Morgunblaðið - 05.10.1926, Blaðsíða 5

M fX l> f' *'
5
Aukabl.
Qrænlanösmiöin.
Ónotnð anðsnppspretta.
á síðkastið befir alLmikið
ritað og- rætt bjer á landi
úrœnland og framtiðarskil'
F ,m tar til fiskiveiða.
manna hjer, fer nú óð-
a» Vaxandi fyrir því, að fá r tt-
^ npplýsingar um staðhætti og
°«uleikana fyrir fiskveiðum þir
6^tra 1 framtíðinni.
s Vl núður er áhugi þessi ekki
,Pr°ttinn af reynslu okkar íslend-
v af eigin Ttmn.sóknum þár1
keldur af því, se.m við
111)1 keyrt, af tilraunum ann-
d vrrænlen.sku miðunum, svo
j, k’æreýinga, Norðmanna og
^ ÐSlendinga, og ennfremur fyrir
^nnsóknir „Dana“ og upplýsing'
1 ba^r, sem hinu kunni land'
kc
t(,1uiuð
ýajs
11 r Pjinar Mikkelsen ljet
11 m hjer í tje, þegar liann v
> ÍU*
Jer á ferð i sumar á leið frá
^nlandi.
j. mun og örfa allmikið áhuga
js eacPuga fyrir veiðum við Græn'
ijleyfi1 ‘ það, -sem við nú eig-
^ kost á til hafnar <>g lands-
Sf^°ta Þar, fyrir þá er um það
' v,'d °g U‘tla sjer að stunda það-
^kveiða,
jj ttuin upplýsingum, sem fengisi
viö ^ Unúanfarið um fiskimiðin
Gríenland. ber saman um það,
f*sk^est ur'Grænland sje gnægð
láðJar’ íúnkum af þorski og
^’tgerd hellyers og
NORÐMANNA.
j^111 undantekniug er þó frá
ef °g er hún upplýsingar þær
®e%er Brothers hafa ílátið >
áta U'*1 uran*=ur at tilraunum sín''
jj 1 suiuar, með togaraveiðar
Vestra. Segjast. þeir hafa liaft.
tjj flmm togara uiu tíma við
jjj ra,lU(r> dn þeir hafi varla orð
fisk
varir. En þess ber að gæta
i bær tilraunir, að ekki er
vCuf.hve langan tíma eða live
kitf StilP þeirra hafa leitað, en
Jjej Pr aftur fullvíst, að skij
Sí
•,rra
munu ekki hafa komið á
^ npfndan „Fyllu“-banka, þar
W kuunuKÍr telja' vera muni
lik togaramiðin. Fullvíst mun
a<5 þar sem ensku togararnir
v0:
. Vlð tilraunir, var guægð
^ys'!3* 1 sjó, og virðist því fisk-
i°garanna liljóta að hafa
af því, að fiskurinn hafi
Seta við botn þann tínui
f
Idvaunirnar fóru fram.
i j..snillar hafa Hellyer Brojthers
Vl^ Norðmenn, einnig
ú a^ línuveiðar við Grænlancl I
Hefir aflinn jafn-
t,(11f vprið settur í ís. í 5000
StciP’ ei' l>ar var látið liggja,
í'lyt togarar síðan verið látnir
Uójjj a^arin í ís td Englands til
Tilr
sta ^ aunir þessar munu enn
svo upplýsingar ern
Kj °Ull'ar um árangurinn, en
Ul) fullvíst að mikið hefir
W ’ tví tallið líklegt að af-
a Pesí
%
ess leiðangurs verði góð.
pæreyinga í sinvr
| HJÁ GRÆNLANDI.
%,*** sem leið hjeldu Fm."
úti milli 10 °" 20 fiski'
^i'anr.1 fi' Vestur-Grænlands. —
i ugUr v • i
°esti. ji Peil‘ra veiða er hinn
^11 '^kipiu nú komin heipi;
með miklum mun meiri og betri
afla en þau undanfarin ár haia
fengið hjer við land á sama tíma.
Gagði mjer nýverið einn stærsti
útgerðarmaður Færeyinga, að þeir
væru mjög ánægðir með árang-
urinn, og hefðu í liyggju að auka
stói'um útgerð sína til Grænlan ls
á íiæsta. ári.
ÚTGERÐ NORÐMANNA.
ÍSLENDINGUR SEGIR FRÁ-
Um afkomu lítgerðar Norð-
manna yfirleitt við Grænland nú
í sumar, er mjer ekki kunnugt-
En fyrir st.uttu kom hingað ung-
ur íslendingur, Asgeir Einarsson
að nafni, sem stundað hefir fisk-
veiðar í sumar á norsku skipi við
Vestur'Grænland- Náði jeg tali
af honum og hefir hann góðfús'
lega gefið mjer ýmsar upplýs-
ingar um grænlonsku fiskimiðin
o. fl. sem hjer skal vikið að.
