Morgunblaðið - 10.08.1928, Blaðsíða 3

MORGLTNBLAÐIÐ
3
MORGUNBLAÐIÐ
Stofnandi: Vilh. Finsen.
trtgefandi: Fjelag i Reykjavlk.
Ritstjórar: Jón Kjartansson.
Valtýr Stefánsson.
Auglýsingastjóri: E. Hafbe^rg.
Skrifstofa Austurstrséti 8.
Slmi nr. 600.
Auglýsingaskrifstofa nr. 700.
Heimasimar:
Jón Kjartansson nr. 742.
Valtýr Stefánsson nr. 1220.
E. Hafberg nr. 770.
Askriftagjald:
Innanlands kr. 2.00 á mánuM.
Utanlands kr. 2.50 - ---
I lausasölu 10 aura eintakiö.
ErlEndar símfrEgmr.,
Khöfn, PB. 9. ágúst.
Frá Kína.
Prá Shanghai er símað: Erind-
reki Nankingstjórnarinnar og kon-
súll Breta ræddn í gær einslega
tnn deilumál í sambandi við of-
heldisverk, sem á sínum tíma voru
framin í Nianking. Hefir náðst sam
komulag um sættir út af málum
þessum. Er búist við, að sátta-
skjalið verði opinberlega undir-
skrifað á morgun.
StjómmálamaSur látinn.
Prá Belgrad er símað: Raditch,
króatiski bændaforingiim, ljest í
gær. Hann hafði þjáðst af sykur-
sýki. Líklegt er talið, að dauðs-
fallið leiði það' af sjer, að deilan
harðni enn milli Serba og Króata.
FeUibylur í Ameríku.
Prá New York er símaþ: Pelli-
bylur hefir geysað yfir suður- og
miðhluta Ploridaríkis. Óvíst enn
sem komið er, hversu mikið mann-
tjón hefir orðið. Skaði á mann-
virkjum áætlaður 20 milj. dollara.
Friðarmálin og Rússar.
Frá Berlín er símað: Blaðið Ger-
niania birtir ummæli Tjitjerins um
ófriðarbannssáttmálann. — Lýsir
Tjitjerin því yfir, að það sje ekki
óhugsandi, að stjórnin í Rússlandi
gæti undirskrifað samninginn með
nokkrum breytingum. Samningur
inn sje, án þátttöku Rússlands, lið-
ur í undirbúningi ófriðar móti
;ráðstjórninni.
Síldveiöin.
Siglufirði, PB. 9. ágúst.
Góður síldarafli á mánudag og
tfiðjudag, til dæmis fjekk e.s.
NamdaJ 1100 tunnur, e.s. Papey
700 tunnur, m.s. Hrefna 500, önn-
Ur skip minúa.
Lögreglan hjer hefir að boði
Tandsstjórnarinnar hvað eftir ann-
að stöðvað uppskipun á bræðslu-
sild úr erlendum skipum, en verk-
smiðjueigendurnir halda áfram af-
greiðslunni. Stöðvaði lögreglan þó
Ll dæmis einn daginn þrisvar si'nn-
uni afgreiðslu sama skipsins, e.s.
‘Töiia, hjá Goos.
Samsteypa bílaverksmiðja.
síðastl. mánaðamót voru
Tullgerðir samnmgar í New York
®Úli tveggja bílaverksmiðja, Chry-
sler Dodge, um að þessi fyrir-
tæki sameinuðust. Hið nýja fjelag
verður með stærstu bifreiðafyrir-
tækjum heimsins; aðeins tvö eru
stærri, Pord 0g General Motor.
Garðar Gíslason stórkaupro. var
meðal farþega á Lyru í gær til út-
3anda.
FramsáknarkBmpyrisar
er fengu eitt þúsund krónur úr
ríkissjóði fyrir að semja frumvarp,
sem ældrei kom fram.
Hvers vegna mátti frumvarpið um
bygðaleyfi ekki koma fram?
Dómsmálaráðherrann hefir gert
íhaldsflokknum mikinn greiða, er
hann birti í Tímanum tvö brjef,
sem miðstjórn flokksins sendi út
um land að loknu þingi í vor. Enn
meiri greiða hefir ráðherrann þó
gert flokknum, með því að birta
átta dálka grein, sem athugasemd-
ir við brjefin; en þessar athuga-
semdir eru einkar góð lýsing af
sálarástandi þess manns, sem
Pramsókn hefir sett í eitt ábyrgð-
armesta embættið, er ríkið hefir
að bjóða.
í brjefunum frá miðstjórn
íhaldsflokksins er nálega ekk-
ert, sem ekki hefir verið þaulrætt
í blöðunum undanfarið. Þar er
samanþjappað' stærstu afglöpum
stjórnarinnar á þingi og utan
þings, eftir því sem um var vitað.
