Morgunblaðið - 03.11.1922, Blaðsíða 2

MORGUNBLAÐIÐ
nýkamið!
nilskonar’uarahlut-
ir til Primu5a.
Svo sem: Hausar, Rist-
ar, Hringir, Lokpakningar,
Pumpuleður, Munnstykki,
Pumpuhausar, Hauspakn-
ingar, Hreininálasköft og
lausar nálar, Sprittskálar,
Loftskrúfur, Lok á oliu-
geymírinn, alsk. Rær o. m. f 1.

Hafnarstrœti 18.
Kristjánsson hafa í umræðum um
Sambands- og samábyrgðar-farg-
anið mælt eitt misjafnt orð í garð
Pjeturs heitins Jónssonar. En hitt
er þjóðkunnugt, að hann stóð síð-
ast uppi i beinni andstöðu v:ð þá
óheilindamenn og hræsnara, sem
nú ætla að skríða, rökþrota og
ráðþrota, að leiði hans til að
verjast þaðan, líklega með þeirri
hugsun, að reyna að klína á hann
dáinn sínum eig:n afglöpum, og
er það, sannast að segja, í góðu
samræmi við breytni þeirra við
þennan „fallna foringja“ í lif-
anda lífi.
t-------o-------
init væri að byrja sem fyrst á
verkinu vegna atvinnuleysis. Gaf
borgarstjóri skýringar á því,
hvaða rannsóknir þyrfti að gera.
Jón Baldvinsson bar fram tillögu
um að bæjarstjórnin hjeldi auka-
fiund til þess að útræða um mál-
ið. Ennfremur bar Hjeðinn Yaldi-
marsson fram tillögu um að bæta
tveimur mönnum við í vatnsnefnd
ica, er kosnir væru með hlutfalls-
kcsningu. Felt var að bæta tveím-
ur mönnum í nefndina. Sömule’ð-
is var felt að kjósa nýja nefnd,
er hefði umsjón með vatnsveitu-
œálinu. En samþykt var að halda
aukafund í bæjarstjórninni um
málið.
í sáttanefnd
var bent, á Sighv. Bjarnason,
sjera Jakob Kristinsson, Jón Sig-
urðsson óg Ólafur Lárusson. —
En til varamanna sjera Kristinn
Daníelsson, Tryggva Þórhallsson,
Yigfús Einarsson og 0<M Her-
mannsson.
—------*---------
Hræsnarar.
Tím'nn flytur í síðasta tbl.
grein, sem m. a. ræðir um Pjetur
héitinn Jónsson ráðberra. og seg-
ir þar, að allar aðdróttanir í bans
garð sjeu „æruþjófnaður og þjóð-
Lygi“. Greinin er prentuð upp úr
dðru blaði, „Degi“ á Akureyri.
En með endurprentun þeirra orða,
sem íilfærð eru hjer á undan, rek-
ur biaðið sjálfu sjer löðrung og
það eftirminnilega. Menn hafa
ekki gleymt því enn, hvemig blað-
ií kom fram við Pjetur heitinn
Jónsson síðustu missirin. Það elti
hann með sífeldum árásum og
færði alt, sem hann sagði og gerði,
tií verrí vegar. Og vesalings
„Dagur“ hefir það á samvitsk-
unni, að hafa fylgt Tímannm í
þessu, öðru hvoru. Varnarmál-
gögn P. J. vora Lögrjetta og
Morgunbiaðið og ritstj. þeirra er
vel kunnugt um, hvern hug hann
bar til Tímans og þeirra manna,
sem honum rjeðu. Honum var það
óblandin ánægja, að tekið væri
sem rækilegast ofan í lurgiim á
Tímanum og hans mönnnm. Það
er því eindæma óskammfeilni,
bæði ai' Degi og Tímanum, erþeir
reyna að bendla Morgúnblaðið við
árásir á P J. og látast standa
nppi sem málsvarar hans. „Hverj-
ir rísa nú á fætur til að skjóta
skildi fyrir fallinn foringja?“
segja hræsnararnir! — Hvorki
Morgonblaðið nje Bjöm alþm.
(Ágrip af erindi fluttu á fjár-
sýningum Austanlands)
1 lok hverrar sýningar var einn
hrútur handtekinn og dæmdur í
gugsýn áheyrenda, með þeim ein-
kennum fyrir augum, er frá hefir
verið skýrt og lögð eru til grund-
vallar fyrir verðlaununum. Var
það í því skyni gert, að sýna
mönnum greinilega tjeð einkenni
og koma þeim í skilning um, að
hvaða takmörkum væri stefnt í
fjárræktinni. Þar sem ær voru til
staðar á sýningunni, voru tjeð
eínkenni einnig sýnd á einni
þeirra, til þess að sýna hvar mis-
munur lægi í vaxtarlagi hennar
og hrútsins, sökum kynferðiseig-
inleika (kvenkyi^j og karlkyns),
þótt af einu og sama fjárkyninu
væru.
