Morgunblaðið - 29.01.1924, Qupperneq 4

* f» IR •
*V I *
SamDeriiBs id ðri
viðtal við formann hans
cand. theol. S. Á. Oíslason.
I f'yrri hluta þessarar greinar
stendnr neðst í fremsta dálki:
eðlilegt væri, en á að vera:
æskilegt væri. — SíSustu máls-
greinarnar um heimboS til
Samverjans áttu aS vera í dag-
bókinni, en ekki samfastar viS-
talinu.
S. Á. G-íslason.
II.
— Hvernig var aðsóknin að-
matgjöfunnm fyrst í stað?
— Fyrsta starfsdag Samverjans
— 8. janúar 1914 — komu 54, en
eftir viku voru gestir orðnir 240,
og auk þess sendar heim 84 rnál-
tíðir til sjúklinga og smábarna.
Barnaskóla matgjafirnar byrjuðu
þá og stundum endranær nokkru
síðar en Samverjinn, og komu þá
daga fjölmörg barnaskólabörn til
hans.
Veturinn 1919 tók Samverjinn
alveg að sjer að annast matgjafir
til skólabarna, og fjekk 500 kr.
*tyrk úr bæjarsjöði í því tilefni.
Munu matgjafi skólabarna aldrei
hafa verið jafnljettar á bæjar-
sjóði. pann vetur starfaði Sam-
verjinn lengur en nokkru sinni
2029 kr. Ttaunar voru gjafirnar
frá 1. júní 1922 til 1. júní 1923
ekki nema 641 kr. og tekjuhalli
við mjólkurgjafir þá 139 kr., eu
það ár voru éngar matgjafir. Lak-
astur var búskapurinn árið 1921;
gjafir að vísu 5438 kr., en útgjöld
1190 kr. meiri. Hin árin öll hefir
orðið einhver tekjuafgangur frá
matgjafa-tímabilinu, sem mjólk-
urgjafir hinn hluta árs hafa ekki
eytt að fullu, og því gátum vjer
nú fyrir jólin úthlutað mjólk fyr-
ir fullar 500 kr.
Svo telst til, að hver Samverja-
máltíð kostaði 13 aura ái-ið 1914,
en síðan 16 aura, 19, 25, 34, 37,
68, 65 og 65 aura. Br þó þess að
gæta, að á meðan Samverjinn var
í Hóðtemplarahúsinu, greiddihann
flest árin enga húsaleigu, en á
Skjaldbreið (1921) var hún harla
mikil.
— Hverjir hafa sjerstaklega
verið starfsmenn Samverjans?
— Ráðskonan, tvær hjálpar-
stúlkur hennar og „bókari“ hafa
Mörgum templurum er, sem — Jeg fæst einmitt aðallega við
vonlegt er, raun að því, að Sam- ijárhagsmál um þessar mundir. Óg
verjinn^ skyldi þufa að hröklast fjárhagsmál okkar eru kvíSvænleg.
.Ír^GÓ?tei"ía.r.ahííUL^g Ef Þá ekki rís upp einhver fjármála
snillingur meöal vor, sem bjargar
D AGBÓK.
vera síðan í árlegu húsnæðis
hraki, og því hefir komið til
orða.að þeir bygðu yfir liann bak
við hús sitt, en fje hefir brostið
enn til þeirra framkvæmda.
HJÁ NÓBELS-
VERÐLAUNAMANNINUM
LA FONTAINE.
Viðtal við hinn heimsfræga
friðarvin og stjórnmálamann.
Eftir Vilh. Finsen ritstjóra..
