Morgunblaðið - 14.01.1925, Síða 2

MORGUNBLAÐIÐ
INærmM
Höfum fyrirliggjandi
Mus(ads-0ngla7e.e.l.
Linoleum-góifðúkar.
Miklar birgðir nýkormiiir — Læjrntr * rö í b
Jónatan Þorsteinsson
S i rn i 8 6 4.
Heilbrigðistíðinði.
Frjettir
.Síf-sldar símabilanir hafa valdið
J>ví, að frjettir hefir yantað víðs-
vegar að.
Mænusóttin. Rjett nýlega harst
BÍmskeyti frá hjeraðslækninum í
R eýk< 1 a11 a h j e r a ð i, þess efnis, að
tveir hefðu dáið úr mænnsótt í
Mývatnssveit seint í desember. —
Annars hafa engar frjettir horist
af þeirri veiki síðan fyrir jól.
Mislingarnir eru víðast í rjenun,
t. d. í Reykjavík og á Akranesi.
í Reykjavík sáu læknar ekki nema
35 nýja sjúklinga vikuna sem ieið
(4. til 10. janúar). Á ísafirði eru
mi.sliflgarnir um garð gengnir.
Kvefsótt geugur enn víða; er
þi' í rjenun hjer í bænum. Hins-
vegar verður hjer nú talsvert vart
við hálsbólgu.
Yfirieitt má heita gott heilsufar
aistaðar, þar sem til h-efir spurst.
13. jan. 1925.
G. B.
Manndauði úr berklaveiki í Noregi, Danmorku, Islandi og Englandi
1890—1920.
1890 92, 94 9fc 96 1900 02. 04 0<s> 0» 10 112 14 Ifc »8 (91,0
nm, að orsakirnar hljóta að vera
eitthvað, sem getur skyridilega
breyst. — pvi má heldur ekki
gleyma, að engan veginn er víst,
að orsökin sje nokknr einstakur
hlutur. Margt bendir til þess, að
orsakimar sjeu margar, þó áhrif
þeirra allra gangi í sömu átt og
leiði til þess að draga úr veikinni.
1. Minkun næmleikans.
Mestir fræðimenn eru saœmála
um það, að berklaveikj reynist ó-
venjuleg skæð til að byr.ja með í
löndu'm, s:em hafa að mestu leyti
verið lans við hana. pað er cins
og uæmleikinn sje þar meiri en
venjulegt er eða mótstöðuaflið
minna. Má ef til vill segja, að
dæmi þessa sjáist sumstaðar hjer
á landi, þegar hvert systkinið deyr
eftir annað á sama heimilinu. í
slíkum löndum geysar þá veikin
lengri eða skemri tíma, en svo fer
jsmámsaman að draga új- henni,
'hvort *in nokkuð er gert eða
| ekki.
pess var getið í síðustu Heilbr,-
tíð., að berklaVeikin hafi farið um
langan tíma smaminkandi í flest-
um Norðurálfulöndum, eins og sjá
má á línuritinu, og hafi ekki veru-
lega breytt háttalagi sínu eftir að
sýkillinn fanst eða berklavarnir
voru teknar upp. Veikin va.r far-
in að þverra löngu áður en menn
vissu. að hún var næm, 'hvað þá
heldur að heilsuhæli og berkla-
vamir væru komna.r á. pað var
anisjafnlega snemma, sem þess'i
lireytíng til batnaðar hófst í lötid-
nnum. í Englandj hófst hún t. d.
-um miðja síðastliðnu öld, í Noregi
Tjett um aldamótin t900.
Pað er þá augljóst og ómót-
mælanlegt, að orsakir þær, sem
‘breytingunni valda, hafa verið
teknar að starfa í Englandj fyrir
70 árum en komið nókkru síðar
j Ijós í flestum öðTum löndum.