Eftirmáli. Þar eð jeg í tvö
undanfarin haust hefi gegnt hrúta
sýningum fyr’r Búnaðarfjelag ís-
lands, og verið sauðfjárræktar-
ráðunautur þess, að heita má, í
hálft annað ár (enda þótt jeg
skemst af þeim tíma liafi getað
sínt því starfi, sökum þess að jeg
hefi haft öðrum störfum að gegna)
þykir mjer hlýða að birta stefnur
þær, í sauðfjárræktarmálum lands-
ins, sem jeg hefi fram fylgt þenn-
an skamma tíma.
Mitt álit er það, eins og sjá má
á þessu stutta erindi, að bændúr
ættu að stefna að því í fjárrækt-
armálum landsins að hreinrækta
kyn sín, og setja takmörkin þar,
sem hentugleikar levfa, á hverjum
stað, og markaðshorfur afurðanna,
Sauðfje er haldið, ems óg allir
vita, sökum afurða þess * (kjöts,
mjólkur, ullar o. fl.), og á eina
eða aðra afurð kindarinnar leggja
menn jafnan aðaláhersluna við
ræktun fjárkynjanna.
Englendingar halda mest upp á
söfnunarfje, og hafa ræktað þann
eiginleika öðrum fremur hjá mörg
um sínum fjárkynjum. í sumum
lijeruðum Frakklands er mjólkur-
framleiðsla stærsta tekjugre:n
fjárræktarinnar. En í Ástralíu er
sauðfje víða haldið einkum vegna
ullarframleiðslunnar.
Hjer á landi er fjárræktin, í
orðsins fylstu merkingu (fjárkyn
með kynföstum einkennum og
ræktuðum eig’nleikum), enn þá í
lernsku að heita mál, og hún er
rekin, víðast hvar á landinu,
stefnulítið eða stefnulaust. Þegar
maður er staddur á sauðfjársýn-
ingum eða í fjárrjett eins bú-
andi manns, þá leynir það sjer
ekki, hvert fjárræktarástandið í
raun og veru er. E'n kindin er
svo að segja annari ólík að útliti,
kostum og kynbragði — öllum
ræktareinkennum. Væri fjárrækt
landsins aftur á móti í því ástandi,
sem æskilegt hefði ver'ð, án frek-
ari tilkostnaðar, þá hjeldi hver
bóndi eitt eða tvö hreinræktuð
ijárkyn, búin þeim kostum og
e'nkennum, er samsvara gild-
andi staðháttum og markaði fjár-
afurðanna.
Allar menningar þjóðir heims-
ins, sem kvikfjárrækt stunda, leit-
ast nú við, af kappi miklu, að
hreinrækta búpeninginn og fram-
leiða afurðamikil og arðsöm hús-
dýr. Það skiftir miklu máli fyrir
hvern þann mann, sem hýr gripa-
ræktunarbúi, hversn þrifsamar og
arðberandi skepnur hans eru. Því
rytjameiri og arðsamari sem
gripastóll'nn er og því hærra áölu-
verð sem liggur í honum, því
meiri má tilkostnaðurinn að jafn-
aði vera, framleíðanda að skað-
lausu, og því betur rentar gripa-
haldið sig. T:1 dæmis skal taka
hesta vora. Á ófriðarárunum 1918
—1919 seldust reiðhestar hjer
jafnan á 1000,00 krónur, en á-
burðarhestur á 500,00 kr. Til upp-
eldis þeim fyrnefnda hefði þá
raátt kosta 500,00 kr. meira en
hins síðarnefndu, með jöfnnm
ágóða. Einhverstaðar hefi jeg
lesið það, að beitarland, sem hol-
lenskar mjólkurkýr ganga á yfir
sumarið, rentaði sig eins vel, ef
ekki betur, en nokkurt korn-
yrkjuland, sömu stærðar. En hol-
lenskar m.jólkurkýr eru taldar til
hæstmjólkandi kiíakyns í he’mi,
og því er þetta dærni hjer tekið.
Enskir bændur reikna sjer rent-
uj- af beitarlöndnm sínum eftir
því, hversu arðsamar skepnur
þeirra eru, og nálega hvert það
graslendi í meðal sprettu, er
fóðrar verðmætustu gripi þe'rra,
gefur af sjer eins mikinn arð,
að kostnaði frádregnum, og sjer-
hvert kornyrkjuland, jafnstórt.. Á
þessu geta menn sjeð, að jafnvel
í góðum akuryrkjulöndum getur
arðsamt gripahaM jafnast á við
kornvrkjuna. Og í kvikfjárrækt-
ailöndum, þar sem ekki er til
iriuna um kornyrku að ræða, sök-
um óblíðu náttúrunnar og annara
örðugle’ka, hlýtur velmegun land-
búna&irin.s að byggjast á arðsemi
gripahaldsins ásamt grasræktinni.
