Morgunblaðið - 25.02.1925, Blaðsíða 2

MORGUNBIiADtt
S KINN
HVÍTT
Bíðid
ekki meft aS kaupa
, »SKINN-HVITT«,
þvi betra þvotiaefni fæst
ekki! - Sími 834.
Andr. J. Bertelsen.
Ekki
eru nein skaðleg efni
i SKINN-HVITT,
það er sannað eftir
margra ára reynslu
Reyna
að þvo með SKINN-
HVITT. — Þjer munuð
verða hissa, hvað þvott-
urinn verður hreinn og
hvítur og með góðum ilm.
Þvo
upp úr SKINN-HVITT
sparar vinnu, tima og
peninga. Reynið og þjer
munuð sannfærast.
Með
þvi að sjóða tauið í
SKINN-HVIIT
er fuilnægjanði sótt-
hreinsun fengin.
SKINN-HVITT
er sápukorn með öllum nauð-
synlegum kreinsunarefnunt til
ailskonar þvotta. Margra ár»
reynsla er meðmælin. Sími 834.
Andr. J. Bertelsen.
Fengum með Lagarfossi þessar
hveititegundin
Montroyal
Glenora
Famous
Onota
Buffalo
Gill Edge
Canadian Maid
, Georgian
Ali i 50 kg. pokum
Spyrjið um verð
er yður öllum fyrir bestu að kaupa einungis hina viðurkendu
og ágætu, innlendu miólk frá
SVIjólkurfjelaginu Mjöll
Hún fæsf um allan bæ.
M0RGENA1ÍI5EN
BERGEN
MOBGENAVISEN
MORGENAVISEN
cr et af Norges most læete Blade og •>
serlig i Bergen og paa den norske Veatkyí
ádbredt i alle S&mfundslag.
er derfor det bedste Awionceblad for all<
aom önsker Forbindelse med 'den norakr
Fiskeribedrifts Firmaer og det ðvrige norek*
Forretningsliv samt med Norge overhovedet
bör derfor læses af alle paa Island.
Anoneer til „MorgeeaTÍeen" sesdtages i „Morgenbladid V *
Bestan
Höi
Um athafnir sjómanna i verinu
og xjómannafrœðlxuna
í verstöðvunum i Amessyxlu
fyrir aldamótin.
Eftir sjera Ólaf Ólafsson.
Dún
fiður og allskonar
aængurfatnað selur
JknÆmJinnaMin
h a v r e, alle sorter fodermel,
tjære, h a s a e 11 ö n d e b a a nd
og tomtönder. Mottar be-
stilling paa nye motorfar-
t ö i e r. Alt i bedste kvaliteter
og moderne konstruktion.
O. Storheim
Tyskebryggen, Bergen
Telegramadresse: Storheira.
Auglýsið I ísafold I
< Niðurl.
Sjómannafrœðslan i verstöðvunum
milli dnna.
Sá maðurinn, sem fyrst hófst
handa til að gera eitthvað til
gagns i þe88u máli, var Jón Páls-
son, sem nú er gjaldkeri i Lands-
bankanum; honum ofbauð sá
mikli timi, sem á hverri vertið
fór til einkis hjá ungum mönn-
um í þessum verstöðvum. Og
honum hugkvæmdist það snjall-
ræði, að reyna að koma á fót
kenslu i einhverjum fræðigrein-
ura fyrir unga menn á landlegu-
dögunum. Jón átti þá orðið heima
úti á Eyrarbakka en rjeri á
vetrarvertíðinni austur á Stokks-
eyri.
Það var um 1890, að Jón byrj-
aði á kenslu fyrir sjómenn á
landlegudögum á Stokkseyri; og
það sýndi eig brátt, að hugmynd-
in var góð og lifvænleg. Ekki
var þetta i gróðaskyni gert, því
Jón tók ekkert fyrir kensluna;
en skólanefnd lánaði barnaskól-
ann fyrir ekkert.
