Morgunblaðið - 30.12.1926, Qupperneq 3

MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
Stofnandi: Vilh. Finsen.
Útgefandi: Fjelag I Reykjavlk.
Ritstjðrar: Jðn Kjaitansson,
Valtýr Stefánsson.
Auylýsingastiðri: E. Hafberg.
Skrifstofa Austurstræti S.
Slirii nr. 500.
Auglýsingaskrifst. nr. 700.
Heimasímar: J. Kj. nr. 742.
V. St. nr. 1220.
E. Hafb. nr. 770.
Áskriftagjald innanlands kr. 2.00
á mánuSi.
Utanlands kr. 2.50.
1 lausasölu 10 aura eintakiö.
ÚR RANGÁRÞINGI.
(Eftir símtali í gær).
MANNFAGNAÐUR.
rP1. úr jólum hjelt kvenfjelag
Mjótshlíðai' skemtun og liafði þar
jólatrje. Var þar sungið og dans-
■að og veitingar fram reiddar. —
Sjera Erlendur Þórðarson hafði
þar guðsþjónustu, sýslumaður
flutti erindi um rafmagnsstöð
hjá Tungufossi í Etangá. eystri
(fossinn hefir 6000 hesta afl) og
hjeraðslæknir flutti ánnað erindi
um berklavóki.
SLYSIÐ Á STEINUM.
Sýslmnaður hefir nú skipað
meiin til að, meta tjón það, er
.skriöuhla upið og w.itnshlaupið oí!i
á Steinum, en hreppsnefnd Aust-
ur-Eyjafjallahrepps mun gera ráö-
stafanir til þess að framfleytt
verði búpeningi þeim, er þar var.
SKÓLAMÁLIÐ ÓÚTKLJÁÐ.
Þrátt fyrir atkvæðiagreiðsluna í
haust, er skólamálið óútkljáð
«enn. Eins og mcnn muna voru
tgreidd atkvæði um þrent: 1. Sjer.
-skóla, 2. Samjikóla, 3. Engan skóla.
Hafði sýslunefnd áður ákveðið,
nð -eng'in tilkigan skyldi skoðast
•samþykt, nema því að eins, að
hún fengi meiri hluta greiddra
atkvæða. En nú fór svo, að engin
tillagan fjekk svo mikið atkvæða-
magn, og verður því að ieita at-
kvæða að nýju. Verður þá kosið
á milli samskóla og sjerskóla, því
að talið er, að sú hugmyndin, að
hafa engan skóla, sje kveðin nið-
ur. Ekkert er enn um það ákveð-
ið, hvenær hin nýja atkvæðagr.
;'á fram að far.a.
VEXTIRNIR.
Fonnaður Búnaðarfjel. íslands,
ritstj. Tímans minnist stundum á
andstæðinga landbúnaðar. Langar
hánn til að læða þeirri hugsun inn
hjá mönnnm, að heill flokkur
landsmanna sje andvígur búnaðar-
framförum, vilji hefta alla viö-
reisnarstarfsemi á þessu sviði, vilji
leggja hina helköldu hönd kyr-
stöðunnar yfir þessa atvinnugrein,
þenna. lífgjafa íslenskrar þjóðar
og þjóðernis.
A síðari árum er það orðið öll-
um ljóst, af hverju kreppa hins
íslenska landbúnaðar stafar. —
Vandræðin stafa af því, hve rækt-
unin er komin stutt á veg. Dreg-
in hefir verið saman í fjögur orð
stefnumál íslensks landbúnaðar;
einkunnarorðin „Stækkið túnin. —
Styttið sláttinn.“
Enn er þessi stefna eigi kom-
in til framkvæmda nema að litlu
leyti. Fjeleysi hefir veríð kent um
hve seint sæltist.
En síðan Ræktunarsjóður
inn var endurreistur í nýrri mynd,
'hefir rýmkast um möguleika til
lánsfjár fyrir ræktun. í sjóðnum
hefir verið meira f.je en sókst
hefir verið eftir. Hvað veldur? _
Öhagkvæm kjör segir fonnaður
Búnaðarf jelags íslands- Hreyfið
ekki fjeð, sem að ykkiir er rjett
bændur góðir, segir hann enn-
fremur. Gætið vaxtanna; þeir era
of háir. Þið megið ekki taka lán
til túnræktar, fyr en jeg er hú-
inn að koma því til leiðar, að rílc-
issjóður borgi að nokkru, vextina
j fyrir ykkur. Landbvinaðurinn get-
ur ekki horið okurvextina 6%. —
| Þenna söng syngur Búnaðarfje-
lagsfonnaðurinn, ritstjóri Tímans,
<>g nolckur peð hans.
einu, að háiin hefir ekki min'stu
hughiynd um íslenskan landbún-
að, hann þekkir ekkert til búskap-
árreksturs, frekar en illa vaninn’
götudrengur hjerna í Reykjavík.
