Morgunblaðið - 02.04.1924, Blaðsíða 2

MORGUNBLABIB
Tilbúinn áburður.
Eins og a8 undanförnu útvegum viö frá „Det Danske Gödnings-
Kompagm." —
Supenfosfat,
Chilisaltpjetur
og Kali.
\
pareð áríðandi er að áburðurinn komi í tæka tíð, og að við
flytjum ekki inn meira en vissa er fyrir að verði notað, viljum við
mælast til að allir, sem ætla að fá sjer áburð sendi pantanir sínar
hið allra fyrsta.
Vegna verkbannsins í Noregi er alt útlit fyrir að okkur takist
ekki að útvega Noregs-salpjetur í ár.
það athugað, að vera má að rúm-
ar 126 þús. kr. af kola- og salt-
tapinu hafi borgast inn í ríkissjóð
á árinu 1919, þó að LR fyrir það’
ár sýni það ekki, og yrði þá
tekjuhalli 3 ára tímabilsins aðeins
ta'par 9 milj. kr.
Er unt að draga hjer nokkuð
frá? Já, ef menn vilja svíkja
sjálfa sig, og ekki horfast í augu
við svona óþægilegan sannleika,
þá geta menn dregið frá. í þess-
um 9 milj. kr. eru innifaldar
samningsbundnar afborganir lána
þannig: 1920 kr. 577,141,81
1921 . — 715,325,52
1922 — 730,149,27
Huglýsingum
í ísafold
sje komið til Auglýsingaskrifstofu íslands I Austurstræti 17.
Fjárhagsástandið.
Ræða fjármálaráðherra við 3. umr. fjárlaganna í N.d. 1. apríl.
Við framhald 1. nmr. fjárlag-
acna hjer í deildinni gat jeg
þess, að jeg mundi við þessa 3.
umr. fara nokkrum orðum um
£járhag ríkissjóðs og sjerstaklega
gera nokkrar athngasemdir við
ekýrslu þá um fjárhaginn, sem
f jármálaráðherra KÍ. J. gaf í
þingbyrjun.
„I
Útreikningar fyrv. fjármálaráðh.
Jeg ætla þá fyrst að minnast á
útreikning hans um tekjuhalla
síðustu ára, frá og með 1920. -—
Hann segir, að við athugun á því
ináli hafi sjer fyrst reiknast að
tekjuhalli þriggja áranna 1920—
’2i og ’22 væri mn 5y2 milj. kr.,
hann hafi ekki trúað þessu, og
að við nánari athugun hafi sjer
fundist að hjer mætti draga ým-
islegt frá, svo að þessi tekjuhalli
kæmist niðiir í undir 4 milj. kr.
n segir hann, að jeg hafi í
skýrslu, sem kom fram utanþings
talið þennan tekjuhalla 7,4 milj.
kr., og svo bætir hann hjer við
tekjuhalla 1923, eftir bráðabirða-
yfirliti sínú, 1 milj. 387 þús. kr.,
„eða á 4 árum minst 7% miljón.“
Endar svo með því að hann búist
„ekki við að halli þessara fjögra
Ara verði minni en miljón
tii 8y2 miljón, eftir því hvaða
tölur maður teknr.“
é
Sá raunverulegi tekjuhalli.
pessar tölur eru mjög á reiki,
en svo þarf alls ekki að vera, og
það er áreiðanllega holla^t að
horfast beint í augu við sann-
leikann í þessu máli. Jeg hefi utan
þings gefið yfirlit yfir afkomu
ríkissjóðs árin 1917 til 1922, eftir
landsreikningum þeirra ára end-
ursömdum, og af því að jeg er
viss um að sá útreikningur er
rjettur hjá mjer í öllum veroleg-
um atriðum, þykir mjer rjett að
niðurstaðan af honum komi fram
hjer í þinginu. Samkvæmt hon-
uni er:
Jass-band
i.
Tekjnhalli 1917
----- 1918
----- 1920
----- 1921
----- 1922
1,953.542,22
2,525,340,48
2,208,012,55
2,627,304,66
2,617,482,28
Samtals .. 11,931,682,19
Hjer frá má draga
tekjuafgang 19.19 .. 1,508,763,52
Mismunur tekjuhalli 10,422,918,67
Hjer við bætist tap
Landsverslunar á
kohnn og salti .. 1,614,104,85
Tekjuhalli alls . . 12,037,023,52
i
pað má engan veginn sleppa
síðustu upphæðinni, kola- og salt-
tapinu, þegar tekjuhalli þessa
tímahils er gerður upp. Lands-
menn hafa borgað þetta tap með
sjerstökum tolli á kolum og salti,
sem rann inn í ríkissjóð árin
1919 til og með 1922. Ef þessum
sjerstaka tolli hefði á hverju ári
verið varið upp í greiðslu á tap-
inu, svo sem lögin mæltu fyrir,
hefðu rekstrartekur ríkissjóðs orð-
ið þeim mun minni hvert árið,
og tekjuhalli hvers árs þeim mun
meiri. það er vitanlega nnt að
skifta þessu tapi rjettniður á árin,
en slíkt hefir litla þýðingu nú
eftir á, einungis mega menn alls
ekki gleyma þeirri upphæð þegar
gerður er upp halli tímabilsins í
heild. Og það því síður, sem enn
er ótalið tapið á skipakaupum og
gengismunur á hinum erlsndu
skuldum.
