verið mjög ónær-
gætinn.
Hjer um skal ekki fleiri orð-
j um farið, en það eitt um mælt
j látið, að aldrei skal það henda,
, að ekki fái vorir menn að njóta
j sannmælis, og rjetta hluta, sinn ef
þess er þörf, og jafnframt þola
sannmæl, hjá Bókmentafjelaginu,
á meðan jeg ræða þar nokkru.
Jón Þorkelsson.
_______
Símamálið.
Þegar maður hefir gert eitt-
hvað það, sem hlýtur að hafa
alvarlegar afleiðingar og veldur
manni þar af leiðandi ábyrgðar,
þá er það altaf gleðiefni, að
heyra raddir, sem staðfesta það,
að maður hafi gert rjett, jafn-
vel þó maður, sje sannfærður um
það sjálfur, að hafa gert það.
j Þessvegna gladdi það mig mjög,
i fyrir hönd Fjelags ísl. símamanna,
1 C E M E N T
(,,,
IChmistiania Pmir>t!ancl
Cemenffabrik A.s.
liöfum við fyrirligg-
andi og útvegum einuig
beint frá verksmiðjunni.
| Aðalumboð fyrir ísiand:
^ Þórður Sweinsson & Co. j
er jeg las í Morgunblaðinu í dag,
grein með yfirskriftinni: „Ómak-
leg árás‘ ‘.
Jeg ætla ekki að fara að slá
greinarhöfundi neina gullhamra
fyr:r það, að hann sje okkur
símafólkinu neitt sjerlega velvilj-
aður í grein sinni, en hann hefir
þó ekki getað látið hjá líða, að kveða
niður það eina, sem fundið hefir
verið að framkomu F. 1. S. í því
máli, sem risið er út af veit-
ingu Borðeyrarstöðvarinnar; auk
þesis, sem hann hefir staðfest
sumt af því, sem við höfujp fært
fram máli okkar til stuðnings, og
í þriðja lagi gefið okkur ástæðu
til, að skýra enn betur ýmislegt
af því, sem almenningi er ekki
nægilega kunnugt, en sem margar
raddir hafa hevrst um, aS nauð-
synlegt sje að komi í ljós. Ýið
því höfum við símaSienn hlífst
í lengstu lög.
Jeg vildi því fara nokkrum
orðum um þessa grein, sem al-
menningur gæti þá haft til hlið-
sjónar við lestur hennar.
Greinarhöf. byrjar á því, að
„nokkrir starfsmenn landsímans
hafi í nafni „Fjelags íslenskra
símamanna“ lýst vantrausti á
landssímastjórastjóra, hr. O. For-
berg. auðsjáanlega til þess, að
svo líti út, sem öll stjettin stanúi
þar að bak| og þar sem fjelags-
menn sjeu aðeins á 8 til 10 lands-
símastöðvum, en þær 'alls mm
200 á landinu, sje þetta lítill
hluti“. Manni verður á að spyrrjai
Skilur greinarhöf. orið „stjett?“
Heldur hann, að hver bóndi inn
til dala, eða úti á annnesjum,
sem hefir tekið að sjer að starf-
rækja símastöö 2—-3 tíma á
dag, til heyri símamannastjett-
inni. Hann ætti að spyrja þá
sjálfa um það. Til þessarar stjett-
ar heyra auðvitað þeir einir, sem
hafa fasta aðalatvinnu við sím-
ann, og fá laun sín úr ríkissjóSi, og
munu þeir flestir vera í F. í. S.,
nema landssímastjórinn. Er það því
blekking, að hjer sje aðein; að ræða
um lítið brot af símamannastjett-
inni.
Hvað því viðvíkur, að margir
hafi verið hlutlausir, þá vild: jegv
spyrja hann, hversvegna menn
vanalega eru hlutlausir í svona
löguðum málum? Nægur tími var
til þess fyrir þá fjelagsmenn, sem
hefði fundist að fjelagið væri að
ganga h^er út á ranga braut, að
reyna að bjarga því, og það hefði
verið skydda þeirra. Ekki er það
rjett að önnur stærsta símastöð
li.ndsins hafi „hvergi komið til
greinaf“, en eðlilega vildi starfs-
fólk hennar vera hlutlaust, þar
sem Eggert Stefánsson er starfs-
maður þeirrar stöðvar. Enda skift-
ii það mestu máli, þegar um van-
traustið eitt er að ræða, að það
fólk, sem vinnur svo að segja
undir handarjaðrinum á lands-
símastjóranum, er nær óskift
um það.