Morgunblaðið - 24.04.1925, Blaðsíða 3

MOLOlNBLAÐIÐ
^ORGUNBLAÐIÐ.
St,“í”andl:' v»h. Finsen.
Hlt !,an<JI: F3elaK I Reykjaytk.
8 Jðrar: J6n KJartansson,
^ Valtýr Stefánsson.
Kiýslngastjöri: E. Haíbergr.
8«f«tofa Austurstrœtl 6.
B<aiar: Ritstjörn nr. 498.
Afgr. og bökhald nr. 600.
R Abglýsingaskrifst. nr. 700.
elmastmar: J. KJ. nr. 742.
V. St. nr. 1220.
i E. Hafb. nr. 770.
rlftagjald innanbæjar og 1 ná-
Ktenni kr. 2.00 á mánuQl,
I 'bnanlands fjær kr. 2,60.
^ausasölu 10 aura eint.
I
gera. Mniidu þær verða þessar
aðallega:
1. Að norskum skipum yrði
heimilað, að verka síld inn-
I
an landhelgi. i
2. Að þeim yrði heimilað
að selja afla sinn í landi og
3. Að hafa báta sína á floti
innan landhelgi.
Sendiherra sýndi þegar fram
á, að fcröfur þessar væru svo
víðtækar, að ómögulegt væri að
ganga að þeim. I
Kjöttollsmálið.
Kyrstaða í mááinu.
hnur ferð sendiherra til Osló.
^ödiherra vor, Sveinn Björns-
fór aðra ferð til Osló í okt.
^> iil að sitja þar fund með
^itrúum Norðurlandaþjóðanna.
Þeirri ferð átti hann enn tal
^ norsku stjórnina um kjöttolls-
lálið.
sendiherra þá vissu um,
’ttor.tka stjórnin væri komin á
a stoðun, að mögulegt væri
^i^efcniskt^ að skipa söltuðu
^dakjöti
í tunnum í sjerstakan
°dflokk. Aar þá sá hnúturinn
en jafnframt kominn
T|har nýr { staðinn. Og nú var
, fiskiveiðalöggjöf okkar. —
alcli norska stjórnin nú^ að óá-
væri risin bæði í Noregi
5 a Islandi, vegna fiskiveiða-
^gjafar okkar og taldi að erfitt
!Undi, að koma frain lí stór-
lnginu tolliækkun fyrir íslenskt
^diíjöt, nema á móti kæmi til-
^áuu á íslensku fiskiveiðalög-
iófinni (sbr. skýrsl. bls. 14).
^’einn Björnsson kom þar sem
mátti vel og drengilega
aab og hjelt vél á ’málstað okk-
f' Sann benti norsku stjórninni
'■ á: „að fiskiveiðalögin nýjn
að mestu leyti safn eldri
lfa> að það, sem væri nýtt í
eiTn> og niáíli skliffi hjer aðal-
'8a væri orði til orðs samhljóða
lT,Onierkurlögunum norsku, að
^’ákvæmilegt værl að refsa
eirin sem brytu landslög, hvort1
"tl1 væru innlendir eða útlend-
“ og hann taldi því allsendis
'’klegt að íslenska stjórnin og
Iþingi gæti gengið að því að
®ita ívilnanir á fiskiveiðalög-
iáfiuni.
Ný tollhækkun.
líður langur tími, og fátt
6rist í málinu. Stórþingið kom
'lnan í miðjum janúar 1923, og
iórnin norska hreyfði ekki toll-
‘áUnu. Hafði öðru að sinna. 8.
Urúar samþvkti stórþingið, 20%
^iúkun á öllum tolli. Stjórnar-
<lUi Urðu í Noregi í öndverðum
ílrsnvánuði. Stjórn vinstrimanna
11 trá, en hægrimenn tóku viv
^riÓja ferð sendiherra til Osló.
1 Uyrjun apríl 1923, fór sendi-
eri,a enn til Osló, til að lieyra
ndirtektir nýju stjórnarinnar
?rsku um toilmálið. Hún liafði
a ekki haft tíma til þess að
.,1,la málinu. Áleit heppilegast að
1 a Uangað til stórþingið gerði
Pniulegar, árlegar áætlanir um
1 Uaxta, sem yrði í júní eða júlí.
‘ endiherra varð nú þess viss,
j -p
nain niundi koma krafa frá
°rslíu stjórninni um ívilnanir á
s iveíðalöggjöfinni.
aendiherra komst að raHm um
1 ei‘ju þær væru fólgnar kröf-
1191 > seni Norðmenn mundu
ERLENDAR FREGNIR.
Khöfn, 23. apríl. PB.