pað er nú anðvelt að gera upp
sjerstaklega tekjuhallann fyrír 3
árin 1920 til 1922. Hann er sam-
kvæmt. framansögðu 7,452,809,49
Par við bætist kola- ,
og salttapið .......... 1,614,104,85
9,066,914,34
Tekjuhalli þessara þriggja ára
er því yfir 9 milj. kr., en hvorki
4, 6eða 7,4 miljónir. pó skal
Samtals kr. 2,022,616,60
Ef þessi upphæð er tekin frá
tskjuhallanum, þá er það sama
sem að1 ímynda sjer að ríkissjóður
geti komist af án þess að standa
í skilum með samningsbundnar
afborganir. Og ennþá órjettmætari
verður slíkur frádráttur, þegar
þess er gætt, að talsvert mikill
hluti þessara afborgana er
greiðsla af skipakaupalánum, en
tapið á skipakaupunum er ekld
meðtalið í þessnm 9 miljónum.
Loks er að minnast á tekju-
hallann 1923. pað var þegar sjá-
anlegt á þeim tíma sem skýrsian
var gefin að hann var meiri en
1 niilj. 381 þús. kr. Hann er ekki
uppgerður til fulls ennþá,, en
verður naumast undir 2 milj. kr.
Tekjuhalli 4 síðustu ára vei-ður
þá 11 miiljónir, en ekki einhvérs-
staðar milli 5y2 og 8y2 milj., eins
og stendur í skýrslu Kl. Jónssonar
fyrv. fjármálaráðherra.
| Hver á sökina?
j Skýrsla mín um fjárhaginn, sú
sem jeg gaf í fyrirlestri rjett
jfyrir þingbyrjun var alveg hlut-
laus. Tilgangur minn var einungis
sá, að segja sannleikann nm það,
hvernig nú er komið, til þess að
ekki yrði haldið lengra áfram á
sömu braut. Hitt lá alveg fyrir
ntan verkefni mitt, að gera upp
hverjum þetta væri sjerstaklega
að kenua. Að því er jeg veit,
hafa allir tekið skýrsluna á þann
hátt, sem jeg ætlaðist til, nema
hlaðið Tíminn. Ritstjóri þess
biaðs hefir reynt að misbrúka
hana til þess að ófrægja einn af
stjórnmálaandstæðingum blaðsins,
fyrv. fjármálaráðherra Magnús
Guðmnndsson, 1. þm. Skf., og
jreynt að telja fólki trú um að
liann ætti sök á því öðrum frem-
Jur hvern:g komið er. pessnm á-
j sckunum finn jeg mjer skylt að
. vísa á bug.
1 í því sambandi vil jeg fyrst
taka það fram, að ástæðan til
þess að jeg vjek ekki nokkru orði
að því, hverjir ættu sökina á þessu
sorglega ástandi var eingöngu sú,
að jeg áleit lífsnauðsyn að allir
ga.tu sameinað krafta sína um
viðreisn fjárhagsins, og væri því
nauðsynlegt að sneiða sem allra
jae.st hjá ágreiningi þeim, sund-
rung og jafnvel illdeilum, sem
búast mátti við ef farið væri að
beina sökum gegn einstökum for-
ráðamönnum eða flokkum. Enn
þá held jeg að best sje að halda
sem mestum friði um viðreisn
fjárhagsins, en það er vitanlega
ekki unt lengur þegar aðrir brjóta
friðipn méð ósönnum eða frek-
lega ýktum ásökunum. pó vil jeg
ennþá gera mitt til að halda friði,
með því að fara sem allra skemst
iit í deilur um þetta.
Framh.
Ingólfur landnámsmaður, slíkur
sem Einar Jónsson sýnir oss hann
á Arnarhóli, lítur út eins og mað-
ur, sem hefir sett sjer takmark.
Og Islendingar þurfa að líkja
eftir þessum föður þjóðarinnar, og
setja sjer takmark. Og- þjóðar-
takmarkið á að vera það, að nema
aftur Norðurlönd, fyrir norræna
tungu — það er íslenska og nor-
ræna menningu, —- og raunar mest
þá, sem er ekki ennþá, en þarf
að verða, og getur ekki orðið, ef
ncrrænt mál líður undir lok.
II.
