Morgunblaðið - 26.09.1922, Side 2

M0MQ&MMhA9M
H L JONILEIKAR
Eggerts Stefánssonar og Sigvalda Kaldalöns, sem
fara fram í Nýji Bíó í kveld kl. T!/a verða endurteknir á
fimtudaginn kemur i Nýja Bió.
if hafa verið tekið upp, nákvæm-
iega rannsakað o.g breytingar gerð-,
ar, hefði eitthvert athugavert
fandist, en hjer er alt látið eiga
sig. Vitinn sem stýrimaður sá,
var Galtarvitinn, en ekkj Straum-
nes. Að þeim misskilningi getur
enginn gert; en sannist þetta rjett
að vera, ber hjer sem annárstaðar
að rannsaka málið, og athuga
hvort ekki sje unt að aðgreina
vita á þessu svæði svo, að sjó-
menn sjeu vissir um, hvar þeir
sjeu staddir, er þeir sjá vitaljós.
Það er hægt að segja það klaufa-
skap að geta ékki talið sekúndur
milli blossa og sjeð hve lengi
blossinn er, og þannig gengið úr
skugga um hver vitinn sje, en í
hríðum og ofviðrum er stundum
örðugt, einkum á smáskipum að
standa með úrið í hendinni og
telja sekúndur og brot úr sek-
úndum rjett og fiskimenn á smá-
fleytunum verða eins að koma til
greina og þeir á stóru skipun-
um, með góðum upphituðum og
vellýstum ,Bestik‘-klefum, og best
íer á því að hinir minni fái jafnt
að hafa orðið og hinir rneiri í
þessu efni, því það eykur ánægju
yfir framkvæmdum vitamála-
stjórnarinnar.
Svbj. Egilson.
t
Ath. Jeg held engu fram um
hvort logi á vitum eða ekki, en
heiðarlegir, góðir drengir þessa
lands voru í mannskaðaveðrinu,
1903, vottar að því, að Reykja-
nesvitinn brást, nóttina, sem okkar
besti maður, Kristján Bjarnason,
bróðir Markúsar skólastjóra, fórst
með e:gn sína, ljet sjálfur lífið
í Puglaskerjimum með, öllu, þá
rar brim þá vertíð, sem núverandi
stofuhugleiðingamanninum, und-
irrituðum, væri ekki hægt að vera
með í, en þó var jeg með.
Svbj. Egilson.
-------o--------
Vitleysur Stakks.
„Stakkur" sá, er skrifaði fyrir
nokru í Alþ.bl. um „Atvinnu-
horfurnar í Reykjavík", er enn á
stúfunum í blaðinu 22. þessa mán.
En litlum „stakka“-skiftum hefir
hann tekið til hins betra, og ekki
sýnist hann hafa auðgast neitt
að rökum eða skynsamlegum til-
lögum, þó hvorki væri bent til
betri vegar hjer í blaðinu eftir að
hann skrifaði hina fyrri grein
sína. Er aðalmergur málsins hjá
honum í þessari síðari grein, að
sýna fram á, að það hafi staðið
í greininni hjer í blaðinu, sem als
ekki var á minst í henni.
Það er ekkert annað en vit-
ieysa hjá „Stakk“, eða annað
verra að „einhverjum í herbúðum
Morgunblaðsins hafi 'líkað það
miður“, að bætt yrði úr því at-
vinnuleysi, sem hjer kann að verða
í vetur. Það er einmitt tekið skýrt
fram í grein þeirri, sem hann
íalar um, „að sjálfsagt væri, ef
þess væri nokkurs kostur, að út-
vega öllum búsettum mönnum hjer
atvinnú1. Það væri best fyrir alla,
einstaklinga og bæjarfjelagið. —
Þetta telur „Stakkur“ vera mót-
bárur gegn því, að úr atvinnu-
leysinu yrði bætt. Og sjá allir
þá ráðvendni, sem í því felst. En
hitt var tekið fram, og skal enn
tekið fram, að erfitt mundi vera
að benda á framkvæmanleg ráð
til atvinnubóta, svo að haldi
kæmi. Það er sjálfsagt „Stakkur“
sannfærður um ilíka, því enn hefir
hann ekki bent á annað til bjarg-
ar, en þetta útslitna ráð Alþýðu-
blaðsins, að láta togarana veiða,
hvort sem til þess væri fje eða
ekki, og hvort sem að af þeim
rekstri væri stórtap eða ekki.
Þessi vitleysa gengur aftur í því
blaði, svo að segja daglega, þó
hún sje kveðin niður með fylstu
rökum.
1 Morgunblaðs-greininni er ekki
einu orði á það minst, „að jafn-
aðarstefnan sje óframkvæmanleg“,
eins og „Stakkur“ vill vera láta.