Ungu sjómennirnir tóku þess-
ari kenslu mætavel. Ungir menn,
sem langað hafði til að læra eitt-
hvað, en áttu lítinn kost á því,
notuðu því tækifærið, sem hjer
bauð8t; ketislan var vel sótt og
vel stunduð, eins og flest það,
sem menn gera af frjálsum vilja;
próf voru haldin undir vertíðar-
lokin og kom það þá jafnan í
ljós, að nemendurnir höfðu tekið
skjótum og ótrúlega miklum fram-
förum.
Þessu hjelt Jón áfram fyrstu
árin af síðasta aldartugnum með
elju og áhuga. Fyrirtækið varð
brátt mjög vinsælt bæði í ver-
8töðinni á Stokkseyri, og ekki
síður upp og austur um sveitir,
þar sem nemendurnir áttu flestir
beima; góðum húsbændum og
feðrum þótti það góð] hlutarbót
fyrir unglingana, að fá ókeypis
fræðslu og tilsögn í verinu í ein-
hverjum fræðigreinum.
Margir ungir menn, sem á þess-
um árum lærðu hjá Jóni Páls-
syni í sjómannaskólanum á Stokks-
eyri, að reikna og draga til stafs,
sem kallað er, hafa síðan orðið
að mætum og gagnlegum mönn-
um. Má þannig t. d. nefna Jón
Ólaf88on frá Sumarliðabæ, nú
framkvæmdar8tjóri í Rvík, fyrv.
alþm. Einar Jónsson á Geldinga-
læk, að mig minnir Pál Lýðsson
í Hlíð, Jón Guðnason fiskaala í
Rvík, Sigurð Aðólfsson, nú í
Ameríku, Pál Stefánsson bónda
á Ásólfsstöðum, Þórð heitinn
Jónasson, kennara, og marga
fleiri.
Þegar stundir liðu, var sams-
konar kensla tekin upp á Eyrar-
bakka og Loftsstöðum fyrir til-
hlutun Jóns Pálssonar, og var
sótt mjög vel I báðum stöðunum.
Árið 1893 fluttist jeg að Arn-
arbæli frá Guttormshaga, og um
sama leyti varð sjera Olafur sál.
Helgason prestur í Stokkseyrar-
prestakalli, kom þangað frá Gaul-
verjabæ. Fram úr því fór
Jón Pálsson að hætta útróðrum,
og varð þá jafnframt að hætta
sjómannakenslunni, hjelt siðasta
próf sitt á Stokkseyri 6. mai
1894; gengu undir það próf 20
piltar, allir bráð-efnilegir og hafa
orðið að nýtustu mönnum. Fengu
þeir allir mjög lofsamlegan vitnis-
burð; er prófskýrslan enn til og
hef jeg hana i höndum.
Sý8lunefnd Árnessýslu var þá
tekin að styrkja kensiu þessa,
og vildi þvi hafa hönd i bagga
með kenslunni, einkum er hún
færi úr höndum Jóns Pálssonar.
Kaus hún okkur nafnana, sjera
Ólaf á Stórahrauni og raig, og
Brynjólf Jónsson frá Minnanúpi
l nefnd til að annast um kensl-
una að öllu leyti, ráða tilhögun
hennar, útvega húsnæði, ráða
kennara og vera prófdómendur
að vorinu til, er kenslunni væri
lokið.
Brynjólfur gamli var nú »kongs-
in8 lausamaður«, en við prestarn-
ir höfðum stórum prestaköllum
að gegna, og höfðum báðir all-
mikla kenslu á heimilum okkar
á hverjum vetri, hann kendi mál-
og heyrnarleysingjum, en jag
kendi piltum skólalærdóm, bjó
þá undir latínuskólann. — En
við tókum báðir samt þetta starf
að okkur með ánægju, af því við
töldum sjómannakensluna nauð-
synlega og gagnlega. Fór svo
þessu fram ár eftir ár; við fórum
undir lokin í allar verstöðvarnar,
á Eyrarbakka, Stokkseyri, og
Loftsstöðum, og prófuðum alla
pilta, sem kenslu nutu, vel og
rækilega; var það jafnan sam-
huga álit okkar, að kenslan kæmi
nemendunum að miklum notum.