Hin íslenslca þjóð er nú lítils
metin úti í löndum, og jafnvcl á
Norðurlöndum, þó að nánustu
frændurnir sjeu þar. Og er við
því að búast. Vjer erum svo fáir,
■ og það, sem er ennþá miklu verra,
t svo ósamtaka. Og hjer á landi
hefir verið svo sem tíu sinnum
erfiðara að þrífast en í Noregi,
Svíþjóð og Danmörku. — Eu að
þessu liefir ekki verið gætt sem
sk.vldi. Sambandssjóðurijni befði,
ef til vill, orðið svo sem tíu sinn
um ríflegri, ef það hefði verið
gert. — Vjer verðum að kenna
heiminum að hafa þjóð vora í
meiri metum, Og aðferðin til þess
er, að kenna öllum að skilja,
hvaða gagn má af henni hafa.
Einnig frændþjóðir vorar á Norð-
urlöndum, sem eru svo mann-
rnargar og máttugar, í saman-
burði við oss, eru af stórþjóðunnm
lítils ínetnar, hjá því sem þyrfti
að vera. En svo mttn ekki verða,
þegar Norðurlandaþjóðirnar fara
að skilja sitt hlutvérk. Og það
sem vjer verðum að byrja á, er
að koma þeim skilningi fram, að
ltver niaður á Norðurlöndnm, sem
mentaður vill heita, verði að geta
lesið Noi-ðurlandasögu Snorra. Og
úr því munu engin vandræði
verða, að fá menn til að skilja,
að á Islandi en enn þann dag í
dag, ritað sama málið, sem á
Heimskringlu er.
III.
Ef vjer tökuni í þessu máli
r.jotta stefnu, þá munu íslenskar
bækur verða lesnar um öll Norð-
urlönd, og víða þar sem byggir
það fólk, sem af Norðurlöndum
er ættað. Og það mun margt,
merkilegra og þýðingarmeira
verða ritað á íslensku en oss grnn-
ar jiú, — einnig í nótum —, þeg-
ar ekki hagar eins og jiú, smá-
þjóðarskapurinn, vantraustið, fylg
isieysið, og ekki stefnir framar
í þessu þjóðfjelagi, eins og hing-
að til hefir viljað vera svo oft, að
því, að afmá snillinga þjóðarinn-
ar, þjóðinni allri til hins mesta
tjóns.
29. mars.
Helgi Pjeturss.
í kvöld
I
o//
cý ... //
'jJwji is// m/tJtu/es
Fednra-sápan
er hreinasta feg-
urðarmeOal fyrir
hörundið, þvi hún
ver blettum, frekn-
um, hrukkum og
ok Sr* rauSxun hörunds-
■ ” iit. F«st alstaöar
Aðalumboðsmeun:
R. Kjartaassou & Co.
Laugaveg 15. Reykjavik
Ný tegund af
Hopinalbpau9Dni
fæst í veralunin Vaðnes og hjá
Símoni Jónasyni Grettiagötu 28.
Reynid þau!
Hwernig kom
syndaflóðið?
Fyrirlestnr með skuggamyndum
um þetta cfni heldur dr. Adrian
Mohr, í dag ^rniðvd.) 2. apríi kl.
Sy2 síðdegis, í stærri salnum í Iðnó-
Fvrirlestur þessi hefir áður verið
haJdinn í Leípzig og fleiri þýsk-
mr. borgum, og alstaðar vakið
hma mestu eftirtekt. Fyrirlesar-
inn sýnir fram á, að frásagnir
biblíunnar og fornþjóða nm syr.da
flóðið, sjeu fyllilega í samræmi
við náttúrufræðileg sannindi. —
Fyrirlesturiun er í alþýðlegum
buningi og verður haldinn á ís-
lensku.
Aðgöngumiðar, sem kosta kr-
1.10 hver, fást í ísaföld og við
Áfengisverslun rikisins
kaupir % líter flöskur á kr. 0,2?
kaupir 1 líter flöskur á kr. 0,2?
á virkum dögum nema laugardög'111^'
milli klukkan 10 og 12 fyrir háde?1
í vörugevmsluhúsinu „NYBO R (T'
,,Gutti.“ Mjer hefir sagt verið, að
í þýblaðinu 22. fyrra mánaðar sje
„Orðsending“ frá yður til mín, og
sje það endurtekning fyrri lyga, sem
slcðxð hafa í hinu sameiginlega inál-'
gagni ykkar holsa og gutta, og þykir,
mjer ekki miður, gutti sæll, að sjá
nafn yðar á rjettum stað, því þjer ^
sannið þar með það, sem jeg lefi!
haldið fram, að ekki óverulegur skyld-.
lciki væri með guttum og bolsum. pað
er eins og einhver sagði „sækjast s.ieV
urn líkir saman.“ En jeg ætla h.ier
með að benda yður á, að þjer
lesið „Politiken“ eins og sá 41"1'
Biblíuua. En máske þjer hafið V^11
til málsbóta, 10. janúar neytt einbxe ^
hjá formanni hátíðanefndarinnax,
hafi valdið því, að. glía hafi -f
á augu yðar — eða lent fram -v
hnnn? .Teg vona að þegar þjer
yður hlað næst í hönd, þá verði g '
fallin frá augum yðar. .
P. Stefánsson fró
#