Morgunblaðið - 31.10.1924, Blaðsíða 3

1«n-T»WTfr*i
MOHtf 4. NftlAftl *
MORGUNBLA0I0.
Síofnandl: Vilh. Fin»on.
Útgefandi: Fjelag I ReykjaYÍk,
Patotjörar: Jðn Kjartauason,
Valtýr Steíánason.
Ang'iýEingaQtJöri: E. Hafberff.
Skrifstofa Au*tur»tr85ti B.
Blsnar. Ritstjöm nr. 498.
Afgr. i>k bókhald nr. 608.
Aus!ý»ínga»krlfst. nr. 700.
Helmaainsar: J. KJ. nr. 74S.
V. St. nr. 1210.
E. Hafb. nr. 770.
Aakriftagjalö innanbœjar otí I ná,-
grenni kr. 2,00 6 iejá.nuii!,
mnanlands fjssj Itr. 2,50.
t iausasölu 10 aara eint
Sftir Bónda.
Sambandsblaðið „Bagur“ hefír
'ósjaldan gert sjer far um að
iúlkíi fvrir fófkinu óskaðsemi
liinnar almennu samábyreðar í
ábyi’gð, heklur var hún veitt al-
menn ngs vegna til þess að fyrir-
byggja enn meiri þjóðarógæfu,
en það, þó lán væri tekið með há-
nm vúxtum. Og það felst engin
samábyrgð í því, þó bankinn,
skulda sinna vegna, þurfi að taka
hærri vexti, af lántakendum hjer,
en hann mundi þurfa að gera,
ef ttiann liefði átt veltnfjeð sjálf-
ur, eða lánað nógu gætdega á tiin-
lím erfiðu tímum, svo hann hefði
ekki komist í edfiðar kringum-
stæður.
petta þolir því engan saman-
burð við hina ægilegu samábyrgð
kaupf jelaganna.
Alveg er sama máli að gegna,
með íslandsbanka, sem er hluta-
fjelagsbank': með takmarkaðri á-
byrgð, sem bundin er við framlagt
hlutafje. par getur því ekki verið
nm neina samábyrgð a.ð ræða.
Yeltufje þess banka er hlutafjeð
■og innlög emstakra manna. Pessi
banki eins og hinn bank'nn hefir
inat*
Benedikfsson
sextugur é dag.
kaupfjelögunum. Nær mælg' hans
mn þetta efni hámarkinu í grein íj komist ; fjárþröng‘ af sömu ástæð-
blaðinu 16. október þessa árs, sem,im og,- Landsbankinn, að hánn
heitir „Margskonar samábyrgð*’• j lána8i of niikið, á viðsjárverðmn
pað sjest þegar af fyrsta kaflajtímum. Hann tók því einnig lán
igreinarinnar, að hjer skrifar mað-jí Englandi, eða landssjóður fyr'r
ur, sem dregur feitt strik yfir alt | hans hönd, sem bankinn sjálf-

þjóðskipulag vort, en lifir,
'í uppheimum, heldur niðri í hinn
meðsta, niðri í þjóðskipulagi Kom-
múnista. Greinm er lævíslega
skrifuð, eins og flestar greinar
Sambandsblaðanna, í því skyni að
rugla hugi manna og villa, að
:gera þjóðskipulagsbyggingu vora
-að engu. Hann segir sem sje, að
samábyrgðin í kaupf jelögumun,
sje bvork' annað eða meira, en
samábyrgð sú, sem komi fram í
'viðskiftuin manna alment, svo
-sem, að bankar tapi og að tapinu
sem
ekkijur stendur straum af. Og þetta
lán var ekki (heldur telkið bankans
vegna, á ábyrgð landssjóðsins,
eða, á hans nafn, heldur almenn-
ings vegna, til þess að íyrirbyggja
stærra þjóðarböl en af því
leiðir, þó bankinn vrði að taka
dýrt lán, og þar af le'ðítndi hærri
vexti af lántakendum hjer, en
. a : 'Y
:lBfÍ
í dag hefir sá maður sextíu ár
að baki sjer, sem nú ber höfuð og
herðar yf'r íslensk skáld.