Ennfremur sýnir hin skyndilega
aukning veikinnar á ofriðararun-
petta. háttalag skj'ra margir,
einkum hagfræðingar, á þann hátt
ao mótstöðuafl manna og næmleiki
sje misjafnt og sjeu þéssir eigin-
leikar að: nokkru arfgengir. peg-
ar- veikin brýst inn í landið, fer
,hún fyrst yfir eins og hægfara
drepsótt, drepur þá, sem næmastir
ern og mótstöðu minstir. en skilnr
þá hraustu eftir. Á þennau hátt'
verður þá þjóðin hraustari meði
hverju ári og næmleiki hennar;
fyrir berklaveiki minkar, er veilu
ættirnar deyja smámsaman út, en
hinar liraustari verða eftir. Mörg
rök hafa verið færð fyrir þessari
skoðun og sennilega er hjer að
ræða um eina orsökina til þess að
veikin þverrar. Eftir þessu væri
það best fyrir þjóðarheildina, að
veila fólkið dæi sem fyrst og yki
ekki kyn sitt. Læknar og heilsu-
hæli væru þá auðsjáanlega tví-
eggjáð’ sverð. „Heilsuhælin taka
með annari hendinni það sem þau
•gefa með hinni“, segir L. Cobbet-
Naumlega getur þó alt oltið á
þessu eina atriði. Ófriðarþjóðiniar
og meðfæddir eiginleikar þeírra
breyttust ekki á ófriðarárunum' og
þó fór berklaveikin alt í einu að
vaxa í löndunum. pá íhafa nýleg-
ar rannsöknir í Ameríku sýnt, a.ð
berklaveiki er þar töluvert mis-
jöfn í sveitum og borgum og einn-
ig' í mismunandi fylkjum Banda-
ríkjanna, þó fólkið sje likt og
veikin hafi légið jafnlengi í landi.
Einhverjar aðrar orsakir hljóta
því að vera með í verki.
2. Velmegun og viðurværi.
| pað er víst, að almenn veltneg-
nii h?fir farið sívaxandi hjer í
álfu á öllum síðari hluta liðinnar
aldar og fram að ófriðnum. peg-
ir lengra dregur aftur í tímann
lifði almonningur víðast. við- lítinn
kost og oft við sult og seyru. pað
má því með sanni segja, að berkla-
vcikin hafi þverrað með batnandi
efnahag og viðurværi.
petta er í raun og veru auð-
skilið mál. Bæði rnenn og dýr eru
mótstöðuminni fyrir ölhim sjúk-
'dómum, ef þau lifa við ilt og ó-
nógt viðurværi og ekki síst fyrir
be.rklaveiki. Má svo lieita, að gott
og ríkulegt fæði sje besta læknis-
lyfið við þeim sjúkdómi og ein-
hver besta vörnin. Ein af aöalor“
sökunum til þverrunar veikinnar
er vafalaust aukin Velmegun og
(betra viðurværi. Jeg geri ekki ráð
fyrir, að um þetta verði deilt og
tilfæri því ekki frekari rök fyris
því.
pegar tekið er tillit til þessa,
er vöxtur veikinnar a ofriðarárun-
um auðskilimi- Ýmist ,skortur eða
hallæri skall þá skyndilega yfir
löndin og þeir, sem voru veilir
fý’rir, fjellu fyrir ofurborð.
Yjer rekum oss þá á það, hjer
eins og víðar, að almenn velmeg-
un er skilvrði fyrir fullum þjóð-
þrifum. peir, sem auka hana á
'einhvern hátt, eru máske betri
berklaveikislæ.'knar en liinir, sem
Vinna við sjúkrahús og heilsuhæli.
Meinið er, að svo erfitt skuli vera
að bæta cfnahag almennings. pað
stendur að minstu leyti í valdi
læknanna.
Sæmilegur efnáhagutf almenn-
ings, svo hann þurfi ekki að líða
verulega.n skort, er skilytði fyrir
því, að berklaveikin >verri. Bresti
þetta, koma allar varnir að litlum
SWANS
■ t"l'!ý N ■ tíYt;.
HPFAMILIE^
LINIMENT
BORTDRIVIR
SMERTERNE
;:LO AN'S er lang útbreiddasta
„Liniment' ‘ x heimi, og þúsundir
manna reiða sig á hann. Hitai
strax og linar verki. Er
borinn á án núnings.
Seldnr í öllum lyfjabúð-
um. Nákvæmar notkun-
arreglur fylgja hvecri
flösku.