Hefir Jónasi ráðherra auðsjáan-
lega ekki litist á blikuna, er' hann
sá að andstæðingarnir hjeldu
saman axarsköftum stjórnarliðs-
ins og tilkyntu þjóðinni jafnóðum.
Hann hefir búist við, að hann
gæti farið í felur með óheillaverlt-
in. En þegar hann sá hvernig kom-
ið var, hefir hann gripið til Tím-
ans síns af gömlum vana, og lætur
hann flytja lygar og blekkingar,
ef ske kynni að hann gæti enn
u m stund haldið sjer uppi á slík-
um lijálparmeðulum.
En vörn ráðherrans er unnin
fyrir gíg. Hin mörgu óhappaverk
stjórnarinnar hafa þegar talað
sínu máli. Þjóðin er að vakna; hún
sjer hvert stefnir.
Þrátt fyrir hinar löngu athuga-
semdir við brjef miðstjórnar
Ihaldsflokksins, verður ráðherran-
uin á, viljandi eða óviljandi, að
hlaupa yfir einn kafla í síðara
brjefinu. Þó hefir það, sem þar
er drepið á, verið lítið sem ekkert
rætt í blöðum og var því sjerstök
ástæða fyrir ráðherrann að gefa
einhverja skýringu. Skal nú vikið
að þessu nánar. A einum stað í
brjefi miðstjórnar segir svo: —
„Annars er reynt að fara dult með
ýmsan fjáraustur til fylgismanna
og vina þeirra ráðherranna, en
vitnast þó smám samam, svo sem
það, að tveir þingmenn Fram-
sóknar hafa fengið 500 krónur
hvor fyrir að semja eitt stjórnar-
frumvarp, sem svo aldrei kom
fram.“ (Leturbr. hjer).
Dómsmálaráðherrann segir ekk-
ert. orð um þessa frásögu. Hvers
vegna? Og hvað er hæft í því,
sem staðhæft er þarna, að tveir
þingmenn Pramsóknar hafi feng-
ið 500 krónur hvor fyrir að semja
eitt og sama stjórnárfrumvarpið,
sem svo aldrei kom fram? Þjóðin
hlýtur að heimta fulla skýringu á
þessu. En þar sem ráðherrann
enga slcýringu gefur, skal leitast
við að gefa hana hjer.
Á Alþingi 1927 samþykti neðri
deild þingsályktunartillögu, sem
B*ernharð Stefánsson flutti, þar
sem skorað var á stjórnina að end-
urskoða vinnuhjúatilskipunina, lög
um lausamenn, húsmenn og þurra-
búðarmenn, og „að taka til at-
hugunar, hvort ekki sje tiltæki-
legt að setja lagaákvæði, er gefi
sveitar- og bæjarfjelögum rjett til
að takmarka innflutning fólks,
sem hætta er á, að verði þeim til
byrði“.
Síðar á þessu sama þlngi var
samþykt að skipa þriggja manna
milliþinganefnd til þess að athuga
ýms landbúnaðarmál. Alþingi kaus
tvo menn í nefndina, þá Þórarinn
Jónsson bónda á Hjaltabakka (í-
haldsfl.) og Jörund Brynjólfsson
(Framsókn). Núv. stjórn skipaði
þriðja manninn í nefndina, og varð
Bernharð Stefánsson alþm. fyrir
valinu.
Nefndin byrjaði að starfa á síð-
astl. hausti, og vann, þá að ýmsum
málum, sem lögð voru fyrir þing-
ið, svo sem Byggingar- og land-
námssjóði o. fl. Vitanlega fær þessi
nefnd þóknun fyrir störf sín, enda
mun formanni (Jör. Br.) hafa ver-
ið greiddar 3000 kr. til nefndar-
innar s.l. vetur.
Að sjálfsögðu hefði það verið
rjettast fyrir stjórnina að láta
milliþinganefndina athuga þáltill.
Bernharðs viðvíkjandi vinnuhjúa-
tilskipuninni, þurrabúðarmönnum
og bygðarleyfi, sem samþykt var á
þessu sama þingi. Þá leið virðist
stjórnin ekki hafa farið, heldur
mun hún hafa falið sínum flokks-
mönnum í nefndinni, þeim Bernh.
Stefánssyni og Jörundi Brynjólfs-
syni að athuga þessa tillögu.
Á þingi í vetur sást aðeins eitt
þeirra mála, sem tillaga Bernharðs
fjallaði um. Voru það hjúalögin.
En frv. þetta var nærri samhljóða
frv., er lagt var fyrir þingin 1923
og 1924. Þó fjekk Bernharð að
sögn 500 krónur fyrir „samning“
frumvarpsins! En vinna hans hef-
ir verið fólgin í því aðallega, að
klippa frumvarpsgreinarnar út úr
skjalaparti Alþingistíðindanna frá
1924!