pað er noikkrum vafa undirorp-
ið, hvort sá hefði þótt spámann-
sagt
lega mæila, er sagt hefði þetta
hann hefði annars þurft að gera.j fyrir> þegar fyrsta bók Einars
E;n svo er að gæta að því, að
i Benediktssonar, Sögur og kvæði,
legt. hlutverk og Einar, og fá
þeirra hafa sýnt e'ns vel, hvers
það er megnugt, og hvað með því
má s'kapa, þegar farið er með það
af snild. Hvert einasta kvæði Ein-
ars ber þess merki, hve mjög hann
treystir á mátt og mýlkt tungimn-
ai til þess að bera fram nýjar og
það eru takmörik fvrir því, hvað, k()m 't bbk gaf ag vísu mikil síerkar hugsanir.
bankastjórnirnar mega leyfa síer j fyrirheit. Menn sáu, að þar þeystij A.nnað sjereinkenni
efni. pær
ern venjulega, ur
sje jafnað á alla landsmenn, að settar frá, ef þær kunna ekki að!
vátryggjendm- og sjúkrasjóðir
jaí’ni sínum sköðuni niður á fólk-
'ið, og loksins að styrk til sveita-
sjóðanna og þurfal'nganna sje
jafuað niður á fólkið. Og þetta
kallar hann „samábyrgð,“ sem
sje sambærileg við samábyrgð
kaupf jelaganna.
Enginn skyl-di láta sjer detta í
’hug að ritstjórinn sje svo heimsk-
ur, að ihann sjái ekki sjálfnr, að
þetta þolir engan samanburð. Ne\
svo vesall er hann ekki. En hann
hefii' þann leiða galla. eins og
Jónas nafni hans frá Hri'flu, að
honum er alveg sama hva.ð hann
segir, ef það sem hann ber k
horð, dngar til að blelkkja fólkið.
Tílgangurinn 4 að helga meðalið.
Baxikarnir hjer eru verslun, al-
veg eins og kaupfjelögin eru
verslun. Landsbaukiim hefir sitt
veltufje frá ríkissjóði og spari-
sjóðsinnleggjendum, og er enghi
samábyrgð að lögum Inmdin við
Landsbankann. Pari hann á. höf-
uðið, þá er ekki ha'gt að krefja
neiinn mann eða fjelag nm pen-
inga til að bæta landssjóði það
tjón, sem hann biði v:® þetta. Og
engan v;eri heldur 'hægt að kref ja.
um borgun til annara, sem tapa
mundU við það, ef bankinn færi
nm koll. Hjer er því um enga
samábyrgð að ræða, a8 lögnm.
Alt, annað mál er það, þó þing
\ig stjórn sæi þann fcost vænni, ef
í harðbakka slæi fyrir bankanum,
að lát.a i'ík'issjóðiinn hjálpa honum
t. d., eins og gert var i fyrra, er
hann fjekk 6 miljóna króna lán
í Englandi á ábyrgð landsins. —
pessi ihjálp var ekki veitt bankans
veg’na, og á ekkert skylt við sam-
hlaði aðsópsmikill maður, er
fór einn sjer og rakti ekki spora
sníða sjer stakfc eftir vext', tana í brailt eldri skalda
ekki að „disponera“, svo sem Yrkisefnin voru llý
stjórn Landmandsbánken í Kaup-
mannaböfn o. fl.
Og þessi hjélp ríkis keniur að
eins fram við banka, sem neyð-
arúrræði, til að fyrirbyggja of
stórt þjóSarböl.
Pyrir verslunarfyrirtæki alment
mund' hvorfci stjóvn nje þing,
loggja slíkt í söhmnar, því sja.ldn-
ast, orsakast nein stórvandræði af
því, þótt eit.t firma fari á höf-
nðið, enda byggist framleiðsla
landanna ekki í eins stórum stíl
á þeim eins og bÖnkimnm.
Prair.h.