notum, eius og sjá mátti á ófriðar- siemilegt, að dkki sje hrækt á
árunum. gólfið, að hver maður hafi rúm
{fyrir s-ig o. s,. frv. pað er mikilt
3. Húsakynni I munur á því, ef brjóstveill maður
almennings hafa máttug áhrif á er á heimilmu, hvort liann er sett-
heil.sufar, manndauða, siðferði og nr í sjerstakt herbergi og látinn
flösta menning. Eitt af áþreifan-j bafa sem iminst afskifti af börn-
legustu dæmum þessa ern húsabæt-j um og unglingum eða tuáske ung-
tirtíar í Liverpool. Árið' 1894 rjeð-. Íitígur er i'átixm sofa hjá honiun.
ist bæjarstjórnin í að rífa 22,000 MejV aukinni nienning hcfir hrein-
fátaiklingahús, sein þóttu lítt hæf ,.lætí færst í vöxt, þekking á smit-
til íbúðar og hæjársnián, og byggja * ujiarhættu veikinna.r og ýtus hvers
þau frá grunni að nýju. pessu var dagsleg, skynsamleg varúð. Lnr
nálega lolkið 1912 og verkafólkið, j líuigan thna hefir ástaudið verið
som bjó í gömlit; húsaskriflunum, ! að batna í Norðurá.lfunni í þess-
flutt í nýju húsih'. E'ftirfarandi yf-
iriit gefur nokkra hngmyrtd um
þá breytimgu, seni varð á högttm
þess:
1894 1912
M 1.600 íli. Af 1.000 tb.
Handteknir á ári iýrir
drykkjaekap, ofbeldi
og þjcfnað .... 202 4
Barnadanði .... 216 90
Manndauði .... 60 25
u.m efuum og samfara því hefir
dregið úr veikinui.
Flestir tmmu sammála nm það,
að auktn menning, hreinlæti og
m.argskonar varúð sjeu skilyrði
fyrir því, að berklaveikin þverri. *
Vjer höfum þá.'gétið helstu at-
riðanna, sem ætla má, að dregið
hafi úr berklaveikinni síðustu
j mannsaldrana, pau hafa verið
pað er 'enginn smáræðismunur ú þyngst á metunum, >6 ýmislegar
þessum tölum og þó hefði hann ráðstafanir hafi baast við eftir
vel nrátt meiri verða. Hjer er ekki
um annað breytt en húsakynnin,
svo ekki verður annað sjeð, en að j
framförin væri beinlínis , þeim að j
þakka,
Eins og eðliiegt er, eru það
einknm næmu sjúkdómarnir, sem
minna ber á í góðum húsakynnnm
og ek’ki síst berklaveikin. Hún
hefir því oft verið nefnd híbýla-
sjúkdómm- og sjálfur Rob. Koek.
sem sýkilinn fann, gerði sjvr fylli-
lega ljóst, hve máttug áhrif húsa- j
jkynnin hafa. pannig hefir berkia- j
veikin nálega horfið í fyriimynd-j
arborgunum, sem best hafa húsa-
kynni, án þess að sjerstökirm vörn
um væri beitt þar frekar en ann-
arsstaðar.
Ýmsar tölur mætti nefna til
sönnunar þessu máli, en jeg -geri
ráð fyrir, að þese sje ekki þiirt.
111 og þröng húsakynni eru ein oS
aðalorsökum veikinnar og meðan
þau þau batna ekki til stórra
muna og hver maður sefur í smu
rúmi, þá eru lítil líkindi til. að
veikin þverri til stórra muna. —
Verður nánar vikið að þvi siðar.
4. Menning og þUfnaður
Líkindi eru til þess, að almeim
yelmegun og gúð liúsakynni kæmu
ekki nema að hálfum notum, ef
fólkið, sem í þeim býr, er menn-
ingarsnautt og óþrifið. Góðn húsa
kynriin njóta sín svo best, að skyn-
samlega sje lifað í þeim, að þeim
sje haldið hreinum, að loftið sjc
aldamótin.
G. H.
Lausavisuiv
Um morgun í tvísýnu sjóveðr'u
Var höf. spnrbur til veðtirs og svar-
aöi liajm með vísunni:
(ijallarþak úr hafi há
lijalla sakar forðann,
fjallabaki or lxann á
allur rakinn norðau.
Kristján Bonjamínsson
(úr Hnappad alssýslu ?)
Hvar sem örlcig öpinbert
anda kulda og heli,
þá er list að geta gert
gott úr hverju jelr
Sæmdargötu glogst sá fer
gegnum skxxgga kífsins,
vel er geymdi í sjálfum sj >r
sólargeisla lífsins.
Halldór Ilelga-son
frá Ásbjarnarstöðum.
Tíminn xyður fram sjer fast
frexnur biða-naumur.
Ilverfur i&u-amakast
.■'ms og liðinn draumur.
Lífs fram stígur straumur hart,
stund á.n flýgur biöar;
l'ljótt á. sígnr seinni part
sólin hmígr til viðar.
Jónas Jónss<A,
frá Hofdölum, Skagafirði.