Árið 1903 fór jeg frá Arnar-
bæli og til Rvíkur; Jón Pálsson
fluttist og þaðan um líkt leyti;
og árið eftir andaðist sjera Ólaf-
ur sál. Helgason og var að hon-
um hinn mesti mannskaði. Fram
úr þessu fór að dofna yfir þess-
um framkvæmdum auBtur þar,
hvernig sem á því hefir staðið,
og loks dóu allar þessar fram-
kvæmdir út, og met eg það illa
farið. — Hvernig ungir menn
nota landlegudagana á þessum
slóðum núna, um það veit jeg
ekkert. —
Jeg skal taka það frara, að i
Þorlákshöfn, sem í mínura aug-
um og margra annara var fyrir-
myndar-verstöð, meðan Jón sál-
Arnason sat þar uppi, fór engin
sjómannakensla fram. Var það
aðallega húsnæðisvöntun, sem því
olli. — En til að bæta það upp
var á þessum árum komið þar
upp bókasafni til afnota fyrir
sjómenn á vertíðinni; lagði sýslu-
nefndin i Árnessýslu því árlegan
styrk, meðan mjer var um það
mál kunnugt; en á þeim árum
var bókasafn þetta mikið notað
af sjómönnum.
Kvað orðið er um það nú, veit
jeg ekki. Verstöðin er, sefn
kunnugt er, komin i kalda kol.
Kenslugreinarnar, sem kendar
voru í verstöðvunum milli ánna„
voru skrift, reikningur, landa-
fræði og danBka.
Sjómanndsjóður Árnestýslu.
Eitt af þvi, 8em gert var aust-
ur i Árnessýslu sjómönnum til
hagsbóta á siðasta áratug aldar-
innar, sem leið, var stofnun »Sjó-
mannasjóðs Árnessýslu*.
Það mun líka hafa verið Jón
Pálsson bankagjaldkeri, sem var
frömuður hans og aðalstofnandi.
Sjóður þessi var stofnaður I þvi
skyni, að styrkja ekkjur og böm
og aðstandendur sjódrukknaðra
manna í Árnessýslu.
Tillögin voru einn fiskur af
hverjum hlut á vertíð hverri; en
framan af lögðu margir fram
miklu meira; því að stofnun þessi
mæltist mjög vel fyrir. Útborgun
úr sjóðnum átti að vera fimm-
föld við það, sera hinn trygði
hafði lagt í sjóðinn.
Sjóðnum safnaðist brátt furðu
mikið fje í tillögum og gjöfum;
var hann um eitt skeið orðinn
nokkur þúaund krónur. — En
dofnað mun hafa yfir þessari
stofnun, þegar Jón Pálsson var
farinn suður og hættur að. hugsa
um hann. — En sjálfsagt er hann
einhversstaðar til, þótt jeg viti
ekki hvar hann er niðurkominn.
Mjer er það nú vel ljóst, ab
margt er breytt frá þvi, sem var
fyrir um það bil 30 árum síðan.
Flestiroglíklega allir unglingar fá
meiri fræðslu nú enn þeir áttu
kost á fyrir 40—45 árum, og
ættu þeir að því leyti að ganga
nú betur undirbúnir út i lífið.
En — allir unglingar geta samt
einhverju við sig bætt, fáir munu
enn vera oflærðir undir lífið og
lifsins alvarlegu störf og fram-
kvæmdir.
Enn eru til brimveiðistöðvar*
sem áður, og enn fara á hverri
vertíð margir landlegudagar til
einkis hjá mörgum sjómönnum á
mörgum stöðum. Eg sje eftir
hverjum degi, sem þannig fer til
einkis hjá ungu mönnunum; þeir
dagar eru tapaðir peningar i lífi
ungra manna.
Nú hefi jeg sagt frá þvi, sem
gert var austur í Árnessýslu fyr-
ir 20—30 árum til þess að land-
legudagarnir yrðu ekki ungum
mönnum algerlega ónýtir og tap-
aðir dagar, og fyrir mjer hefir
að sumu leyti vakað sú hugsun,
að ekki væri alveg óhugsandiy
að einhversstaðar kynni að vakna
upp einhver nýtur maður, sem í
likt vildi ráðast þar sem líkt stæð*
á; mætti þá máske eitthvað gott
af því leiða.
»Enginn veit, hvar óskytja öt
geigar*.