Hann hefir ekkert lært af ísleusk-
nm bænduni — alls ekkert —
nema. barlóminn, einasta merki
niðurlægingartímamia, sem enn
loðir við í sumum afskektustu
sveitum landsins.
1 miunni formanns Búnaðarfjel.
fslands er slíkur barlómur ekki
aðeins háðung — hann er tilraun
til að sverta atvinnnvcginn —
leið til að deyfa alt framt.ik
bænda, hann er rógur í svörtustu
mynd, til a.ð hnekkja eðlilegum
framförum landbúnaðarins.
BIFREIÐASTÖÐVUNIN
UM JÓLIN.
KIKHÓSTINN
breiðist út.
Tvö ný tilfelli og þriðja
grunsamt.
Mbl. hafði heyrt, að kikhóstinn
væri farinn að breiðast út. Snjeri
hlaðið sjer þess vegna til land-
læknis og spurði hann hvað hæft
væri í þessu. Landlæknir svarað’-:
Tvö ný tilfelli af kikhósta í
bænum, sem ótvíræð eni talin og
eitt mjög grunsamt í viðbót. Má
telja víst, að veikin verði ekki
stöðvuð. Fólk er enn seiii fyr var.
að við því, að fara m>eð smábörn
(vngri en 7 ára) á samkomur.
G E N G I Ð.
"Stenlingspund.............. 22.15
Dansk.ar krónur.............121.77
Norskar krónur..............115.74
Sænskar krónur..............122.14
Dollar....................4.57'/2
Frankar..................... 18.33
Gyllini.....................183.08
Mörk........................108.92
Getur íslensk túnrækt ekki
J borið 6% vexti af lánsfje. TJm það
er deilt. Sem betur fer verður svi
deila ekki löng.
I Staðrevndirnar tala öðru máli.
Ræktun liektars, kýrfóðurvallar
kostar óvíða meira en 800—1200
kr. Af því fje borgar ríkissjóður
Ví. Hitt fellur í bóndans hlut. 6%
vextir ná því naumast 50 kr. á
ár; af því fje scm bóndinn borg.av.
I Af einum hektara túns fæst 20
1—40 kindarfóður og sumstaðar
mikið meira, og alstaðar samsvar-
ar hektar túns nálægt kýrfóður-s
velli.
A.r.ivf 1 ghcj v. mej.f .tba fuÁg
fyrir nokkrum árum, að túnhekt-
arinn á fsl. er arðvænlegri eign
en meðalræktaður hektar í ná-
grannalöndum. Mætti um það
skrifa heila bók — og er illt, ef
hún verður lengi óskrifuð.
' Aður en formaður Búnaðarfjei.
Islands leggur bændum þau rá5,
að taka ekki fje að láni til tún-
ræktar, er líklegt að hann leggi
niður fyrir sjer hvað hann er að
segja. Getur hann fært riik fyrir
síuu máli? Getur hann sannað,
að ráð sín sjeu liollráð? Að tún-
ra*kt geti eigi horgað 6% í vexti
af lánsfje? Vill hann reyna að
sanna mál sitt?
Sennilega reynir hann það ald-
rei. Hver sá maður sem reynir að
færa rök fyrir liví, að túnræktar
skilyrði sjeu hjer svo slæm, ,að
bændur geti eigi borgað 30—50
kr. í vexti af túnliektara, hann
ritai’ um landbúnað vorn, það
ramimasta níð ,sem enn hcfir sjesr.
j Að Tryggva Þórlvillssyni dett-
ur slíkt í hug, kemur til af því
I Allmargar kvarbanir hafa uvu
það heyrst hjer í bænum, hve il’a
það kom sjer, fyrir marga bæjar-
búa. að bifreiðastöðvar skyldu
hætha öllum ferðum frá því á
aðfangadagskvöld kl. 6, og' þang-
að til á 2. í jólum. Það er mjög
skiljanlegt, að bifreiðarstjórum
komi það vel, sem öðrum, að hafa
frið og hvíld þenna tíma. En
bifreiðastöðvarnar verða að gæta
þess, að þetta Jj^mnr sjer ákif-
lega illa fyrir ýmsa viðskifta-
menn þeirra og eimnitt fyrir þá,
sem síst skyldi. — Bæjarbúar
eru orðnir því svo vanir, ’ið
geta fengið sjer bílf.ar með stutt-
um fyrirvara, að margt gamalt og
lasburða fólk ákveður sjer veru-
stað, aðfangadiagskvöld og jóla-
dag, svo langt frá heimili sínu að
.því er bílflutningur nauðsynleg-
jur. Jólmgleði margra siíkrfl manna
getur því gersamlega farið út um
þúfur, þegar þetta bregst. Það
liggur við, að það sje skylda hif-
reiðastöðvanna, að látm slíkt ekki
' koma fyrir oftar.
