Morgunblaðið - 28.02.1923, Blaðsíða 2

MORGUNBLAÐIÐ
Með því að Mrg.bl. telur nauð-
synlegt að skattamálin sjeu sem
ítarlegast rædd, hefir það fengið
mann, sem kunnugur er á því
sviði, til þess að rita um þau
nokkrar greinar, út frá sjónarmiði
skattgreiðandans, og byrja þær
hjer á eftir.
I.
Eitt af þeim ógeðfeldu málefn-
um, sem mæta oss nú með nýja
árinu, má eflaust telja það málið,
sem yfirskrift greinar þessarar
bendir til, þ. e. tekju- og eigna-
skattgreiðsluna til ríkissjóðs.
Það er ekki ætlunin að fást
hjer við lögfræðislegar ,theoríur‘,
heldur skal eingöngu athuga
skattalögin og reglugerðina og
verkanir þeirra, með augum hins
ólögfróða, praktiska manns.
Ennfremur er vert að athuga,
hvemig iögin hafa reynst í fram-
kvæmdinni síðastliðið ár, með því
að telja má víst, að talað sje fyr-
ir munn fjöldans er sagt er, að
aðferð sú, sem þá var höfð, sjer-
staklega'-við skattgreiðendur þessa
bæjar, verðskuidi hinar alvarleg-
ustu aðfinslur.
Að vísu má færa það fram til
afsökunar, að lögin komu á því
ári í fyrsta skifti til framkvæmda.
Eu þar sem enn verður ekki sagt
hvaða aðferð kunni að verða höfð
i þetta skifti, þykir rjett í tæka
tið að skýra aðferð þá, sem beitt
var við skattgreiðendur síðasta
ái', með þeirri von, að geta vakið
almenningsálitið á móti því að
slíkt endurtaki sig þetta ár.
Jafnframt því mætti fleygja
fram þeirri spurningu, hvort bein-
ir skattar muni yfirleitt vera
heppileg aðferð til þess að afla
ríkinu tekna? Þessi spurning veld-
ur annara þjóða stjórnum mikl-
um heilabrotum og erfiðleikum,
og það er bert, að óbeinu skatt-
arnir eru að ná meiri og meiri
fótfestu víða erlendis. Þá mætti
og vekja athygli á því, hvort
skattgreiðandinn muni í raun og
veru fær um að bera þau út-
gjöld, sem skatturinn leggur hon-
um á herðar, er menn ennfremur
taka tillit til þess, að tekjuskatt-
urinn greiðist aldrei af þe'm tekj-
um, sem hann er lagður á, ineð
því að hann er innheimtur ári
seinna, heldur af þess árs tekjum
þegar innheimtan fer fram.
Ef tekjur og eignir mannaværu
fast ákveðnar frá einu ári til ann-
ars (þ. e. ef tekjur og eignir
allra væru altaf þær sömu), þá
mundu þeir erfiðleikar alment
hverfa, sem hið núverandi fyrir-
komulag skattgreiðslunnar veldur
kaupsýslumanninum (og öllum
öðrum, sem ekki hafa nokkurn-
veginn sömu launin í ár og þeir
höfðu í íyrra) og orsakast af hin-
um mjög svo breytilegu tekjum
þeirra og eignum.
Hið fyrsta ár, sem skattalög
vor hafa staðið, hefir útkoman
orðið þessi: Á íbúa borganna —
þá sjerstakiega Keykjavíkur —.
hefir verið lagður mjög ríflegur
aukaskattur, en slíkt er þeim mun
nlvarlegra, sem bæjarbúarnir öll-
um vitanlega eru áður hlaðnir
hinum mjög þungu útgjöldum bæj
anna sjálfra, er þcir greiðu með
útsvörum sínurn. Á íbúa bæjanna
er þannig að mestu leyti velt þeim
hJuta af útgjöldum ríkisins, sem
fé^t skyldu endurgreidd með beinu
sköttunum.
Enginn getur verið eitt augna-
blik í vafa um að þetta fyrirkomu
lag er með öllu óhæft, og verð-
ur algerlega ófrainkvæmanlegt, er
til lengdar lætur.
