Morgunblaðið - 26.09.1922, Page 1

Stofnandi: Vilh. Finsen.
Landsblað Lögr jeita.
Ritstjóri: Þorst. Gíslason.
9. 269 tht.

Þi'iðjudaginn 26. sepiember <922.
íaafolda rprentsoiiðja h. f.
Gftxnla BIó
Sjónleikur í finim þáttum.
Myndin er* frá
Artcraft Pictures.
Aðalhlutverkið leikur:
Elsie Ferguson,
hin góðkunna. og undur-
fagra ieikkoria.
Bjer er alögglega sýnt hvern-
ig ýtnsar ástríður ganga í
erfðir. Dóttirin verður fórn-
ardýr apilasýkinnar, setn
eyðilagt hefir rnóðurina. En
þó reyiiist móðurástin sterk-
ust að lokum og fær frelsað
barnið.
stórkaupum. Og best fer stór-
verslunin úr bendi, þegar kring-
umstœðurnar leyfa, að stórkaup-
maðUr versli aðeins með eina
vörugrein, því hann ræður best
við að afla sjer nægrar þekkingar
á heimsmarkaðinum ð svo þröngu
II sviði.
Ij Þá >er næsta tegund kaupmanna,
sem selja í stórkaupum og smá-
( kaupum; eru það venjulega kaup-
S menn, sém lært hafa að versla með
alveg sjegstakar vörutegundir, og
, eru því hæfari að versla með þá
J vöritgrein en kaupmeim alment.
i Loksins er þriðji flokkurinn,
: kinir eiginlegu smásalar,sem skifta
j e ngöngtt beint við almenning.
; Þetta eru nú milliliðirnir milli
. framleiðenda og almennings, og
: enda þótt kaupmönnum sje skift
; hjer í 3 flokka, þá eru mill’lið-
I irnir þó ekki nemá tveir, stór-
| kaupmenn og smákaupmenn. Og
í reynsla állra landa hefir sýnt., aö
j milliliðirnir geta ekki verið færri,
Eitt aí þeim slagorðum, sem | ef eðlilegri verkaskiftingu í þjóð-
kveðið hafa við hjá þeim, sem fjelaginu er haldið. En um þessa
hafa viljað ryðja verslunarstjett-
inni alveg burt hjer í landi, er,
að hún sje ekki annað en óþarfur
„milliliður“ milli framleiðenda og
neytenda. En þegar framleiðendur
og neýtendur eru hvorir í sínu
landi, eða hvorir í sinni heims-
álfu, veröur það augljóst, að ein-
hver verður aö hafa milligöugu,;
ef viðskifti eiga að takast. Sú
milliganga er verk verslunarstjett-
arinnar. Nú skal tekinn hjer upp
kafli úr riti Björns alþm. Kristj-
ánssouar um „Yerslunarólagið“
Bliiliiaiðin.
eðlilegu verkaskifting er deilt, ems
og kunnugt er, og vil jeg því fara
um hana fáeinum orðum.
Það er kunnugt, að maðurinn
getur ekki, svo að verulegt lið sje
að, g’efið sig við margskonar störf-
nm. Til þess vantar liann hæði
þekkingu og tíma. Sá sem gefur
síg við margskonar óskyldum
störfum, sem dæmi eru til, vinnur
minna gagn, en ef hann legöi alla
krafta sína fram og vitsmuni til
að vinna að einu ákveðnu starfi.
hjer, sem ræð'r um þetta efni: í Ef maður gefur sig við margs-
Verslunarstjettinni má skifta í; konar störfum, dreifist hugur
þrjá flokka, fyrst stórkaupmenn,1 hans og veikist til framkvæmda.
sem annast einkuin verslunina við j Og eðlilega annar hann því ekki
útlönd, og sem á hvílir mesti að kynna sjer og lærj margskon-
vandinn og ábyrgðin á því, að t ar störf í staðiim fyrir að læra
laudið njóti sem hagkvæmastra! eitt starf, sem hann leggur allan
viðskifta við iitlönd. Þeir þurfa,! bugann á. Þess vegna hafa hinar
eins og áður er sagt, að vera | ýmsu atvinnustjettir myndast. Og
framsýnir gáfumenn og aö hafa. Þa'' hahcl skapast alveg af sjálfs-
siðferðisþroska í sem ríkustum j dáðum. Þörfin ein hefir skapað
mæli. Þeir þurfa að hafa víð-j Þær> hin náttúrlega þörf. Þanuig
tæka þekkingu á því, hvernig. he^ir h ci' bamdaNjettin, sjómanna
heimsverslunin er rekin yfirleitt; stjettin, iðnaðarstjettin og versl-
og á einstökum tímum. Þeir verða
að fylgjast vel með öllum þeim
unarstjettin myndast.