I Öðru máli er það að gegna, að
bifreiðastjórar kunni því illa, að
vera í óþarfa snatti á aðfanga-
dagskvöld og jóladag. En svo má
kmlla það, er fullfrískt fólk, Iær-
ur aka sjer milli húsa, og bíl-
stjóra híma eftir sjer á götum
úti. Er líklegt, að taka megi fyrir
það með því, að bifreiðastöðvmr
auglýsi fyrir jólin, mð akstur sje
eigi afgreidjlur þenna tíma, nema
fyrir þá, sem pantað hafa hann
fyrir hádegi á Þorláksmessu- —-
Fyrir þann tíma geta þeir vitmð.
sem bílflutning þurfa, hvenær þeir
þurfa Iiann með, og frá hvaða
stöðum. lAfgreiði bifreiðastöðvar
þessa flutninga í rjettri röð, og
enga mðra. Með því móti sína
þær viðskiftamönnum sínum til-
hlýðilega kurteisi og tilliliðrunar-
semi. Eu að bregðast þeim ger-
samlega, sem þurfa flutning um
jólin, eins og nú var gert, er svo
einstrengingslegt, að nmkvartmniv
manna eru fyllilega rjettmætar.
prófi loknu starfaði hann í fjár-
málaráðuneytinu norska. En á
unga aldri fór hann að taka þátt
í stjórnmálmlífi Norðmanna, og
komst brátt ti 1 vegs og virðingar
þar, en var þó ekki kosinn á þing
fyr en 1900. En þar hefir hannj
setið að undanteknnm árunum
1910—1912.
A þingi vai’ð hann strax for-
ingi róttækra vinstrimanna, fór
þmð orð af honum, að hann væri
með mestu mælskumönnum Stór-
þingsins, og eins hitt, að fáir
liefðu betri þekkingu á öllum
þjóðfjelmgsmálum en hann. Þeg-
ar skilnaðurinn varð með Norð-
mönnum og Svíum 1905, og !Mú-
helsen bauð honum sæti í stjórn
þeirri, er hann myndaði, neitaði
hann- Norðmenn halda því frmrn,
að þó Castberg liafi aldrei setið
í æðstu embættum á sviði stjórn-
mála, þá muni fáir hafa haft
meiri áhrif á norsk stórmál á 20.
öldinni en einmitt hann.
P. JERNDORFF.
Hmnn ljest nú mjög nýlega, 84
ára gamall.
Hann var um langt skeið einn
af aðalkröftunum við konunglega
leikhiisið í Kaupmannahöfn. Þótti
hmnn einhver sá allra fjölhæfasti
leikari, sem Danir hafa átt. Máfti
heita, að ‘hann væri jafn vígur á
adt, alvöru og gáska, hetju- og
ástarhlutverk. En þó þótti leikur
'hans þegar um spaugilegár per-
sónur var að ræða, frábærastur.
Yar sme'kkur hans þar svo hár-
fínn, að hann fór aldrei út í öfg-
ar, sem marga grínleikara hefir
'hent. Persónur hans voru alt af
mannlegar í öllum sínum ann-
kannaleik.
Hann var og ágætur upplesari,
1 einkum þótti hann fara vel mcð
kva'ði, svo að ágæt.um var liaft.
Jerndorff var fyrir nokkru
■hættur leikstarfsemi. En á síðai'i
árum sökti hann sjer niður í þjóð-
| vísurnar dönsku, og tók að gefa
þeim nýtt líf, á þann hátt, að
jhann Ijet kór syngja þær, en söng
sjálfur viðkvæðin, og hugðist hann
komast með því sem nírst hinum
upprunalega anda þeirra og
formi.
Jerndorff var frábærlega vin-
veittur Islendingum, þeim er í
ÍHiU'n dvöldu. Mun margur þeirra
minnast hans með þakklátum lmg.
S. Á Gíslason (cand. t'heoh). Ný-
ársdag kl. 11 ,sjera Bj. Jónsson,
kl. 5 síðd. sjera Fr. Híillgrímsson.
Annan í Nýári, kl. 11 sjera Fr.
Hallgrímsson, kl. 5 sjera Fr. Frið-
riksson.
í fríkirkjunni í Reykjavík á Ný-
ársdag kl. 5 e. h. Har. Níelsson.
í Garðaprestakalli: Á gamlárs-
kvöld kl. 9 í Hafnarfirði. Á Ný-.