Undirbúningur sá, sem skatt-
greið'endurnir fengu undir gildis-
töku skattalaganna, var með öllu
óhæfur. Þau eru samþykt af næst-
síðasta Alþingi, staðfest af kon-
ung' hinn 27. júní 1921 og skyldu
gilda frá 1. janúar 1922. Það
hvfði nú ekki mátt minna vera,
ee svo merkileg nýjung var gerð
á liiggjöf vorri á þessu sviði, en
að þáverandi stjórn hefði gefið al-
menningi skýrar og glöggar le:ð-
beiníngar áður en lög þessi komu
til framkvæmda (með opinberum
tilkynningum og auglýsingum),
því þess ber að gæta, að stjórn
er ekki sjálfrar sín vegna, heldur
vegna þjóðarinnar, til þess að
stjórna land'nu og ráða í hennar
nafni og umboði. Þess vegna verð-
ur það að teljast bein skylda
hverrar stjórnar, að leiðbeina borg
urunum og hjálpa þeim til að skilja
þær ráðstafanir, er hún framkvæm-
ir — og ekki varðar þá minnu. en
frainkvæmd Jijerumræddra skatta-
laga — svo að þeim veitist kostur á
að liaga sjer þar eftir.
Að vísu liefir stjórn vor látiS
semja eSa samið reglugjörð, dags.
14. nóv. 1921, til nánari skýringar
á .einstökum atriðum laganna, sam-
kvæmt heimild í þeim sjálfum. En
reglugjörS þessa ber, að því er
virðist, frekar aS telja gera til leið-
beiningar fyrir skattanefndir, viS
framkvæmd embættisverka þeirra,
en í þágu skattgreiSandans, þar
seih þeir munu ennfremur teljandi,
er reglugjörð þessa hafa sjeð, (enda
virðist hún ekki gleggri eða skýrari
en svo, að um ýms atriSi hennar
gæti orkað tvímælis, hvernig skilja
beri).
MeS tilskipun 30. nóv. 1921 er svo
loks skipað fyrir um, hvernig fara
skoli uin framkvæmd oftnefndra
skattalaga hjer í Reykjavík.
ÞaS verSur því að telja, að skatta
lögin nýju komi 'til framkvæmda
svo að segja gjör óundirbúiS fyrir
skattgreiSendurna, en það orsakaði
aftur á móti, mjög eSlilega, alveg
óhæft erfiði fyrir skattstjórann hjer
í Reykjavík, þar sem alt er umfangs
ríkast., sem og fyrir skattgreiðand-
ann, er af þeim ástæðum, miklu oft-
ar en ella, þurfti aS leita aSstoSar
skattstjórans.
--------o--------
Magnús Guðmundsson gerir svo-
hljóðandi greinargerð fyrir frumv.
sínu um fækkun ráðherra og þing-
hald annaðhvort ár:
„í frumv. þessu eru fólgnar 2
breytingar á stjórnarskránni, sem
telja má allverulegar. — Önuur
þeirra er sú, að Alþingi skuli að
eins háð annaðhvert ár og hin er
sú, að ráðherra skuli aðeins vera
1. Þær breytingar aðrar, sem í frv.
em fólgnar, eru flestar beiu eða
óbein afleiðing af annari hvorri
þessara breytinga. Breytingin í 7.
gr. er gerð vegna f jölgunar þeirr-
ar á lúngmönniim í Reykjuvík,
sem þegar er á komin. Rjett virð-
ist að lengja kjörtímabilið þegar
þingurn fækkar, því að tíð þing-
mannaskifti valda minni festu í
löggjafarstarfinu.
ReikningsEyöublöö
blá- og rauðstrikuð, af öllum stærðum, einnig aðeins dálk-
strikuð (fyrir ritvjelar) af öllum stærðum, eru nýkomin.
Ennfremur
FaktúrueyQublöð.
Skrifpappír, Ritvjelapappír, Prentpappír, Kápu-
pappír og Umslög, mikið úrval.