Nýja stjórnin tekur við í Prakk-
landi.
Stefnuskrá Painlevé.
Painlevé hjelt stefnuskrárræðu
sína á þriðjudaginn. pegar ráðu-
néytið kom inn í þingsálinn æptu
andstæðingar þess: Niður með (
Calliaux. Ræða Painlevés þvkir
efnislitil og hvikul; ystu vinstri-
mönnum finst hún of vingjarnleg
lí garð miðflokkanna, jafnvel
hægrimanna. Painlevé lýsti því t.
d. yfir, að sendiherraembættið við
páfastólinn vrði ekki lagt niður,
stjórnin mundi ekki skifta sjer
af trúmálum í Alsace-Lorraine.
Bnnfremur talaði hann um tvö
mestu velferðarmál Prakka, ör-
yggið og fjármálin. Yildi hann í
engu hvika frá Genfarsamþykt-
inni, 'koma á jöfnuði í fjárlígum,
með því að leggja á nýja skatta.'
Ennfremur lagði hann áherslu á,
að einstaklingar ríkisins spöruðn
sem mest og alls sparnaðar yrði
gætt í ríkisbúskapnum, .og væri
hvorttveggja áríðandi, svo hægt
væri að koma öllu lí gott horf og
auka fra.mleiðsluna.
Khöfn, 24. apríl. PB.
Pranska stjómin ráðgast við
Breta.
Símað er frá París, að gert sje
ráð fyrir, að Painlévé og Briand
fari til London til þess að ráðg- j
ast við bresku stjórnina um ör-
yggis- og setuliðsmálin. — Herriot
hefir verið kosinn forseti neðri
málstofunnar. |
Viðsjár með Bandaríkjamönnum
og Japönum.
Símfregnir frá Ameríku herma.
að meiri hluti ameríska flotans
safnist. saman þessa dagana í San;
Francisco, til undirbúnings undir
flotaæfingar í Kyrrahafinu, og
eiga þær að vera lí stærri stíl en
dæmi eru til. Samtímis berast sím-,
fregnir um það, að Japanar hafi
ákveðið að byggja 20 ný herskip,
af ýmsum gerðum. Japönum er,
meinilla við flotaæfingarnar ame-
rísku, og líta svo á, að þær sjeu
égnun í garð Japana.
arhlutanna og fylgiskjölum á 8.
örk; eru því engin tiltök að
greina efni þessara ritgerða hjer.
Útvarp. Allshn. Nd. leggur til
að frv. um sjerleyfi til útvarps
verði samþ. með nokkrum breyt-
ingum. I fyrsta lagi vill nefndin
ekki, að sjerleyfið sje stílað á
nafn, í annan stað vill hún stytta
sjerleyfistímann niður í 7 ár, en
fiv. ákvað 10 ár. pá vill nefndin,
að útvarpsstöðin sje aflmeiri en
frv. gerir ráð fyrir. Ekki vill
nefndin fallast á, að veita þeim,
sem sjerleyfi kann að fá, einka-
rjett til sölu á viðtökutækjum.
Hefir nefndin flutt brtt. um þessi
atriði, sem hjer hefir verið minst
á og nohkur fleiri.
»
Aðrar þingfrjettir gátu ekki
komist í blaðið í dag. Koma á
morgun.
SUMARDAGURINN
FYRSTI.
ALÞINGI
Landsbankafrv. Komið er álit
frá meirihl. fjárhagsn. Ed., og
leggur hann til, að málinu sje
vísáð til stjórnarinnar. Auk þess
hafa nefnarmenn meirihl. gefið út
sjerstdk álit, Björn Kristjánsson
eitt, Sig. Eggerz eitt og Ingvar
Pálmason og Jónas Jónsson eitt.
báðir saman. Eru þau alllangar
ritgerðir um bankamálin, og er
þetta þingskjal með álitum nefnd-
í fyrradag.
Sumardagurinn fyrsti rann upp
bjartur og heiður, en ekki að
sama skapi hlýr. — Stóð norðan
kaldi utan af Flóanum og gerði
svalt lí bænum. En Reykvíkingar
fögnuðu sumri engu síður með
blaktandi fána á hverri stöng og
óvenjulega mikilli umferð og fjöri
í bænum. Og mun þar hafa
valdið miklu um, að dagurinn var
jafnframt börnunum helgaður, og
þessvegna ýmsar skemtanir á boð-
stólum víðsvegar í bænum. pá
spilti ekki fyrir, að víðavangs-
hlaupararnir voru á ferðinni á
þeim s'lóðum, sem umferðin var
mest. —
Skrúðgangan.
Kl. 1 hófst skrúðganga barna
frá barnaskólannm að Austurvelli.
