Morgunblaðið - 04.09.1923, Qupperneq 3

I
M O RG U K 3$,LA t? lB»
» " --- - _ , , • ---CTfc.—________________________
> 1
/ dag kí. 6 keppa Víkingur og Vaíur.
Utgerðarmenn!
NOTIÐ EINGÖNGU ÖNGLA FRÁ
0. Mustad & Sön, Chrisfiania.
Sá, sem einu sinni hefir notað öngla þessa, vill ekki aðra tegund.
Avalt fyrirliggjandi í heildsölu iijá aðalumboðsmönnum firmans
fyrir ísland:
0. Johnson & Kaaber, Rvík.
P. QJ. cJacDbsen & Sön
Timburverslun. Stofnuð 1824
Kaupmanrahöfn C, Símnefni: Granfuru.
Carl-Lundsg'ade. New Zebra Code.
Selur timbur í stærri og smærri sendingum frá Kböfn
Eik til skipasmíða.
Einnig beila skipsfarma frá Svíþjóð.
Biðjið um tiiboð.
Að eins beildsala.
ÞuDttapnttarniir
komnir aftur.
50 lítra 108.00
65 — 122 00
75 — 134.00
85 — 148.00
^ússsuðuvjelar
Gasbakarofnar
Ofnar af öllum stærðum
og gerðum.
Eldavjelar emaill. &
óemailleraðar frá Ohlsen
& Ahlmann A.s. Kaup
mannahöfn.
Isleifur Jónsson
Hafnarstræti 15
■óllum nauðsynjamálum þjóðar
^innar og reit þar um: „Heín* alt,
Sern hann hefir ritað, lýst fölskva-
Jsusri snnleiksást, samviskusemi,
Soðri greind og glöggri eftirtekt“
(sbr. H. Þ. í Óðni 1920).
Sjera Jóhannes er tvíkvæntur.
^.Vrri kona hans var Steinunn Ja-
^obsdóttir, dóttir sjera Jakobs.
Giftust þau vorið 1889 og eignuð-
Us’t 6 börn. Lifa þau, nema einn
t'iltur. Vorið 1898 kvæntist sjera
'Jóhannes öðru sinni, Guðríði
^telgadóttir. Hafa þau eignast 11
k‘irn, en 3 þeirra eru dáin.
®n þótt ýmislegt mótdrægt hafi
^ætt sjera Jóhannesi í lífinu, eins
t. d. þröngur efnahagur, sök-
Urn barnafjölda (17"), og sömuleið-
í
Darnamissirinn, þá hefir honum
Samt tekist að halda því, er hon-
nm var gefið af skaparanum:
iniii ljettu og glöðu lund.
þessu sjáum við, að sjéra
°hannes er enginn meðalmaður.
■ann skarar mikið fram úr þeim,
, Va gáfur, lunderni og mann-
0sti snertir. Lífsstígi hans hefir
Ver'Ó brattur, og hefði að
„alfsögðu verið fárra -meðfæri að
^ariga hann; en sjera Jóhnnes
*r aldrei gefist upp; hann hefir
altaf unnið sigur, og ennþá, þótt
hann sje orðinn 63 ára, vinnur
hann með fullum krafti að ís-
lensku orðabókinni, en til þess
starfs er hann að allra dómi, er
AÍt hafa á, mjög vel fallinn. Hann
ier ennþá frískur á fæti og ungur
í anda, og veit jeg, að bæði sam-
sýislungar mínir og aðrir vinir
hans, muni taka. undir með mjer,
er jeg óska honum hjer með
langra og farsælla lífdaga.
Dalamaður.
inoHosRinoar i iriaooi.
Á mánudaginn var fóru fram
fyrstu kosningar til þings írska
fríríkisins, samkvæmt hinni nýju
stjórnarskrá ríkisins, er gekk end-
anlega í gildi í haust. Vegna þess
ao flestum muni lítt kunnugt um
fyrirkomulag þingsins og kosn-
ingaíerðina skal hjer sagt nokk-
vð frá þessu.
írska þingið er í tveimur deild-
um, þingmannadeild (Dail Eire-
ann) og öldungadeild (Séanad
Eireann). En írsku nafni heitir
þingið í heild „Oireachtas“. Er
svo fyrir mælt í stjórnarskránni
að þingið skuli haldið í Dublin
eða nágrenni. Kospingárrjett til
Dail Eireann hafa karlar og kon-
ur, sem orðin eru 21 árs, en til
Seanad Eireann þeir, sem orðnir
eru þrítugir, Kosningarnar eru
leynilegar. Enginn má vera þing-
maður í báðum deildum, en sje
hann kosinn til beggja deilda,
missir hann sæti það, sem hann
var fyr kosinn í.