Og þessi verkaskifting reyndist
aragrúa af ástæðum, sem valda ekki næg. Þess vegna skiftist t.. d.
breytingum á markaðsverði út- iðnaðarstjettin í ótal greinai, einn
lendra og innlendra vara, því e>' trjesmiður, annar skósmiður,
annars geta þeir ekki komist sem
næst því að kaupa eða selja á
rjettum tíma. En það er aðalat-
riðið fýrir hvert land, að eiga
þá kaupmannastjett, sem sje best
fær um að reka þessa hlið versl-
unarinnar, og hún skapast ekki
alt í einu, lieldur jafnvel á fleir-
um mannsöldrum.
Og af því að starf stórkaup-
rcannanna er svo vandasamt, geta
þeir ekki annast hverskonar versl-
unarrekstur í landinu. Þessvegna
liefir revnslan sýnt., að nóg sje
á þá lagt, að annast stórkaupin,
þriðji úrsmiður o. á. frv. Þörfin
sýndí það, a'ð einum manni var
ekki ætlandí ítieira en að lærá v e 1
eina iðn. Og' verkaskiftmg sú
heldur áfram alt ofan í það, að
smíða t. d. aðeins eiun lini í vjel
eða úr.
Og allar þessar stjettir lifa liver
á antíari, hver stjett fyrir sig set-
ur svo mikið upp fyrir vinnu
sma, aö hún getj lifað, og meira
en það, ef hún er þess megnug.
Bændur setja eins hátt verð á
afurðir sínar eins og þeir sjá sjer
fært, svo að þeir geti komist af,
þegar verkahringur þeirra á því j og 'enginn finnur að því þó t. d.
sviði er orðinn nægilega stór. j bóndi verði efnaður, eða jafnvel
Þessvegna er það almennast, að, þó hann verði ríkur. Þaö þykir
st^fkaupmwm Tersla aðoins í svo sjálfsagt að hann lifi á hin-
um stjettunum, sem ekki hafa
þekkingu á eða ástæður til að
reka t- d. sveitabúskap. Sama er
að segja um sjávarútvegsmenn.
Allir vilja fá sem hæst verð fyrir
vöru sína og kaupa sem ódýrast
það sem þeir þarfnast. Þeir lifa
því á hinum stjettunum, sem ekki
reka sjávarútveg. Eng'nn kvartar
yfir því þó einstakir útgerðarmenn
græði og verði jafnvel ríkir menn,
að minsta kostj á meðan þeir gera
út báta eða minni skip, og eiga
því minna á hættunni, o. s. frv.
Oánægjan og öfpndin bjrrjar
fyrst, er almenningur hættir að
skilja atvinnureksturinn vegna
stærðar hans, þó atvinnuvegurinn
sje miklu áhættumeiri, og gefi
minna af sjer, miðað við veltu-
fjeð sem í honum þarf að standa.
Og vegna þekkingarleysis almeun-
iug's á atvinnuvegunum, þegarþeir
eru reknir í stórum stíl, opnast
möguleikinn fyrir fjárbrallara og.
lýðskrumara, að gera atvinnuveg-
ina tortryggilega, og að vekja öf-
undina. En slíkan stórrekstur geta
engir rekið nema þeir, sem standa
lungt fyrir ofan allan þorra manna
að þekkingu á þeim sviðum.
\ erkaskiftingin er bráðnauðsyn-
b‘8, því betri er hún, sem hún
getur verið víðtækari í hverri at-
vinnugrein. Hver stje.tt verður að
sætta sig við það að hinar stjett-
irnar lifi a lienni, öldungis eins og
htin lifir á þeim. Og hún verð-
ur að sætta sig við það, „að háðir
hafi haginn“, þá er vel ef báðir
hafa hagnað af viðskiftunum, og
háðir geta verið ánægðir. Það ætl-
ast náttúran sjálf til. En ótækur
er sá hugsunarháttur, þegar ein
stjett er ekki ánægð nema hún þyk-
ist viss um að hún ein beri allan
groðann frá borði í viðskiftunum
við aörár stjettir eða við aðrá
menn. Sá hugsunarháttur ríður í
heran bága við eðli hinnar náuð-
sj nlegu verkaskiftingar — og kær-
leikslögmálið — og hefnir sín því
£yr eða síðar. Sajnskifti stjettanna
verður að byggjast á kærleika, en
ekki á ýtni og ásælni til þess
ítrasta og jafnvel hatri. Á annan
hátt getur kaupandi og seljandi
ekki skoðað hvor annan „við-
skiftavin“, ’eins og menn er skiftu
saman í gamla daga skoðuðu
hverjir aðra.
m wý]a 8*6 mem
Haustsæðið rússneska.
Rosta-rjettastofa tilkynnir 3. þessa
manaðar, að stjornin hafi nú fengið
ti: umraða um 500,000 smálestir af
sáðkorni, og sje þetta bending um,
ai goður árangur muni verða af við-
leitni stjórnarinnar á því, að fá naegi-
legt innlent útsæði undir næstu sáning.
Prentaraverkfall
var í Englandi í síðasta mánuði og
reis út af kaupgjaldsdeilu.Vildu vinnu
veitendur setja niður kaupið að all-
miklum mun. Deilunni lauk með
bráðabirgðasamningi og samkv. hon-
um læfkkað kaup prentara um 3 shill-
ing á viku.