Norska skipið, sem Asgeir var
á. var skonnorta, 150 smálestir
að stærð, með hjádparvjel, sem
knúði skipið 5 mílur á vöku. Skip
þetta'fór snemma i vor frá Nor-
egi og stundaði veiðar hjer við
land fram í júní; er það lagði
í Grænlandsleiðangurinn. Tók það
sig upp frá ísafirði um 20. júuí
og sigldi beina leið til Grænland.;.
Skipverjar voru alls 16, þar af
3 íslendingar. Siglingin frá Isa-
firði til Cap Farvel á Grænlandi
tólc 8!/> sólarliring, en þaðaii
norður á „Fyllabank“ voru þeir
1 ys sólarbring; eða alls frá ísa-
firði vestur á „Fyllabank“ kring
um 10 sólarbringa.
Byrjuðu þeir fjelagar því veið'
ar í júlíbyrjun. — Af veiðai"
færum höfðu þeir línur og hand'
færi; til beitu böfðu þeir dálítið
af síld, sein mestöll ónýttist í
skipinu; beittu þeir síðan mest
ljósabeitu og fiskuðu einnig mik-
ið „á bert“.
FISKMIÐIN Á ,.FYLLABANK“
ERU GÓÐ.
Fyllubank segir Á. E. vera um
90 sjómílur á hvem veg, liggur
hann það nærri landi að ekki eru
nema. 20 kvartmilur af bonum til
lands. Dýpi er þar bjerumbiQ al-
staðar jafnt, frá 28—36 faðmar.
Eftir því, sem þeir fjelagar frek-
ast gátu orðið varir, er botn þar
alveg sljettur leirbotn.
Allmikl.'r straumar eru á bank-
arnun, einkum um stórstrauma,
en þó segir Á. E. að síst sjeu þeir
meh-i en gerist á fiskimiðum hjer
við land. Með köflum var all*
stormasamtr-á bankanum, svo að
þeir urðu að leggja til lands og
liggja inni á fjörðum þó nokkra
daga. Oftast voru á hafinu þok'
ur og liráslaga veður, þó hafði
næstum altaf birt þar upp ein-
hvern tíma sólarhringsins. En
þegar að landi kom, og inn í firð-
ina, var hin mesta veðurblíða, sól
og sumar, logn og blíðviðri, og
ipni í fjörðunum oft um og vfir
30 stiga hiti. Segir Á. E. að eng-
in vandkvæði muni að þurka þar
fisk, sakir veðráttufarsins.
UPPGRIPAAFLI.
Fiskveiðar þeirra fjelaga gengu
þannig, að á fyrstu 12 klukkn-
stundunum, sem þeir fiskuðu þar
drógu þeir 1100 þorska, auk mik'
illar lúðu. Segir hann, að ekld
hafi þurft annað eu renna, og
draga samstundis. Mest fiskuðu
þeir á línur, fengu þeir dag eftir
dag 1000—-1100 af mjög stórivo
þorski á 60 línur, og auk þess
ógrvnni af lúðu.
Alls fiskuðu þeir fjelagar þarna
um 60 tonn af stærðar þorski,
auk lúðu, fiskuðu þeir það mest
megnis á 9 dögum. Þegar þeir
höfðu fiskað þetta, vom þeir
orðnir saltlausir og nrðu þess
vegna að hætta veiðum.
ÓJÞRJÓTANDI HEILAGFISKIS-
VEIÐAR.
Lætur Á. E. mikið af fisk'
gnægðinni þar vestra., en segir þó
að lúðumergðin hafi gengið alveg
fram af þcim. Á skipinu höfðu
þeir 50 tunnur, er þeir á skömm-
um tíma söltuðu fullar af lúðu,
eftir það lirðu þeir að kasta allri
lúðn sem þeir veiddu, og segir
hann það hafi verið feikn mikið.
Svo var mikið af lúðunni, að fyr-
ir kom, að hún óð svo í sjávar-
skorpunni, að þeir gátu hakað
hana frá skipinu. Mest af lúð-
unni var frá 50—75 kíló að þyngd.
Af fiski urðu þeir fjelagar aðeins
varir við þorsk, lúðu og lilýra; auk
sílis, sem sjórinn opt var þykkur
af.
Segir Á. E. að þorskurinn hafi
altaf legið við botn, og telur enu'
an vafa á því að mátt hefði ná
honum í botnvörpur.
Alls voru þeir fjelagar við Vcst-
ur-Grænland upp undir mánuð,
komn þeir inn á ýmsa firði þar
og skoðuðu landshætti. Urðn þeir
þess þá brátt varir, að ekki var
hinum dönsku fulltrúum nýlendu
stjórnarinuar neitt gefið um dvöl
jieirra þar, og urðti þeir að fara
varlega í landgöngur.