ársdag kl. 1 í Hafnarfirði. 2. jan.
kl. 9 f. 'h. á Vífilsstöðum og kl. í
á Bessastöðum.
I fríkirkjunni í Ilafiv.irí'irði á
gamlárskvöld kl. 8 síðd., sjera Ót-
afur Ölafsson, á Nýársdag kl. 2
e. h. sjera Ólafur Ólafsson.
í Adventkirkjunni á Nýársdag
jan.

DAGBÓK.
Mannalát.
JOHAN CASTBERG
Erlend skeyti liafa flutt þá
fregn hingað, að einn af kunn-
ustu stjórumálamönnum Norð-
manna, Johan Castberg, væri
látinn.
Hi'.inn var fæddur 1862 í Bre-
vík. Las hann lögfræði, og að
Veðrið (í gærkvöldi kl. 5). —
Loftvægislægð sii er þriðjudags-
kvöld var við Suður-Grænland
hefir í dag farið yfir norðanvert
ísland og er nú komin austur fyr-
ir landið. Vindur er orðinn norð-
lægur, allhvass með frosti og snjó-
komu norðanliands- Á Suðurlandi
er ennþá livass vestanvindur og
sltúraveður. — Allmiklar líkur
eru til þess. að ný lægð sje að
myndast hjer fyrir suðvestau
land. Gæti það orðið til þess aö
vindm'inn 'hlypi snöggvmst í austr-
ið og setti niður snjó hjer sunn-
anlands á morgun. — Veðríð í
Ryík í dag: Snarpur vindur á
íiorðaustan. Sennilega dálítil snjó-
koma. Frost.
Áramótamesmr. I dómkirkjunni
á gamlárskvöld kl. 6. sjera Fr.
Hallgrímsson, kl. 11 y2 sama kvöld
kl. 8 síðd., simnudaginn
kl. 8 síðd-, sjera O. J. Olsen.
Athygli Hafnfirðinga er leidd
að því, að guðsþjónustan á gaml-
árskvöld í fríkirkjunni í Tlafnar-
firði byrjar kl. 8 síðd. — Er það
vegna víðvarpsins.
AlL'aUce Francaise. 2. námskeið
í frönsku hefst eftir nýár. Eiga
nemendur að köma í K. F. U. M.
þriðjudag'inn 4. og miðvikudag •>
jan., hvorirtveggja á venjulegiv t
tíma (kl. 6 síðd.). En fyrst verða
þeir allir ,að gefa sig fram í Land-
stjörnunni-
Söngflokkurinn, sem syngur við
messur próf. Harald.'ir Níelssonar,
er beðinn að mæta á æfingu í
kvöld kl. 8 í fríkirkjunni.
Urigbngastúkurnar. — Fnndir
næsta sunnudag, 2. jan. ,,Unnur“
kl. 10 árd., „Svafa“ kl. 1, „Dí-
ana“ kl. 2 og „Æskan“ kl. 3
síðd. Teknar ákvarðanir um jóla-
trje samikvænit ályktun gæslu-
mtinnafundar.
U. g. u- t.
DraumSj^nir heitir ljóðabók, sem
nýlega er komin út eftir Ásgetr
H. P. Hraundal. Verður nánar
minst síðar.
Geir kom af veiðum í , gær með
bilaða vjel. Fer hann á veiðar
laftur.
Fi.sktökuskip, sem Ravnedal heit
ir kom liingað að vestan í ga’r.
Hafði tekið fisk á Þingeyri.
Siglingar. Goðafoss og Gullfoss
voru i Höfn í gær. Lagarfoss var
í Grímsby. Esja og Willemoes eru
á útleið.
Nefud hefir latvinnumálaráðn-
neytið skipað nú nýlega til þess
að athuga síldarmatið. Eiga sæ1i
í 'lienni Vigfús Einarsson fulltrúi
: í stjórnarráðiriu, Haukur Tliors,
framkvæmdarstj., Kristján Bergs-
son, forseti Fiskifjelagsins og Jön
Bergsveinsson, síldármatsmaður. A
nefndin að koma fram með tillög-
| ur til breytinga á sfldarmiatinv,
I ef 'henni sýnist ástæða til, og
leggja fyrir næsta þing.
Jaxðarför frú Guðrúnar Jóns-
' dóttur, konu Magnúsar Ólafsson-
ar, fer fmm í dag og liefst með
húskveðju kl. 1% h.
DánarfTegn. í fyrradag varð
bráðkvaddnr í iHafnarfirði Eirík-
ur Ólafsson hakari, bróðir Magn-
úsiar Ólafssonar ljósmyndara. —
Eiríkur var um sextugt.