E aiars er
líkinga-auður hans. Jeg veit ekk
ert íslenskt skáld jafn snjalt hon-
þjóðarinnar. | um í því efni. Plest þeirra hafa
voru nv, sum þe'írra,! látið sjer nægja að bregða npp
og með hin eldri var farið á ó- samlíkingu í einni eða tveimur
væntan hátt. Og form Einars var línum. En Einar heldnr sínum oft-
þá strax fast og kröftugt. En það ast alt er'ndið út, og fatast hvergi.
var fyrst. með annari bók hans, • Gott sýnishorn þess er þetta erindi
„Hafbli)k'“ , að hann sýnir sig all- úr kvæðinu „Sæþoka“ :
an, kemur mótaður og ráðinn fram
á bókmentasvið þjóðar'nnar með
þá list orðsins, djúpsæi og' víð-
þau ekki limlestist. Að ætla sýer
að flytja kvæði Einars yfir á an»-
að mál, er sama og að reyna ají
flytja f:gursta foss landsins eitt-
hvað út í lönd.
pað hefir verið giftugjafi E'm-
ars, að hann hefir ekki látið líf®
og fátækt og fábreytilegt þjóð-
líf vort smækka sig — eins og
oið'ð hefir hlutskifti margra
slkálda vorra og rithöfunda, Sumir
okkar efnismestu amdans merm
hafa beðið tjón á sálu sinni af
smæð þjóðarinnar. En Emarbrant
af sjer þá fjötra. Hann hefir haW-
ið lifandi samband' við umheiín-
inn, dvalið langvistum með stór-
þjóðum, og oftast haft víðan sjón-
deildarhring og nógu háan himin
til flugs, En þrátt fyr'r þetta hef-
ir hann ekki slitnað upp úr í.s-
lenskum jarðvegi. Hann er ís-
lenskastur eða norrænastur í anda
flestra skálda vorra, en um leið
heimsborgari, með víða útsjón.
Hann sameinar í kvæðum sínum
eldgamla innlenda skáldmenninga
og erlendar stefnur og strauma.
Einar hef'r fengist við fleira
um dagaina en skáldskapinn. Harm
tók um iangan tíma mikinn þát.t
í opinberum málum hjer á landi,
stofnaði blöð og skrifaði milkið í
í þau. Hann var jafnan að finna
í fýlkingu þeirra, sem heimta
vildu Ifult sjálfsforræði til handa
íslenskri þjóð og vildu lyfta henni
úr andlegri og efnalegri kreppu.
— En það starf hans hofir
þokast í skugganm og horfið fyrir
þeim afreksverkum, sem hann hef-
ir unnið í bókmentum þjóðarinn-
ar. I þeim verkum lifir hann með-
an íslensk tunga er töluð og l'sta-
kvæði verða nokkurs metin.
J. B.
i
Erí. símtregnir
Khöfn 30. okt. PB
Bresku kosningamar.
pær kosningafrjettir, sem borist
liafa, sýna gre'nilega, að íhalds-
menn hafa, stórum unnið á. pegar
enska þing'ið var leyst npp höfðu ,lr
íbaldsmenn 258 þingsæti af 615
’alls, en mörg blöð spá því, að
flokkurmn ná'. í þau 50 sæti, sem
honum eru nauðsynleg til að fá
hreinan meiri hluta og mynda
nýja stíjóm. Verkamenn halda
nolkkurnvegmn sinni þingmanna-
tölu, en frjálslyndi flokkurinn
hefir feng'ð afarslæma útreið. —
Asquith er fallintn og bíður flokk-
urinn afarmikinn ihnekki við það.
feðmi andans, sem síðan 'hefir ein-
'kent Jhann og er aðalsmerki hans
á skáldaþingi þjóðarinnar.
í stuttri Maðagre'n verður ekki
. gerð grein fyrir skáldskap Einars
Benediktssonar. Svo stórfeldur,
margháttaður og viðamikill er
hann, a.ð ekki nægir lítið rúm til
. þess, að gera honum góð sk:l.
; Hjer verður að láta það eitt nægja
að benda á, að ynkisefni hans ern
fjölbrevttari en flestra annara ís-
lenskra skálda. Hann hefir lýst
íslenskri náttúru, hörku hennar
og Míðu, svo vel, að þar hafa fáir
betur gert, ort frábærlega snjallar
og lifandi mannlýsingar, t, d. „Eg-
il.1 Skallagrímsson“ og „Kórmak-
brugðið upp' í sumum kvæð-
um sínum ógleymanlegum mynd-
um af nokkrum stórborgum he’ms-
ins, sögu þeirra^og einkennum, og
ort heimspekileg kvæði, þrungin
af hugsun og göfugri lífsskoðun.