La Fontaine er varaformaður
efrideildar belgiska þingsins og for-
maður skrifstofu heimsfriðarvina í
Bern. Fæddur er hann og uppalinn
í Bruxelles, ágætur lögfræðingur og
j átrúnaðargoS í alþjóSlögum, hefir
jafnan haft fult kaup, en sjálf- jsetið flestar miHiþiugaráðstefnur og
boðaliðar hafa hjálpað til kaup- i friðarfundi og unnið meira starf í
laust, og oft fleiri boðist en þörf þágu friðarins, en nokkur annar nú-
var á. Kemur þá sjerstaklega í lifandi maður. Hann er meðlimur
hug mjer frú ein hjer í bæ, sem. f jölmargra alþjóðafjelaga, höfund-
sjálf á stórt heimili. en hjálpaði ur margra binda af vísindaritum
þó til við framreiðslu 3 stuudir 0g ritgerðum, frábær mælskuraað-
annanhvern dag allan starfstím-' jafnaðarmaSur í stjórnmálaskoSun-
ann 1922. Jeg veit, hún kærir sig . um befjti stuönin„smaðm. flokks.
ekki um neitt þakkaravarp í blöð-
ella, alls 71 dag; hætti 5. apríl, unum, og því nefni jeg hana ekki,
og úthlutaði að meðaltali um 230. en „Samverjabörnin“ muna vafa-1
máltíðum á dag- — Hefir aldrei • laust vel eftir henni. i
verið jafnmikil aðsókn að Sam-! Ráðskonur Samverjans
ins, ásamt Vandervelde.
Jeg held á stað með bestu méð-
mæli upp á vasann til húss lians í
hafa útjaðri borgarinnar, í nýbygðu
hefir Samverjinn rithlutað sam-
tals um 110 þús. máltíðum, en þá
okkur út úr ringulreiðinni og frá
glötuninni, sem að mínu áliti er
annars ólijákvæmileg. Flestir þeirra
sem nú hafa völdin víðs vegar um
lönd, eru svo þröngsýnir. Þeir eru
nálega allir „fangar fórtíðarinnar“
og kunna okki að láta sjer skiljast
það, sem hinar breyttu ástæður nú-
tímans krefjast að menn skilji.
— Það er ekki hægt aö taka eitt
einstakt þeirra mála, sem nú eru
efst á baugi og ráða fram úr þeim
hverju fyrir sig. Flestir bíta sig í
eittlivað einstakt atriði og rannsaka
leiðina sem liggur beint fram, án
þess aö skifta sjer af öllum hliðar-
götunum.
Þjóðfjelag nútímans er marg-
brotið eins og gufuvjel. Til þess að
geta fundið bilun á vjel og gert við
hana, þarf að þekkja smíði v.jelar-
demiska embættismannaskóla.
Belgía er fyrst og fremst iðnað-
arland. Viö verðum aö framleiða og
flytja.rit vörur til þess að lifa. Þeg-
ar iðnaðurinn hættir, eins og hjer
hefir skeð, er hætta á ferðum. Sjer-
staklega af því að við getum ekki
fætt nema % af þjóðinni á þeim
matvælum, sem við framleiðum
sjálfir. Hina % verðum við að
flvtja inn. Iivaðan fáum við pen-
ingana?
Ef Ruhr verður lengi enn þá í
hernámi verður aðstaða okkar
verjanum og þann vetur. Minst verið: Frú María Pjetursdóttir 4 imJul’íögru hverfi, sem bvgt er í
var hún 1920: 48 starfsdagar og!'fyrstu árin; 1918 frú Guðlaug brekku mnhverfis trjágarð. Húsið
148 máltíðir á dag að jafnaði. pórólfsdóttir; 1919 og 1924 frú er mjög Mtið að grunnfleti en fjór-
pá 9 vetur, sem hjer ræðir nm, Kirstln Stefánsdóttir; 1920: Ragn- ar hæðir. í garðinum standa sír- bræðileg. Við getum eklvi framleitt
heiður Björnsdóttir og frk. Sig-' enur í blóma og alt er þakið í blóm-’ nóg til útflutnings til að kaupa fvr-
, ríður Guðjónsdóttir; 1921 og !22 um. Friður og kyrð virðist ríkja
er meðtalið fæði starfsblksins og rrú pórmm Níelsen. — pær eiga' nmhverfis þennan vinnusama vís
neimsendar maltiðir. Auk þess, yjjar þökk skilið fyrir vel unnin mdamann Virðist __________ seo-i iea bví
hefir flest árin verið gefið sjúk- storf en einkum var bað aðdáan . . ' ‘ ® f
M*. « 500 ,il 2400 .,S iindir ems og jeg hefi hnngt á dyr
mjólkur og við endalok matgjafa inJ mat j jafnliHu hldhúsi og búri ken™ f en fnðsamlegur
skift matarleyfum milli fátækra. og var í Góðtemplarahúsinu, enda ^rðhundur geltandi ut að hurðmm
Veturinn 1922 fengu á þann hátt m4tti ,heita að þær færu á fætur,en hún var’ ór þykkum eikarplönk-
06 heimili vörur fynr samtals. um miðja nótt til að elda mat- UU1. u» ])\i a jeg lcanske að þakka,
645 kr. Tvo vetur úthlutuðum vjer | iun ! að jeg var ekki jetinn upp til agna
töluverðu af flíkum og skófatn-j yið þrír> piosi> p4U 0? jeg> höf.|á þröskuldi friðarvinarins
um verið í stjóm Samverjans frá | Loksins er lokið upp og gamall
af,byrjun, en auk vor: Jón Hafliða- maður kemur til mín brosandi.