Þingið kemur sa-man ekki
sjaldnar -en einu sinni á ári, og
er sett af umboðsmanni konungs-
ins í Trlandi, en ekki má slíta
því nema með vilja meiri hl. þing-
nanna.
Þingið ákveður tölu þingmanna
neðri deildarinnar og kjördæma-
hiftingu með lögum. Kjördæmin
tru fleirmenniskjördæmi og skulu
-eigi færri en 20 þúsund íbúar o-g
eigi fleiri en 30 þúsund hafa
einn þingmann. Eru hlutfallskosn-
ingar viðhafðar í kjördæmunum.
f öldunga-deildinni sitja sextíu
þingmenn. Skal fjórði hluti þeirra
valinn þriðja hvert ár, og gildir
koisningin þannig til 12 ára. —
Þin-gmenn þessir eru kosnir í einu
lagi fyrir land alt, eins og lands-
kjörnir þingmeun hjer. Kjör-
gengnir við þessar kosningar 35
ára. Þeir einir geta hlotið kosn-
iugu til öldungadeildarinnar, sem
fyrir einhverra hluta sakir þykja
hafa unnið þjóð sinni gagn. Kjós-
endum er ekki frjálst að tilnefna
þingmannaefnin, heldur til nefn-
ir þingið sjálft þrefalt fleiri menn
en kjósa skal í það skiftið (45),
neðri -deildin, tvo þriðju og efri
doildin einn þriðja. Fer útnefn-
ingin frain með hlutfallskoisningu.
Um lista þann er á þennan hátt
kemur fram, eiga kjósendur svo
að grgiða atkvæði sitt, og þau
15 nöfnin, sem flest atkvæði fá,
hljóta kosningu. — Bráðabirgða-
ákvæði um fyrstu öldungadeild-
ina — þá er situr á næstu þing-
um, eru þau að framkvæmda-
stjórn írlands tilnefnir helming
þ’ngmannanna, en hinn helming-
in kýs neðri deildin með hlut-
fallskosningu.
Við kosningarnar voru fjórir
flokkar aðallega sem keptu um
völdin og frnmbjóðendur ferfalt
fieiri en þingsætin. Flokkamir
eru: stjórnarflokkurinn. lýðveld-
isflokkurinn (de Valera), verka-
mannaflokkurinn (sem að nokkru
leyti er tvískiftur) og bænda-
ílokkurinn. Auk þess buðu margir
sig fram utan flokka.
Urslitin urðu þau, að stjórn-
arflokkurinn vann sigur. En mjög
voru menn í vafa um þau fyrir-
fram. Fyrst og fremst af því, að
mikill fjöldi kjósenda hafði aldr-
ei neitt atkvæðisrjettar áður, og
ræður þá oft persónlegt fylgi
meira en stjórnmálaskoðun. f
öðru lagi ihöfðu menn ekki revndu
fyrir því, fyr en nú við þessar
kosningar • hvernig -hugur almenn-
ings er í garð stjórnarinnar. Hún
á sjer vitanlega fjölmarga fylg-
ismenn. sem eru henni þakklátir
fyrir dugnað hennar og röggseroi
í því að leiða borgarastyrjöldina
til lykta og flokkur hennar tal-
inn stærsti stjórnmalaflokkurinn í
írlandi. En hun atti lika rnarga
og ákafa mótstöðumenn. Aftaka
þeirra pólitísku misgerðamanna,
sem stjórnin hefir látið fram fara,
hefir æst ýmsa mjög gegn henni.
Og fjölskyldur þeirra 11 þúsund
manna, sem nú sitja í írskum
fangelsum fyrir tilverknað stjórn-
arinnar, munu tæplega hafa greitt
fvlgismönnum hennar atkvæði
Lýðveldisflokkurinn, eða áhang-
endur de Valera munu ekki hafa
haft mikið fylgi. Þeim fækkaði
óðum, s-em vildu hafa sig frámmi
í baráttunni gegn bráðabirga-
síjórninni og samningnum við
Breta, og sennilega ihafa þeir fall-
i? frá fyrri skoðun sinni, vegna
þess. að þeir sáu að baráttan var
orðin til ónýtis. Margir þessara
rnanna hafa greitt atkvæði —
ekki með stjóminni og heldur
ekki með lýðveldisflokknum —
hel-dur með öðrum hvorUm -hinna
flokkanna, verkamannaflokknum
eða bændaflokknum. Verfcamanna-
flokkurinn er yfirleitt talinn að
vera sterkasti andstæðingurstjóm-
arflokksins og ef til vill verða
honum -erfiður. En hann er,
eins og áður er sagt tvís’kiftur,
undir forustu Thorrlas Johnson,
eg flokkur Jim Larkin, sem er
tiltölulega nýr, -en hefir vaxið
h-röðum -skrefum sí-ðustu mánuð-
ina. Bændaflokkurinn er talinn
hafa lítið fylgi.