Allur hjerlendur jurtagróður, að
undanskildum garðávöxtum og fá-
um öðrum, kemur vegna dýr-
anna oss að þarflegum notum, En
þau reynast bændum ærið mis-
jafnir milliliðir í þessum viðskift-
um. Þetta sannar glögglega al-
menn dæmi úr griparækt vorri,
þótt lengra sje ekki leitað: Góð
kýr mjólkar 3400 lítra á ári, en
ljeleg mjólkurkýr aðeins 1700 ltr.,
með viðlíka tilkostnaði. Ein dilk-
sugan skilar að haustinu til vænu
lambi, er skerst með 36 pd. falli,
en önnur lambsmyrju, sem gerir á
blóðvellinum 18 pd. skrokk og
báðar hafa setið við sama borð
yfir veturinn. Góð varphæna
verpir 150 eggjum árlega, en lje-
leg varphæna 50 eggjum á sama
tíma. Arðsemi húsdýranna mætti
at vissu leyti líkja við vinnubrögð
aflvjelanna. Þær eyða mismiklu
eldsneyti til framleiðslu hverrar
krafteiningar. Ræktuð gripakyn
eru einskonar nýtísku vjelar, ér
fara hlutfallslega spart með hrá-
efnin, en vinná þó miklar og verð-
mætar búsafurðir úr fóðrinu.
Óræktardýr fara jafnan óspar-
lega með fóðrið til afnrðafram-
ltiðslu og líkjast því hinum úreltu
og eldiviðarfí eku aflvjelnm.
Hjer á landi er griparæktin eða
kynhótastarfsemin rjettar sagt,
ern þá í bemsku sem skiljanlegt
er, því bændur alment hekkia svo
að segja ekkert til þess málg og
oflítið hefir verið gert af hálfu
þess opinbera, til að leiðbeina
þeim í þessum efnum. Á voram
hændaskólum er, að mínu áliti, of-
lítið kent í sauðfjárræktarmiium
samanborið við kenslu í flestum
öðrum námsgreinum, sem þar eru
kendar. Fjárræktin er yfirgrips-
n-ikil og erfið námsgerin, sem
þarf að vera ein höfuðnámsgreinin
í búnaðarskólunum; því þekking
• þeim efnum þarf sjerlega að
glæðast, hjá íslenskum bændum
og bændaefnum. Menn hefiSu get-
að vænst þess af Bánaðarfjelagi
Islands, er ræður yfir opinberu
fje, veittu til búnaðarframfara, og
aukist hefir styrkur á síðustu al-
þingum, að það mundi finna hvöt
hjá sjer að sinna sauðfjárrækt-
unarmálum landsins, eigi síður en
öðrum búnaðarmálefnum; vitandi
það, að þar var þörfin einna mest
og það var hin fegursta hugsjón,
i' fjelagið gat helgað krafta sína.
En hvernig snýst svo fjelagið við
þessu framtíðarmáli landbúnaðar-
ins ? Árið 1920 eru sex starfs-
menn ráðnir að nýju í þjónustu
fjelagsins. Var hver þessara manna
sjerfróður í þeirri grein, er hann
skyldi vinna óhindraðu að, í þarf-
i i* landsins.Meðal hinna sex nýju
starfsmanna fjelagsins var einn
sauðfjárræktarráðunautur -ráðinn
(,af því líka. að sá maður, er
hafði það embætti á hendi hjá
fjelaginu áður, var fyrir skömmu
genginn úr þjónustu þess), en
ér hann hafði starfað í þjónustu
fjelagsins rúmlega hálft ár, á
þessu sviði, þá þarfnast það ekki
hans starfskrafta með lengur. Og
hggur það þá embættið — t:l
málamyndar — undir hróssarækt-
arráðunautinn.
Sauðfjárræktin er þó vitanlega
lang stærsta um umfangsmesta
tekjulind íslenskra laadbúnaðarins,
og á hennj byggist ( eða gr.pa-
ræktinni ytfir höfnjð að tala),
beint eða óbeint, velmegun bænda-
stjettarinnar og framkvæmdir
arnara búnaðarmálefna, svo sem
jarðabóta, húsbygginga o. fl. T'm
fóðurhirgða- eða horfellismálið
(átumein búf járræktarinnar hjá
oss) Or hið sama að segja, að
f-ramkvæmdir þeirra mála munu
ávalt haldast nokkuð í hendur
við það ræktunarástand, sem bú-
peningur manna er í í landinu, og
afurðasöluna. Bændum eru tak-
iUörk sett fyrir því, hversu miklu
og dýru fóðri þeir mega eyða
í gripi sína, ef framleiðslan á að
borga sig, og þau takmörk liggja
því lægra, að öðru jöfnu, sem
gripir þeirra. eru óþrifsamari,
nytjaminna og verðlægri.. Þessu
til skýringar skulu tekin fá dæmi
úr griparækt vorri.