K™ t— k Á í |>að er ekkert að óttast, liann
aði
Hvernig hafið þið fengið
rekstursfjeð til þessa starfs? ,son 2 ár Guðjór, jónssfn 5 4l.; A- f
, , r. '!6r ,1LT?ar, V1 a u íí,a f. j gústa Magnúsdóttir 1 ár, Haraid-' er svolítið ergilegur í dag; hann bít-
Aldrei lefir Samveriinn hald« m' »**>****". *■"“ , or eiM; harm hefir venS al,nn upp
tomhóln, aldrei scnt út samskota-! ?0”® °s sl8"1 1 s”m“r heí. sem friharvinnr o? er engnm 5-
. ,, . „ , , ir Johannes Sigurðsson tekið að
iista og aldrei sett. giaiakassa a . . .. . tt t i
sjer gjaldkerastariið fynr Harald
Sigurðsson, sem varð að sleppa
því vegna annríkis fyrir ElTiheím-
ilið.
gatnamót- En vjer höfum skriíað
í blöðin um starfið, og blöðin
sjálf talað, þyí nær undantekn-
ingarlaust, hlýlega um það, og
auk þess hefir við og við einhver
úr stjórnarnefndinni símað til
kaupmanna og heildsala, hvaða
vörur vanhagaði um.
Jeg man sjerstaklega vel eftir
einu slíku símtali. pað var hálfn-
að starfstímabilið, og góðkunnur
heildsali sem jeg átti tal við
>íma. Fyrst svarar hann fremur
þurlega: „Jeg hjelt þið ætlaðuð
að ganga alveg fram hjá mjer og
vilduð ekkert hjá mjer þyggja
fyrst þið hafið ekki símað fyr. En
vanhagar ykkur um nokkuð nú‘ ‘ ?
Já, jeg hj-elt það, og nefndi svo
sitt af hvoru, sem Samverjinn
þurfti með, en bætti við, að auð
vitað væri ekki tilætlunin að bið.ja
hann um það alt.
Daginn eftir kom hlaðinn vagn
frá heildsalanum með alt, semjeg
hafði nefnt, og svo ríflega úti lát-
ið, að vörumar voru 500 til 600
kr. virði.
Gjafimar til Samverjans hafa
verið fullar 50 þúsund kr. alls frá
ársbyrjun 1914 til 1. júní 1923 og
nálægt helifiingur þess vörur.
Mestar voru gjafimar árið 1919:
la Fontaine,
Við höfum borið gæfu til að
vera samtaka öll þessi ár, og þótt
margar aðrar annir hafi kallaö að
css, held jeg enginn af oss sjái
flogahundur.
Það var monsieur
sem talaði.
Hár, þrekvaxinn maður, stórskor
iun i andliti, fráneygur og snar i
breyfingimi. Hann bafði búist við
mjer og var undir viðtalið búinn
í dálítilli lvftu fórum við upp á
eftir þeim stundum. sem farið þriðju lueð. en þar er vinnustofa la
hafa til Samverjans þessi tíu ár. Fontaine, salur sem nær yfir alla
Gleðibros saddra barna. þakkar-
orð fátækra. mæðra og traust bæ.j-
hæðina og er fullur af bókaskápum
neðan frá gólfi og upp í loft. Á
armanna, hafa margborgað ÖIl ó- {)Uum borgum og stólum liggja bæk
rnökin.