Greifitm
af TTlonfe Cfjrisfo,
Stói fenglegur sjónleikur í 8 pörtum (25 þáttum) eftir
hinni heimsfrægu skáldsögu
Alexandre Dumas
sem er meistaraverk skáldsagnanna, og mynd þessi er
meistaraverk kvikmyndalistarinnar í föðurlandi hans.
Engin kvikmyrid sein sýn'd heMr verið hefir gengið jafn
lengi í leikhúsum Frakklands sem þessi fallega mynd. Efni
sögunnar þekkja víst flestir og vita hvað það er tilkomy-
mikið og myndin er gerð með mikiili nákvæmni þar eftir,
enda hefir fjelagið sem gerði hana crðið að búa til fleiri
eintök aftur og aftur til að fullnægja eftirspurninui.
1. partur Edmond Dantes og
2. partur Auðæfi Monte Christo’s
verða sýntiir i siðasta sinn i kvöid kl. 3 xj.i.
Innilegt þakklæti til allra þeirra, sem á einn eöa annan hátt
auðsýndu okkur hluttekningu við fráfall og jarðarför okkar hjart-
kæra ástvinar og föður, Árna Árna3onar.
Reykjavík 25. sept. 1922.
Valgerður Pálsdóttir, Árni Arnason, Palina S Árnadóttir.
mmmwHffiwssmtmi
Aukakosning
fór fram í kjördæminu Suður-Haeney
í Englandi. Hafði Horatio Bottomley,
maður sem stórfeld fjársyik hafa
sannast á, verið þingmaður þar áð-
ur, og var vitanlega sviftur kjörgengi.
Kosinn var Erskine Bolst, sem er
stjórnarsinm. Hafði hann aðeins lít-
inn hluta ,yfir frambjóðanda verka-
mannaflokksins.
Vitar.
Grænt og rautt ljós í vitum.
Það er g’leðilegt, að vitamála-
stjórinn gefur skýringar um ljós-
m.agn liinna lituðu ljósa í vit-
unum, svo að sjómenn viti hið
rjetta. Ægir hefir ekki mælt fast-
lega með koparrauðu ljósi, heldur
tekið upp úr danskri bók, sem
vitnað er tii, leiðbeiningar fyrir
sjómenn um ljós, og mun sú bók
hvergi vera álitin skrifstofuhug-
leiðingar, nema ef til vill á vita-
málaskrifstofunni. — Sjómönuum
þeim, sem nota eiga t. d. Ing-
ólfsvitann í útsynningshil, hefir
stundum dottið í hug, að hið gefna
Ijosmagn hans væru slíkar hug-
leiðingar, en það fer ekki hátt,
en skiprekar á því svæði munu
gera þær athugasemdir, sem trú-
anlegar verður að taka.
1 ræðum og ritum hefir frá
því fyrsta verið kvartað undan
Galtarvitanum, en vitamálasijóri
iskýrir í Ægi frá ástæðunum,
hversvegna breytingu er ekki sint.
í Faxafló* #r kölluð hrein leið
frá Skaga á Akranes, en í vestan-
rokum grunnbrýtur stundum á
Syðrihraunum, og þeir munu til
hjer, sem sjeð hafa þarablöðin á
botn’num flögra milli brotanna.
Þar er 6—12 faðma dýpí um
stórstreymisfjörur, svo hætta get-
ur verið þótt dýpi sje nokkuð.
Til þess að koma skriffstofu-
hugleiðingum ritstjóra Ælgis að,
þá virðist þognin. um slysið þegae
„Talisman“ strandaði 24. mars þ.
á., nokkuð einkennileg. Heyrst
hefir, að stýrimaður hafi sjeð
ljós, sem ágreiningur varð um,
hvort værí Straumnesvitinn eða
einhver annar viti, og að skip-
stjóri, sem lá meiddur niðri í
ké.etu, hafi ráðið til að stýra upp
undir land, ef ske kynni að kom-
ist yrði í var. Um þetta atriði
n un reynt að fá greinilegar upp-
iýsiugar, og reynist þetta rjett
hermt, þá er spurningin, hvort
eigi væri gerlegt, að greina sv®
Vesturlandsvitana,, að enginn mis-
skilningur gæti orðið, hver sá viti
væri, sem í það og það skifti
sæist, Þessar breytingar, ef gerð-
ar væru, mundu eflaust kostá
mikið fje, en slysin á sjónum
eru einnig dýr, og um það verður
að hugsa, hvort ekki borgi sig at$
eyða fje til að afs.týra þeim.
Þar sem það eu sannað, að
Straumnesvitinn sjáist stundum
ekki, þá verður næstf viti fyrir
sunnan hann að hafa eitthvert
það sjereinkenni, að ómögulegt sj®
að villast á þeim.
Hjer er þögn um svo margt}
•rlendi® mundi „Taliiiman11 -strapdt-