Þar er önnur óráðvendnin. Hitt
var sagt, að menn væru „ekki í
neinum vafa um það, að öllu
værj ekki borgið, þó jafnaðar-
menn fengju völdin, eftir þeim till.
og ráðum, sem þeir hafa komið
fram með til umbóta“. Þau hafa
ekki gefið ástæðu til að álíta, að
þeir væru færári til að bæta
meinsemdir þjóðfjelagsins en aðr-
ir,. nema síður sje. Alt fjas þeirra
cg mælgi um þjóðnýtingu og rík-
isrekstur einstakra fyrirtækja hef-
ir verið svo barnalegt og óhugsað,
að menn hafa sjeð þar vitleysuna
i algleymingi.
„Stakkur' ‘
að vera að
arnir sjeu
ágóða, og spyr „hvort togararnir,
scm stunduðu síldveiði í sumar,
hafi ekki borið sig?“ Á því er
mikill vafi. Veit „Stakkur“, hverj.
ai horfur eru með síldarsölu nú?
Togaramir öfluðu vel flestir, en
þeir hafa ekki getað selt allir.
Og það gerir gæfumuninn. At-
vinnulansum mönnum er það ekki
nóg, þó „Stakkur" hafi þúsund
ráð til atvinnubóta, ef ekkert
þeirra er notandi. Sama er með
síldarafla skipanna. Aflinn er
einskisvirði, ef ekki er hægt að
selja hann.
Gaman væri og fróðlegt að fá
að heyra „Stakk“ skýra það,
hvernig það „getur borgað sig“,
að gera út togara með tapi, þó
ríkið eigi hann. Menn hafa ekki
tekið eftir því, að það hafi verið
gert í Alþ.bl. eins og hann held-
ur fram.
„Stakk“ er auðsjáanlega um það
hugað, að bætt verði úr atvinnu-
leysi manna hjer. Morgunbl. er
það líka, ef það er gert með skýn-
samiegum hætti og hagkvæmum
ríðum. Ef ,,Stakkur“ skyldj vilja
stinga upp á skynsamlegum og
framkvæmanlegum ráðum til at-
vinnubóta, er Morgunblaðið fúst
íii að ræða þau við hann. Við
vitleysur hans vill það ekki fást
meira.
Þakkin.
p. t. Reykjavík 23. sept. 1922.
Herra ritstjóri!
Má jeg leyfa mjer að biSja
„Morgunblaðið“ fyrir nokkrar lín.
ur til þess að láta í ljós þakkir
mínar fyrir hinar vingjarnlegu við
tökur, er jeg hefi mætt hvarvetna
á fjallgönguferðalagi minu hjer á
lílandi.
Mjer er sameiginlegt með mörg-
um löndum mínum að hafa ' gam-
an af því að sjá ókunn.lönd, og
með því að jeg hafði gengið á
nokkra hæstu tinda Alpafjalla,
Pyreneafjalla og gengið á fjöll á
Balkan og í Noregi, ákvað jeg að
koma til íslands og sjá fjöllin
þar, sjerstaklega Heklu. Jeg bið
menn að athuga, að jeg er enginn
fjallgöngugarpur, heldur aðeins í
hófi.
Þegar jeg hafði grannskoðað
hina ágætu uppdrætti herforingja-
ráðsins ákvað jeg að nota tímann
til þess að ganga á fjöllin í Rang-
árvallasýslu og hafa aðalbækistöð
mína á Barkarstöðum í Fljóts-
hlíð. Jeg fjekk besta veður og
gekk upp á Eyjafjallajökul, Heklu
Tindafjallajökul, Tindafjöll, og
ennfremur upp á Hengil, auk
smærri fjalla á þessum slóðum.
Á öllum þessum ferðum, að und-
anteknum á Heklu og Hengil, var
Jón Úlfarsson í Fljótsdal fylgd-
armaður minn, og var hann ágæt-
ur fjelagi í alla staði. Það var
injög auðvelt að ganga á fyrnefnd
fjöll, þær leiðirnar sem við fórum,
en vitanlega geta þeir sem vilja
spreyta sig á erfiðum fjallgöng-
um valið sjer torveldari leiðir.
Varúð þarf að hafa við jökulgjám
ar í Eyjafjallajökli og þar er
nauðsynlegt að hafa reipi.