Kassapappírinn skrautlegi
er enn seldur með 50% afslætti.
UErölækkun á skólabókum.
Neðanskráðar skólabækur frá forlagi verði frá 1. jan. þ. árs. eins og hjer segii : voru eru Áður lækkað Nú
Ágrip af mannkynssögu, P. Melsted Kr. 4 50 3.00
Barnabiblía I. — 4 50 3 00
Bernskan I—II. — 4.50 300
Fornsöguþættir I—IV. — 3.75 3 00
Geislar 1 — 4.50 3.00
Lesbók banda börnuni og ungl. I—111 — 5.00 3.00
Huldufólkssögur — 5.00 3.00
Utilegumannasögur — 4.50 3.00
Isafoldarprenismiðja h.f.
Sigurjón Jónsson
Bóka- o g ritfangaversiun
Laugaveg 19. Sími 504.
Þar eru best bókakaup. — Odýrust allskonar ritföng.
Heildsala. Smásala.
i
Ástæðurnar fyrir því, að frv.
þetta kemur fram eru þær, að svo
virðist sem oss geti nægt þing
annaðhvert ár. Þingkostnaðurinn
er mikill, og það er því veruleg-
ur sparnaður að því að fækka
þingunum. Kostnaðurinn við Al-1
þingi var 1922 kr. 204.000,00, 1921
kr. 348.000,00, 1920 kr. 235.000,00 ^
og 1919 kr. 231.000,00, samkvæmt1
Landsreikn., og' þótt ganga megi
út frá, að kostnaður þessi fari
minkandi í hlutfalli við dýrtíð og
þótt tekið sje tillit til, að þingin;
verði nokkru lengri þegar þau eru
aðeins annaðhvert ár, sjest, að um
allverulega gjaldalækkun er að
ræða. En sparnaðurinn af þingi
anuaðhvert ár er miklu meiri en
þetta, því að það er kunnara en
frá þurfi að segja. að hvert ein-«
asta þing samþykkir útgjöld, seni'
sumpart eru alveg óþörf, sum-
part þannig vaxin, að vel mega
bíða. Þetta er tilfinnanlegast þeg-
ar fjárhagurinn er þröngur eins
og nú, og því er eðlilegt, að breyt-
iugartill. í þessa átt komi fram
einmitt nú. Á það má og líta, að
þar sem þetta þing er hið síðasta
á yfirstandandi kjörtímabili og
nýjar kosningar eiga að fara fram
á þessu ári, þarf ekkert aukaþing
að halda nje þingrof að fara fram
vegna þessarar stjórnarskrárbreyt
ingar.
Ráðherrum var fjölgað í árs-
byrjun 1917, og má vel vera, að
það hafi verið nauðsynlegt veg'iia
heimsstyrjaldarinnar, en nú verð-
nr henni eigi lengur um kent og
sýnist auðsætt, að að minsta kosti
megi reyna það fyrirkomulag, sem
var fyrir stríðið, og verður varla
sagt, að það sje hættuleg tilraun.
1 frumv. er gert ráð fyrir, að
ráðherratölunni megi breyta með
lögum og ætti þetta. að gera ráð-
herrafækkunina aðgengilegri“.
Hjer er um verulegan sparnað
að ræða og lítill efi á því, að
þessar tillögur muni alment mæl-
ast vel fyrir.
-------—o--------
Hitt og þetta.
Konungshjónin
eiga silfurbrúðkaup á þessu ári.
Var hreyfing hafin í ]>á átt í Dan-
mörku nýlega, að safna saman f.je
til þess að gefa þeim silfurbrúð-
kaupsgjöf, og var helst talað um
að þeim yrði gefið landsetur. —
Þegar þetta spurðist, gerði kon-
ungur þau boð, að honum væri
kærast, að ekki væri neitt hugsað
um gjöf þessa, og var þá hætt við
að leita samskota.