' Hvernig eru horfurnar nú ?
Vöru þið ekki að tala um nýlega
að engar gjafir kæmu? i
— Horfurnar eru góðar með
gjafir. Eins og vant er komu þær
þegar minst var-á þær í blöðun-1 ias 0 aina ’ .
um. - En húsnæði vort er lítið í| “ 'h‘$ verS nú aS -era alf s;)alf'
þetta sinn, í raun og veru hefir.ur- Alt sem jeg átti af peningum,
Samverjinn aldrei haft vel hent-
ur, skjöl, dagblöð og' tímarit. Ilann
segir mjer, að hann liafi einmitt
setið við ritvjelina sína og skrifað
langa ræðu, sem hann ætli að halda
í efri deild um tungu Belga og
ugt húsnæði, nema árið 1921, og
þá var það æði dýrt. — Jeg hefi
jafnan verið þeirrar skoðunar að
Samverjinn þyrfti að fá rúmgott
húsnæði til fullra umráða alt ár-
ið, svo hann gæti komið á' stofn
„almennings matsölu“, mjög ó-
dýrri, vinnustofu fyrir unglinga,
og leyft fátækum einstæðingum,
sem búa í köldum herbergjum, að
10660 kr., enda afgangur það ár-isitja í hlýri stofu með vinnu sína
ið 2742 kr.; en minstar 1914 eðalá daginn.
fór forgörðum í Eússlandi og Aust-
urríki á ófriðarárunum. Aður hafði
jeg þrjá skrifara, en nú hefi .jeg
ekki ráð á að halda einn.
Þannig var fyrsta koma mín hjá
hinum heimsfræga Nóbelsverðlauna-
manni.
La Fontaine tekur öll blöðin úr
eínum hægindastólnum og bíður
mjer sæti og viðtalið bvrjar.
— Hvert er álit yöar á f járhags-
ástandinu í heiminum nú?
ir mat. Hvað verður? Þjóðin verð-
ur öreiga, farlama bæði á líkama
og sál og hundruð og þúsund af
vet'kamönnum verða að flýja land
til þess að draga fram lífið. Menn
eru þegar farnir að flytja til Frakk-
lands og þangað missum Arið bestu
verkamennina, vegna þess að Frakk-
ar borga liærra kaup en við.
Ennfremur álít jeg, að eðlilegt
ástand mundi komast mun fyr á,
ef -öll lönd tækju upp fullkomna
fríverslun og allir tollar væru af-
numdir. Sumar iðngreinar í ýms-
um löndum mundu þá vitanlega
hverfa úr sögunni, en jeg álít að
lieimurinn sje nógu ríkur til þess
að bæta upp tjón það, er af þessu
leiddi.
Framh.
□ Edda 59241297 — Fyrirh
A B C.
Anna Bjamadóttir, B. A. flutti síð*
nsta háskólafyrirlestur sinn
Shakespeare í gærkvöldi.
Skipaferðir. Villemoes kom í SxT’
norðan um land frá Englandi.
Merkur, frá II .j örg vi n j arfj e 1 a SÍDU’
kemur á miðvikudaginn. Esja cr ^
liskifirði, fer þaðan 30. þ. m., norðt1
um og hingað. Togararnir Belga'11®’
Jón forseti og Walpole komu af vcið"
uin í gær og fóru til Englands.
þingmenn koma hingað með Bs-
junni.
Verksmiðjufjelagið á Akureyri l'ef"
ir gefið út minningarrit, mjög vanda®
að . frágangi', um klæðaverksmiðjuDS
Gef jun, en hún er nú 25 ára. Er P^
sagt frá tóvjelum Eyfirðinga 1897''
1902 og síðan verksmiðjufjelagi0'1
1902—1922, og síðan frá rekstri °g
efnahag verksmiðjunnar. — Mai’g81
myndir eru einnig í ritinu, það &
snmið af porsteini J. Thorlacius.