Þó fjöllin á íslandi sjeu ekki
eins há og torfærumikil og Alpa-
Pyreneafjöllin eða Jötun-
heimar, og þó þar njóti ekki prýði
þeirrar er barrskógur og smáfoss-
ar veita, eru þau samt einkenni-
lega fögur og hrífa áhorfandann
á alveg sjerstakan hátt. Áhrif
þeirra og yndisleikur stafar sum-
part af jarðfræðilegri byggingu
þeirra, en þó einkum af hinni ó-
víðjafnanlegu litbrigðasýn, sem
þau hafa að bjóða.
Farið t. d. upp á Hengil í góðu
veðri. Horfið yfir landið umhverf-
is yður og lítið upp fjallahlíðarn-
ar um sólarlagsbil, þegar þjer er-
uð kolninn niður aftur — þjer
sjáið litbrigði sem eru ávalt ný,
og jeg efast urn að þeirra jafni
finnist nokkursstaðar í veröld-
inni. Litbreytingamar eftir regn
og eftir sólskin eru einnig mjög
eftirtektarveröar og fallegar. Á-
nægjan af að veita þessu eftir-
tekt lengir viðstöðuna á fjalla-
tindunum og veldur því, að mað-
ur hlýtur að koma aftur og skoða
fjöllin betur.
En tilgangur minn með þessum
línum var þó ekki aðallega sá, að
lýsa fjallasýninni, heldur fyrst og
fremst sá, að láta í Ijós þakkir
fyrir gestrisni þá, sem jeg hefi
alstaðar notið. Það er erfitt og
máske ekki rjett að nefna nöfn,
þegar svo margir eiga í hlut, en
þó vil jeg einkum þakka ræðis-
manni Breta hjer, sýslumánninum
í Rangárvallasýslu, Björgvin Vig-
fiissyni og syni hans, hjónunum á
Barkarstöðum, Galtalæk, Fells-
múla, Þjórsártúni og Kolviöarhól
og foystjóra bifreiðafjelagsins B.
S R. Þessir gistivinir fluttu mig i
stað úr stað og veittu mjer beina
og sýndu gestrisni og alúð svo
mikla að aldrei >er meiri og oft
verður ekki vart í öðrum löndum.
Það er máske ekki viturlegt
að láta í ljós hugleiðingar sínar
um ísland eftir jafn stutta veru
hjer og mín er. En mjer finst
skaði að eigi skuli vera nánara
samband milli íslands og Eng-
lands en raun er á.1 Jeg á hjer
ekki eingöngu við samgöngurnar
— skipagöngur, símasamband eða
frjettasambönd. Jeg álít að við
og aðrar þjóðir Evrópu og Amer-
íkumenn eigi aS kynnast fslandi
betur, og að íslendingar eigi að
vita meira um okkur. Oft, hafa
þjóðirnar á meginlandi Evrópu
fundið það að Englendingum að
þeir væru „of miklir eyjabúar“.
íslendingar geta eðlilega orðið
fyrir samskonar aðfinslum. ViS
förum mikils á mis, að ]iekkja
ekki betur til lífskjara íslendinga,
heimilishátta, þjóðskipulags, trú-
arlífs og bókmenta; og Islend-
inguni gæti orðið ávinningur að
kvnnast því, sem best hefir verið
hugsað og skynjað í listum, bók-
mentum, vísindum og verslunar-
málum með ensku þjóðinni.
Þegar andlega sambandið er
ónógt, gera menn sjer rangar
hugmyndir og fávísin verður oft
efst á baugi. Gjafverðs-bókment-
irnar frá Englandi og Bandaríkj-
unum koma á bókamarkaðinn ís-
lenska í staðinn fyrir bestu bók-
mentir og stjómmála- og trúar-
bragðahreyfingar, svo sem sam-
eignarkenningar, andatrú eða guð-
speki, sem tiltölulega lítið kveður
að hjá ensku þjóðinni, em á ís-
landi taldar mikilsmegandi í Bret-
landi.
'Jeg er ekki maður til að dæma
um, hvort það væri framkvæman-
legt, en jeg álít að það væri þarft
verk, ef stjórnin íslenska gengist
fyrir útgáfufyrirtæki er hefði það
verkefni að dreifa upplýsingum um
Ísland meðal þjóða Norðurálfunn-
ar og safna saman og gefa út
á íslensku upplýsingar um aðrar
þjóðir.
En jeg má ekki fara lengri
útúrdúra frá efninu. Jeg þakka
einu sinni enn öllum hinum
mörgu vinum mínum fyrir gest-
risinina, er þeir sýndu ókunna
manninum er heimsótti þá“.
Með virðingu, yðar einlægur,
G. M. Lloyd.
-------o-------
Islensk framsákn.
Bergsons beriihmter élan vital,
ist eine an Pliilosopliie grenz-
ende Geistreiehheit. Mit dem
Ausdrucke Jjehensladung,
charge vitale, ist man aber
auf den Weg der Wissenchaft
gelangt.