Yel lýst Á. E. á grænlensku
firðina og landið; firðirnir eru
sem kunnugt er mjög langir, og
talsvert krókóttir, svo að þegar
inn í þá kemur lokast alveg hafiö,
fjöttlin eru há, og inn í fjörðunum
venjulega alveg logn, og sjórinn
eins og lygnasti stöðnpo'llur. Að-
dýpi er þar svo mikið að leggja
má hafskipúm alveg upp að landi,
eru þar því hin bestu bryggju-
stæði sem þekkjast, en undirlendi
alstaðar nægilegt til bvgginga.
HVERS MÁ VÆNTA AF VEL
REKNUM FISKVEIÐUM HJÁ
GRÆNLANDI?
Ef reiknaður er tíminn sem fór
í ferðirnar ti'l og frá Noregi, tók
veiðiför norska skipsins um 9 vik-
ur, með viðkomu í Englandi þar
sem afli skipsins var seldur. Af
þessurn tíma fóru 6 vikur í sigi'
inguna fram og til baka, en afl-
inp fjökst næstum allur á 9 dög-
um.
Þetta. gefur okkur ærið umhugs-
unarefni. Hefði nú þetta skip get'
að lagt upp afla sinn á Grænlandi.
fengið þar salt, vistir og veiðar'
færi, og stundað veiðarnar óslitið
allan þennan tíma sem í ferðirnar
gelrk, livílíkan afla myndi það þá
ekki hafa. fengið?
1 Er þetta glögt. dæmi þess hve
feikna mikla. þýðingu það hefir
fyril’ þá er stunda fiskveiðar við
Grænland, að geta látið fiskiskip-
in leggja þar upp aflann, og halda
isvo áfram að fiska, en hafa önn'
ur skip í förum til fiskflntnings
og aðdrátta.
lijá án jioss að ger.i tilraunir til
]>ess að notfæra okkur auðlindir
grænlenska hafsins, og ber margv
til þess.
1. Yið böfum þegar fengið —
og eigum þó að fá meiri — sjer-
rjettindi um bækistöðn í landi og
afnot grænlenskra hafna.
2. Við eigum að lílcindum besc
búinn flota allra þeirra sem hugs'
aiilegt er að gætu stundað fisk'
veiðar við Grænland.
3. Við höfum óræka reynslu
fyrir því að með sömu aðstöðu —-
hvað þá betri — myndu sjómenn
okkar fiska við Grænland mikln
meira en nokkrir aðrir.
4. Júlí og ágústmánuðir, sæm
eru bestu fiskimánuðirnir við
Vestur-Grænland er sá tími hjer
hjá okkur sem við venjulega hÖf'
um lítil sem engin not fiskiflotn
okkar, að undanskildum fáum
skipum sem stunda síldveiðar. -
Þetta eru nú aðalástæðurnar
sem mæla með því, að við nú þeg*
ar á næsta ári gerum út stór og
smá fiskiskip til Grænlandsveiða;
og óneitanlega eru þær veiga-
miklar.
En þetta mál hefir svo sem flest
önnur tvær hliðflr. Formerkin eni
ýms á framkvæmdum í þessu efni,
en að mínu áliti hamlar þó eink'
um tvent:
1. Fjárþröng, vegna hins slæma
árferðis fyrir sjávarútveginn, sem
gerir einstaklingum flestum lítt
mögulegar framkvæmdir í þessu
efni þótt fullan vilja hafi, og
2. óvissan um frekari aðgang
að höfnum og landsafnotum Græn-
lands en Danir liafa hingað til
látið.
En ekki dugir að láta þetta 4
sig fá, annmarkar þessir eru ekki
það stórir að þeir megi hefta fram-
gang málsins.
íslendingar haf^ fyr lagt skip'
um sínum að grænlenskri strönd,
og var þó skipakostur þá, ólíkur
því sem nú er.
FjárhagsörðugQeikana verður að
yfirstíga; ef ekki á annan hátt,
þá með tilstyrk hins opinbera, því
eftir öllum fengnum upplýsingum
að dæma, er hjer um alþjóðarhag
að ræða.
Kjöfui’ verður að gera um frek'
ari og hagkvæmari afnot Græn-
lands en Danir enn hafa boðið, og
skal ekki að óreyndu efast um að
þær verði uppfyltar. En jafnvel
þótt Danir ekki yrðu við þeim
kröfum vornm þegar, þá líður á-
reiðanlega ekki á löngu þangað
til þeir sjá sjer það happasælast
allra hluta vegna að draga slag-
brandinn frá, og opna að minsta
kosti oss íslendingum aftur hl ðin
að hinni fornu nýlendu vorri
Grænlandi — upp á gáttir.