En það, sem eftirtektarverðast
er þó nm Ikivæði Einars, er orðl'st
hans. Hún er aðdáunarverð. pað
má segja ýkjnllaust, að hann vrki
á nýju máli, og á hann þar sam-
nierkt við Stephan G. Stephansson,
þó á nokkurn annan veg sje með- og
forð tungunnar hjá honuni. Ekk-
ert íslenska s'ká.ldið hefir heldur
Knörrinn hikar, veltir súðavöngvm,
votan rjettir hál® af öldulauguir.;
blístrnr pípuvörum lotulöngum,
ljósum hregður, ^ieplar stýruaugum;
blakrar voð að rá, sem ermi að armi,
•andar djúpt um háfa, tyftir barmi,
spyrnir hæli hart í lagargöngum.
Einars
Mikið er nú talað um fsland i
ritum sálarrannsóknarmanna viða.
um heim. Eru það einkum tilraun-
ir S. R. P. í. hjer síðastliðhm vet-
ur, sem athygli vekja, svo og rit-
gjörðir próf. G. Hannessonar, sem
áður hefir verið getið um í Morg-
unblaðinu.
Bráðabirgðaskýrsla Einars H.
Kvaran er nú komin út á mörgom
Benediktssonar tungumálum. Pyrst kom hún í

Kvæði
eru ekki til þess fallin að hafa' „Hjemmet“ (á dönsku), sem hefV
þau hversdagslega á vörum eða yfir 350 þús. ifcaupendur á Norð-
kasta. þeim á milli. sín eins og hje-. urlöndum; þvi næst á þýsku í
gómahjali. pau eru þmig í vöfum, „Psycikishe Studien“, hinu visiuda-
efkkert hugsana-híalín. Um höf. lega tímariti þýskra s-álarrann-
þeirra niá segja hið sama og hann sóknamanna. Ur því tímariti er
orti nm Egil: „Hann söng ei, en hún þýdd í hið fræga rit „Revue
kvað“. Kvæði Einars líkjast Metapsychique,“ sem er málgagn
bjarginu, sem þarf að hrjóta, til sálarrannsóknastofnunar'nnar í
þess að komast :'nn að gullinu. En París. pá hefir og skýrslan birst
þegar það er unnið, þá blasa við í enkkri þýðingu eftir stjórnarráð»
inanni sjóðir hugsana-auðlegðar, ritara Snæbjöm Jónsson í enska
djarfrar, fagurrar lífsskoðunar og vikublaðinu „L'ight“. Jafnvel mál-
spaklegrár hyggjudýptar. ga.gn sjálfra „Kristjaníumanna“,
íslenska þjóðin getur a.ð sumu (Norsk Tidskrift for psydkisk
leyti lirygst af því, að kvæði henn- Porskning) hefir ekki viljað ganga
ar mest.a núlifandi skálds ern framhjá henni, en, birtV hana
eins og þau eru. Enginn kostur er nokkuð stytta í nýkomnn heftu
að gera þá, sem aðra tungu mæla, par er og prentuð frásöpm ,Mika‘
hluttakand’ í þeiin anði. sem í
þeim felst. pau verða ekki þýdd
svo, að ekki glatist helftin af
listgildi þeii'ra og tignarsvip. En
um siðasta Kristjaníufimdmn, sú,
er birt var í ,,Morgni“, með um-
mælunum: aud'atur ut Altera pars
(þ. e. að líka beri að hlusta á hinn
það er harmabót, að svo lítil þjóð máls^iðilann). par er ennig getið
e'nangruð, silíinli hafa átt skáld, um skýrsln frii S. porláfcsdóttnr
er skapaði svo máttug verk, að og tilfærð ummæli úr einkabrjefi
þeim verðnr ekki þokað úr upp- frá próf. H. Níelssvni, þar sem
ætlað tnálinu jafnmikið og veg-! runálegn formi og búningi, svo að hann færir frúnni það til afsök-