Þeim Bernharð og Jörundi mun
einnig liafa verið falið að rann-
saka, hvort tiltækilegt mundi vera
að gefa sveitar- og bæjarstjórnum
rjett til að' takmarka innflutning
•fólks. Bernharð hafði á undanförn-
um þingum lagt mikið kapp á að
fá slíka heimild í lög. Þeir fjelag-
ar munu hafa sent stjórninni frum
varpsuppkast í þessa átt, en ekki
hefir stjórninni þótt tiltækilegt að
fáta. Alþingi sjá frumvarpið,
því að það var aldrei lagt fyrir
þingið. Þó fengu þeir Jörundur og
Bernharð að sögn 500 kr. hvor
fyrir að semja frumvarp þetta,
sem aldrei kom fram!!
Hvers vegna mátti Alþingi ekki
sjá þetta merkilega frumvarp, sem
svo miklu var búið að kosta til úr
ríkissjóði? Skýringm á þessu er
auðvitað sú, að stjórnin hefir sjeð
fram á, að frumvarpið var þvert
á móti vilja sósíalista. Sósíalistar
börðust með huúum og hnefum á
móti bygðaleyfi Bernharðs, og þeir
hafa sagt við stjórnina, að slíkt
frumvarp vildu þeir ekki hafa.
Yar þá ekki annað að gera en
leggja málið á hilluna.
En Bernharð og Jörundur fengu
samt sínar 500 krónur hvor fyrir
að gera uppkast að frumvarpi, sem
aldrei mátti sjá dagsins ljós. Or-
læti stjórnarinnar er mikið, og
peningalyst Framsóknarþingmann-
anna virðist hafa verið í góðu
lagi!
HslðafleSaðið sy Dsliat.
Fjelagið minnist forgöngumanns-
ins mikla á 100 ára afmæli hans.
í fyrra mánuði voru 100 ár liðin
frá fæðingu Dalgasar liðsforingja
— hins nafntogaða manns, er
stofnaði Heiðafjelagið danska, og
lagði grundvöllinn undir hið risj,-
vaxna verk er fjelag það hefir
innt af hendi.
I tilefni afmælisins var haldinn
almennur fulltrúafundur í fjelag-
inu, og gengu fundarmenn að
gröf Dalgasar. Þar hjelt I. C.
Christensen fyrv. ráðherra ræðu.
Christensen er nú sem kunnugt er
forstjóri þess fjelags. Hann valdi
sjer það starf til elliáranna, er
hann lag'ði niður stjórnmálastörfin
Saga Heiðafjelagsins danska, er
á margan hátt mjög eftirtektar-
veið fyrir okkur Islendinga. Og
mest gætum við lært af byrjun-
inni, reynsluárunum, forgöngu-
raanninum Dalgas.
Heiðafjelagið var stofnað 1866,
tveim árum eftir að Danir mistu
Suður-Jótland. Þá voru daprir
tímar í Danmörku. Þjóðin hafði
mist trúna á mátt sinn, framtíð
sína.
Þá voru jósku lyngheiðarnar 130
fermílur að stærð. (Danmörk öll
er 720 fermílurj. Á heiðunum
úræktuðum vex lítið annalð en lyng,
mest beitilyng, og eru þær eigi
nema sæmilegur bithagi fyrir sauð-
fjenað.
Bændur þeir, sem bjuggu á heið-
unum höfðu við afarmikla erfið-
leiða að stríða, og lifðu oft og ein-
att við sult og seyru.
Nú eftir rúm 60 ár, er meira en
helmingurinn af þessum 130 fer-
mílum, eða um 400.000 hekt. rækt-
aður. Skógur hefir verið græddur
á 63.000 hekturum. Árið sem leið'
var plantað 16 miljónum trjá-
plantna á 680 hektara. Auk þess
sá fjelagið um 300 jarðræktar-
fyrirtæki, framræslu, áveitu og því
um líkt.
I. C. Christensen hefir ritað lýs-
ingu á Dalgas, þar sem hann ger-
ir grein fyrir hvernig honum tókst
að lyfta því Grettistaki, að fá
heiðabændur til að vinna að jarða-
bótum í svo stórum stíl, sem raun
varð á.
Dalgas var liðsforingi í hernum
1864. Bann fjekk síðan að halda
launum sínum 3600 krónum á ári,
]ió hann hætti herþjónustu. En
hann þvertók fyrir að taka nokk-
urn eyri fyrir störf sín í þágu
jarðræktar- og búnað'arframfara.
Hann hafði óbifandi trú á því,
að takast mætti að rækta heið-
arnar, og gera þær að frjógömu
landi, blómleg lijeruð, þar sem
áður voru kúldursleg kot.