Tóku þátt í henni mörg hundruð
börn, flest með fána. Gengu skát-
ai í broddi fylkingar og börðu
trumbur. Var það falleg sjón að
sjá þennan mikla hóp barna und-
ir blaktandi fánum. Og datt mörg-
um, sem á horfðu í hug, að í þess-
ari fylkingu byggi ef til vill nýtt
þjóðarvor.
pegar fylkingin kom að Aust-
urvöll var þar fyrir mikill fjöldi
manna, því þá voru hlaupararnir
að koma inn á völlinn.
Hlaupið.
Hlaupararnir lögðu á stað kl.
2 stundvíslega, og voru 20. —
Kefir áður verið sagt frá því hjer
í blaðinu, frá hvaða f jelögum þeir
voru. Pærðin var slæm á Laufás-
veginum, en batnaði er á leið
skeiðið. Geir Gígja fór fram úr
keppinautum sínum og varð fyrst-
ur á túnin, þar næst Magnús Ei-
ríksson og hinn þriðji Páll Helga-
son og fjórði Hallgrímur Jóns-
son (Á). En hinn síðastnefndi
kom fyrstnr að markinu, og var
13 mín. 35.8 sek. á milli marka.
Annar var Geir Gígja (K.
R„), á 13 mínútum og 46
sek., og þriðji Magnús Eiríksson
(í. K.). En úrslitin urðu þau, að
{. K. vann mótið með 34 stigum,
(3+ó—6+8+12). K. R, fjeklc 39
stig, (24-74-9+10+11). En Ár-
mann fjek'k 55 stig, (1+4+13+18
+19), og liefir nú íþróttafjclag
Kjósarsýslu unnið Hjaltesteðs
b'ikarinn til eignar. Hlaupararnir
komu allir að marki, og voru lít,-
ið þrekaðir að því er sjeð varð,
og var þeim heilsað með miklum
fögnuði af áhorfendum.
Ræða Sveins Björnssonar.
pá flyktist fólk suður að Al-
þingishúsinu, því enginn vildi
missa af ræðu Sveins Björnsson-
ar fyrv. sendiherra. Var ótöluleg-
ui manngrúi kominn í Kirkju-
stræti þegar Sveinn kom út á
syalir þinghússins og hóf mál
sitt. Flutti hann mjög snjalt á-
gæta ræðu, og fer hjer á eftir út-
dráttur úr henni.
Mintist á skoðanir vísindamanna
í lögfræði um ytri áhrif á hugsun-
arhátt og skapgerð, sem afbrota-
menn liefðu orðið fyrir í uppvext-
inum. Væri viðurkent, að barnssál-
in væri svo viðkvæmt viðtökutæki
fyrir og mótaðist svo af álirifum á
uppvaxtarárunum, að á miklu riði
fyrir framtíð þjóðanna liverjum á-
lirifum börnin yrðu fjrrir á þeim
árum; því hvíldi á hverjum ein-
stakling ábyrgð á því að láta börn-
in verða fyrir sem bestum áhrifum.
Karlmennirnir teldu sig venju-
lega hafa öðrum hnöppum að
lmeppa en sjá um uppeldi barn-
anna. Skólarnir næðu og svo skamt
: þe'ssu. Aðalstörfin í því efni Imldu
á móðurinni. En mörg móðirin
hefði ekki aðstöðu eða ástæður að
sinna uppeldi barnanna sem skyldi
og hún vildi sjálf. Yrði því oft að
slampast um, hverjum tilviljunar-
áhrifum börnin yrðu fyrir í hópun-
um á götunum. Kunnugir segðu, að
þegar væri farið að gera vart við sig
meira en margan ókunnugan ugði,
að af ofvextinum í bænum og þröng
býlinu leiddu ill áhrif á börnin,
líkt og menn vita að verður í borg-
um erlendis. Hjer því komin fram
'þörf á að aftra framtíðarþöli fyrir
íslensku þjóðina, sem ella gæti
orðið.
Okkur íslendingum sem eigum
svo margt ógert í landinu hætti við
að skrifa og tala um það sem gera
þurfi, en stundum verði minna úr
framkvæmdunum. Hjer sje dæmi
um framkvæmdir án óþarfa mælgi,
þ. e. stofnun „Sumargjafarinnar' ‘.
pær framkvæmdir sem þegar hafi
verið gerðar t. d. dagheimilið í
fyrra sumar hafi tekist ágætlega og
•’ erðskuldi stuðnings til áframhalds
og aukningar. Þau, sem með ósjer-
]>lægni fórna starfi sínu til þcssara
íramkvæmda, sjeu að vinna verk
fyrir okkur öll, sem ekki Aá vera
óunnið. Því heri okkur að rjetta
fram skerfinn til „Sumargjafarinn-
ar“ með þakklátum hug til þeirra
sem fj'rir starfinu standa oar láta
„Sumargjöfina1 ‘ njóta þeirra hlýju
og björtu hugsana, sem vakna í
brjósti okkár a sumardaginn fjrsta.