Ákafur andr-óður var gegn
stjórninni í kosningabaráttunni.
II ún hefir haft vandasamt hlut-
verk síðan hún tók við völdum
og gert margt, sem bakað hefir
■h-enni óvild. Ef til vill hefir hún
orðið að gera það, og harðýðgi
hennar verið 'eini vegurinn til að
binda enda á borgarastyrjöldina.
Þá er stjórninni kent um atvinn-u
leysi það og dýrtíð, sem nú er í
iandinu, en hún kennir aftur upp-
reisninni.
Fyrirliggjandi:
Hnífapör.
Rjalti Ejörnssan S Co.
Synt yfir Ermarsund.
Fram á þetta sumar hefir að-
eins tveimur mönnum tekist að
synda yfir Ermarsund, milli Cala-
is og Dover, og hafa þó margir
reynt, því rnenn hljóta heims-
frægð fyrir slíkt þrekvirki. Fyrst
var synt yfir sundið í ágúst 1875
og gerði það Englendingurinn
Webbs, og var 21% klukkustund
á leiðinni. Svo liðu 36 ár og eng-
um tókst að synda þessa leið,
þangað til Englendingnum Bur-
gess, árið 1911. Hafði hann gert
15 tilraunir, áður en honum hepn-
aðist sundið, og stundum veri-ð
kominn hætt. Var hann heldur
lengur en Web-bs, eða 22 kl.stund-
ir og 35 mín.
Má af þessu sjá, að sundið er
enginn hversdags viðburður. En
í síðasta mánuði (ág.) hafa þau
tíðindi orðið, að tveir m-enn hafa
synt yfir Ermarsund sömu vik-
una.
Sá fyrri er Ameríkumaður og
heitir Sullivan. Hefir hann sex
sinnum áður reynt að synda yfir
Fvmasund. Sjöundu tilraunina
gerði hann laugardagskvöldið 4.
ágúst, og tókst að komas-t alla
leið til Calais daginn e'ftir. Hafði
hann verið 27 tíma á leiðinni og
roá þa-ð kallast góð útheldni. Sulli-
van og báðir þeir, s-em á undan
honum höfðu synt yfir Ermasund,
höfðu lagt út fr-á Dover og synt
suður yfir, til Calais. Vegalengd-
in. sem Sullivan synti, var 90 kíló-
metrar.
Vikuna á eftir voru fjöldamarg-
ar tilraunir gerðar til að synda
yfir sundið. Næsta laugardag
freistaði sundsins Argentínumaður
einn, að nafni Sebastian Tirabos-
chi. Lagði hann útfrá Frakklandi.
Tókst honum að synda til Dover
á 16 stundum 33 mínútum, og er
það vfir 5 tímum sk-emra en nokk-
ur hefir sjmt leiðina á aður. Er
hann því methafi i þessu sundi,
og fyrsti maðurinn, sem komið
vorur
Með e.s. Islandi fengum við
nýjar birgðir af
vinnufötum
bæði jökkum og buxum,
einnig röndóttar taubuxur.
Vöruhúsið.
Húsmæður!
Lipton’s te kemur
beina leið frá te-
ekrum Lipton’s á
Ceylon. Það er heil-
næmt og Ijúffeng-
ara en nokkurt
annað te. Biðjið um
Lipton’s te, þar
sem þjer verslið.
il hessin iiiun
atvinnu- og peningaleysis verður
hver og einn að spara sem mest.
Húsmæður geta mikið dregið úr
útgjöldum heimilisins með því að
nota smjörlíki í stað smjörs. —
„Smára“ smjörlíkið er sjer-
lega bragðgott, en jafnframt
drjúgt og verður því ódýr-
asta viðbitið. Notið það ein-
göngu.
fTHSmjorlikisger&m i Eeykjavilcl
»Smára* jurtafeitin er afbragð
til að steikja í.
hefir syndandi frá meginlandinu
t:l Englands. Hafði hann verið
furðu lítið eftir sig eftir þetta
þrekvirki. — Tiraboschi gerði í
fyrra tilraun til að synda yfir
Ermasund og átti þá, eftir 18
tíma sund, ekki nema tæpan kíló-
meter eftir til lands. En þar tók
hann straumur, sem hann gat
ekki reist rönd við.
-U..
J