Páll Ólafsson.
PRESTAFUNDUR
Á AUSTURLANDI.
Naumast er það lengur vansa'
laust okkur Mendingum að sitja
| (Niðurl.)
Þá er eftir að lýsa sunnudags-
| fundinum. U(m liádegi tók mann-
fjöldi að safnast að. Viw þá
gengið til tíða. Sjera Jakob Ein-
arsson þjónaði fyrir altari, en sra
Sveinn Víkingur Grímsson pre-
dikaði. — Skömmu eftir messu
flutti Sigurður prófessoii’ erindi
um lífið eftir dauðann samkvæmt
kenningu kristindómsins. —• Kl. 5
hófust umræður um samvinnu
presta og leikmanSa um kristin-
dómsmál.Sigurður pæófessor hafði
þar fyrstur framsögu. Lagði liami
megináherslu á það í erindi sínu
að gbeða skilning á því, að kirk-
jan ætti að vera fjelagsskapur,
þar se,m allir störfuðu saman, en
ekki stofnun, sem fáeinir menn,
prestarnir, hefðu allan veg og
vanda af. Prestunum yrði harla
lítið ágengt., ef þeir stæðu einir
uppi. Hlutverk kirkjunmu- væri
hlutverk allra, sem í henni væru.
Samvinna væri skilyrði fyrir
þroska hennar og lífsnauðsyn. —
Samvinnan þyrfti að vaxa og gæti
vaxið, t. d. um barnauppeldi,
heimiliisguðrækni, kirkjuguðrækni,
verndun hvíldardagshelgi, út-
breiðslu kristilegra bóka, og sið-
gæðismál og mannúðarmál yfir-
leitt. Næstur tók til máls sjera
Ásmundiw Guðmundsson og flutíi
erindi um uppeldi barna til trú-
ar, fyrst og fremst hlutverk fo
eldra og heimilis, þá piæsts og
sunnudagaskóla. Bæn og boðun>
Krists væri þungamiðjan. Sjova
Sigurður Þórðarson flutti þá fyr-
irlestur, er hann nefndi: Börniu
og guðsríki. Yildi hann einkur.i
láta starfið fyrir guðsríki beinast
að börnunum, og yrði helst lagð-
ur svo grundvöllur að tmeira trú-
arlífi með þjóðinni. Barnaskólar í
sveitum ættu að vera á prestssetr-
um, svo að prestarnir gætu haft
sem mest áhrif á börnin til trúar
og siðgæðis. Af leikmönnum töl-
uðu þau Gunnar Pálsson lirepp-
stjóri á Ketilsstöðum og frú Sig-
rún Blöndal Mjóanesi. — Að lokn-
um umræðum fór fratm biblíulest-
ur og bæn. Var þá dagnr að kvöldi
kominn. Kirkjufólk hjelt heim, og
hafði samveran reynst hin ánægju-
legasta fyrir góða aðsókn þess og
áhuga.
Fundurinn sendi skeyti til sjera
Sigurðar Gunnarssonar, fyrvor-
audi prófasts í Norðurmúlapró-
fastsdæmi, og fjekk aftur kveðju-
skeyti frá honum.
Fundarmenn voru allir sameig-
inlega til altaris síðasta samveru-
kvöldið. t
Ákveðið var, að halda sameig-
inlegan prestafund fyrir bæði pró-
fastsdæmin aftur að ári, í sam-
bandi við sameiginlegan hjeraðs-
fund, og va«r 5 manna nefnd kos-
m til að undirbúa þann fund. —
Einnig var kosin nefnd til þess að
leggja fyrir næsta fnnd álit sitt
nm það, hvaða leiðir myndu heppi-
legastar til samvinnu presta og
leikmanna..
Fundurinn var í heild sinni hinn
ánægjulegasti og prestum Aust-
urlands til sóma. I>ví að m&rga
erfiðleika var við að stríða, sem
áhuga og einbeitni þurfti til að
yfirvinna. En alt var vel imdir-
búið og fór ágætlega fram, og var
það því sameiginleg von fundtwr-
| manna, að samveran þessa dagn
og samstarf myndi geta orðið
kirkju- og kristindómslífi Austur-
lands til blessunar.
Er fundur þessi gleðilegt tákn
um gróanda í kirkjulífi voru, og
eiga forgöngumennirnir nniklar
þakkir skilið fyrir áhuga sinn og
fórnfýsi, og þá fyrst og firemst sa
maðurinn, sem mestan og bestan
þáttinn átti í því að úr fundin-
um gat orðið, en það var skóla-
stjórinn á Eiðum, sjera Ásmundui
Guðmundsson.
S. P S