Ólafur Friðriksson endurtók ff1*
irlestur sinn um Tut-auk-Amen, a
sunnudaginn fyrir húsfylli.
Bæjarstjórnarkosningin. Hr. pórður
Thoroddsen, sem var fremsti r‘ie^
mælandi C-listans, hefir í viðtali
við
Morgunblaðið mótmælt því, að hugsl111
sín, er hann kom C-listanum á fra®
færi, háfi verið sú, að spilla f.v’rl1"
B-listanum. Hann og þeir aðrir, ?eB1
C-lista.n studdu, hafi litið svo á, a
einmitt þessi listi gæti orðið til PeS
að fjórir næðu kosningu af BorgaTíl.
flokksmönnum. pegar athugað ví8rl
venjulegt hlutfall milli kjósendafj^^®
Borgaraflokks og Alþýðuflokks, k®10*
í ljós, að C-listinn hefði ekki geta
spilt fyrir Borgarafloknum, en a
eins orðið valdur að mannaskift,l!,,
innan flokksins.
Happdrætti studenta. Undirbúfli11^
ur undir dráttinn er þegar hafrí11'
Verður aðeins dregið um þá se?lar
sem seldir eru; aðrir seðlar ?°tSí
ógildir. Eins og áður hafði verið au®
lýst áttu lokaskil frá útsölumönu11111
að vera komin í hendur happdrætt^
nefndarinnar fyrir 25. þ. m.
er þó nokkuð af óseldum seðlui®
leiðinni, aðeins ókomið og mun
Fiume.
því
verða biðið með dráttinn þanga® n
„Esjan“ og febrúarpóstar eru koöia
ir. Verður þá dráttardagur
ur. Munir þeir, sem dregið ver
f . ' qíí'
um verða til sýnis almennmgi i - ^
ingargluggum Haraldar Arnas°
dagana áður en dregið verðnr •
1ó&
Sjomannastofan. par flytur
Jónsson læknir fyrirlestur i fcvöld
9. Allir sjómenn velkomnir.
Frá Vestmannaeyjum er símnö
„ .... iictn
27-
Eins og áðnr hefir verið sagt
frá, hafa nú tekist samningar
milli ítalííi og’ Jugóslavín um
Fiumeinálin. Nintsehitsch utanrík-
isráðherra hefir sagt nokkuð frá
þessari ráðstefnu Litla bandalags-
ins, en annars eru samningarnir
ekki kunnir í einstökum atriðum.
En sagt 'er þó, að mieginatriði
samningsins sjeu bygð á þessum
grundvelli.
ítalir skuldbinda sig til að app-
fylla öll ákvæði Rapallo-samn-
ingsins, og sömuleiðis þá samn-
inga, eða ráðgerðir sem gerðar
höfðu verið við fyrverandi utan-
ríkisráðherra ttala, Sforza greifa.
Júgóslavar gefa Itölum fult irelsi
til þe.ss að ráðstafa málefnum Fi-
umeríkisins. Júgóslavar fá rjett
til þess að nota höfnina í Fiume
í 50 ár. ítalir og Júgóslavar gera
með sjer verslunarsamning.
-----------------o--------
jan. til FB.: Væg inflúensa
komið hji’r upp í tveimur
Hafa 10 manns lagst.
--------o----------
ilCl
búsllIB-'
GENGI ERL. MYNTAB-
Rvík, 28. jauúar'
Kaupmannahöfn: ^
Sterlingspund..........
Dollar ...............
Fanskir frankar ......
Belgískir frankar .....
Svissneskir frankar . . •
Lírur ................
Pesetar ............ • •
Gvllini ..............
Sænskar krónur • • • • •
Norskar krónur .......
Tjekkóslóvískar krónur
Reykjavik:
Sterlingspund .........
Danska krónur ........
Sænskar krónur .......
Norskar krónur .......
Dollar ...............
6,3»
2g,9<>
26,00
108.5°
27,00
233.3^
l64-°°
85,0j
18,07
ooþO'
1
203,^0
107,20
Tj&