Inniskemtanirnar.
í Nýja Bíó hófst svo skemtun
ld. 4. Flutti Sigurður prófessor
ðiordal mjög eftirtektarvert er-
indi, og er ólíklegt, að mönnum
hafi dottið fyrirfram í hug efni
þess. pað mætti ef til vill nefna
það íslensk Joga. Prófessorinn
sýndi fram á að margt af því
sem flust hefði úr indv. fræð-
nm til Vesturlanda, og borist
hefði liingað til lands, m. a. í
„Joga“, væri' til lijer í barna-
leikjum og þjóðtrú, því margt af
hinni gömlu tamningu hugans,
sem lögð væri áhersla á í „Joga“,
lægi til grundvallar í mörgum ís-
lenskum leikjum. pvií miður er
lijer ekki tækifæri til að segja
nánar frá þessu erindi, sem bæði
var hið einkennilegasta og hafði
inni að halda mikið af skarpleg-
nm athugunum. En sennilega
verður það prentað einhversstað-
ar, og gefst. mönnum þá kostur
á að kynna sjer það.
Söngur barnanna í Nýja Bíó
þótti hinn ágætasti. Er það hið
lofsverðasta verk, sem söngstjór-
inn hefir unnið, með því að koma
þessum söng í svo gott horf.
Fjöldi manna, sem ætlaði að
vera á þessari skemtun, varð frá
að hverfa vegna rúmléysis í hús-
inu. Yar það svo þjett skipað,
sem unt var.
í Iðnó var svo önnur skemtun
ki. 5. Fór þar fram leikfimissýn-
ing kvenna og var -að henni gerð-
ui hinn besti rómur. En einkuifi
skemtu menn sjer vel við smáleik
þann, er litlir krakkar sýndu.
Hafði frú Guðrún Indriðadóttir
sjeð um hann að öllu leyti og
tekist það mæta vel. pá sýndi og
Sigurður Guðmundsson dans.
pessi skemtun var endurtekiifc
kl. 8 og var húsfyllir í bæði
skiftin.
pað er mikið starf, sem fjelag-
ið „Sumargjöfin“ hefir lagt í a&
koma öllum þessum skemtumnn
á En bæjarbúar sýndu það, að
þeir kunna að meta það og ætla
ekki að láta fjelagið vinna fyrir
gíg. Enda er þeim það skjddast.
pví það eru börnin í bæninu, sem
fjelagið &r að vinna fvrir, og
væri þvií óverjandi, §f íbúarnir
4u ekki undir það .velferðar-
mál svo sem þeim er unt.
Ágóði af deginum í fyrradag
mun hafa qrðið fjelaginu nokkru
meiri en í fyrra.
a» -----
Gömlu málin að hverfa.
pað hefir verið mikið um þatf
deilt, hvórt forntungnanámið í
mentaskólum sje hyggilegt eða
ekki. Að vísu er það fávísleg
deila., úr því það er á allra vit-
orði, að nálega engir lærðir menn
litu í latnéska- eða gríska bókr
þegar prófi var lokið, — meðan
siaglað var í þessum málum all-
an skólatímann. petta er iitaf fyr-
íj sig full sönnun fyrir því, hve
gagnslitlar þessar námsgreinar
eru.
peim, sem hafa ennþá trölla-
trúna á gÖmlú málunum, má
benda á, hversu forntungnanám-
inu hnignar i pýskalandi, en
svipuð mun niðurstaðan vera í
flestum lönudm. par geta menn
valið úm 3 leiðir til þess að ná
stúdentsprófi: Gymnasium, Real-
gvmnasium og Oberrealschule. —
Gymnasiin er lík gamla latínu-
skólanum og setja lat.ínu og
grísku í hásætið. Ober-realskolar
sleppa forntungunum alveg, en
Realgjmiasiin fara bil beggja, líkt-
og mentaskóli vor. Stúdentafjöld-
inn í síkólum þessum var hlutfalls-
ltga þannig:
1890 1917
Gymnas............ 72% .. .. 4i
Realsch........... 24% .... 30-
Oberrealsdh. .. 4% .... 23
Stefnan er skýr: dauðu málin
eru að hverfa í skólunum. pað,
sem fæiúst í aukana, eru ýms
fræði, sem koma að meira. haldi