Málaferli
hafa verið iniJli Neergaai'd for-
sætisráðherra Dana og Bent Hol-
ste'n greifa, sem fyrir nokkru fór
úr íhaldsflokknum. Hafði greifimi
látið svo uiii mælt, að prestur
nokkur. Moe að nai'ni, liefði farið
með rjett mál, er liann kallaði
forsætisráðherrann „vísvitandi lyg-
ara“. Dómur fjell í málinu í
febrúar og fjekk Holstein greif'
1000 króna sekt.
Chaplin og Pola Negri,
sem tui dvelja bæði í Los Angelos
við kvikiiivndaleik lmt'u lúlið ]>að boð
út ganga, að þau væru trúlofuð. —
Hafði Pola Negri þá *fyrir hálfum
miinuði í'engið skilnað við fyrri mann
sinn. —
—---------------
E d i n b
Eftir d r. phil.
Það var mjer mjög um geð, að
eiga að dvelja tvo daga í Edin-
burgh, vegim þess að skipið sem
jeg fór með til íslands átti að hafa
þá viðdvöl þar.
Á vissan hátt rnuudu þeir tveir
dagar fara til ónýtis, því allir
stórbæir eða stórir bæir Evrópu
eru svo sviplíkir, að þegar maður
kann 3—4 af þeini utan að, þá
þekkir maður hina líka, því al-
staðar ræður sama aðallögmálið.
Hefði jeg haft viku úr að spila,
muudi jeg hafa farið upp í sveit,
flakkað um án þess að leggja
nokkra áætlun fyrirfram, talað við
bændurna eftir bestu getu (jeg
veit al bókum Jan Mclarens, að
Jóta er ekki ókleift að skilja
skotska mállýsku), beiðst gisting-
ar á fyrstu kránui sem verða
vildi og ofan úr rauðbláu hæðun-
um iiotið hálendisfegurðarinnar,
sem enskn kenslubókin í skólan-
um gaf ofurJítið hugboð um.
En þettu var ekki hægt að fram-
lcvæina. Og því var ekki um annað
en þa.ð venjnlegasta að gera: að
ganga sai'n at' safni með Bádeker í
hcndinni og standa a gatnamótum
með sundurbrotinn nppdrátt og láta
Jiina imifíeddu gjota til sín augiiin
um leið og þeir st.ikuðu fram hja.
En þetta er örðug leið, sem jðg
lagði ekki út á, og kaus heldur
að slangra, um og láta lukknna
ráða; í mesta lagi að spyrjast
urgh.
Kort Kortsen.
fyi'ir uni leið stöku sinnum. en
annars láta kylfu ráða kasti.
í Ijeitli — en þá borg verður að
far;i um, til Jiess að komast fiá
skipinu upp í Ediiiburgli — hefir
fólkið sínar eigin hugmyndir uin
hreinlæti. Fyrstu mynd þjóðlífsins
þar var sú, að jeg sá siiotra borg-
arakonu hella rusli úr fötu út á
miðja götuna og bera eldspýtu að,
svo það fuðraði upp sem bruniiið
gat. Þetta var sýnilega í liæsta
máta lögmætt, því lögregluþjónu
horfði á athöfnina og augnaráð
h'ins lýsli fullu samþykki. Og fá-
ein skref frá þeim stað er athöfn-
in gerðist á stóð standmj-ud Ro-
berts Burns, söngvara heiðanua,
Jiálendisins og hins frjálsa lands,
ljett og brosandi —• eins og það
væri einmitt hjer og livergi ann-
arsstaðar.sem hami ætti aðstanda.
Jeg hefi fengið mig fullsaddau
á Ijeith og tek sporvagninn upp í
l’rineesjs Street, sern er aðalgatan
í Edinburgh.
Bamkomulaginu milli Leith og
Edinburgh lýsir ekkert li.etur en
málaferli þau, sein uýlega hafa
verið milli borganna og Edin-
burgli vann.
Edinburgl) er liinn gautli, göfgi
bær, og miðstöð hins skotska
kirkjulífs, vísiuda og menningar
framan úr öfdum. Þar er háskól-
imi, mentastofnanirnar og kirkj-
urnar, sem nofn skotskra siðbót-
«.
,<u