Stöku menn liöfðu á undan
honum gert tilraunir í þessa átt,
og fórnað fyrir þær fje og fyrir-
höfn. En þeim liafði eigi tekist að
hrófla við deyfð og athafnaleysi
almennings.
Dalgas var fæddur foringi. —
Honum tókst að koma skipulagi á
ræktunarstarfið. Honum tókst enn-
fremur, að vekja almenning, fá
heiðabændurna til að vinna að'
jarðabótunum, þó í sniáum stíl
væri í byrjun.
Bændurnir treystu honum, trúðu
ráðleggingum hans, leituðu til
hans eins og síns besta ráðgjafa.
Ilann var óþreytandi ferðamaður,
sívinnandi, athugandi lífskjör
manna, og kjör hins uppvaxandi
gróðurs.
Staða hans var þannig, að hver
maður gat sjeð ,að hann vann að
ræktuninni vegna þess eins, að
áhugi hans heillaði hann, trú hans
á framtíðinni, ást hans á fram-
förunum.
Hann laðaði fram trú heiðabænd
anna, á mátt þeirra og möguleika
heiðanna, og fjekk hvern og einn
tii þess að vinna sem hann betur
gat, vinna að því að verða sjálf-
bjarga.
Þessir eiginleikar hans gerðu
honum mögulegt að leggja grand-
völlinn að stórfeldasta ræktunar-
starfi Norðurlanda.
Anda Dalgasar, trú á ræktun-
armöguleikana, traust bændanna á
landið og sjálfa sig, hefir um-
breytt stórfeldum landflæmum.
Nú geta menn ferðast tímum
saman um vestanvert Jótland, þar
sem áður voru lynglieiðar en nú
blasa við augum samfeldir akrar
og skógar.
•••» —....
Dagbðk.
Veðrið í gær kl. 5 : Kyrt veður
um land alt, ofurlítil úrkoma sum-
staðar á Suðurlandi. Annarsstaðar
þurt veður. Grunn lægð yfir ír-
landi. Ennþá er einnig grunn lægð
í Atlantshafinu fyrir sunnan land,
og virðist nú á austurleið. Áhrif
frá henni munu ekki ná hingað.
I tlít fyrir, að hjer verði hægviðri
og sennilega þurt veður.
Dánarfregn. Þann 8. þ. m. and-
aðist að Ægisíðu húsfreyjan Guð-
rún Pálsdóttir, kona Jóns bónda
Guðmundssonar. Hafði hún legið
rúmföst í mörg ár.
Gamalmennaskemtunin, er fórst
fyrir á sunnudaginn var vegna
veðurS, verður á sunnudaginn
kemur, ef rigningarlaust verður,
og hefst lrl. 2. Allir velkomnir,
einkum þó aldraða fólkið, og öll
aðstoð þakklátlega þegin.
S. Á. Gíslason.
Ferðaf jelag íslands: Árbók 1928,
er nýkomin út. Þetta er fyrsta bók
in, sem Perðafjelagið gefur út, og
verður ekki annað sagt, en að vel
sje á stað farið, því að bæði efni
og frágangur bókarinnar er í besta
lagi. — Annars er efni bókar-
innar þetta: Ferðafjelag íslands,
sagt frá stofnun þess og tildrög-
um. Næst ritar Jón Öfeigsson
grein um Þjórsárdal. Sú grein er
prýdd mörgum myndum af ein-
kennilegri náttúrufegurð í daln-
um. Næst ritar „Farandkarl“
grein, sem nefnist „Args óðal“,
og svo kemur grein eftir Sigurð
prófessor Nordal, er hann kallar:
Gestrisni byggða og óbyggða. Þá
koma ýms hollráð, sem mönnum
eru góð á ferðalögum og seinast
„Hjálp í viðlögum" eftir Gunn-
laug lækni Einarsson.
„Súlan“ flaug í gær til Stykkis-
hólms og Patreksfjarðar og til
baka aftur. Með'al farþega var
Pjetur Thorsteinsson.
Guðmundur Kamban rithöfund-
ur ætlar að vera lijer um kyrt
fram á haust. Er hann að safna
lijer drögum að nýrri skáldsögu.
Prú hans og dóttir fóru með Lyru
í gær til útlanda.
Óskar Halldórsson útgerðarmað-
ur hefir leigt söltunarskip, er ligg-
ur utan landhelgi. Er það 800 tonn
að stærð og er 25 manna skips-
höfn norsk. Hafði hann í skipinu
4000 tómar tunnuf, en hefir nú
veitt í 700.
MagTiús Kristjánsson fjármála-
ráðherra er farinn það að hress-
ast, að hann hefir treyst sjer að
fara upp í stjórnarráð.