í angum flestra útlendinga
munu hestar vorir sýnast óásjá-
legar og þróttlitlar skepnur, og
sp:llir það mjög fyrir sölu þeirra
erlendis. í sumar mun útflutn-
ingsverðið, á 5—8 vetra gömlum
hrossum, hafa verið nálægt tvö
hundruð krónnm. Hversn lítill
verður þá ekki fóður og annar
uppeldiskostnaður að vera, til
þess að slík framleiðsla geti bor-
ið sig. Mundi búskapur í harð-
indasveitum landsins (í hversu
góðu lagi sem túnræktin annars
Bílstjórar!
kaupið^j hlýjX góðu ,7 krónu ull-
arteppin, svo farþegUDum verði
ekki kalt.
niC-laiiL
væri) borga sig með þessari
hrossarækt? Nei! Meðan markaðs-
verðið er svona lágt og reksturs-
kostnaður e'ns hár og hann ernú,
getur hrossarækt, til útflutnings,
sðeins gengið fyrir sjeh í úti-
feönguhjeruðum landsins, þar sem
tilkostnaður er mjög lítill og
hrossin bíta gadd.'nn á veturna,
En væru hestar vorir dálítið
ræktaðir og ásjálegri en þeir era
(eins og t. d. norsku Vestlands-
hestarnir), þá mundu þeir að jafn-
aði seljast fyrir tvö- eða þrefalt
hærra verð í útlöndum, en fæst
íyrir þá nú. Þá hefðu bændur (að
minsta kosti í hrossaræktunar-
sveitum landsins) m«iri hag af
hrossaræktinni en nú, og gætu
sjeð hrossum sínum, sjer að skað-
lausu, farborða gegn fóðurskorti
á vetrinn. f nautarækt vorri er
að vísu ekki svo mjög um fóð-
urskort að ræða; en þegar mjólk-
in fellur í verði, þá borga nyt-
lægstu kýrnai- vart fóðrið sitt.
Þingeyingar eru, að sögn kunn-
ugra manna, lengst á veg komn-
ir með fjárrækt þessa lands. Og
því betra og nytjameira, sem fjár-
kyn þeirra kann að vera, en fjár-
kyn annara manna, er hafa við lík
fjárræktarskilyrði að búa, því
rneira geta þeir jafnan kostað til
fjárins á vetrum, sjer að skað-
lausu — rneðan að afurðirnar
haldast í sæmilegu verði. En falli
sauðfjárafurðirnar um skör fram
og tilkostnaður verði hinn sami og
áður, þá gæti auðveldlega farió
svo, að fjárrækt Þingeyinga, með
srnu lofsverða fyrirkomulagi, yrði
arðminni en Irinna, sem rýrara eiga
fjeð og kosta minna t'l þess.
Meira að segja, gæti afurðasalan
hrapað svo langt niður á við,
að bændur sæju sjer ekki fært,
kostnaðarins vegna, í gjafasveit-
um landsins, að hlynna að fjánakt-
inni eins og með þyrfti og sjá
henni farborða gegn fóðurskorti
á vetrum; heldur yrði fjárræktin,
óarðsöm og stopul, að hýrast við
i helstii útigönguplássum lands-
ins (eins og r hrossaræktunardann-
inu hjer að framan), þar sem
allur v tilkostuaður við fjárhaldið
væri hverfandi lítill.
Þessi dæmi ættu að nægja til
söhnunar því, að fóðurb’rgðamálið
byggist að miklu leyti á nytsemi
gripahaldsins og afurðasölunni.
Það væri vel vinnandi verk fyrir
bændur, jafnvel á helstu útkjálk-
um landsins og þar sem aðdrætt-
irnir eru erfiðastir, að afla svo
mikils fóður í landinu, með mat-
arkaupum, wáðrækt, auknum jarða-
bótum o. fl., sem með þyrfti til
þess, að tryggja bústofn sinn fyrir
harðindum á vetrum, ef bústekj-
urnar, gripaafurðimar hrykkju til
að greiða kostnaðinn. En matar-
kaupin hafa reynst of dýr til að
fóðra með okkar arðlitla búpen-
ing, og til þeirra geta fæstir grip-
ið nema í brýnustu nauðsyn og
bjargarleysi, til að fyrrast yfir-
vofandi tjón eða horfellir; en í