I.
Nýkominn til bæjarins hitti jeg
á götu prófessor Harald Níelsson.
Þessi frægi maður, — er mun þó
verða ennþá miklu frægari sem
stjörnulíffræðingur heldur en hann
er sem spiritisti — segir mjer, að
nafnkunnur miðill, Eva C., hafi
farið líkar ófarir og danski miðill-
inn Einar Niels’en fór í Kristjaníu,
og að „nú kætist móría mjög“
(eða heteromórian, eftir því sem
jeg mundi fremur vilja að orði
kveða).
Satt að segja,, þá hafði jeg hálf-
telur það hjegóma,
tala um, hvort togar-
reknir með tapi eða
f jöllin,
vegis búist við einhverjum slíkum
frjettum. Og ófarir Einars Niel-
sen, sem dönskum spiritistum og
öðrum, var svo mikil skapraun að,
höfðu heldur ekki komið mjer al-
veg á óvart. Ástæðan er sú, að
jeg hefi nokkra reynslu fyrir mjer
í því, að þegar ekki eru þegm
mín ráð í þessu máli, þá er óhappa
von. En sumarið 1921, hafði jeg
reynt til að hafa nokkur áhrif á
sálarrannsóknaþingið, sem haldið
var í Kaupmannahöfn- Mj’er var
boðið á þing þetta, og gat jeg að
vísu ekki farið, en með nokkrum
kjarnyrðum á þjisku og dönsku,
er sum voru símuð en sum skrif-
uð, reyndi jeg að þoka þinginu í
vísindaáttina og gera þingmenn-
ina að stjömulíffræðingum. Auð-
vitað tókst þetta ekki, og auðvit-
að hafði jeg í máli þessu alls eng-'
an stuðning af mínum merka
landa, prófessor Haraldi, og
hafði lieldur ekki við því búist,
þrátt fyrir þaS mikla álit §em jeg
hefi á gáfum hans og einurð. Pró-
fessor Haraldur var eini fslend-
ingurinn, er þing þetta sótti.
II.
Einnig í Frakklandi hafa menn
átt þess nokkurn kost að liafa
not af íslenskri líffræði. Svo stóð
á, að jeg þurfti að skrifa hinum
ágæta sænska eðlisfræðingi og
heimsfræðingi, prófessor Svante
Arrhenius. Kom mjer þá í hug,
aö skýra honum nokkuð frá líf-
fræði minni og heimsfræði. Jeg
hefi því miður ekki lært að skrifa
sænsku, en Svíum hættir við frem-
ur að misskilja, ef skrifuð er
danska, og skrifaði jeg því á
ensku. En Arrhenius sýndi hver
gáfumaður hann er, með því að
senda prófessor Richet brjefið.
Richet er nú gamall orðinn, og
talinn einn af fremstu mönnum í
lífeðlisfræði, Nobelsverðlaunamað-
ur eins og Arrhenius. Jeg fannþað
á því sem próf. Richet síðan skrif-
aði mjer, að hann hafði ekki lesið
brjef mitt — sem að vísu var all-
langt — nógu vandlega, og kom
mjer það síst á óvart, þvi að jeg
geri ráð fyrir, að hinn Írægi öld-
ungur hafi varla munað eftir, að
það sje nokkuð til er heitir ísland,
og að öllu öðru hafi hann fremur
átt von á, en höfuðuppgötvunum
úr þeirri átt. En mjer kom í hug,
þegar jeg fann, hversu dauflega
máli mínu var tekið, hvort ekki
mundi hinum ág®ta öldungi koma
einhver bending um, að þó væri
hollara að ’þiggja þau ráð sem
honum bárust norðan frá eylandi
því sem nú á næstu árnm, mun
verða talsvert frægra en áður hef-
ir verið. Og nú má skiljá hvers
vegna jeg hafði hálfbúist við tíð-
indum slíkum sem prófessor Har-
aldur sagði mjer þama á götunni.
En fáum hygg jeg að ófarir hins
franska miðils hafi verið meir til
skapraunar en prófessor Richet,
,því að honum er það hið mesta
áhugamál, að menn hætti að heimsk-
ast gegn slíkum fyrirburðum.
III.
Jeg skrifaði nú hinum fræga
franska líffræði-öldungi, og sagði
hvemig haga skal tilraunum, svo
að alveg sje girt fyrir slys slík,
sem nú hafa orðið á fundum með
Einari Nielsen og Evu C. Brjefið
var skrifað af öllu afli þeirrar
sannfæringar, sem fengin er með
íarigri rannsókn. Og er enginn vafi
á því, að árangur verður að þessu
sinni nokkur, þar sem ekki er við